장음표시 사용
401쪽
CiCTRONI ssocietatis vinculo contineri. Vbi enim perspecta vis est
rationis eius, qua causae rerum Rique exitus cogno- Scuntur, mirus quidam omnium quasi consensus doctri narum Concentusque reperitur. Sed si hoc quoque vi
detur esse allius, quam ut id nos humi strati suspicere possimus, illud certe lamen, quod amplexi sumus, quod
profitemur, quod suscepimus, nosse et tenere debemuΝ.
Vna est enim, quod et ego hesterna die dixi, et aliquot
locis ante meridiano sermone significavit Antonius, eloquentia, quascunque in oras disputationis regionesve delata est. Nam sive de caeli natura loquitur, sive de terrae, sive de divina vi, sive de humana, sive ex inferiore IOCO, Sive ex aequo, sive ex superiore, sive ut impellat homines, sive ut doceat, sive ut deterreat, sive ut Concitet, sive ut reflectat, sive ut incendat, sive ut leniat, sive ad paucos, sive ad multos, Sive inter alienos, sive Cum Suis, sive secum, rivis est diducta oratio, non sontibus; et, quocumque ingreditur, eodem est instrue luornatuque comitata. Sed quoniam oppressi iam sumus opinionibus non modo vulgi, verum etiam hominum le-
Quod et ego hesterna die dixi Lib. I, cap. 1 4 sqq.
Ee aliquot locis antemeridiano sermons significiaMit Antonius Vt Iib. I l. caP. 9 sqq. Sive ex inferiore Ioco , sise ex aequo , Arue ex sVeriore Quod dieit ex inferiore Meo , intelligendum est de orationibus ad iudices: alterum ex aequo de orationibus in senatu ;
tortium ex superiore loco de oratio
nibus in concion ad Quirites hab
' Sisee secum Haec ab interpolatore potius adiecta . quam a Cicerone Prosecta esse crediderim. Ridiculae rio nohis videtur dicendi formu , eloquenιia secum loquens, neque vero, etiamsi interdum homo sectim ipse
loquitur, in huiusinodi solitoquiiseernitur eloquentia omni instri cita et ornatu comitata. Omnino tota illa appendicula sive ad y-cos, sue ad mulωs , sise inter alienos , RiWe cum suis, sit e sectim nescio quid οορτtκου
et molestum habet. Eloquentiae enim regiones iam erant tripliciter distri-hutae, ab argumentis, ab auditoribus. ab essectu, ut iterum in his si e aia multos ele. ad auditores rediri minime pinecvt.' Riseis ost di eta Recte diducta , metaphora enim sumta est a divortiis fluminum ex eodem fonte di currentium. Male igitur edd. uonuullae deduci
402쪽
viter eruditorum, qui quae complecti tota nequeunt, haec tacilius divulsa, et quasi discerpta contrectant; et
qui, tauquam ab animo Corpus, sic a sententiis verba Seiungunt, quorum sine interitu fieri neutrum potest; non Su Scipiam Oratione mea plus, quam mihi imponitur. Tantum signissicabo brevi, neque verborum Ornatum inveniri posse non partis expressisque Sententiis, ta que esse ullam sententiam illustrem sine luce verborum. Sed priusquam illa conor attingere, quibus Orationem Orna
ri, atque illuminari pulem, proponam breviter, quid
sentiam de universo genere dicendi. 7. Natura nulla est, ut mihi videtur, quae non ha- ,eat in suo genere res complures dissimiles inlor se, quae tamen consimili laude dignentur. Nam et auribus mi illa percipimus, quae, etsi nos vocibus delectant, tamen ita sunt varia saepe, ut id, quod Proximum audias, iucundissimum esse videatur; et oculis colligunt ud Paene innumerabiles voluptates, quae nos ita capiunt, ut unum sensum dissimili genere delectent; et reliquos Sensus voluptates Oblectant dispares, ut sit difficile iudicium excellentis maxime suavitatis. At hoc idem, quod est in naturis rerum, transferri potest etiam ad artes.
