장음표시 사용
471쪽
lalio instituta est inopiae causa, frequentata dele lationis. Nam , gerer mare Oiles, luxuriem esse in herbis, laetas esse segetes, etiam rustici dicunt. Quod enim
declarari vix verbo proprio potest, id translato quum est dictum, illustrat id, quod intelligi volumus,
eius rei, quam alieno verbo exposuimus, similitudo. Ergo hae translationes, quasi mutuationes sunt, quum, quod non habeas, aliunde sumas. Illae paulo audaci
res, quae non inopiam indicant, sed orationi splendoristi liquid arcessunt: quarum ego quid vobis aut inveniendi rationem , aut genera ponam '39. Similitudinis est ad verbum unum contractabi exitas, quod verbum in alieno loco, tanquam in suoi QSi tu in , Si agnoscitur, delectat; si si inito nihil habet,
, μοι reetius dici, quam ροταρορικὰ , suctoribus Porphyrio . Tyrio, et De
quisque Soli ni mentem n equatuc qui cetiout opini ei e libiti, Pollux etidie
472쪽
repudiatur. Sed ea transferri oportet, quae aut clariorem faciunt rem , ut illa:
Inhorrescit mare, Tenebrae conduplicantur, noctisque et uimbutu occaecat nigror Flamma inter nubes coruscat, coelum tonitru contremit , Gratido mista imbri larginuo subita praecipitans cadit: Undique omnes venti erumpunt, saevi existunt turbines: Fervit aestu pelagus :omnia fere, quo essent clariora , translatis per similitudinem verbis dicta sunt, aut quo significetur magis res tota, sive facti alicuius , sive consilii, ut ille, qui occultantem consulto , ne id, quod ageretur , intelligi Posset, duobus translatis verbis similitudine ipsa indicat,
Quandoquidem is se circumvestit dictis, sepit sedulo. Nonnunquam etiam brevitas translatione conficitur.
ut illud: Si telum manu fugit. Imprudentia teli emissi
longos et spissos ad intelligentiam iecioris, quam breves ac tenues ad ostentationem ingenii paucis multa complectetitis' rivis. Atit elariorem seiunt rem Id praecipue cavendum est, ne id, quod similitudinis gratia ascivimus, aut obseurum sit , aut ignotum: de-het enim quod illustratidae alterius rei gratia assumitur, ipsum esse clarius eo quod illuminat. Quintil. lib. VIII, eap. 3 3. ID. V illu) Vulgo hie additur omnia,
quod hie in minodum est. et quia Paulo post sequitur omnia Iere, supersuum. Versus. qui sequuntur Pacuviani priores citantur de Divinat. I, 14.
Is se ei timMestir diaetis, se is se isto Cueis. Α, is se eir moriet di clis saepe se MD. Olim edebatur: istaeir moestit. Peareius is so legendum esse conieceris , quam lectionem notio Gueis A eonfirmisit eui sorsan etiam obsequendum est, eis mDelae pro eis mora it legendo.
artigeris, lucus est: ita mala insti titri ratio exilum reperire non mtest. Non
nisi fusius diuere potuit . quid i id
ad propugnandam deorum inertiam ex Epicuri mente dixeris , absurdum et ineptum erit. PavsT. Emisit - eamn. Ed. Ommhon missi - evrime.
