Thomae Campanellae ... Philosophiae rationalis partes quinque. .. Thomae Campanellae ... Rationalis philosophiae pars tertia videlicet rhetoricorum liber vnus, iuxta propria dogmata

81쪽

φ'Ineisum est sensus conclusus non expleto numero: ecsaepe para membri. Periodus aliquando per circumscriptionem fit, ut cum de primo ad finem ex oectatur sensus. Et isted het non vltra quatuor membra progredi, ut concinnitati , & attentioni satisfaciat. Aliquando membratim& in singulis membris est quasi pausa: Sc potest in plura

membra Procedere. Circumscriptio T clasius, sed longi sis mei membratim Plato, loquitur. Breuibus 'n:usque membri Plinius uti solet. Et Sciaeca:&hec conuen Iina rantibus , & laudantibus.

De Numeris orationi, 'ART. III. PEriodus recipit numerum instar carminis; qui spiritum auditoris assiciat lenitate, Iocunditate, & admiratione; nec tamen aduertat ex arte factum. Quapropter vitiosum est carminis pedes in periodis eadem rationesternere. Affectationem namquc gloriolae, aut vilitatem orationis, aut fallendi artem, ostentares. Recipit Cinratio omnes pedes. Et semper variando in periodis aliis, aliter. Cauchis ergo traiectioncm vocum, qua Utuntur, Ut mellius cadat, aut v oluatur periodus. Item verba superflua, inania, quasii saburra ad concinendum cum aliis numerose. Item consimiles ubique cadentias vitabis. Sponte quidem numerosam faciunt orationem

contrapositiones similium, & oppositorum, uti Iolci Aug. eloqui. Sed frequentatio vitiosa. Byssilla bipedcs quatuor sunt, quibus orator utitur,' . Spondeus , ex duabus longis: SI pyrrichius ex dua-ous breuibus: Iambus ex prima breui, secunda lon

Ex tribus syllabis sunt. 8. Molossus ex tribus lon Sis r

82쪽

Tribracus ex 3. breuibus. Dactylus e longa, & breuibus Atrapestus e contra cx duabus breuibus, & vltima longa Brachius ex breui, & duabus longis: Antibacchius e contra. Creticus ex longi, breui, S: loaga, . Aitiphi baccus ex breui, longa, & breui. Ex quatuor Paeon est, ex una longa, &ex tribus breuibus. Antipeon ex tribus breuibus & una longa: procelleumaticus ex quatuor breuibus: Dochimus ex brachio, & iambo mistis. Omnis oratio apud Cicer. capit pedes, maxime autem creticum dichoreum, do chimum, &paronas. In oratione humili iambus laudatur: in ampla paeon: in utroque

dactylus; omnes tamen pedes intrant in omnes.

Initium periodi magnificum sit, quod dactylo, paro. ne, & cretico, L .cque an aposto rcete fit. Interdum aspondeo, & do chimo ex ordimur. Finem petiodi tres pedes ornent, qui sint chorei, aut spondei, aut in isti presertim in grauibus. Laudat hic Ci-

Cero creticum ; & Arist. antipaeona. Dochimus in grauibus commendatur. Sed auus verba Hiudicet, ut ait Iob. Medium exornent mixti ex longis breuibusque, ne-clIr litore, aut anhelare videaris. P conem, & creticum,&bacchium, Sedochimam approbant. Sed cum celeriter vis dicere, utere pedibus breuioribu S tempore, cum grauiter, longioribus. Conueniunt acuto sermoni, quo docemus, & proba mus, praesertim in confirmati Inc, S confutatione, libertas a vinculis ornatus, & figurarum, & numerorum, atque acumen rationi S, quo penetres animo S. Vehementi vcro, & amplificationi quibus movemus, Vivificationes, numeri graues, insignitet e filuentes,& circumscri olim, ardenterque loqui. Mediocri vero ut in prooemiis, & laudibus, & rationibus, ornatus, nitor, & harmonia multa.

Considerabis semperquis, S: quibus, de quid dicit,

prout ab initio considerabamus.

83쪽

Non sunt affecta di numeri, & regulae: usus enim &res facilitatem dicendi conciliabunt, Vci repente: meislius est di sibi uic, utque natura fert, quam affectate, quod semper inutiliter, ec noxae sit, loqui per artem.