Non partis expressis e sententiis Vulgo non paritiis, quod h. l. Prosesus alienum est. De partitione hienon agitur, sed de inveniendis rebus. quae verbis exprimantur. Itaque s- denter rescripsi partis, quod a vulgata oscriptura propius abest , qtiam Lambini coniectora propositum νε-
' Mitira nulla est Generalem disputationein praemittit de ei queuliae et oratorum in dieendo varietate. Summa autem haec evit. Quum vina eodemque sit ars dieendi, admi
rabilem tamen es e Hi eadem arte
dissimilitudinem. pro eo qnod alius alio in genere excelliti quod primo
sensuum exemplo probat, qui quum singuli tinum quiddtim sint, variis tamen rebus asseiuntur, quae natura dispares, deleetatione sunt non minus diuersae. Idem in fingetidi et pinstendi arte deelarat. PETA v. Con,imili Loide distri tur Diversi colores vi iam . auditum canora vox sive gravis sive aeuta. gustum aeria et dulcia . odoratum quam dispares odores perinde sere oblectant. PavsT. .
403쪽
Vna fingendi est ars, in qua praestantes fuerunt Mum, Polycletus, Lysippus; qui omnes inter se dissimiles sue
runt; sed' ita tamen, ut neminem sui velis esse dissimilem. Vna est ars ratioque picturae, dissimillimi tamen inter se Zeuxis, Aglaophon, Apelles : neque eorum qui S- quam est, cui quidquam in arte sua deesse videatur. Et si hoc in his quasi mutis artibus est mirandum, et lamen verum: quanto admirabilius in oratione atque in
lingua ῖ quae quum in iisdem sententiis verbisque versetur, summas habet dissimilitudines; non sic, ut alii vituperandi sint, sed ut ii, quos constet esse laudandos, in dispari tamen genere laudentur. Atque id primum in
poetis cerni licet, quibus est proxima cognatio eum Oratoribus, quam sint inter sese Ennius, Pacuvius Acciusque
dissimiles; quam apud Graecos Aeschylus, Sophocles, Euripides, quamquam Omnibus par paene laus in dissimili scribendi genere tribuatur. Adspicite nunc eos homines atque intuemini, quorum de facultate quaerimus,
MSS. Peareins et Ernestius recte
Pro vulg. Oblectent restituerunt. Sic enim postultit consecutio verhorum Doribus delectant - colliguntum
Operae Pretium est videre quemadmodum eundem locum tractet Quin- lilianus lib. XlI, cni'. ro, quaequo de statuariis habet Plinius lib. XXXV P. 9 , ubi prolixe admodum insignium sculptorum meminit. Irim Dissimillimique lamen Malim dissimillimi abscissa copula. R ora sic , ut alii Diti ρerandi sint
Lam bimis Emendavit: non sic tit alii Iaudandi, alii MiltiPeranda sint. Pear eius, vel : non sic, ut tilitii νιtuPenan
di sint, vel : sic, ut ulli. In quibus titti minime est ad ni ittendum. Virum verior sit Iaam hini ratio, au Pearciantim aliqui, non decerno. Alteru
trum certe ad sensum necessarium esse video.
Aeschrius Popta tragicus, OlymΡ-7I , annis ante Christum 496 , floruit Athenis. illiusque Cynegiri senter fuit, qui in pugna Marathonia ineredibili sortitudine certavit, quocum
et Aeschylus in ncie stetit. Postea quum praedictae sibi rninae metu in aperto loco consideret, casu te studinis, quam ex aere demisit a li ita, C imminutis cervi ethns, interiit aetatis anno 58. Midas PRusT.' Sophocles Atheniensis, natun est anno II Olymp. 7i , ante Christum 49 s. Fabulas seripsit centum viginti tres, et vicies quater victoriam reportavit. A Cicerone divinus poeta dicitur. ID.