473쪽
brevius propriis verbis exponi non potuit, quam est uno significata translato. 4o. Atque hoc in genere persaepe mihi admirandum videtur , quid sit, quod omnes translatis et alienis magis delectentur verbis, quam propriis et suis. Nam si res suum nomen et proprium vocabulum non habet, ut Aes in navi, ut nexum, quod per aes et libram
agitur, ut in uxore diuortium; necessitas cogit, quod non habeas, aliunde sumere: Sed in suorum verborum maxima copia, tamen homines aliena multo magis, si sunt ratione translata, delectant. Id accidere credo,
vel quod ingenii specimen est quoddam, transilire ante pedes posita, et alia longe repetita sumere; vel quod is, qui audit, alio ducitur cogitatione, neque tamen aberrat, quae maxima est delectatio; vel quod singulis verbis res, ac totum simile conficitur; vel quod omnis translatio, quae quidem Sumta ratione est, ad Sensus
' Non potitii Diei enim verbiis
propriis debuisset , telum manu im
Aelectantur; tit multi edidere. Rectentitem Lambinus et Et vestius eon- iunetivum intulerunt.' Vt pes in naυi Pedem in navi partem extremtim veli appellant Laotini aeque ae Graeci; quae Pars acutior et inferior ad navis latos religari solet. Alii vero funem esse dicunt, quo velum tenditur aut relaxatur. tegilius Aen. V . 83o, Vna omnes seere pedem , id est, vela tetenderunt. Catullus IV, 2O: Sise tila timque Apiter simul Moiandus ineluisset in pedes. PETAU. m neatim ) Quid sit nexum sive nextis, quum ad ius civile perti-uet , vide ad Topica eap. 5. ID. Quo I per aes ea libram agitum Ploniorem formulam Lambino auel re expressi, quam in haere solemnem fuisse nolum est. Vulgo: quod Perlibram vigitur. Disortium ) Divortia sunt, inquit Isidorus, soxiis viarum, si v viae in diversa tendentes; a itiarum divortia locus est, unde aquae ditas in paries divisae , incipiunt denuere. Translatione divortium tunc est .
quando viret uxor separantur. DRVAT.
quod non horis. vansilire ) Guel Α. transire. . Ei aliis) Gueis A non male omiselii eopulam. Vel qtiod sin tia oretis res, ac rorum simale eonsei tiri Nalim Dei quoia singulis Merbis loliam simile eonfiartim Qtitie quidem sumta ratione est Vi hie dieitur rationa stinata trianata
474쪽
ipsos admovetur, maxime Oculorum, qui est sensus acerrimus. Nam et odor urbanitruis, et mollitudo humanitatis , et murmur maris, et dulcedo Orationis, sunt ducta a ceteris sensibus; illa vero oculorum multo acriora, quae ponunt paene in Conspectu animi, quae Cernere et videre non possumus. Nihil est aulem in rerum natura, Cuius nos non in aliis rebus possimus uti
vocabulo et nomine. Vnde enim simile duci potest, potest autem ex omnibus) indidem verbum unum, quod similitudinem continet, translatum, lumen affert orationi. Quo in genere primum fugienda est dissimilitudo :Caeli ingentes fornices.
Quamvis sphaeram in scenam, ut dicitur, attulerit Ennius; tamen in sphaera fornicis similitudo non potest
ero , Sic Paulo ante, Merba ratione
Nihil est autem Sic ex Heusinseri coniectura scripsimus. Vulg. Nihil eit enim. Nihil est autem in rerum natura A quibuslihel rebus peti posse meta phoras inductione fuse probat Vos-sius: a divinis, Detis ille noster Plato, Iib. IV ad Attic. epist. 26. Λ caelestibus. Ciceroui coelestissimum os tribuit Paterculus. Ab elementis Virg.
Georg. II: . . . fribus domus alta superbis Mane salutantem totam MO-mie aedibus undam. A meteoris ,
nubeculam frontis, Cic.; a plantis et mixtis, Olli robur et aes triplex circa Pectus erat, Horat. Λb animalibus, cuiat coenae, Cic. Mentrem Iacit Paries, Alphenus. Ab hominibus, lactas segetes, Virg. Ab artificialibus, Apionem mundi Cymbalum vocabat Ti-
adeo vituperanda videtur, praeSertim in carmine . laaec translatio, quae vulgi sententiae accommodata est.
Vix aliquid similitudinis in hac Plauti metaphora de famelico reperias in Curculione actu II, scena 3:Lφpiunt fauces sme: an quod tameli eis saliva faucibus inhaerens lippitudinem oculorum imitari videtur '
Pearcius observavit, Cicerouem Acad. IV, eto hunc Ennii versiculum paulo aliter extulisse: Video. Mideo ta Mi Miam , mysses, iam licet, quae si vera suerit Ennii lectio , verba dum licet reserenda sunt ad ea, quae Se quuntur.
