장음표시 사용
111쪽
se tu matiti volatus enim est Auis, sed datur sagittae qua
. tenus illi assimilatur per aera in motu. Et de omni geneare Metaphorarum diximus in libro antecedenti. Aut transfiguramus vocabula a contrariis accipiendo, sicliti eum cum dicimus m mos Iucam quia nihil lucis habct. Et haec mutuatio non delectat, sed violentiam facit. De qua in Rhet. Aut loco vocabuli ponimus eius descriptionem, ut cum volumus dicere horam uniam, dicimus umpis Missarum. Et haec est periphrasis, nedum Metaphora, aliquando est antonomasia. Transferimus a toto ad partcs die contra per synedochen : de a toto in tegrali, & vniuersali, & ellentiali: & numerali; quae declarata sunt in Logica &'in Rhet. & aliae plures. Alia est transfiguratio sermonis. Et haec quatruplex, nam aliquando contrarium intelligimus, ut in Ironia. Aliquando simile. Et sic fit Allegoria, Enigma,& parabola, & fabula.
Allegoria est, eum plures voces transferuntur, Vnat men remanet, vel plures in sua proprietates quae indicant sensum in sermone comprehensum, ut, tetigum to seriaram Iq. anno nauigasimus, hoc est, tribulationibus ingentibus affecti sumus. Si enim voeabulum miseriamum positum non esset, videretur fuisse vera nauigatio in mari. Dicitur etiam allegoria in rebus, ut cum aliud geritur,'dc aliud significatur,ait S. Amb. lib. de Abr. sicut Dualis ri alter de ancussa, alter de hbera, das ustamenta Aposto. . to significant,duobus populis data. Sed haec explicatu difficilis , ubi non relucet similitudo multa, & res rei coractis
AEnigma vero est, cum omnes voces sunt transsatae mutuataeque: nec sensum habent intelligibilem in proprio signincatu, sicut Ironia, & allegoria habent. His vintitur Straparola, & alij exercith gratia ut Sanson. Dec medente eximitabas, inde forti exiuiιλkedo, erc. Vbim taphora &sinechdoche, & metonymia, & antonomasia
Parabola autem fit cum voces significatae aliud post
112쪽
Ita quod res per voces significatae aliud post modum significant. Et ponuntur pro eXemplo, ut intelligant, vel scutenturii ite flectum,& doctrinam auditores. Et haec texitur ex consimilibus proportionaliter, potestque esse ex . veris , & fictis sermonibus: qui tamen fictionem tuam prodant, alioquio erit fabula. Talibus parabolis utitur sapientia Dei incarnata in Evangelio ad docendum res dissicillimas, quae non nisi per exemplum capi possunt.. Aut ad reprehendendum eos , qui audire nolebant, nisi aliud quippiam dicere exorius, aliud post modum in Grct. Fit quidem ex veris, ut paraboladclaZaro Mendi co & & de Epulone diuite. Et ex fictis, ut parabola Ioathan contra Abimele C, introducens arbores Regem sibi eligentes: & sintiliter Esopi fabellae . quae absque dC-
claratione AEnigmata sunt. Aliquando ex vero similibus, ut cum Nathan volens reprehendere David adulterum Regem, Sphomicidam, introducit diuitem rapientem pauperis oviculam: Vt Rex proferens sentcntiam, ipse semet damnaret. Sic & Mulier Thec huites, dum orat pro Absalo, verissimile adduxit. Omnibus liis etiam Poeta ut Cintur. Est quoque ut docet Ambros. super Psal. 3. totum testamenthina vetus parabola noui testamenti, iuxta, illud, Possustinos in litudinem gentibus, ubi Ambr. legit In parabolam gentibus. Quapropter omnis . allegoria rerum non verborum tantum, parabola cst. Fabula tandem est, cum ponimus exempla vero similia vel secundum naturam, sicuti est fabula de Eliaeae colloquiis& amoribus eum Didone :.vel secundum opinionem ει fidem hominum . sicuti quod Eneas ad inferos descendit cum sybilla, & locutus est cum patre de Romanorum progenie, abi h descensura. Multa quidem ponuntur in fabullis N p rabolis; quae non signifiCant, sed corpus narrationis Complent, ut Chrys. Ad August. auim ad tertunt Tragediae. de comediae ex fabulis constant, & poetae, lau. est si recte ad proposi uin, quod docere vult , has introducati, Mpersonas imitetur ita ut veritate in exprimant exacte,
quemλdmodum Boni pictores inugines persinusim
113쪽
rebus vivis assingunt. Nota quod in fabulis nolumus aliud quam dicimus intelligi: sed ponimus illas ut exempla in aliis rebus & personis. in quibus nostras virtutes, vel vitia, de quid cauendum quid serundum, intelligimus. Omnes sane Comaediae de Tragediae ob hoc sunt. Vt enim principes fortunae non fidant: nec praue populus agat, facta est Tragedia: ubi infortunia ipsorum & fines leguntur. Utque populus addiscat mores meretricum, senum, iuuenum, de fortunas, & vivendi modum, facta est Comedia, de sic decaeteris.