404쪽
quici intersit inter oratorum studia atque naturas. Suavitalem Isocrates, subtilitalem Lysias, acumen Hyperides, sonitum Aeschines, vim Demosthenes habuit. Quis eoru in non egregius y tamen quis cuiusquam nisi sui sim Llis y Gravitatem Africanus, lenitalem Laelius, aspuritatem Galba, profluens quiddam habuit Carbo et canorum. Quis horum non princeps temporibus illis suit' et suo tamen quisque in genere princeps. 8. Sed quid ego vetera conquiram, quum milii liceatuli praesentibus exemplis atque vivis ' Quid iucundius auribus nostris unquam accidit huius oratione Catuli' quae est pura sic, ut latine loqui paene solus videatur; sic autem gravis, ut in singulari dignitato omnis tamen adsit humanitas ac lepos. Quid multa' istum audiens equidem sic iudicare soleo, quidquid aut addideris , aut mutaveris, aut detraxeris, vitiosius et delerius stilurum. Quid Z noster hie Caesar nonne novam quanda in ratio-Dem attulit orationis, et dicendi genus induxit prope singulareῖ Quis umquam res, Praeter hunc, tragicas Paene
comice, tristes remisse, severas hilare, forenses scenica Prope venustate tractavit; atque ita, ut neque iocus magnitudine rerum excluderetur, nec gravitas facetiis mi
nuereturῖ Ecce praesentes duo prope aequales, Sulpicius
Quis unquam res , praeter hunc .lmineus Ptime e ire, tristes remisse,s eras hiure , Iorenses seentea pDopa Maeniolate trae asell) Interpolatori cuidam deheri suspiceris vetha tragicas paene comice. Disi Cieeronem aestu
cupiditatis rem exaggerandi abreptum dieas; qutim enim deinde se
quatur se lea Menustias, quae non
ea nisi comi. vi , vix lautologiae ctit Iram occipior cliubi Me videatur. Et profecto tragieris res Praene eomiseis rere h. l. vix est eiusmosi. tit in laude ponendum sit. Altamen i ta verba tum Nonius Mareellus legit e. xi . tibi h. l. sie exscripsit: Quis tin-
quam res, n eler hiane. tr ιcns Poene comice, tristes remisse. seri a
hitare cle. Tristes remisse, se seras hilaro Peareio placebat transpositio, quam suaserat an ieras: tristes hilaris, si, rus remisi . Vulgaltim lumen halui deteriu, esse monuit Eliae,iiu .
405쪽
et Cotta. Quid tam inter se dissimile ' quid tam in suo
genere praestans ' Limulus alter et subtilis, rem explicans propriis aptisque verbis. Haeret in causa semper,
et, quid iudici probandum sit, quum acutissime vidit,
OmisSis ceteris argumentis, in eo mentem orationemque defigit. Sulpicius aulein sortissimo quodam animi
impelli , plenissima et maxima voce , summa contentione corporis, et dignitale motus, verborum quoque' ea gravitate et Copia est, ut unus ad dicendum instruelissimus a natura esse videatur. i. Ad nosmetipsos iam revertor quoniam sic sui in iis semper Comparati, ut hominum sermonibus quasi in
aliquod contentionis iudicium vocaremur ) : quid tam
Pisid tam dissimile - in rem molione eoniungar Lambinus h. I. sie relingendum cetistibal: quid Idmdissimi e , quam ego in arenas es Antonitis p qtitim ille is sit orator, talnihil eo possit esse Pruestiantius, egos quamqviam memet mei mani et
singor; quasi post ego vitilem suppressis qilibris tum a Crasso veri,is. Ernesti transpositioi eiu a librariis
factam esse piata hal li e modo reformandam : qtitim iιle is sit orinor. ianihil ac possιl esse praestanima , ego, quamqviam me mei Poenitet , ctim e maa me Iiamen in comparationaeoniungiar. Quid Irim dissimilo, quam ego in .meendo ea Antoniti. ρ Λi hae transpositiuue latitum abest ut proselamus aliquid, ut politis orationem scabritie quadam augeamus. Cui haca placeat tua tu veIboium continnatio: qtioniam sis stanatis semper
