장음표시 사용
171쪽
Heroicum metrum grauenuic poemati conuenit latinε. Vulgariter potius quod dicimus ut in Dante. At hucusque versibus mensura latina compacti&nemo auia sus cst uti, quod Acimus nos in canticis nostris, quo aliis pret beremus ansam meliora faciendi.
De Bucolicis, siue poematis pastorasibus.
IN bucolica est imitatio actionum pastoralium, siue bubulcorum. Vbi duae vel tres ad summum persona loquentes introducuntur, vel de amore, vel de pecoris cura, vel rixantes. vel de cantu, aut rcgiminc bestiarum , aut riualitata contendentes. Fiunt breues eclogae , Ut in quarta horae parte recitari possint, ut apud Virgilium, &The Critum, de SannaZarum exempla habemus. Omnes figuras termonis mucebis, prs sertim vivificationes. Accerses comparatioties semper ex rebus rusticis, Sc quemadmodum pastores loqui solent. Habet egloca semper allegoriam : quoniam pastores populorum fu at principes. ut ait Homerus: vituperabis eos, qui se i pios pascunt, S non grcgdiri. Laud .ibis bono ς: eorum .issectas e Aprimes in arnoribus, id curis pastoralibus. Planges meliorum mortes. ut Cariatis lub Dainis nomine: populorum auram, S m Hbilitatem notabis, ut Satanazarus, quando Carolus octauus Rcx Gallorum Neapolim invadit & qui Regi Arag nensi adlis rebant, ad Carolum deficientes notantur.
Hic de eanibus, de arboribus, de feris omnis generis, de pastoralibus munusculis, de ocio , de pace, de bono, re malo rcgimine, de bellis, d vitiorum colluvie, M p coris scabie , ratiocinaberis multa prudenter , dc elegari-
ter. Non quidem elegantia hic quaeritur , sed
172쪽
imitatio personarum, quae par se delectat. Cum de Deo loquuntur, non erunt Theologi, sed cruod vulgo scitur dicent. Miracula addent, auguria paHoralia. Magiam
eontra Iupos quae notet remedia contra tyrannos: caute
iam a mercenariis , qui sui gratia pascunt , nec vitam Iro ovibus impendunt. Doctus poeta multa de ecclesi icis pastoribus sic docebit, & contra haereticos armabit. Sed videntur proprium finem poetae moderni nec eire, & solum graecos imitari, sicuti caeci a caecis duciabus tracti. Melius canit Petrarcha in Bucolicis suis sacris, licet non politius quam sannaZares in piscatoriis.
De Porgicis' emtio, seu Agricolarum multiplicibus.
A R. T. VI. . GEorgica de Terrae cultu nos instruit. Phisiologiam iredolet, astronortitae mistam. Haec Terrae varieta. tein Eccultum, tempora arandi, he serendi; dc metendx,
de colligendi , Ec seruandi modum , vcntos , stellas,
morbos, Fe vitia, de salutes segetum, de arborum docebit. Villam describet, de campos, de domos rusticas. Et armenta boues, vaccas, vitulos, Tauros, dc qui domentur aratro. Praeterea prssepia, paleas, faenum, quibus nutriuntur. Item de Apum Rep. 8c conseruationc, de Vi- ctu, ic moribus, cum hortus conscribetur. Et quae herbae quibuscum sideribus sympathiam habent. Fi astronomiam rusticorum, ut ex floritione puleij solstitium hye- male: carduum, aestiuale Multa de casu foliorum in occasu vergiliani m. De his quae conringunt in ortu , εο occasu herbarum de apiculae de lusciniae de cicindularum , 8e hyrund. vi rationem agriculturae Conccr-nunt. De quibus Plinius in lib. I 8. multa dicit. Faecuri dandi terram modum dicet, de quae vitibus, 'quae frumen, tis, quae sycomoris apta sit. Plures fient libri: poeta per se narrabit, uti virgilius. Melius autem erit si agricolas tractantes de his introducet, sicuti in bucolica. Et pa sim intermiscebit fabellas de amoribus animalium , dc