475쪽
oculis postremum lumen radiatum rape ἔ
non dixit, caye; non , Pete: haberet enim moram Spe rantis diutius esse sese victurum; Sed rape. Hoc verbum
est ad id aptatum, quod ante dixerat, dum licet. Deinde videndum est, ne longe simile sit ductum. Syrtim μα- trimonii, scopulum libentius dixerim; Charybdim honorum, Doraginem potius. Facilius enim ad ea, quae visa, quam ad illa, quae audita sunt, mentis oculi seruntur. Et quoniam haec vel summa laus est verbitransferendi, ut sensum feriat id, quod translatum sit :fugienda est Omnis turpitudo earum rerum, ad qua Seorum animos, qui audiunt, trahet similitudo. Nolo
Lumen radιatum rape Verbum rve in hoc versiculo omittit Gueis. Α , quod fieri potest, si quae sequun
tur, non dixit, caste - sed ram, cum oculis - radia tim connectantur. Pro
radiatiam Muretiis Var. leci. II, 9 Iegendum opinabatur radiantis; vulgatum defendit Gesuerus in Thes. L. L. h. v. Et plane sic Sil. Ital. vlen
dor radiatias. Haberet enim moram verantis diutius esse sese Wictu num Gueis. B.
C omittit sese; quod si placeat, sic intelligendum. Is qui Vlyssem in his
tragici versiculis alloquitur , non di-tait, caPe, sed raste; uam cve haberet moram sperantis , illum , Vlys Eem scit. diutius victurum. Sed si
Sese erum est, significatur, cam dictum non esse ab Vlyssis amico, quia hoc verbum ei concederet moram ho . minis sperantis se diutius victurum.' Charybdim bonorum Quam si militudinem hic improbat Tullius, adhibuit orationis aestu abreptus Philippica II, n. 6 : Ouae Charrbdis tam porax p Charrbdim dii ' quae' si fuit, animal unum Du: Oceantis, medius sdius, Mix Midetur ιοι re1 tam dissimcas, iam distantibus in locis
Positas, tam cito absorbere Pocuisse.
Charyhdis autem est in freto Siculo
periculosissima vorago. ΡRUST. . Vel summa latis est perbi transfe
. s. latis est in Derbis transferendis,
quod certe melius est, quam Verbis transferendis, ut est in Pal. 3, Mead. Hur l. a, Bal. item in Ed. Ven. Mediol. Fugienda est omnis tumitv Recte quidem sentinam reipublicae dixit Cicero . foeditatem hominum significans: at minime probandum est illud veteris oratoris: Perse isti ree-yublicae Domicas, id est, improbos castigasti. Eorum animos , qui audiunt, trahet Bectius Guel . Α: eorum animos, qui aridient, trahet. C, qui citidiunt , trahit.' Glo morte dici fricani Ea
dem metaphorae vitia tanquam sCG-Pulos caveri oportere monet Aristoteles , et sophistam merito reprehen
dit , qui diceret, non debere velisi
476쪽
dici morte Africani castratam esse rempublicam; nolo stercus curiae dici Glauciam; quamvis sit simile, tamen est in utroque desormis cogitatio similitudinis. Nolo esse
aut maius, quam res postulet: ter ratas commiSSationis: aut minus: commissa tio tempestalis. Nolo esse
verbum angustius id, quod translatum sit, quam suisset illud proprium ac SuUm :Quidnam est, obsecro ῖ quid te adiri abnutas rmelius emet, relas, Prohibes, absterres: quoniam ille dixerat,
Ne contagio mea bonis, umbrave obsit.
Atque etiam, si vereare, ne paulo durior translatio esse videatur , mollienda est, praeposito saepe verbo:
ni esse, qua quisque voce uteretur, etiam in re turpi, quum voceS Omnes
eandem turpitudinem exprimant. Sed quemnam hoc loco Africanum loquituri Iuniorem, opinor, ad idque inducor, quod alterius tempore viri multi, h. e. insignes duces Romae fuerunt; nec eius morte respublica evirari potuit: at Africani alterius tempore serme duces instrenui, avari, nihili homines. PETΛV.
Nolo dici morte Sic MSS. Cant.
Nors. Ioan. Bal. Wag. Mead. Imri.s , Nag. Nov. idque cum Pearcio re cepimus. Vulg. nolo morte dici. Ernestius verbuin dici hic alit post ante Glauciam inculcatum esse suspicatur.
Ceterum h. l. adhibuit Quintil. Inst. or. VIII, 6 , 15.