Poeticae magiae vim esse in attrahendo eos adaugiendum, qui nolunt audine: in docendo eos , qui obrudita rem nequeunt, aut taedio absterrentur. Item in ac sciendo quacunque affectione: in rememorando praeterita
utilia: in aeternando scientias ,'famam
A R T. II. V Is Magica multa igitur in est poematis: nam per illa,
qui audire nolunt, audiunt, dum aliud quam putabant, dicendum proponitur per sermones transfigur tos. Item qui volunt audire sed non possunt, quoniam ignari sunt, docentur: nam per eXempla fabulosa, Np rabolosa, doctrinam suscipiunt. Depingimus illis viri tes tanquam deas neminas, vitia tanquam Monstra, de diabolos; dc quae sunt sensui occulta; per sensibilia de claramus allegoricri ut per Pallademet Iunonem,Sapiem
tiam, de Potentiam introducimus: immo dc theatro ambulantes ostendimus; quo nil clarius. Praeterea memOriam reficimus immemoribus. Quae enim carmine dicuntur, facile memoria tenentur: quoniam numerose bre- uiter, de cum voluptate concipiuntur. Pieterea exempla Heroum oculis exponimus ut cum passiones I. Christi ec sanctorum mores de gesta replesentamus, quae nos ad pietatem assiciant, memoresque reddant. Eos quoque
114쪽
Ita quod res per voces significatae aliud post modum significant. Et ponuntur pro eXemplo, ut intelligant, vel scutentur ii itellectu m, & dominam auditores. Et haec texitur ex consimilibus proportionaliter, potestque esse ex : veris, S fictis sermonibus: qui tamen fictionem tuam prodant, alioquin erit fabula. Talibus parabolis utitur sapientia Dei incarnata in Evangelio ad docendum res dissicillimas, quae non niti per exemplum capi possunt Aut ad reprehendendum eos, qui audire nolebant, nili aliud quippiam dicere exorius, aliud post modum infe rct. Fit quidem ex veris, ut paraboladclaetaro Mendico,& & de Epulone diuite. Et ex fictis , ut parabola loathan contra AbimeleC, introducens arbores Regem libi eligentes 1 & similiter Esopi fabellae: quae absque declaratione AEnigmata sunt. Aliquando ex vero similibus, ut cum Nathan volens reprehendere David adulterum Regem. 57 homicidam, introducit diuitem rapientem pauperis civiculam: Vt Rex proferens sentcntiam, ipsis semeidamnaret. Sic & Mulier Thecliuites, dum orat pro Absalo verisimile adduxit Omnibus his etiam Potia utetur. Est quoque ut docet Ambros. super Psal. 43. totum testamentium vetus parabola noui testamenti, iuxta, illud, Possim nos insemili drnem gentibus, ubi Ambr.
