장음표시 사용
191쪽
magni momenti canenda offertu r, ut Virgilius in sex.
to. Dis quibus imperium est aηimarum, oc. v bide inseris parat exordium. Sic solet& Dantes. Inuocatio erit Cum propriis titulis Numini. Vnde Tassus taxatur , quod dum vel sapientiam , ut aliqui junt, vel beatam Virginem , Ut potius videtur, inuocat, ponit ipsam in caelo infra beatOS chorob et cum utraque tit supra.
Debet lesse breuis oratiuncula , sicuti solet Ecclesia inferialibus: quoniam in protectione Dei positus confidens
loqui aggreditur sermo item. Nemo enim crederet quod tuc plueret carmina impremeditata. Deus quoque iubito audit. Cum oraueraiis, nolite mutitim loquι, dicit dominus. Praeterea non persuadeat per exemplum Numini, ut adspiret. Potest Samen comparare , sicut exaudisti Patrum, ita me: exempla enim rudibus proponuntur sic
Tassus errat dum exemplo pueri ludificati a Medico, suadet Musae ut parcat tibi, si veritati addat ficta orna menta, idest mendacia sabulosa. In quo iterum peccat detegens artem. Et contra illud Chrysostonii. Vidisti
euntem ad fortia gnare se cruce ut bene presperetur in furti quod si iasn errat, cur veniam petit, & artem detegit, di nobis illudere se paratum ostendit, quo minuS audia
mus t Hos errores iam Correxit ex parto. NOS autem eis
xempli gratia posuimus. Lucretius, a quo furatur Taiasus hanc ludificationem, non in principio, ubi det gatur Ars: nec ad luadendum Numini; ncc in canenda historia facili, ut Tassus: sed in medio poematis, & ad Memmium & in canenda ardua Philosophia populis: illum a cersire ausus est rationabiliter.
De Propositione , exordio 1 e , dedicatione , erlaude posterorum. F
PRopositio est summa dicendorum ante oculos posita ut sciatlector de quarc , & quam idealem historiam, α quousque'prosecuturus poeta. Vt isma virumque
192쪽
Is . Thoma campanen Po eticorum
caco, sec. usque ad maenia Roma. Et in hac unitas poε- matis digno scitur. Licet a titulo prius. Est enim titulus abbreuinio propositionis. Propoli Uo est titulus expansus. Sibique corret pondent de iure. Vbi autem non coriarcspondent poema non est unum. Vt oriandui furiosiuest titulus Ariosti. Attamc non de oriando, sed de rebus gcstis quando Mauri in Galliam transiuerunt, & deinde de oriando , de mox de Rogerio proponit se dicturum.
Et contexit varias narrationes, qua S intermittere crebro
Cogitur cum lectoris contristatione, licet ad iucundita- teni invitetur inuitus. Idem facit Ouidius: attamen non reuertitur ad narrationem procedentem in Metamorpho si bus, sed terminata una in alteram transit. Nec poc maest unum, licet titulus unus, nisi ab unitate conditionis, E rationis formalis, sub qua de Eunctis tantiique tractae rebus, quatenuS transformatis, aut transformabilibus. Solent poetae addere Dedicationem propositioni , coI- loquentes, &quasi narrantes cui volunt suum consecratum esse poema , ut Virgilius ad Maecenatem in Georgi- eis. inod tamen paucissiniis verbis fieri debet, dc absque laudibus in principio, ne videatur poeta adulator. Sed laudes ab historia deinde eliciet. Sicuti in VI. AEneadum laudes Augusti recenianthir 5 post medium primi. Sic Lucrctius M cmmium cclcbrat longc a principio. Pulcrum est autem introducere a progenitoribus originem, d oracula quaedam dc his , quos in prcsenti laudas. Sic enim quasi aliunde trahis, S mirabiliorem facis potam; vi Virgilius Anchisem futuros nepotes recenseraremintroducit , ut Caesares eius ore collaudet: & Ariostus in fossa Merlini Bradamentem de suis Eitensibus informat Oraculo. Tassiis infeliciter hoc agit per somnium duinpluit in Goffrecto, tant breue & indecens pro tempore S loco neque enim est Principis tali hora dormire & tamen prolixas multasque vidct historias futurorum Heroum. Quod vcrisimile non cst. Nec videntur laudandi