Nolo esse aut maius Hic subintelligendum est e superioribus id quod translatum sit ἰ vel, si hoc re motius videatur, referri potest ad simile, quod proxime praecedit. Quidnam est abntitas Bentleius in emendationibus ad Cic. Tusc. quas nuper Bnthius optimo eonsilio cum editione Davisiana recudendas curavit III, Ia , versiculis aptius ad metrum revocatis , suut autem Bacchiaci tetrametri correxit renutas. Est autem versus Ennii ex Thyeste, ubi quum dixisset Thyestes: Nolita hospites ad me adire, illiso istim Ne
contagio mea bonis umbraDe Obsit rMeo tanta Mis sceleris in comore hae
rei. responderat Chorus r Quidnam est, obsecro p id te adiri abnutas 'Quod autem Cicero abnutas reprehendit, ex eo est, quod Thyestes nota nutu Solum , scd verbis etiam Chorum , ne Propius accedat, absterret; ideoque verbum abrinias ei angustius videbatur.
Illiso istim Vulgo istis. Sed istim. quod αρχαικως erat i. q. istinc , rectureposuit in Cic. Tusc. III, ra , Wolfius o παvυ , quos libros accuratissime, ni solet, recensuit: atque ut uam animadversiones ad eos diutius nobis non invidereti' Mollienda est Translatio du-
477쪽
ClCERONI sui, si olim, M. Catone mortuo, pupillum senatum quis relictum diceret, paulo durius; sin , ut ita dicam, Pupillum , aliquanto mitius. Etenim verecunda debet ess translatio, ut deducta esse in alienum locum, non irruisse; atque ut precario, non vi, venisse videatur. r. Modus autem nullus est florentior in singulis ver
bis, nec qui plus luminis asserat orationi. Nam illud .
quod ex hoc genere profluit, non est in uno ver translato, sed ex pluribus continualis connectitur, ut
aliud dicatur, aliud intelligendum sit:
rior, solet etiam epitheto molliri: tonitru durius dixeris tubam: adde eum Tryphiodoro caelestem, ουραυιαν - , vi γα. duesties omnis tollitur. Pavis. Praeposito save rho) Illud saepe offendit Eenestium, sed . ut arbitror, iniuria. Nam illa ratio molliendi me- aphoram duplex est, vel praepotiendi verbi, quod in hyperbole Aristoteles Rhet. III. 7. 9 appellat προι
πιπληortv τ' υπερβοληὶ vel duriorem translationem iam pronuntiatamaobsequentibus verbis exelaxandi. Alis erum saepe seri Cicero diserte monuit, alterum silentio praeteriit. Aliquanto multis Vulg. addi luteat, quod recte omittunt MSS. Ioan .
J v. Mag. Mead. nati i. Et bene monet Dearcius, h. l. intelligendum
esse die res ex antecedentibus.
v - a vitilem nullus est forentior in singulis Derbis . nee qui plus lumiris afferat orationi Ernestius hie Iaetinam asteriscis notavit, excidisse opinatus verba quam ἀλληγορία. In quo uinisce erravit. Nam αλληγορια non est in stantidia oerbis, sed ineontinuatis. Cicero potius negat uialum esse modum forentiorem in Mnsulis perbis: quam metaphoram s.
translationim, quod voeabulum hie intelligitur e superioribus. Etsi enim plures modi s. tropi sunt, ut mel nymia, synecdoelie, de quihus paulo post agitur, recte tamen Cieero metaphoram omnibus his tropis, qui sunt in singulis verbis. ad ornatum et sorem orationis anteponit. Ae siquis sorte M.ηγορέα, florentiorem diceret, pergit Cicero e Nam iti quod ex hoe genera metaphorae prosti se. α πιγορια , non est intino Merso translato, sed eae pluribus e tintiatis connectitur, tit alitiu di-
tar, aliud intelligendum sit; quibus verbis postremis Cieero graeci voca-huli Ελληγορία etymoti latine expressit. Ita orat. eap. 27 : Iam qutim Iuvrunt plures conlintiae tralationes. alia plane se opalio. Laqtie genua hod Graeei timelliane ora ηγορίαν. Quem loeum si eum nostro comparaveris , suspirari liceat. Ciceronem pressius sic scripsisse : Nam ill quod ex hoe genere continuum prosiuit,
non est in uno Derbo translato , seu ex pluribus connectitur.