173쪽
plantarum ad inuicem, &sermonibus. Nam affectiones habent inter se mutuos, quod possunt tanquam colloque tes repret lantari, ut palma tamina ad palmam masculum:& vitis ad ulmum. Credo hanc poesim nondum perfectam esse Virgilius enim secutus Hesiodum dilatauius tum poema, non sublimauit. Poterit poeta Rem p. humanam docere ex Rep. apum,uci gruum, & militiam. Et multos sensus mysticos in se rere. Abundantissima est haec materia , multarum capax idearum, si quis peritius introspectet. Reprehensiones,& laudes ex rusticis rebus colliget in nostra Rep. Non
quidquid physici docent, poeta de bis canet: Sed qui
quid mirabile, ita recondi m , ut de sympathia,&antia pathia arborum cum stellis, & ventis, & terris, & inter se. Similiter & de animalibus. Et incantamenta, & Ut tes plantaru, de arcana multa de eis pronunciabit. Caetera vel silebit, vel pertrans ennam loquetur. Nil tamen inutiale canet. Mediocris erit stylus inter humile, & sublime,& inter physicum poema & heroicum. Omnibus potest uti metaphoris, v Di rei proprietates non docet; de prosopo peja, & synecdoche,&aliis eiusmodi figuris utetur passim. Plantat enim animalia sunt immobilia, animalia
vero plantae mobiles, quapropter tractationes, &Comparationes mirifieae inter ista nunt. Et ex his ad homines
adsurges. Ita de qui piscatorias scribunt, amplum habent campu m de Apostolis loqu endi, qui pisces homines, non
pecunias piscabantur. Et de corruptela saeculi conqueri. Et longe melius ac in bucolica r quoniam nobis proprias uiar. Pctrarcha exemplar horum fecit non ineptul: doleo quod poetas ista mediantes nunc non video, ted nebul nes, & bubalos per nasum a Gentilibus tractos ad diee
Unitas huius poeniatis est a rustico negotio, de omnibus enim tractat, quatenus illi deseruiunt. Sic desideribus, dc ventis, & Rep. Est ergo unitas analogiae attributionis. Neque enim unam actionem tantum . quae esset
metere, considerat. Quapropter Arist. non videtur pr
174쪽
vidisse cunctis poetis, cum solum actionis unitatem con sidcrauit. Potest vindemiatoria poetis confici ex vindemiant mi rixis, loquacitatibus, & hilaritatibus, non inepta, sicut caepit Dansilius. Item Messoria ex diclis metarum; &Panipinatoria in Calabria incipit ex dictis eolligentium pampinos, unde Vermes sericum vomentes nu
Ax T. VII. . SAtyra ex semi hominum impuritate ae vitiis, occasionem trahens, metro currit graui. Neque enim reis prehendere est cuiuscunque, sed preceptoris doctissimi,&veracissimi, non hypocritae, non immundi hominis, qualis Petrus Aretinus, aut Francus, ne ille audiat Iuve
Qui finutim Curios , Bacchanalia latrant , crc. x isti, Casteas turpia, ci sistiter Isocratos turpissima fossi cineris.