Quapropter omnis . allegoria rCrum non verborum tantur 1, parabola est. Fabulae tandem est, cum ponimus exempla vero similia vel secundum naturam, sicuti est fabula de AEnaeae colloquiis & amoribus eum Didonee vel secundum opinionem re fidem hominum. sicuti quod AEneas ad inferos descendit cum sibilla, 5e locutus est cum patre de Romanorum progenie, ab ipso descentiara. Multa quidem ponuntur in fabulis de parabolis ; quae non signifiCant, sed corpus narrationis complent, ut Chrys. de August. aciis ad tertunt Tragediae. dc comediae ex fabulis constant, & poetas , . lata est si recte ad propositum, quod docere vult; eas introducat, de personas imitetur ita ut veritatem exprimant exacte,
quemadmodum Boni imagines persimillimas
115쪽
tebus vivis assingunt. Nota quod in fabulis nolumus aliud quam dicimus intelligi: sed ponimus illas ut exempla in aliis rebus & personis. in quibus nostras virtutes. vel vitia, & quid cauendum quid serundum, intelligimus. Omnes sane Comaediae dc Tragediae ob hoc sunt. Vt enim principes fortunae suae non fidant: nec praue populus agat, facta est Tragedia: ubi infortunia ipsorum & fines leguntur. Utque populus addiscat mores meretricum, senum, iuuenum, & fortunas, & vivendi modum, faeta est Comedia, & sic decaeteris.
Poeticae magiae ium esse in attrahendo eos ad augiendum, qui nolunt audine: in docendo eos, qui obrudita tem nequeunt, aut taedio absterrentur. Item in a Plendo quacunque affectione: in rememorando Praeterita utilia: in aeternando scientias, o famam. A R T. II. V Is Magica multa igitur in est poematis: nam per illa,
qui audire nolunt, audiunt, dum aliud quam putabant, dicendum proponitur per sermones tranSfigur tos. Item qui volunt audire sed non possunt, quoniam ignari sunt, docentur: nam per excmpla fabulosa, Np rabolosa, doctrinam suscipiunt. Depingimus illis viri tes tanquam deas taminas, Vitia tanquam Monstra; de
diabolos: & quae sunt sensui occulta; per sensibilia de-
claramus allegorice, ut per Pallademet Iunonem,Sapiem tiam, & Potentiam introducimus: immo & theatro ambulantes ostendimus; quo nil clarius. Praeterea memoriam reficimus immemoribus. enim carmine dicuntur, facile memoria tenentur: quoniam numerose bre- uiter, & cum voluptate concipiuntur: PLeterea exempla Heroum oculis exponimus ut cum passiones I. Christi& sanctorum mores & gesta representamus, quae nos ad pietatem aificiant, memorcsque reddant. Eos quoque
116쪽
etis Thomae Campanen Poeticorum
quicqrtigibiles sunt, nec praecepta audiunt,per huiusmodi poemata corrigimus. Item scientias occultas propalamus Be aeternamus. Carmina enim magis temporum i iuriam, & deprauationem scripturae evadunt; quam
prosa. Nihil enim addi, aut subtrahi potest, quin de-
praehendatur. Item laudes Dei, & sanctorum canimus,& animos exhilaramus, & ad pietatem dirigimus: & tar dium orationis lenimus. Item qui sciunt, & possunt a dire, sed piget, carminis suauitate alacres reddimus.
Quis Lucreth philosophiam nisi mus eo lepore conditam