Aliud disti tira Quum tropus nihil aliud ait quam imaginis et vo eis a propria signiscatione ad alienam translatio, rario quisqvis illismadhiuet, necessario aliud dieiti aliud
478쪽
- -- Neque me patiar iterum Ad unum scopulum et telum classem Achivdm offendere.
Erras, erras: nam exsultantem te, et praesidentem tibi
Repriment validae legum habenae, atque imperii iusistent iugo.
Sumta re simili, verba eius rei propria deinceps in rem aliam sui dixi transferuntur. Est hoc magnum Ornamentum Orationis, in quo obscuritas fugienda est. Etenim ex hoc genere fiunt ea, quae dicuntur aeni- .gmata. Non est autem in verbo modus hic, sed in oratione, id est, in continuatione verborum.
intelligit. Quum orator aliud dicit, aliud intelligit prope idem, troPus est Synecdoche, qua pars Pro toto,
totum pro Parte sumitur. Mucrones eorum a iugiιlis nostris reiecimus. III
Catilinaria. Ducrones, id est, gladios. Quum aliud dicit, aliud intelligit mutuo dependens, metonymia est, qua ex causis essecta signiscantur, et vicissim: Vitemus linguas hominum. Cic. i. e. sermones. Dum aliud dicit, aliud oppositum intelligit, ironia est: O Praeclarum, ut aiunt , custodem
tum Itimnis III Philip p. Devique quum aliud dicit, aliud simile intelligit, metaphora est, de qua hic agitur, quae continuata vocatur allego ria. Vuum sit instar omnium hoc
Tullii exemplum ex Pisoniana : Neque hi tam timidus, tit qui in maximis turbinibus ac Iluctibus reiPub.
nias em gubernassem, saloiamque inportu collocassem, frontis tuae nubeculam , tum collegae tui contaminatum Viritum Pertimescerem. Alios ego ridi Mentos: alias Prospexi animo Procellas : aliis imPendentibus lemve- statibus non cessi, sed his unum me Pro omnium sadite Obtuli. PRUST.' Neque me aliar) Verba veteris PQeiae, quorum proprius est liac
sensus : non me iterum exponam
periculo: ducta allegoria fortasse a discrimine, quod ad promontorium Caphareum adiit claessis Graecorum, et a telis pestiferis quae in Graecos Apollo immisit. IDEN. Neque me Patiar iterum Guel LB omittitur me; et sic Lambin . In A abest iterum.' Nam exsultantem Sumpta ab
equo metaphora significatur arroguu-tiam alicuius coercendam esse. PR.' Deinceys I. e. continuata.' Aenigmata Λetro α ιτα , Obscure loqui, dicitur aenigma,
estque allegoria Obscurior. Quo in genere eleganter et erudite lusit An- sonius Epist. IV ad Theonem: Aut adsit interyres inus, Aenigmatum qui cognicor Fuit meorum , cum tibi
Cadmi Nigellas sitas , melonis
albam Paginam , Notasque sitimae semae , Cnidiosque nodos prodidit. Nigellae filiae sunt literae, quas tu . Graeciam attulit Cadmus. Melonis Riba Pagina, papyrus Nilotica: Nilus
olim Melo, teste Festo; atramentum squod e sepiae succo conficiebant, appellat notas furvae sepiae, et nodos Caidios calamos scribendo idoneos , e quibus Cnidii praestantiores
479쪽
CICERONI s. a. Ne illa quidem traductio atque immutatio in verbo quandam fabricationem habet:
Asriea terribili tremit horrida terra tumultu.
Pro Amris est sumta Africa; neque factum verbum est, ut: Mare sax frugis undis; neque translatum, ut et Mollitur mare; sed ornandi causa proprium proprio
Desine, Roma, tu OS hOStes . . a
Gravis est modus in Ornatu Orationis et saepe sumendus: ex quo genere haec sunt: Martem belli esse communem; Cererem pro frugibus; Liberum appellare provino; F tunum pro mari; curiam Pro Senatu; Campum pro comitiis; togam pro pace; arma ac tela pro bello.
