장음표시 사용
151쪽
vulgare non est. Item miracula sanctorum, & Prophe-ὐ ex quibus Ouidius Metamorphoses pangeret. Istem, ut ast S. August. Illud mirantur homines, non quod magnum est , bd quod rarum. Nam maior es gubernatio Mandi, o ex paucis granis plure1 segetes creare , quam se rare eae quinque panibus , es duobur piscitus , quinque mira hominumγ:
non tamen illa, sed hoc nuranIur homines. Iterum Sc quae r
ro contingunt, ut transitus maris rubri sicco pede, victoria feminae Iudith contra Holofernem. Idcirco facta sunt poemata utroque: sicut de dc victoria Debborae contra Sisara in . It cm Actiones hominum rarissimae,&quae imperium nouum aut seculum nouum pariunt in Mundo, vel in aliqua regione in qua canendum est poema. Sicut in Italia aduentus AEneae initium Monarchiae Romanorum,
in Palestina Iosue introitus & bella: in America ingressus Hispanorum. Superat omnia humana Columbi facianus. Admirabilia simpliciter sunt gesta Moysis & Iesu Dei
nostri; quae iuuencus Ec Vida, cecinere. item Prophe
tarum ti Sanctorum mirifica gesta , quae cecinit David, imitatur Prudentius & Sedulius, Ambrosius, sicut Orpheus suos Deos laudauit & Natio qu ibetfuit inatoris canit originem gestaque. Ubi autem non insunt res mirati finguntur. Nam bellum Troianum fuit quasi nihil ad bella Romanorum. & Assyriorum, quorum imperij particula erat Troia teste Plat. in Dialog. de legibus: Nihilominus Homerus tot mendaciis magnificauit illud, & pugnis deorum nodum hominum, ut videatur
exemplar totius generis humani continere,& plus roboet Achilles fictus. quam Alexander verus, aut Caesar, in ore hominum. Non tamen canemus impossibilia ut quod Scarda flus heremitam proiecit impctu tanto rotantem, ut de interioribus Galliae in mare Ligusticum per aera cadereti l ossunt haec diis de mira Culose tribui, non autem hominibus iuxta fidem auditorum. Sic fingunt P
passi Ma cometrani, quod Haly gladius 'no impetu via ginti Christianos simul trucidabat. Et Ariosius quod lancea Arsaliae aurea, quoscumque tanSeret, prosternebat, quoniam
152쪽
moniam Incantatione temperata fuerat. Haec licent, ubi
& aliquid significant, & fidem habent, non ubi veritatem coculcant, &sunt incredibilia. Mirabilia sunt secundum artem astutiae, inuentioncs rerum rarae; secundum,
fortunam Oasus fortuiti, & qui Dei nutu euenire creduntur, ut quando statua Mityi in agro cadens interficit Mityi interfectorcm, sicut Arist. ic statur. Simile est, quod Valerius narrat de eo, qui inimicum pugione inuadens, apostema aperuit pro morte lalutem attulit. Mirificus est amor H crus de Leandri: Pyrami& Τysbar, Satisonis capillatura, Gedeonis pugna, S c. Tandem a natura, a fori una, & ab arte, quaecunque rarissima. de grandia pro mirificis canemus: peregrina quoque& noua, ut la ponensiuna, Z Chinatum moros, & gesta ta ri-Ius. Nam bonus pocla praescrtim Epicus totum Mundum introducet. In hoc Ariosius excedit Virgilium , & Homerum in Asiolfi, & Rogerii itineribus, & Regum orientalium mentione, nisi fabulosissimus cste ex Boiardo di. die isset.