nisi principes boni, & perillustrissimi , qui maxima con tulist beneficia generi humano. Oscuriores au in
193쪽
poemate digni honiunt: multominus improbi, tyranni. que, ocio sitque: & ij, quos Tasius in secunda editione
De Narratione, eui ue principio, medio, o me, ubi de
exercitus ornatu, instructione rellis, mortibus, cincNArratio autem totum poema subsequenter comis plectitur. Et diuiditur in principium, medium, Mfinem, Principium non erit iuxta historiae seriem, sed exempli Exordiemur ergo, ab Actionis maxime propinquis partibus. Quae autem precesi erunt narrabuntur tan quam episodia non ab ipso poeta , sed ab aliqua persona graui. Sic Virgilius historiam AEneae nona bello Troiano , neque ex di: cessu ex Troia orditur, sed a nauis gio prope siciliam , quando iam Italiae appropinquabat. Priora vero narrat AEnaeas Didoni. Odyssea quoque non a Trojae excidio , sed ab Vlyssis errore incipit. Illud
vero narrat Caecus canens in Pheacum conuiuio. Nec
Ilias ab ovo Helenae principio, sed ab his, quae apud Ilium fieri contigerunt. In hoc mira poets sagacitas requiritur, ut verisimiliter & grauiter ista trabentur. In medio apparatus ad bellum extremum, & rixet, de discordiae ducum , & consilia & confederationes cum exteris, auxiliariorum Mercenariorum acccssus declarabuntur; insignientur duces, exerCitus, nationes, di in his Epilod .a alia interserentur vera vel fabulosa. Item amores de irae, &alis affectus humani, quibus negocium extremum solet preveniri, impediri, accelerari. Vt addiscat lector fortunae ludos ex hominum asse bus varios praeire quamcumque pegotiationem eminentissimam. Sic qui Columbi describet poema, quae contigerunt a sociis in via,&amari, &a caelo, dea monstris, Beab incolis nouae terrae, considerabit: B: quidquid remorari , aut festinare occupationem noui orbis potuerit. Sic saepe neces, duella. Amores, re origines nationum, te familiarum concinentur,*monstronim portenta. Et
194쪽
philosophica principia , & Astronomica , & recondita
multa. Item inferorum & paradisi visitatio per ducem expeditionis. Neque enim nisi contempl.itiuus & pr dens resai duas aggreditur. Quae autem contemplamur, canet poeta tanquam exterioribus sensibus actitata. P net caelum in terram, & terra, in caelo. Et ex his deducet
expeditionis fortunam, & pr cognitionem, sicut ex Eriactione Lucanus , & Saul ex pythone, aenaeas ab inferis, Goifredus a caelesti visione. Sed Tassus in his in faelixesti Artostus autem felix: sed non rite applicat, adscribitque. Omnia episodia circa medium contexuntur
In fine ultimus belli tractatur euentus; &victoriae se mar aut in mari, aut in aperto campo, aut in ciuitatis r giae expugnatione. In hoc tota poetae eloquentia Versatur. Nam leuia praelia aliquando tractat, vel narrat aliena; hic proprium de maximum, quod imperi j 5 saeculi noui exordium continet. Idcirco quae ad expugnationem Mdefensionem pertinent, noscat, dicatque. Nec sicuti fuerunt , sed sicuti cile debuerunt. Raro enim fit ut arte singula gerantur , preterquam in campo chartaginensi inter Annibalem & Scipionem, ubi summa summorum ducum sapicntia in exercitu instruendo, ordinando,