erant ceteris. Baro sunt ab oratoribus adhibenda aenigmata, qui PPe quRe
inter dicendum nuditorum senSum etiam acutissimorum Saepe traiasv lente usus est tamen Cicero pro Fon
teio specie quadam aenigmatis in Pictorium, quod refert Quintilianus:
Mater itia dum Miau, ludum, Post quam mortua est, magistros habuit. Dum viveret suspecta erat libidiniS, Postquam mortua est, eius hona hastae suhiecta sunt. PRUST. Ne illa quidem triauctis acque immutatio in Derbo quandam fabri eationem habet Ambiguum est , quomodo ista recte dicantiir. Nam metonymia, quam ille traductionem s. immutationem dicit, non est in continuatione verborum, sed in verbis
singulis. Sic Africa pro Afris est e
singulorum verborum permutatione. Cicero antem hoc significat: in metonymia non seri cilicuius userhi n vam quandam fabrieationem sive nova compositione, ut in saxiffragis , Sive veram eius notionem in similcm. ut in mollitur mare, mutando: sea tantum fieri unius verbi cuin alio
Permutationem ; ut quum pro Uris dicitur frica etc. Fabricationem habet Vulgo additur sed in oratione , quod manifesto est vel a librario vel a glossatore esuperioribus repetitum, et hic Pror
sus alienum est. Nam metonymia nunquam est in Oratione i. e. in Con
tinuatioue verborum , sed semper in singulis verbis. Asriea Versus est Ennianus, quo Cicero utitur etiam in orat. CnP. 27.
Martem Vt Vulcanum Pro igne, Martem pro bello dicere eruditionem redolet, inquit Fabius lib. VIII. cap. 6, ita Liberum et Cererem Pro
vino et pane licentius aliquis usurpaverit : Quos amisimus ciMes, eos Martis Mis Percidis . non ira Mictoriae. Cicero pro Marcello. ΡRvST.:
480쪽
DE ORATORE LIB. III, C P. 4 a 473 Quo item in genere et virtutes, et vitia pro ipsis, in
quibus illa sunt, appellantur: Luxuries quam in domum Dr it; et, Quo auinitia penetrarit; aut, Fides Daluit, Iustitia confecit.
Videtis profecto genus hoc totum, quum inflexo
commutatoque Verbo res eadem enuntiatur ornatius:
cui sunt sinitima illa minus ornata, sed tamen non ignoranda, quum intelligi volumus aliquid, aut ex parte totum, ut, pro aedificiis quum Parietes, aut lecta dicimus; aut ex toto partem, ut, quum unam turmam, equitatum populi Romani dicimus: aut ex uno plures,
Λt Romanus homo , lamenetsi res bene gesta est, Corde suo trepidat;
aut quum ex pluribus intelligitur unum,
Nos sumu' Romani, qui lautinus ante Rudini;
aut quocunque modo, non ut dictum est, in eo genere intelligitur, sed ut Sensum eSt. Abutimur saepe etiam verbo non tam eleganter, quam in transferendo; sed etiam si licentius, tamen interdum non impudenter: ut quum pandem Orationem Pro magna, minutiam animum pro pitrvo dicimus. Verum illa videtisne esse non verbi, sed orationis, quae
Ae Mniantis Gueis. B, C, tit Romanus. Versiculi sunt ex Ennii annalibuR. Aut quum ex μluribus intelligitur tintim) Lambinus correxit tinus , quia in exemplo, quod sequitur , Ennius
pluraliter loquitur . nos stimus RG-miani , pro ego sum Romanus. Et sane si codices addicerent, unus curn Pearcio praeserrem. Vt nunc efit, Ernestio assentior, non necessarium esse unus, quia idem tropus non in Personis solum , sed etiam in rebus usurpari Possit. Mimus Ita antiquo more Pro sodiae causa scribendum esse monuit Pearcius. Vulg. stimus. Ceterum Rudini verum est, non Rutilli aut
Rutuli , quod habet Aldus. CL Lips.
Antiq. leci. V, a.' Abutimur Catachresis fieri ahi sio vocis est, qua verhi alicuius significationem durius desseelimna ad aliam Ionge a propria recedetatem: ita parricida dicitur intersector matris aut sororis, calamus sumitur Vulgo Pro Penua , quum ille arundine fiat, haec avium sit propria. PR. Pro magna Gueis. Α, yro lonSa idque verius, ut opinor..