Rursus autem iucunda sunt omnia mirifica. nam docent nocitates: doctrina aulcm coni cruatiua cst malit me geneia ris huniani. Praetere ire praesentant genesis in ostri robur,
& dignitatem, si humana sunt: si diuina, societatem cum superis, qua nil suauius; & Vitae immortalis promissionem. Si fortuita, sapientiam dc vires in si Verando, vel fragilitatem in patiendo. Hac docemur cauere, illa
laetamur exsuperare. Maxime autem iucunda sunt virtutis ossicia ingentia rarissimaque, ut amicitia Thesei Pyritoique. Item quid sancta Pelagia, 5 Mater sorores in Antiochia pro virginitate fecerint tuenda, quampo e.
tice exornat historiam S. Ambrosiu Sita eleganter, ut metrum non desideres, sicuti Ec amorem duorum martyrum, quos praefert Pythagoricis duobus a Dionysio in- . terficiendis: & Sixti Charitatem cum laurentio certan ore de marryrior quos Pyladi, orcsti anteponit. Hac in re Ariosius est mirabilis, dum fidelitatis, S magnanimitatis, & euentus varij, canit Genyinta in O rlando in
153쪽
Zerbi mo, inBradainante,&c. Mortes pro virtute,&amore& fide, unt mirabiles, quoniam rarae, S animos diui nos declarant; Ideoque iucunde, quoniam Virtute seruamur, &Deificamur. Miramur & laetamur cum scelesti per prudentes propriis capiuntur dolis. Qui etiam naturae opera mira canunt, ut Empedocles de Lucretius sunt ex materia mirabiles: sed iucundiores quam qui canunt amores: quoniam dum doctrina bibitur in animo, dulcedo mira sentitur, & conseruationis modela. Vtinam hin plateis Philosophiam, & sidera caneret crinitus Io pas Virgilianus, de non fabellas c*cus Homericus. Videres enim populos fieri doctos de admirativos veritatis, non figmentorum. Mirabiliora sunt opera naturae, quam i fabulae poetarum, sed non admiratur qui eas non intuetur: non intuetur cui non aperiuntur: non aperiuntur non potenti vidcre: demus ergo illis virtutem videndi per carmen thauc, Clarum, lepidumque: dc per exempla mirifica, delect ibiliaque . Ex his igitur patet quaenam
sit materia poetarum: omnis i s. res actioque mirabilis.
Nec recte Arist. excludere physiologiam: licet vulgδnon satis pia Ceae, sed aisuefaciendi sunt populi ad altiora. Nam ut Plato ait, si in plitea apparerciat mimi, qui effigies homunculorum loqui finguat, de paces de rixas inter eos celebrant: Zc Comici, qui euentus popularis vitae repraesentant: de Tragedi qai fortunas Regum diras: de alter qui Heroum canat facta: alter qui psalmo dia laudes Dei de lublimia, occultaque superum pendat
dulce canendor videres quidem pueros omnes ad circulatores, homunculorum fictores, accedere; Iuuenes Comediam coronare: viros Tragediam. Nam steste Salom. Melirus est ire ad asin m ianus quam conuiu: Viari dicti heroica canentem libentius auditent. At senio. res doctissimi psalmodiam, quasi illa omnia iam norint esse nihil , vel parui momenti: quae vero de Deo dicuntur, non dum percepta esse nobis; te quia nobis debentur, M. ad illa properamus ex memoratis, utique suaue
154쪽
cam caelestem prope tempus mortis praegustare ex desiderio videbatur. Et S. Bern. & S. Thom. & Io. Gerson. in expositione eantici diuini, mortui sunt; quod de Socrate Plato etiam quid simile affirmat. Sic est populus totus. Nunc quidem puer est, mimis S circulatoribus intentus: quorum vanitates cum depraehenderit,ad comicos se transfert, inde ad Tragicos, tandem ad Horoas. tandem ad diuinas auditiones. Clamat sapientia .apuci Salomonem contra nos. ousique paruuli diligitui unitam λ Poctae usque modo fabulatores fuerunt, ho- 'merici; quos admirati sumus. AEquum esset ad veraces &diuinos Mundum ascenderc. Incepit Dantes Comediam lelcuare in stylum diuiniorem, scd iam ad imas feces cum gentilibus reuersi sumus.