Non vituperabit, bonos, neque malos laudabit. Sed facinorosum quemque insignem, cuius vituperatio cunctis placeat , insectabitur. Principes in communi notabit . quod ipsorum discordia Resp. in manus infidelium abit. Exprobrabit, quod Regna nostra possidet hostis,&s pulchra sanctorum. Puerileque eorum regimen deteget, sicuti, Dantes fecit, & petrarcha ex parte. Caeteri scelesti licet mira canant, & arguant, nil mouent. Habent enim statim ipsi repulsam, & vituperati mores excusationem a falso vituperante. Lcget Bernardi , εc Hieronymi de Chris lamentationes contra populum, Ni principes, Mex illis condet carmina qui per se minus est aptus ad inueniendam. ecrabitur pernic*osas ebrietate. , niualc
175쪽
potus,cinas opiparas luxui is ministras,&auaritie stimulos Item vcncrem Vilcm sordidaq;Mulicru dominatum, facics fucatas, & mollitiem, unde proleS imbecilla, S matris niorum labes : & quidquid insigniter pcccatur. Accersci emplum a iactandis cxecrandisque hominabus, di a laudabilibus amplificabit contra. Si timet vlacntes principes scelestos notare, notet laclcstos mori os, ut in his i ii sese inspectent. Ex imitatione inccsIus, habitus, vestitus, m tus, risus, & actuum, propriis, nouisque vocibus, vestiania latis , files mordaces addet. Ex physionomia interdum: Proponatque oculis auditorum damna, ex talibus vitiosis, nantia in totam Remp. exclamabit, eiulabit ; clegantia non utetur nimia. Poetas dc artifices inutiles condem nabit. fraudes detegct lucerria Franci. A Rcligione abstinebin falsos religiosos allcgogice non palam coniicrrinabit tamquam exemplaria vitiorum, ta occasiones haeresum. Vtetur fabellis, sensum continentibus Verum mirumque. Ut Horatius duorum niurium urbani & rustici. Non excedet
satyra dimidium horae si recitctur. Nec lyrae conuenit, sed
De in odia, cr poemate, ad laudem . byuntatem
AR T. VIII. HYmnus e contra laudabit probitatem, eiusque utiliatates: dc a contrario amplificabit. Viros bonos extorulat, quos in exemplo ponit. Gcsta mirificcntiora dicet, non quaelibet absque acIectu. Virtutcs numerabit in quibus excellit. Dcum bonorum pati cin, dc rcmuneratorem subli
mabit in oporibus suis. Gratias aget. Et quidquid diximus in Rhet. dc laudatio ac, hic valci ; si tantum mirifica pones non onania ut ibi. Vcisus crunt lyrici non licxametri, qui possint cani dulciter. Elocutio elegans, prudens, figura variegata , si lita, breui complectcns mira. Adde repetitioncs quae gaudium prς stent. Et in melioribus finias, & ad
Dei laudem. Eris breuior quam in faueta. Qtaniam laus
176쪽
canitur, &tempus requirit mesodia. Affectus mouebis, iocunditates, prout in Rhet. diximus. Fiunt hymni in laetis euentibus : Nam Angeli in Christi natiuitate ceci nervinae, Gloria in meps, m. In his admiratio &laetitia te admonebunt. Nec historice loquaris, scd poetice, figuris sermonis quantum potes inherens. Quod recte facies si probe affectus fueris, Horatius, Pindarus, Petrarcha,&Maffatus,Barber. in his mirabiles sunt.
De Poeniate Hemco, siue Epopeia.
Τοῦ Popeia duplex. Alia compilat hiitorias, &fachamaaioru texit: at ea tantum in quibus maxime excelluerunt. Estque pro epilogo historiarum, & exemplo. Ci- tantur enim pauca Verba, quae totam fere unius hominis
historia continent. Sic Dauid facit in plurib. psal. Et P trarcha in triumphis, ut dictum est superius.&Ecclesiasticus incipiens Liaurimos miros glorioses. Vbi de Patriarchis , & Moyse, & Iesu , & Helia. & David, & de omni-hus Regibus de Prophetis paucissima dicit, sed quae maxima sunt, &ρb oculos ponunt gesta, & virtutes eorum, confirmatque exemplo totam moralem doctrinam, quam ecclesiasticus eo in libro tradiderat. Dantes quoque in illo cantu, qui incipit.
Introducit lustinianum Imperatorem canentem Omnes historias R omanas ab AEnca v sque ad se ipsum i & gesta mirabilia,-heroes, summa breuitate, mrrificis exemisylla compilatas. Vnde Petrarcha sic canere didicit. conuenis heroicum carmen his. Nec deest unitas. cum ad vis num finem & consimilia exemplariter conglobentur, nech Gnii Q. linvropter Arist. non satis intellexit quo
177쪽
& Herodoti historia possit cani in Arma pόetieLIpse enim non Naturam, sed Homerum consulit in sua poetica. Nam de qui unius generis sunt, & ad unius Rei . coiaditione in fortunamque dicendam spectant, saetulit unitatu in : similiter fit qui tanquam exemplaria unius viri tutis , quamuis ex diuersis notionibus accersiimu , fociunt unitat cm. Ut in triumpho pudicitia 'dmnes pudici, di in Dante, Hugo, Ciappetia per orines insigniter libet rates de liberalitate canit, &c. 8c per omnes auaros insi
De secunda , Epopeia, oe de Actionis unitate, epifodiis.