d pugnando, & subueniendo , teste Liuio, M AEnnio, affuit. Sciat igitur ubi pedites , ubi equites , ubi bombardae, ubi fundibiliaris, ubi auxiliares, ubi mercenarii, ponendi sunt. Hi ne dissiliant, aut insidientur , illi Vbi bene pugnent, de quibus artibus dux hortetur Nec
dapum memoria eos animet, ut Agamenon vilissime; requibus prelietur artibus: quoue in loco illi semper assistendum, S variandum est, exercitus forma mutando in cuneos , in orbes, in longum, in quatrum. ubi presidia,&insidiae locari debent, de robur & debilitas exercitu S: Cornua & medium, lunationes, & aliae configurationes. Item quibus machinis prevalere utrinque possint, & applicationes illarum. α effectus canet. . Maκime autem
peetae videtur dicere mortes vimque Untingentes, M
195쪽
quos ille heros, quos iste perimit, & quibus vulneribus. Nec omnia vulnera dicet, 1ed mirifica. Vt quod in risus sedem pupugit, & ridentem mori coegit: quod dum manus capiti admouet, sagitta manum capiti affigit. Alios, validos cadere, alios cadentes surgere finget. Alios mordere terram quia vindicari secus nequeant ; alios insulta- Te; alios pro amico tuendo' feriri, aut occumbere Nee
sit mortis imago, quam non depinget. Fortissimos a fot- . tissimis occidi faciat, interdum & a flaccissimis, Ut fortunae vis admirabilis predicetur, fic Achilles ab imbeciuii Paride moritur, Ortandus sitiens lancea a Vascone percutitur non a Carpio , ut ridicule fingitur, qui ce tum post annis ab illo fuit. Ille tamen qui Imperium Conintrarium tuetur , non nisi a principe optimo interimatur, Vt virtus contra vitium non fortuna, perpotentissima pre dicetur. Sic AEnaeas Turnum obtruncat. Ortandus Grais dassum, S Agram mem, Vlysses procos, Achilles Hectorem. Saepe occidantur a nolentibus, re in agnition Holor mirus subsequatur: ut discant homines quod sum-meiappetunt, si nossent, summe auersandum. In morte 'itaque potentissimi aduersariorum, de in urbis excidio tragedla finiatur quoniam in illo victoriae apex consi stit. Caetera quae sequuntur historicis conmeniunt, non idaeanti poetae. De hoc autem di dium est prius: In duellis agitandis sapiens sit poeta , ut de electionibus armorum, dc campi; et de obseruationibus bene canat; periurionqtie paenis adiudicet, partesque probitatis defendat. ItemUadiatoriam sciat utrinque ciere Est enim quasi pictor, qui omnibus indiget artibus , ne sutor decrepitis male pictis, gladiator de gladiatura male descripta, eques de equorum instructione indocte introducta, dc alius de aliare, ipsum corrigat, vitupeIetque.
EPissidia sunt digressiones ad narrationem pertinen tes: ae si illi non contareriantur, licet pulcra sin
196쪽
haud tamen pulcra apparebunt. Sicuti nec membrum In boue quod non sit bovinum, sed humanum. Erunt mirufica de quasi v estes, oc ornatus historiae, aut fabulosa, aut . vera, quadrabuntque illi. Nec quasi tesa ex lana,&lino, quam Ariosius texit, &Moyses interdicit. aut enim ad genealogias, aut ad consilia, aut ad fati vim, ad auxiliorum accessionem, aut ad impedimenta , vel facilitatem principalis actionis , pertinebunt. N cc apponentur sed interponentur. Nec amores, qui semper Episodia sunt, canentur impudice. Sed actus illi c*lentur, ut Virg. f cit, Speluncam Diast, ctc. sed Ariostus potius comicus in his dicendis videtur. Licuit tamen Danti ad obscemin- tem damnati Mahometis dicere.
Fesse des mento insin Aue si trulla,
Et de altero impio. Et egit havea det eui fatro bera.