forma pol malis admirationem , voluptatem trabidupliciter , et Helicet ex dispositione dicendorum in
poemate , forma elocutionis , S. Metro
de quo postea aerendum. Vt recte forme
tur poeiva requirere unitatem, magnia tudinem, ordinem , Ur ornatum. A R T. III. M Ateria pertinet ad inuentionem poetae,sorma verbad dispositionem, ut cum Rhetore concurrat Admirabilitat cm, & Iucunditatem ex forma poematis habemus dupliciter , alteram ex forma elocutionis, quae est metrum, alteram ex dispositione dicendorum. Pl
rimum enim refert quid prius, & quid posterius dicas, de
quomodo contexas, nodes & enodes poema. Forma
di ctionis per se mirabilis est, dulcisque quoniam artem multam continet in locatione syllabarum & pedum, Aetemporum breuium, & longorum, ex quibus causatur mensura blande movens spiritum humanum, assiciensque instar musui cantus. Quomodo debeat esse elocutio
155쪽
clara, suauis, grauis, morataque, S figuris Variegata, dic cinus post crius: non tamen aeque ubique, ut Tassus solet, sed pro personarum & rerum conuenientia. In forma dicendorum in poc malo faciunt admirationem, S Iucunditatem, Artificium pocetae, de quae exint rimccus adhibentur, ut melodia, & apparatus: sed haec non spectant protinus ad poetam. Requiritur ad formam secundum artem, unitas magnitudo, S ordo, ornatus mirificus, Iucundusque. Haec autem omnia a functione, de fine poetae accipiemus.
Vnitatem, magnitit Anem, qualitatem ex sine poematis haberi.
ART. IV. Voni. am enim poema exempl arueritatis & vitae po, situm est: docens ab cxemplo, quod Iatione vix capi uius: exempla autem Oportet ella clariora exemplatis,&brcuiora, S tanta talia, iue quanta qualiaque bene percipi queant. Tunc enim iucundus cst, de mirabilius, cum facilius, breuius, &sagacius animo adhibctur. D, Unitate, .
VNitas igitur est ubi tractatur res una, vel plures ad
unum finem; vel actio una, si unam ideam com-picetantur. Arbitror rem elle unam tota Georgica Virgilij, quoniam non nisi de cultu terrae agit: at de stellis quatenus ad illam conferunt; similiter de animalibus eiusdem ratione. Si autem simul bellum Troianum mi Ceat, aut epis odia de digressiones, quae ad terrae cultum nil spectant interponcrct, dis lucret unitatem. Simili- ter dum Pontanus canit sidera, si de heroibus, aut do
156쪽
potest abstrahi, remanente perrecta narratione , illa non fuit pars. Requiritur unitas metri, ubi personae per se non loquuntur, quarum varietas aliud metrum poscit ut in con a dia. Omnes igitur partes, Ac episodiae sint inuice membra, sicut in animali perfecto, & non sicut in monstro, quod describit Horatius, cuius caput sit humanum, ceruix equina, dorsum alatum, &c. Idem dicimus de poemate Philosophico,ic satyrico Et quia aliorum alia est unitas, de ipsi v seorsum conliderabimus.
ART. VI.MAgnitudo poematis a materia decernitur. Odacia imbreuior Satyra , 5 hanc excedit Elcgia. Maledicentia enim irati est, breuiter loquentis, S pungenter. Deploratio longa & cxaggerativa. Has Comedia &Tragedia superat, quae actionem repraesentant, quanta in
Unius dici I pcist .iculo Theatrali agi possit. Quod si in
plures dies, actiones se consequentes plure Se Iunt, ut Tragedia passionis Christi, que tribus in diebus agitur. Alia, poemata ψhysica, & Moralia dc heroica, longiora sunt, . pluribus recitanda diebus. Non tam cia in historie magnitudinem excrescent. Cum enim sint prς cipua exempla doctrinae, & vite humanς: exemplaris virtutem non bre uiabunt, aut truncabunt paucitate neque dispergent granditate. Sicuti neque Iucunda est pulcritudo pigmei, neque gigantis, sed mediocris hominis, ita & poematis.