Pararemur. Scina potius hie stitit omnia, nee tillam loci A multitionem desiderat. Cieem Classi et Antonii exemplo docere volehat, oratores inter se dispares lamen . quum sint in suo genere perseeli, similiter laudari. Quaerentem igitur facit Cra sum : Quad tum dissimιIe, quam ego in dicendo et Antonitis p Iam addere debetat hane sententiam: et amemtiter a in stio gunera γενέ- ι ut paulo ante de Sulpicio et Cottii: qu aram intor se aiatini Io p qu A tam in suo genere praestans p ). Illa ui istitie sontentiam , ne timhitiositis Cras,ux se ipsum laudaret, sed potius verecunditis se ad Antonium demitteret. ita exprimit: qtium ille is sit orator ,
406쪽
DE ORATORE LIB. ΙΙΙ, CAP. 9 dissimile, quam ego in dicendo, et Antonius ' Quum ille is sit orator , ut nihil eo possit epse praestantius; ego
autem , quamquam memet mei poenitet, cum hOC maxime tamen in comparatione coniungar. Videtisne, genus hoc quod sit Antonii' forte, vehemenS, Commotum
in agendo, praemunitum, et ex Omni parte CauSae S ptum, aere, aculum, enucleatum, in unaquaque recommorans, honeste cedens, acriter insequens, terrenS, Supplicans, Summa orationis varietate, nulla nostrarum aurium satietate. Nos autem, quicunque in dicendo su
mus quoniam esse aliquo in numero vobis videmur ), certe tamen ab huius multum genere distamus: quod quale sit, non est me urn dicere, propterea quod minime
sibi quisque notus est, et dissicillime de se quisque sentit; sed tamen dissimilitudo intelligi potest, et ex motus mei mediocritate, et ex eo, quod, quibus vestigiis primum institi, in iis fere soleo perorare; et quod aliquanto me maior in verbis, quam in sententiis eligendis
Et quod aliquanto me maior in Merbιs , quam in sententiis eligendis labor et otira torquet Α glossatoris manu inculcata opinor verba quam in sententiis , scilicet iIui vellet ex-Plicare vitu comparativi maior, nesciretque hunc referri ad Antonium,q. d, et quod aliquanto me maior, quam Antonium , in Morbis eligendistabor et cura eo quet. Apud Antonium enim, ut Cicero testatur in Bruto c. 37, Verba ima erant, non illa quidem elegantissimo sermone ἰiisque diligenter loquendi laude caruiι; neque tamen est admodum inquinate loquutus, sed illa laude caruit , quae prurie latis Oratoris est in secubis. Iu Crasso vero laudabatur ibid. p. 38 latine loquendι accu- mea et suto mole4tia diligens elegan
tus et Penbrmis. Crassus igitur ii rhu-nissime non solum post verbii me aliquanto maior non addit quam Antonium, ne eum vituperare videatnr,
sed etiam laudem suam diligentioris verborum delectus sie extenuat hac sorina loquendi me et labor lor quet , ut eam Puene tu vitio ponere videatur. Ceterum h. l. interpolato rum sedulitas vel hoc indicio se Prodit , quod edd. ante Aldum post
deligendis addunt quam eum ' ed. S.I. et a. et Lips. quam Antonium. Neoque vero Crassus dicere Poturat, Sesententiarum delectum negligere ;suisset enim ridiculum , inanes aut
sutiles sententias lectissimis vertita ex Primere vultri
407쪽
labor et cura torquet, verentem, ne, si paulo obsoletior se erit oratio, Dori digna exspectatione et silentio fuisse videatur. Quod si in nobis, qui adsumus, tantae dissi militudines, tam certae res cuiusque propriae, et in cavarietate sere melius a deleriore, facultate magis quam genere, distinguitur, atque omne laudatur, quod in suo genere Persectum est: quid censetis, si omnes, qui ubique sunt, aut suerunt oratores, amplecti voluerimus , nonne fore, ut, quot oratores, totidem paene rePerincitur genera dicendi ' Ex qua mea disputatione sorsitan occurrat illud, si paene innumerabiles sint quasi mrmae siguraeque dicendi, specie dispares, genere laudabiles: Nou posse ea, quae inter se discrepant, iisdem praeceptis, atque una institutione 'sormari. Quod non est ita; diligentissimeque hoc est eis, qui instituunt ali
quoS, Atque erudiunt, videndum, quo sua quemque natura maxime serre videatur. Etenim videmus, ex ei dem quasi ludo summorum in suo cuiusque genere