ligerct Vtrum autem carmina valeant ad Angelorum daemonum inuocationem, & ad Iunam de caelo deducendam,vti Ouidius&alii fabulantur, non est praesentis negotij. Hoc quidem affirmo, carmen ut metricum, non habere vim nisi mulcendi spiritum animalem, uti supra diximus, ac per hoc Mentem afficere voluptate: ut vero sensus profert, habet etiam docere, & assicere eos,' qui audiunt. Lunam vero neque Angelum de suo loco non mouebit, neque obscurabit, nisi Deus iubeat. OG dinem enim uniuersi solus Autor ordinis Deus mutaro potest. Ex eclypsis euentibus fabulati sunt veteres potuin se carminibus lunam obscurari, & auxilium a nobis requirere: quod ex ignorantia causarum eta ipsis ortum duinxit,& ex supeistitiosorum iactantia. Vt Amb tempore suo. factitatu narrat;& nunc Borrus in Cochincina: Nec mouere possum ea,quae ipsa non percipiut.Messem ergo alienam incantator non vi carminis sed diaboli tabefacit,qui applicat noxias frugibus res. Neque enim iussu suo, sed naturalium causarum applicatione ς mutare res potest Inis vocatio autem daemonis& Angeli non innumero Carminis consistit, sed insensu&assectu. piis enim Angeli apparent in vocati; impiis diaboli. Valent tamen verba aliquando ex institutione Dei, non ex Verborum naturat ut in trans statiatione Eucharistiae & sacramentis. Simiis liter exorcismi ex Ecclesiae pietate eontra daemones. De
117쪽
IOeM propriam, sed communem omnibus artificibus:
neque finem poeω: sed suadendi boni ideas pangere: nequ/ functionem per se, aut medium ad fnem, sed
per accidens , ubi vera desunt exempla. Ergo fingere imitarique t representet; representare, vi asticiar; σάocear ; docere , vi suadeat. Pluia1ue esse poemata ,
quam Arist. ponit: nec omnia fabulosa, ut ipsi pli
OVoniam poetae finis est doeere, suaderεque bcmnum, de Wru m, quod consequitur deletiando thoc autem facit reprcsentando obiecta voluntati, & aD sectionibus, sicuti dicebamus in Rhet. Obiecta autem, in quibus scientia, & probitas propinatur, non omnibus intelligibilia sunt, aut grata , necesse fuit per exempla declarari clariora; & per gratiora, di quasi altera, per similitudinem tamen eadem, latenter suaderi: Cum . utem desunt, fingendo, per fabulas, & parabolas. Qiliae fietio est imitatio verorum. Itaque palam est, non per se requiri imitatiouem, & fabulam in poemate, sed per accidens, ubi desunt exempla vera: quod etiam Philosophicas res declarando fieri licet. Poetae igitur finis Mars non est imitari, & fingere; sed imitatur ut representet: repraesentat ut assiciat,& doceat: docet, & assicit, Vt suadeat, legem, virtutes & beatam vitam. Si enim pars Reip. est, &ciuis, utique ut prosit, cooperatur, Qcuti omnia membra in corpore aliis omnibus, singula, de singulis propria functione prosunt. Quapropter non Via
detur Arist. qui Dem di munus poetae esse
118쪽
11δ Thoma Campane a Poeticorum
fabulam docet: nec, cui non fabulatur, inter poctas comuumcrat. Ergo species poematum Tragediam, cometiadiam, Ethopeam s diti rambos, addit, qui nunc nocireperiuntur, J quoniam solum in his est imitatio. Nos vero praeter poemata iam dicta, satytam recipimus elegyas, & Lyrica, & Philosopbicum pocma, ut Empedoclis, & Lucretis: & Sacrum, ut hymnodia,& psalmodia, de cantica nos admonent. Ac prius extitisse ista poemata, quam quae Aristoteles numerat, comperimus: fabulasque introductas ab Homero, & aliis, postquam poetis Veracibus. Saeculum deprauatum vale dicere cε-pit,vi testatur Isocrates,dicens etiam Phocylide &Theognidem Morales pbetas ante fabulosos extitisse :& Plato ipsorum Carmina n qn semel citat, laudatque: Soloci quoque leges Carmine tulit.
s uanam sint constitutiva essentialis poeticae disserentia qRationes Arist. quibus probat imitationem , fabu- lam esse finem, elbentiam, oe maximum poematis: quo disten ab historia; CT scientiis omnibus.