Nos enim omnia nobis mensuramus. Vnde nec numeros ultra decem porrigimus, quoniam nobis notae manu S.
nostrae ad hos solu ramificatur. Puto melius disponi poemata doctrinalia, si in viro docto ea formamus, ut heroiis Cum in viro strenuo quam si doceamus more physicorum non in exemplo &speculo sed in exemplatur versamur. . Habeat principium poema, medium & finem, ita cohe-entia,vivere ex principio caeEra sequantur,& medium - V iij
157쪽
copulet ipsum fini. Finis vero est Vltra quem non extenditur actio, vel doctrina. Si enim Canam Iosue victo iarim, in Regum dcuictorum morte finem faciam, nec de agrorum diuisione tractabo, quae subsequitur. Hoc enim ad historiam spectat nationis, non ad exemplum heroicae evirtutis. Quare nec ubi Physiologiam usque ad hominis conditionem & partes, & vitam, cantabo, ad moralia transgrediar, vitia, & virtutes, nisi nouo poemate. Sed in his quae rccitantur magnitudo breuior, an legendis . profusior non conuenit.
Rdo autem videtur mihi non naturae sed doctrinae amplectendus,unde melius addiscant auditores,presertim in poematis doctrinalibus. In actionibus vero pin pE mutationem actionis, ita quod quae praecesserunt x ferantur quasi episodia ab aliqua persona. Et quia alta secantur in actus, alia in libros, alia in pau fas, ut hymni : idcirco de ordine seorsum agemus. Quae 'autem se quuntur post actionem tanquam praeuisa in aliquo Epi-fodio canemus, non tanquam historiae partem.
OR natus erit non modo ex elocutione, sed ex omniabus vivificationibus sermonis, quas schemata vocant, de quibus in praecedenti libro cum dixerimus, non opus est repetere. Figurae quoque elocutionis nulli magis quam poetae deseruiunt. De quibus etiam ibidem di- . ctum est.
Vocabulorum mutuationes, quas tropos alij dicunt ibidem diximus, nil opus est repetere; sed quod conu niant magis poetae, quamaliis setriptoribus, hoc pala es.
158쪽
De vocibus autem latius in fine tractabinius. Haec omnia ornatum mirificum, & iucundum reddunt. MaximE autem si oratio sit morata, ita ut quaelibet persona imitetur res, de quibus loquitur,&moles loquentis, ut bonus boni, improbus improbi, coquus coqui miles militis. Item &praesentes passiones, iratus iram, miser-iseri ante oculos affectum & afflictionem ponat, non quasi fingens, sed quasi vere affectus. De affectibus diximus in 4. lib. huius voluminis. Gestus quoque interdum describes, quod Epopeus melius facit quam comicus. Iste enim aliis imitandum committit, & exprimendum: ille de se introducit. Conueniens est scire quod iratus pauca loquitur, & ironice, & per prosopopgiam interdum, di sine ornatu. Et hic est imitantis ornatus. Deprecator plura, di humilia ter, nisi temporis angustia premat Turnum iugulandum
iam dicere in uno uersu: Per te , perque tuos, qui te genuere parentes. Laudator eleganter , Accusator mordaciter. Hic
autem omnia ex lib. praecedenti, qui Philosophatus est, vel ex hominum obseruatione cognoscet. Neque deCebit Regem sordide loquentem introducere, nisi forte Sardanapalum; neque militem humiliter. Neque mulierem physiologice: neque seruum senatorie. Similiter aliter iuuenes, ac senes, & pueri, aliter loquentur. Vt
morata oratio sit vere ornata. Sicut enim non decent Gabrinam vestes masculi, neque iuuentulae, ita nec clocu rio , nec pronunciatio.
Dantes videtur om dis poetas in hac ornamenti proprietate superasse: Ariostus est ei proximus inter vulgares. Inter latinos ad viuum Catullas vocibus aptissimis pretoculis ponit quidquid dicit, praesertim amores. Virgisus autem grauius omnia tractat: nec gestitationes, sed S stus in re, M sermone imitantur. ,
159쪽
Ibo Tho a Campaniati A m corum DE POEMATUM SPECIEBUS
UENERA GC FORA AS POEMATI Messe plurima, sed praecipue duodecim e de ipsorum
Pone, inuentione. Et in psalmodia David om nia reperiri, ac plura quam v us habet. Nec poetas gentium quid nouum inuenisse. CAP. VIII.