A Lia Epopeia non compilat actiones, & heroas, sed
unum tantum canit. Vbi poeta loquitur; & pers nas loquentes introducit,sicut Dialogus Platonis de Rep.& ipse est qui totam rechat historiam. Arist. reprehendit eos, qui unitatem huic poemati dant ab una persona, ut qui Theseidam, aut Heraclrdam conscripserunt, & nunc qui Christe idam: &' qui S cande inec . Non enim est veravnitas, nisi unius actionis. Vt cum Theseus ad inferos pro Proserpina descendit. Et cuna Scandetbec Cmiam contra BaiaZet defendit. Et quidem verum dicit. Nam
nec in compillatione omnia gesta canimus, sed maxima, Sic neque in hac Epopeia omnis actio vitae Alexati Iri, aut Scandorbe cierit poematis materia . Possumus alias acti nes tanquam episodias interserere, introducendo personam ex aliqua occasione ipsas narrentem, vel .Roeas Didoni gesta apud Troiam. Actionem dicimus unam, quae habet principium,medium, & finem sibi corresponden- . tia. correspondent autem quando alterum sine altero intelligi non potest, nec existare perfecta historia. Igitur Iudi celebrati in sepulchro Archises non sunt neque principium, nequo medium , neque finis AEneados Virgilianae: nec pars istarum partium: sine ipsis enutis aestis oris.
178쪽
necessaria est in bellico apparatu circa finem actionis. Quae autem Ariostus canit de Rogerio parum faciunt ad Mandum furictum, cui poema inscribitur. Et quamuis
pulcrum sit pocma in suis partibus tamen non est unum. Ipse quoque in sua propositione nescit, an Ortandum, an Rogerium canat, an mulieres,dc amores, & eorum gesta illius temporis , quo Mauri in Galliam traiecere. hion quidem a tempore unitatem habet poema. Sic enim gesta Papiri; Romani c5tra Capuanos, S Alexandri Macedonis
contra Persas essent actio una. Nec a persona una ut dictum est: sed ab expeditione una, unoque bello, vel euentu. Eritque nobis non quaelibet actio canenda , sed mirificentissima. Et quidquid addemus, cpis odia erunt, ad ipsam tamen historiam decorandam, v et illustrandum. vi ludi sicuti pietatem AEneae : Didonis hospitium causa seminalis punicorum bellorum in nepotibus aeneae: & re. focillatio vitium ad Italiam inuadendam. Pestnentia in exercitu Gi aecorum indicat Religionis vim , eloquentiamvlysiis, iram Achillis, prouidentiam Ducum. Hoc autem nil facit Amor Sacripantis ad Ariosti finem. Est ergo actio Eneae apud Virgili vprincipalis, Discessus a Troia, oraculis ducentibus in Italiam, in cuius possessione bella
mota ab incolis tractamur principium seminale Romani imperij paratur. Totum hoc facit actio una profectio AEneae a Troia in Italiam. Senaper autem poetae ili principio totam actionem, quatuor , aut decem versibu de pingunt, ut Arma virumque cano usque ad illud , Aliamumnia Romae. Sic Τassus in unica instaua proponit. Artostus vix in tribus: quoniam varias texit historias. Magnitudo poematis Heroici excrescere potest aded ut in una hebdomada recitari possit. Recitat enim pocla in theatro,
yel in principum aulis: nec plectro, & lyra, sed grauita.