' IIIo, si paulo obsoletior horitDDat h. e. nou satis exquisita et
Tuutae dirsimilitudines Ernesti vel addendum, vel intelligetidum
tuetur, sed απὰ τού κοινοὐ linc Irioque roterendum distinguitur ex iis, quae Proximo ΝEquiantUr. Tam certae res cuiusque Pro riae h. e. tam indubitatum, singulorum oratorum siugulas Proprietates osse.' Et in ea Davi late seris melius a teriore, Iacultate musis quam Sc nere, distinguitur Sensus est: Umi in dicimus, alium oratorem melioreme fise, alium di teriorem, eo indicio
non significamus, illius oratoris gemis dicendi potius esse quam huius: in dispari enim geucre possunt c8se neque laudabiles: sed intelligi volu mus, illum oratorem faculti te excellere , i. e. Plus in suo genere valore , quam hunc in co, quod sibi pro prium habet. PLAnc.' k , quot oratores Scit. pciseeti, et ira salo genore iurida biles. Nam domuli; hic nota et gilii r. Disc orant) Ernosti scri here nos iubet disci emut. Vtrique ilic, sed diversa ratione, lucus est. Iu tinia institutione 3 Suadento Sebuletio, pra Positionem deluvi crini Ln in h. Steplia Gr3ph. Stru h. aliisque. ED. TAVR. Aliquo, Eme tio melius videba
lus alios, quoil tamen non est ne-
408쪽
DE ORATORE LIB. III, CAP. Io 4o Iartificum et magistrorum exisse discipulos, dissimiles inter se, attamen laudandos, quum ad Cuiusque naturam institutio doctoris accommodaretur. Cuius est vel maxime insigne illud exemplum ut ceteras artes omittamus ), quod dicebat Isocrates , doctor singularis, se calcaribus in Ephoro, contra autem in Theopompo frenis uti solere. Alterum enim, exsultantem verbolum audacia, reprimebat, alterum, cunctantem et quasi verecundantem, incitabat. Neque eos similes effecit inter se, sed tantum alteri affinxit, de altero limavit, ut id consormaret in utroque, quod utriusque natura paleretur.
IIaec eo mihi praedicenda suerunt, ut, si non Omnia,
quae Proponerentur a me, ad omnium vestrum glu-dium, et ad genus id, quod quisque vestrum in dicendo probaret, adhaerescerent, id a me genus exprimi sentiretis, quod maximo mihi ipsi probaretur. . Io. Ergo haec et agenda sunt ab Oratore, quae explicavit Antonius, et dicenda quodam modo. Quinam igitur dicendi est modus melior nam de actione post videro ), quam ut latine, ut plane, ut ornole, ut ad id, quodcunque agetur, apte congruenterque dicamus trit Cicero, quo solet uti nil mollion- dum metaphoram Paulo audaciorem. Supra autem lib. II, cap. 22 simplieiter dixerat cuius eliado - me iyrinciPes ea ierunt. Itaque vel dulenis dum opinor quasi is vel ad eodem , non ad ludo , reserendum. Nempe ludus dicitur quasi idem , quum discipuli non uno eodemque tempore , sed alius post alium ab eodoti magistro erudiuntur. Neque eos si illes essciι inter se Gueis. B , neque eos imor sc similcs
I, crates magister stimulos admove
bat , addi biit vliquid, pictoris instar. qui additis ex arte coloribus tabulam persicit contra, Theopom Pum animis i ii veniliter exsultantem frenis coercebat, ipsi detrahebat aliquid. tit statuarius dum mnteriam insor mem deradendo expolit, simulacrum bricatur. PnvsT.' k lane h. e. quod post dicit ne Rilucide. stetit lutius dιcere idem i, qtibu stutiiu dicit 'uDa.
409쪽
40 a CiCERONI sAtque eoru in quidem, quae iduo prima dixi, rationem
Non arbitror exspectari a me, puri dilucidique sermo Dis. Neque enim conamur ducere eum dicere, qui loqui Nesciat; nec sperare, qui latine non po sit, hunc ornate esse dicturum; neque vero, qui non dicat, quod intelligumus, hunc posse, quod admiremur, dicere. Linquamus igitur haec, quae cognitionem habent facilem, usum Necessarium. Nam alterum traditur literis, doctrinaque puerili; ulterum adhibetur ob eam causam,
ut intelligatur, quid quisque dicat; quod videmus ita
ESse necessarium, ut tamen eo minus nihil esse possit.