Appendis.

Vr tantopere placeant numeri, & figurae in elocutione, multa dicunt; sed non ex natura rei. Nos autem in poetica, quam sequentis libri compendio con ficiemus, ex nostra Physiologia, & Metaplaysiologia;

Cautas producemus. Nec quia plaCet num crus assectatus in carmine, quadrabit orationi. Poeta enim profitetur delectare: & iuxta osticium illi conceditur. Orator sua.dere. Qui autem tales delectationes affectat , artem detegit, quia capere Auditores per delectationem quaeritat. Passiones enim discernere verum non sinunt: licet in vero nos figant, ubi a ratione non errante proficiscuntur: non autem ubi praecedunt; alibi dictum est nobis luculenter.

85쪽

THOMAE

CAMPANELLAE

PHILOSOPHI

iuxta propria principia. P ARI SI Is, Apud IOANNEM DU BRAY, viacobaea, sub spicis Maturis. M. DC. XXXVIII.

Cum Privilegis

87쪽

CAMPA NELLAE

POETICAM ESSE SAPIENTII

Architectonisi artem in urgetentalem adpropinandum luc de facile is maduertenter Hermm Bonumque nolentibus sinc ais

cibus ; idque Metro, s ideatione exempli cere. I ec voluptatem esse Anem gratia cuius, sed quo, ipsius Poeta. Differentiaque illius ά cateris scientiis evocalibus.

C A P. I. , A R. T. I. . UEMADMOD VM Dialectica in schoalis & ad Philosophos rerum audire volentes personat: vhetorica ve- rδ intemplis, & in foro ad Senatum, depopulum, &quicunque adbona honesta utiliaque propensi sunt alloquititur: sic Poetica in Theatris, Nin priuatis ardi. bus & ubique verum ti bonum audire nolentes ita mul-

88쪽

o Thomae Camp. Poet corum

ect & decipit, ut dum voluptatis captandae gratia vel alterius negocij praetextu audiunt; Veritatis, Bonitatisque praeceptione salutifera iocunde afficiuntur ; quas, nisi sic. propinarentur, illi aversarentur utique ex parte vel pro

sus.

igitur Poetica instrumnium fatendi banum, se

verum, quatenus bosum, iocundeo inaduertentur, per siermones

mir De iocώndeque sturatos Quod aliae scientiae persi inplices vix asscquuntur. Idcirco recte dictum est a nobis in precedenti libro dum de Rhetorica sermonem faceremus, y. Poeticam RhNoricam qu .indam Gguraram, quasi magicam, ιae exempla ministrat ad dendum bonum Ο dssuadendiam malui' dei in is liter iis , q u si ultri verum bonam audire nolunt, aut no 'osust, aut nesciunt. Omnis quidem est donum, & proles sapientiae diuitiar: ergo datur ad utilitatem, ut dicit Apostolus. Igitur quae ad perniciemeXercentur, artes non sunt, ut docte Chrysostomus probat: ergo sunt ab uius, excrementa artium verarum. Si

igitur poetica Ars est, habe tvlum in Re p. igitur instru-anentum eli legilla oris: quoni uaa no circa Verum per se, sed circa bonum vertatur. Igitur laudabit bono S, SI vir-rutes: vitia detest ibitur, reprauos: hic legem, & Religionem stabiliet, & cum voluptate propinabit praecepta, quibus Rei p. & amicitiae servantur ; quae per se videntur difficilia, austera quer voluptate tamen, det vase summi Boni stillante. perfusa, suauiter nostris instillancur sensibus, obcdientesque nos faciunt. Quod enim cum voluptate hauritur, amatur, creicit, executioni datur: fi- ti contra dolorifica nos absterrent; mediocria Fero paucos habent sectatores. Persuadet quidem & Rhetor utilia &honestat cuius rei gratia laudat, Vituperat, a G-Cusat, defendit, proponit obiecti voliuntati, & singulis affectibus: quos A per obiecta excitat, & per dicentis Vehementiam, & dictionis modulos, dc per rationes mubus ligatur animus, sicuti in praecedenti libro dicebannis: item de voluptate profundit sermonem , ut auditorum lu