Non est enim malum, quod malis referri nequeat intestitionem. Licet Virg. reprehendat ipsiim ista ride tem vel mirantem. Haec pro epico poemate exemplari fortitudinis dicta sint. De altero quod fit pro idea T Icrantiae , eadem dicimus, exceptis bellicis negotiis. Hic
robur contra Monstra contra Tyrannos, contra fortunam vincens canetur, sicut in Odys. Exempla habes in
martyribus & in dictis factisque eorum, & Marci Poli ,&Christophoti Cesumbi, & in Dantis poemate. De Toemate et co , Traoco. A κ T. X. TRagedia duplex. Altera vocatur elegia, qua poeta, vel alius introducitur defleos amici, vel summi Principis , vel cohsanguinei viri boni , mortem , aut quemcunque casum : quales sunt apud Ovidium de tristi. bus. In hac requiritur meu um xametrum, penta
197쪽
metriim, in quo praecedentis finitur sententia variatis
lamentationum figuris, cxcausa, ex effectu, & circumst.tiitii, , & ex similibus exaggerando calum. Non reperiis
tur elegia in Mundo elegantior , grauior, & lamentabilior Trhenis Ieremiae Prophetae r in quibus excidium Icrotolymitanum quatruplici plangit alphabeto, omni- bus elocutionis vitalitatibus, assigurationibus , dctropis: de quibus in Rhet. diximus. Pr sertim exclamationes ea- postrophae, de prosopopeia . Mirificum carmen Davidet iacum cecinit in morte Saul, & Iohathar. Omnis miseria cuiuscumque personae hoc carmine est deplorabilis Vbi autem cauta plorandi non adest , ut puta si iuste quis peri jr, ex aliis locis venabimur, ut ex nostrorum desolatione, aliorum exemplo, & fragilitate, ac ludibrio humanae fortunae. Elogia extensa est licenter ad querimonias Amantium. N ad sermones & Epistolas etiam laetas apud Horat. Ouid. Tabul. Propcri. '
De Tragedia materia , cr exempli electione
ALtera qu. t vere Tragedia vocatur haudquaquam recte definitur Arist. Quodsii actionis iliastris m, magnitudinem habentis , sermone suaui , separatim singulis generibas in partibus agentibus , non per enarrationem , per misericordiam vero atque terrores huiusmodi pumgationem term:nans , oec. Etenini & pa j sones imitatur in Tragedia, quae propter in magis quam actiones sunt, licet ab actionibus. Neque enim quid egerit Nero , sed quid passa sit Octauia , ut sit nobis exemplum, apud Senecam conquirimus. At potest actio a meliori dici, vel ab ipso poeta illam tradi in te. Praeterea neque imitatio est finis, neque propter se requititur , 'ut dicebamus. Extrinseco ergo modo dc finit Arist. Neque arbitror omnem actionem illustrem per misericordiam reprehensibilem, esse Tragediar materiam et
sed quandam, unde capiamus exemplum. I Itur agedia si nobis exemphim fortana dita virorum idustium iv ca
198쪽
dominatu N. genere, ut Saul, vel virtute ut Socrates MSeneca a poetapersonis agentibus fatismibusique , morate es metrice de ripium , quo docentur homines praesentis vita b/n s innitendum non esse. Quapropter & misericordiam de terrorem excitat. Vt inde misereri, hinc cauere discas
proptereaque in Illustribus ponitur exemplum , ut arguas, si de quo minus periculum erat, fuit, ergo quid de quo magis λ Proptereaque historias Tragicas oportet esseveras uo n fictas, ut magis moueant. Fingentur tamen alia quae personae ut conuenienter agatur. item nec fiet Tr
gedia eorum, qui pati debcbant de iure tanquam scelesti. Nam nullam mouent misericordiam, nec exemplum siugulare iunt. Hoc potius e popeiae conuenit. Nec Turcarum Tragedia inter Christianos agatur. Nihil cnim nos mouet: quod primogenitus Regis occidit fratres ad pi tatem, scd ad irrisiones legis Mahometica . In hoc pe rontaxatur, quod Canacis & Macharei, iuste peremptorum, Tragediam scripserit. Putat Arist. neque prauos eκintalicibus latices factos in Tragedia poni debere , quoniam potius iram, quam misericordiam & terrorem excitat. Hoc puto verum in subiecto principali. cuius fortuna tractatur, non tamen in aliis. Licet enim in Tragedia Reginae Scotorum , faelicitatem Reginae Anglorum, quae ipsam interfecit, considerare. Sed Chorus canet scelestorum miseriam, velitic, ut Neronis . vel post mortem. Putat etiam Arist. neque sanctos viros in in faelicitatem redactos in Tragedia ponendos, quia terrifici, ac muserandi nil habet: sed scelcsti. Quapropter ad solos per