OVoniam poema populi, non philosophorum. gra
tia conditum est. Hi cnim Vcritatem pure hauriunt Ille non nisi mistam illccebris, cxemplisquci cnsibilibus: quidquid ad populi salutem,& informationcm facit, subi dium cst poemati, dum mirificiin. iit, prout diccbamus, re utile. Igitur quoniam Rcsp. habet pro fine Dcum,& pro conseruatore, Ec cI catore, primum poema crit nobis sa-Crunt: qucmadmodum psalmodia, de hymnodia. Non modo cnim David scd Orphcus, de Nonacrus lavdcs Dci 1lle Dcorum isti) cecinerunt. Est horum proprium bencficia Dci erga genus humanum canere, gratiaS agere: homines inuitare ad sui crcatoris lavdcm, vitia corrigore, ut ante Deum possint comparei e; virtutcs tanquam vias ad Deum cxtollere: adu cIsa dc prospera quae sint secundum Deum docerc, miscros coniblari, diuitcs superbos, auarosque terrere: tyraonis & sceleratiS gehona nam minari; fortiter pro virtute ccrtantibus percmnes delitas ostcnd re, neccssitatem ab cius virtute deri re: rcrum harmoniam eius amplc constantem ostcnderc:salictos quoque laudabit, Vt Dei ministros, & in miraculis, S sanctitato illorum diauinam virtutcm reluccre doccbit. Omniaque ad Dcum roferet: Z lcgcs diuinas di Prophctias declarabit. Secundo quoniam lex est communitatis virtus, potest poenia
160쪽
poema legale fieri, ut Sclcn. At mclius leges claris strictisque verbis canendae videmur. Moralis autem doctriana exemplis satyricae, & clegorum compraehendetur. Tettio indigent populi naturas rerum nosse,.proptercaque philosophicum poema inuentum cst. cuius clesate tes naturae veritates dulciter promere, uti Lucretius, de Parmenides,& Empedocles. Immo Medicinam & A stronomiam alij cecinerunt: quoniam carminibus comprae-husae facilius memoria tenetur, &temporu iniurias vitat.
Quarto Quoniam Resp. duabus artibus maxime indi-set, Pastorali, & Agricultura: idcirco de his factum est ut canerent poetae, ut Virgilius Buccolicam cum Theocrito , & Georgicam cum Hesiodo. Posset 5 poema Nauale fieri, quoniam haee ars plurimum prodest, scd non ubique. Attamen Sanna Zarius piscatorias eclogas inuenit magna cum laudo. Patres enim S: Reges olim pastores fuere, ideo Bucolica propria illis erat. Nunc autem piscatores sunt Ecclesia patres, ut ista rus celebritate fit modo dignior. Anio quoniam scelero si insignes aliquando sunt in mundo, quorum vituperatio Reipub. prodest valde ; propterea Satyra inuenta est vitiolum execrativa. Sexto quoniam laude digni alii insigniter ob beneficia populo praestita, di virtutis ostensionem in morte, vel actione praeclara, sicuti sancti & Heroes: proptereaque inuenti sunt hymni, &odae, & quae lyra canimus carmina , aut in choro organis resonamus.' Septimo Scire antiquorum gesta miranda, utile est. vi-nimus enim alios imitando, qui bene vixerunt, & corum exemplis animati, dc impraegnati bonas actiones partulimus: sicuti cx malis malas. proprercaque inuentum cst poema heroicum. Historia enim longa est, & exemplum ab illa non nisi studios, di ociosi ad omnes actiones Inueniunt.Mirifica aut m exempla plus mouent A: qua sa-cile di iucunde addiscuntur: proptet eaque inueti m est poma heroicum. In quo maiorum gesta compilantur omnia,& aliunde accersun tur in inemplum. Heroum