Sed omnis loquendi elegantia, quamquam expolitur scientia literaru in , tarnen augetur legendis ordioribus et puelis. Sunt enim illi veteres, qui ornare nondum Polerant ea , quae dicebant, omneS Prope praeclare loquuti, quorum Sermone assuefacti qui erunt, ne cu-Pientes quidem, pol erunt loqui, nisi latine. Neque tamen erit utendum verbis iis, qyibus iam consuetudo nostra uuia utitur, nisi quando Ornandi Caus , Parce ,
Dicere eum docere) Vulg. docere eum dicere. Vertim in oppositione verborum qui ιγ Pti nesciat, Decesse est disere prioruin locum Ohtiuent. Noli opus est hac transpositione.ED.T. Nin Uerare L uumius corrigebat
Itim alterum Nempe quomodo Pure A. latine loquamur.' Traditur literis i. e. arte s m malim. Sic paulo post scienιia titerq-
' Loquendi elegantiu Id li. l. Dillil aliud significat, quηm Puritatem
quuti. Aut scripsit Cicero, aut scribere saltem dchi ix: tamen ausetur ιegendis Deseribus oratoribus et melis. Sunt enim illi, qtii ornare nondum poterant - Apertum enim est, eum hic veteres tantum Poeta et oratores
commendare ad puritatem tali iii sermonis discendam; nota P miscue omnes eosque recentiores, quorum erunt, qui inquinate loquerentur. SMSPicor Veteres primum post εlli psi ossa nuxisse, quae deinde veram lectionem Meleri s lmst augetur legendis , ut saepe socium, ex pulcrit.
Et paulo post Cicero dicit: is qui in
410쪽
DE ORATORE L B. III, CAP. II 4 33 quod ostendam: sed usitatis ita poterit uti, lectissimis
ut utatur, is, qui in veteribus erit scriptis studiose et multum volutatus. ii. Atque, ut latine loquamur, non solum videndum est, ut et verba efferamus ea, quae Demo iure reprehendat ; et ea sic et casibus , et lemporibus, et g Here , et numero conseramus, ut ne quid perturbatum, ac discrepans, aut praeposterum sit: sed etiam lingua, et spiritus, et vocis sonus est ipse moderandus. Nolo exprimi literas putidius, nolo obscurari negligentius ;nolo verba exiliter animata exire, nolo inflata, Pt quasi anhelata gravius. Nam de voce nondum uadico, quae Sunt actionis; sed hoc, quod mihi cum sermone quasi coniunctum videtur. Sunt enim certa vilia , quae nemo est, quin effugere cupiat: mollis vox, ut muliebris, aut quasi extra modum absona atqua ah
Quod tim Haec verba non in i titia offenderunt Em stilitia. Ctirenim hoe Cicero adderet . qui etsi eundem reni infra cap. 33 altingit, paucis tamen vestiis perstringit. En ii idem opinor a grammtilico tiddita suisse, qui lectoreiti ad eas. 3S Λhlegare vellet. ti,simis tit titultir , is, qui)I tituli. leelissimιs tit titatur iis . qui. Cois,erumtis Nie eineudandum duxi vulg. o seremias, quod minime est li. l. aplum. Cicero loquitur primum de recto usu simplicium vult ortivi: deinde de vera et iusta
vertiorum cou,tructione . Postula tque di ea sie ecisibus, ei temPoribtis, et ponere, ei nutauro cora,cramus, i. e. iiivgmno, et must amus, til ne 'si id periis huium ac diserepatis aut praepost ei titia hii. Ea.I. er ianimaiu) Sie nece aiio heribendum exui, pio vulg. ea ιιιcr animata, quod ruimitti est nemi nem nute Eruestiti in observasse.' Laili re animota Qualia sunt
eorum qui, ut loquar cuni l ersio: Tenero supplantiant Derbia purulo. P .