te pronunciationis moratae. Paucissima verba ipse ponet a te loq*ens , sed semper personas Varias introducet. Quarum mores imitabitur, ut Rex regi E, seruus seruilia ter loquatur. Similiter aetates considerabit, ut aliter iuuenis, allier senex , aliter lamina. Item proscssiones, ut
179쪽
philosophus philosopl ice, agricola rustice, Vlyssies ora-ror elega uter, sacerdos pie dicat. Considerabit & affectus, ut precator prolixe , α humiliter , iratus pauca, de
mordacitcri solii nolentus stupide. . Porro utraque Epopea partitur in exemplsi horoici Facinoris vel licroic ς Tolcrantiet, ut in Iliad. OdysI errantauic cecentiorcs poetae quoniam solum actiones bellicas coniunes Δ singulares hoc Poemate celebrat. Et qui C lumbum Heroum maximum Canunt , relictis quae propria sunt eius prudentiae & Tolerantiae factis, fingunt Monomachias Ariosti in eo. Cum potius naufragia, monstra Polyphemos, Circes, Syrenas, ventrcm Caeli, incantamenta nemoris , de consimilia mutuari deberent: & in unum virtutis exemplar referre: uti Maiscus Balberinus mirifice considerauit.
De si brate uero cae Actionis.
N On omnis actio est canenda, sed admirabilis. Et i quamuis Alist. antiquissimas At recentiis mas vel Ct: tanton li mirificae lunt di quae prosunt , non sunt fugi cndae. Solon in Athlantico Platoni , historiam canere cogitabat Athlanti c.e insulae P sit noue in millia annorumi ut ipsi putabant falsi, nec pcrpera, cum admirabilis esset. Igitur eas scit gemus quae nouitatem saeculi pariunt, ut aeneae aduentum in Italiam, Iosue in Palestinam, Columbi in Ainericam , multo mirificentiorem . quam Arisgonauta illa puerilis Graecorum s & Troianorum exciadium. Item Mascllanes primi audax facinus in circumdando una cum sole totum orbem. Aduentum Francorum in Galliam, Anglorum in Britanniam. Sed cuili-hed regnis origo sua est dulcis, & mirabilis. Quae vero ad rotam genus , dc genteS una Religione comprehensos, attinent, sunt maxime poematis materiae, ut Hierosolymorum expugnatio per Got Dedum, & principes Christianos. Non tamen videntur illae canendae, quae nobis male ccgerunt, vel viImm non aeternarunt, sicuti su
180쪽
gna Iohannis Austriaci & Principum Chtistianorum
cotra Turcas apud Naupactum: nec bellum Caroli Quinti apud Tunetum. Haec enim saecula non mutant. Nec sequuntur illis arrident. Nec recte Italus expugnationem Romae a Gothis canet hexametris, sed elegia deplorabit: canet tamen G othus: magis autem si victoria hucusque perdurasset. Matildis facinus pro Italia & ecelesia
contra Imperat. poema metetur.
A ctio principalis semper erit vera : alioquin parum mouet non enim credibilia sunt affectuosa. Item ipsa debet dare similitudinem fabulis adiunctis. Si enim fundamentum scimus falltim, nil est quod credamus amplius. Epuodia erunt fabulosa ex toto Vel ex parte.
De Fabulis infertis Hemico. FAbula nulla ponetur, quae historiam falsificet, ut Di
donis epis odium in Virgilio : nec quae tempora confundat : uti Numa cum Pythagora congressus in uidio.' Nec quae vituperet bonos . ut pudicitiam Didonis, Ec Mi-hois viti uicini ncc scelestos laudet, & tyrannos, haeret Icos, ut centuriae Madenburgenses. Nec quae impossibilia promat, ut quod ortandus pede ligatum iume rum currens trahebat. Quando autem factae sunt ad signia ficandum alias rcs, &in tuo sensu pro impossibilibus ponuntur , dccorae sunt & potius parabolae. Sicut apud Horatium duo mures Rusticus & Vrbanus negociarii troducuntur. Et in AEsopo omnes bestiue,&arbores mutuo loquentes interdum. Et in Ouidio vox barbitonsoris , quod Mida Rex asini aures haberet, in fossa fuerit semen harundinum, quae dum ad sonum inflarentur, dicebant : tiri habet asinino ores. Scimus enim quid signifieent. Et poeta quidem non nisi moralem sensum contincntes ponere dcbet; & quae res occultas moneant& grandes. Inter Homericas perplacet Vlyssis. 6 Syrenum fabula. Et quomodo ipse ligno ligari voluit, ne voluptatibus detineretur: quibus nec carere voluit, nec rrae.