beat facilise animos: At dum ista operatur , tegit

89쪽

'ofiteriirque non voluptatem propinare, nee passiones mouere, sed iure ,& ratione euincere quod persuadet: idcirco numeris latentibus utitur, non autem metro, nec repraesentationibus. Poeta vero idquid ad voluptatem propinandam est idoneum, profitetur operari, nihilque Oliud auditoribus pollicetur. Dum tamen hoc facit palam, & vulgi quasi moribus sese adaptans, propinatin vasculo voluptatis doctrinam utilem; de abstrusas institilat sensibus veritates. Vt que id facere possit, duo vasa

fabricatur,carme & transfigurationeS id cales rerum quas vult docere: accersit&a Musca naelodiam, a piet uia apparatum aliquando. Proprium tamen, quo a cunctis artificibus differt, metrum habet. Qtii sua ujssimus est dicendi modus, innatus animae, ipsamque rapienS militii c, a Lficiensque sententia, quam secum feli. Occultat enim

poeta sub voluptate doctrinam, sicuti orator in doctri. na volui tale: erEo pra post erus doctrinae modus est poetica, quoniam a voluntate, non ab intellcctu incipit, uti calciae scientiar. Aficit quidem melodia per vocis te o- cinium, & per instrun enta, psalterium, cytharam, deis cachordum. At secum pia ceptum, & coctrinam ista non habcnt. Nec ad poeticam pertinent, sed ad alterius generis, licci assinis, Musicam. Qua etiam utitur poeta, Vt sua carmina dulcius hauriantur: quemadmodum Dauid mirifice consueuit, utranque artem copulando; non tamen ad poetam spectant, nec utilitatem per se habent doctran alcm , sed mouent animos ad assectiones varias, hixta quas possint agere, aut discere quo δ optamus: vnde vii ur,in ecci est a musico cantu E: sonis, qui sedet ingentes antini passiones&ad pietatem, &deuationem rapiant i in prilio Vocibus rigidis & tuba 5 tympano, aspere mouentibus ad iram di alacritatem: ut concitus an L. mus praelietur mortis perieulem haud attenders, sed victoriam. In nuptiis vero, & theatris, titillantibus vocibus, & organis quae ad laetitiam prouocant. Sic in teris pro rei conuenientia; Tantam cantuS Vim sapien-

90쪽

nis: quae dum mulcent, docent..iQuapropter haud reccte Horatius dixit. ZPCamprode se volunt, aut delictare poeta Melius deinde ait.

Non enim delectat ut delectet poeta sicuti Musca aegrum. sed doceat & pro sit. Qui ergo solummodo per

se delectationes attendunt, finem fuae artis ignorant vel ri qui venere cum uxore utitur non prolis gratia, ut natura instituit, sed voluptatis tantum. Reci ius S. Amb. Certare doctri iram cum gratia in psalmodia dixit: Cum psalmos cxponeret. Praeterea Rhetor suadet singua lariter bonum partiale huic ciuitati, vel Regi, vel lena tui, vel homini,&hic, S nunc, dccx proposito: sciunt enim omncs huius gratia fieri sermonem. Poeta vero omne bonum S: omne verum & omnibus hominibus suadere potest, & uniuersalit cr tractat. Et licet actiones singulares repraesentct, eas tamen tanquam ideas proponit, quae uniueri aliter cunctis pro sunt, sicut de vultu Petri imagines exprimuntur plures, S de vita Christi perimitationem, sancti plurimi pro die runt, illam pro

exemplari te nonccs. Idcirco duximus poetam propinaret exempla Rhetori: describitentiu heroes, Mulieres,sa. cerdotes, Merctriccs, vitiosos virtuo hos , euentus de fortunas istorum, laud cs, & vituperia, undς viuere discanaus, mala auctitari, bonaque sectari. Praeterea Rhetor &alij artifiCes , eos, qui audire volvas, & possunt,& sciunt, docent, propriae artis obiectum; ut bouum secundum nos orator; Physicus: veritatem naturae :& aliae aliud. Poeta vero docere porcii omnc verum, de omne bonum , & audire nolento aut nescientes, aut nCn potentes, podcin facere ut audiant. M suscipialit disciplinam. Et licet in Rhoti docuctimus idem pcrparabolas, ab oratore fieri posse, id eκ parth verum est, dc quatenus poetica virtute utitur orator, Ec solum nolentes capit. Poetae ver5 etiam indoctos dediscere non potentes mansue