potentes mediocres moribus Tragedia reducetur. Vero hos maxime in scena afferam, etiam sanctissimos: ut discant homincs neque fortunae, ne virtuti in hoc saeculo spem relinqui. Et iam Tragedi Iesu Christi quam αS. Greg. Naz. scripsit, ab omnibus representatur: & Petri & Pauli, & Dominicae S: Iustinae. Nec verum est quod nil miserandi, nec terrifici habent. Immo magis
terretur,aC.miseretur, cum bonos pati considerat. Sc
lasque malignantium deletatur. Sic Herodes in morte Ioannis
199쪽
Ioannis, & pharisei & l alatus in nece Iesu Dei, Tragedia
Nazianzeni Fidem, Spe m, Chalitatem, auget & terrorem, ex sceleris detestatione. Arist. vcio etiam a persona Damnificante misericordiam captat, ideirco Tragedias probat, in qua amicus amicum , aut filius patrem, aut matrem, aut fratres, aut e contra, occidit per crrorem, uti Oedipus, vel ira uti Mcdea natos, Vel necessitate, ut Aiahraham Filium Iussu Dei. Vel enim ignorant & occi dunt, vel ira occidunt 8c necessitate; Uel dum parant oc--cidere, agnoscunt quod ignorabant, abstinentque a scelere, Sed iste casus non est tragicus sed comicus, ubi mors non sequitur. Nos autem licet utrinque commiseratio nem approbemus, haud tamen Tragedia non erit si ex altera parte tantum tetror,comiseratio que excitetur. Neque quia Herodes non vult occidere Ioannem , neque Pilatus Iesum , commiseratio cst tanta: sed ex eo quod iniuste quis tapropter virtutem patitur pra ter rationem, aut praeter opinionem , quando fortunatus erat ditione
Laudatur a Go constans peripetia , quando scilicet contra quod speramus, res in turbulentos euentus rapiuntur . itemque solutione, Vel agnitione ; cum quid agnotacitur, unde coriumseratio augetur sicuti in Oedipo Sed haec communia sunt Comediae. Semper tamen ex magna fortuna, vel honore,lapsus describi debet, & variatioJortunae. In hoc enim tota res exempli continetur.
De Forma Tragedia. A Ctio tragica una est magis quam heroica, unoque
die absolui ut possit. Idcirco caret Episodiis io gis. Item metro utitur iambo, qui Conuenit conserentibus sermoncm personis i aliisque intcrmistis pro personarum qualitate , ut Seneca ibi et facete. Nec poeta unquam quid narrat: excepto prologo, quem ramcn latini non apponunt. Neque personasi iuro ducit: scd dc sesin.
200쪽
, o a Thoma Cam nen Poeticorum
rantes texuntur. Preterea neque bello decernitur in Tragedia, sicuti in Epopea, quoniam hic euentus ex virtute& actionibus contilio gestis, manat & expectatur: in Tra-sedia vero ex fortuna, quae est secreta Dei prouidentia, affertur: potest tamen bellum a Nuncio aliquando nar et
De Pambus integralitas Tragediae: TR gediae partes sex facit Aristoteles , Fabaiam,
res , dictionem , sententiam , apparatum, melodram. Sed dictio& sentctia comunis est omnibus poematis: ideo in fine de his dicemus. Apparatus pertinet ad poetam , Ut mors representetur & alij actus colui enientibus scenis. Hoc licere pectet administrum , tamen poetae est ordinare: qui nouit quid cui actui convcniat, v d crux, securi nigra scena, vel alba &c. sed haec sunt extra poema. Me lodia vero interponitur aliunde, cum canit chorus , aut tibicen adrolaxandos animos, vel commonendos. Est que extra poema. Mores sunt a poeta considerandi ma- ime, ut Senex, 5 Rex, & Femina, & Crudelis, & Miris, & puer, & una tu que pcet lana iuxta sui conditionem. loquatur, tam lententia quam metro, breuitate, grauita.
ις, irate, timide, vcl dic. de his alibi. De inter ωoribus'ialaribus Trai M. FAbul autem, quae est ipsa narratio in actione consistens octo personis agetur, aut decem, interloquentibus, & choro. Possunt aliae qua plures addi usque ad 1 o. sed reprcscntentes non loquentes Quod si loquantur,d0mmodo xxercitum non faciant nequaquam dedecet.
In Tragedia Cha isti patientis, de principes Iudeos, & Pilatum, & Herodcm, & Satellitcs, & Milustros alios introducitus Naziaetenus: nec tamen non placet. Immo Va.rietas suauis. Licet Horatius quartum interIocutorem vix. ncedat. Quod in uramauco cantiso Salomonis ob r