A R T. II. I. A Rist. igitur in Poet. c. i. Elegorum fictores,poεtas
esse secundum rcm negat, scd tantum secundum nomen; quoniam non imitantur. Vnde & Empedoclem, qui totam Philosophiam carmine complexus est, a poetarum numero reiicit. Similiter Cheremonem, qui Hippocentaurum omnimetrorum genere scripsit. Et in . c. vocat fabulam principium animam Tragediae. Cui cum det tanquam parteS, Fabutim , Mores . Di Itonem, sententiam, AZZaratum, se M lodiam: Concludit tamen solam Fabulam essentiam, esse poematis. Licet enim nec Mores imitetur, tamen si fabuletur, poeta est. Vede
asserit finem Tragedis esse actionem & fabulam. Om-ium autem maximum est j finis est: ergo fabula es maximum, qui
119쪽
3. Idem probat ab exemplo pietur . Nam si optimis. coloribus quis tabulam illiniat, non delectat, sicuti si
iginem albo tantum distinxerit. Actionibus ergo imitatio ust poesis omnis. . In T. C. Historta poema non per Carmen o prosam due ferant inquit) scd perimitutioiaem. Nam si quis HGolori Hιstoriam carminibus pangat, nihilomin- ώqssona ste manebri, nonpoema sicuti priussine carmine. Sed hoc Asserunt, quod histori: as res stas poeta υι gera potuerunt, exponit. Et He circa singuiare: hic circa uniuersale versatur. 26um circa possibile, o ve, . simile, rue circa sinum , , verum, quodH-gulare est Ideo poeta potestor nomina fingere: non autem hiδε- risus. Poeta tur nos carmine, sed imitatione est poeta. Ponqualibet, hed actio num. 'Fabula ergo aritionum es imitatio, mel humbum,ut in comedia, v I prestantiorum, 'epresentatarum ab aliis, τι in Tragedia; vel narratorum a foeta , ut in Do-Ρa; quod tamen primo cap. distinguit.' s. Potesta nomine id cm probari, quoniam pocta gre-ce, fictor latine dicitur. 6. Item videtur absurdum scholam Salcrnitanam, quae medicinam carmine tradit poema vocare. Similiter siquis totas Titi liuit decades versibus describet, versificator , non poeta dicetur. ἰ' 7. Omnes quoque scientiae carmine expressae, poemata dici posse haud videntur. 8. Praeterea Comediae hodierno tempore absque versu fiunt a Potta. & aliis: ergo sola imitatio facit poetam.
δ e contra,' si Arist. rationes valent, poetas non habemus nisi mendaces ritque poesis filia diaboli, qui est pater mendacii. Item Virgilius non erit poeta in Georgius ineque Hesiodus: Ves enim rea canunt, non'
120쪽
Za o Nonis Campanesta ' Dicorum
tabulas. Item nee poeta erit Lucretius, qvcm poetarum doctissimum solemus dicere, ut nec Empedocles, nca Parmenides, qui versibus sophiam expresseruiat. Neo Lucanus qui veram belli ciuilis Historiam texit Carmine: neque Ennius qui bellum punicum: nec Petrarcha in poemate Africa: nec in cantilcnis ,& canticis, suis, ubi veras amores canit. sed tantum in triumphis ubi fingit se vidisse mirifica. Item Catullus, Propertius, MMartialis, qui veros amores canunt, & qui veros dolo. res in elegiis, eximentur a Poetarum choro. Ouidius quoque de Arte amandi, & de Amoribus, le de Tristibus,& in Faustis, non erit poeta : nec in epistolis, si ori fuerunt, sed, si falso solum ergo in Metamorphosibus poeta habebitur, ubi omnes fabulas connectit. Praeterea Sannazarus de partu Virginis, & in Epigrammatis non est poeta: neque Theognides, de phoc ylides qui
Moralia cecinerunt: neque Aratus, & Manilius, & Pontanus, qui Astrologiam, nisi ubi fabulas intexuerunt. Tandem qui non mentitur poeta non est Aristoteli. Prata terea eius sententia contradicit Virgilio, qui Sylenum Canentem uti immensum inane seminarerum peruoli
tent, iuxta Philosophiam Democriti introducit. Et Pro. pertius ubi Messallam canit, aliis poetis rei nquit munus canendi rerum naturam. Horatius Empedoclem in aetnam iniectum, licet inconditum, poetam vocat. Et receptus est apud omnes Lucretius pro poeta, de alij m morati. Orpheus poetarum digniuimus, canit deorum laudes, & poeta est. Similiter Museus, quem omnibus, Virgilius ante ponit, an orem Leandri, & HeruS, verum depinxit, licet fabulosus potuerit esse. Dantes Luc Num inter poctas cum Horatio enumerar, & Ouidio.& Virgilio, & Homero. Horatius autem nullo pacto est Aristoteli poeta. Nec Porsius. nec Iuvenalis, quis tyras scripscrunt ,-vitiaque insectili. sunt. Quos tamen
nemo pro poetas non recipit, ac magisquam qui fabulas canunt. Vt Codrus Thesiadam, & Flaccus Amaaonid. E contra vero, si statistentiaArist. poeta erit Bo-