장음표시 사용
61쪽
tionem, aut reuerentiam, Occ.&S. Leo Papa doceat eos exordiri, Ar o Ccasio. Item Aug. docet ex Psal. II. elo
quia Donaini septuplo probari ex 7. donis spiritus. Et
septies reprobari ex Oppositis. 3. ex insipientia, obtusitate, praecipitatione, forinidolositate, Nescientia impie late de irreuerentia. Ludificari vero si iunt praeter Sapicnt. Intel. Confit. Fort. Scient. Piet. Timor. Dei.
De nareat e bona, ditiosa. ART. M. SEquitur Narratio, quae fundamentum est Constituen-gae fidei, de omnium probationum basis. Sit ergo breuis, aperta, & probabilis. Vt memoria teneatur, intelligatur, credatur. Brcuitas simplicibus verbis non inornatis constat tam
per recidendo ea, absque quibus intelligi adhuc potest
. Apta cit, si verbis usitatis, seruato ordine temporum, Eic locorum, nec interrupte pronunciabitur. Probabilis, si quae riarrant, locis, temporibus, personisque C On- sentiant Si causa cuiu Gque. facti, & euenti non tacetur. si testimoniis constet. Conueniat Iegi, religio.ύ, & moribus, personaruin, & locorum: N,ec ab opinione homilium sit aliena, & narrantis autoritas, & probitas, de fi des Constet. -Migis autem ubi miraculis, ic martyrio, S prophetia comprobatur. . De quibus in Tppicis. Suavem Cicero vult esse narrationem, quae habet admirationes, exitus inopinitos, eXpectationes, interpo sitos motus animarum, colloquia perso .iarum I dolores,
metus, iras, laetitias, cupiditates. Huiuimodi narratioe est Salustiana, Liviana, & Taciti. Nos autem fidem, di perspicuitatem, breuitatem, & inutilium recssionem ab Historico requirimus. At in narratione Rhetorica non incondite ista poscit, ut se admirabilem. gratumque faciar auditoribus Sed poetis conuenient magis. Nos in concionibus perifrasim textus pro nar
ratione ponimus. In ii ii*s factum, v ct dictum, do
62쪽
quo controuc Ilitur. In parabolis eadem Volo ; & acuomen insuper, & aptitudincio ad id, de quo dicere palam non potcras a principio: est ergo narratio sicuti supposita fundamenta, ex quibuS arSumentamur. Deliberatio caret narratione. Est enim praeteritorum haec nisi ubi prophetia intcruenit futuro lum. Vt cum narramus cuiusmodi erit iudicium uniuersale a Christo predicatum.
In Iaudibus, & vituperiis gesta sanctorum, &impio.
rum narrantur, uti dictum est.
De confirmatione. A p. t. II I. Post narrationem, ubi reperitur, accedit confirmatio sententia oratoris. Nam statim exoritur quaestio, quae triplex cile potest, de existentia, de c sientia, & de
qualitate, in orationibus ut utrum Paulus fuerit in Hysipania, an noni vel, utrum docuerit, annoni & virum Cariar sit Tyrannus, an Princepsi de virum iuste, an iniuste Orestes occidit matremi in qua quasione quasi duo altercantur ι & allus alteram partem defendit & hic est flatus apud Cicer & coni statio litu , apud iurisconsultos: & articuus unis, apud scolasticos. Hinc aser gumenta sumuntur ad utramque partem, & confirmatur sententia per locos, a nobis memoratos, arguendo: ex quibus elicitur iudicium Potest quaestio cile de scriptura, ut de testamento, aut de litera Apostoli, quomodo sit intclligenda,vetru cum Chrys. aut cum Luthero. Declaratur autem scriptura per voluntatem scrii toris, opere expressam; aut per aliam eiusdem scripturam 1 aut per scia sum sapientum, & a liquorum; aut per testes, &per ratiocinationes.1 Neque enim diuina est scriptura licet aliquando obscura& ambigua, alteri scripturae repugnans, aut scriptoris voluntati aut rationi, quemadmodum accidit scripturae hum nae. In legibus semper rationcm legis, & intentionem legissatoris
63쪽
pissatoris praeseremus & dispensabimis. In s. sacra, iam
Per conciliorum, S Patrum conseiisum, & possessionem ecclesiae in explicandis sanctis scripturis. In testamentis voluntatis voluntatem ic statoris a tcsibus, & ratio nibus vcnabimur. Et quia aliqua est probabilitas latiocinij firma, ut omnis mater amat sit: Lm; alia dc bilis, ut in Plenilunio Pluet : alia suspiciosa i intuivi. ut pallata CC usatus, ergo cst furti reus. In piis c ipio , S fine po
DCmus firmissima argum ei ta; in niciis O dc bilia, o sui-piciones; qiuae ab extremis roborentur. Argumcnta non more logii orum sic riliter, δὴ in idem cadentia, formabinius, codcmque R in per modo; nefastidium generent, aurcontemptum, quod te ad mi-Dutias tales obligaueris. Sed aliquam incipies a minori propositione aliquam a maiori, aliquam, a conelusione. Si C in conscquctitiis, & inductionibus facies. Proba bisque singulas autoritate, cxemplis, ratiocinio, pro-UCrbiis, elegant cr, Vt acute, & harmonice animos auditorum penet rcnt, SI a Uide : sententiae enim S: salos, figure clegantiae pariunt voluptatem. 5: admirationem extorquent beneuolentiam, S rcucrentiam . & victoriani tandem. Vt mox, de elocutionc diccntes ostendemus. De confutatione. A R. T. IV.CEquitur statim confutatio corum, quae contra tuam os cntcntiam scis, aut coniicis posse dici, & ad singui. i feriatim. Si vero aducrsarius priuSorauit tu non. a narratio re, quando vera narrauit,& quando non vera, scd a confutatione argumcntorum, vel narrationiS , in
qua parte fefellit, ncque enim in omni incipies post exordium, & propones argumenra ex locis iam dictis, di Testimonia, &c. cadem cum loquentia. Sed forte breuius. Verba aduersarij humiliabis, dcclarabis per alia in quibus infirmitas illorum clucescet 1 di tua magnificabis. Eius translationes ad propria rcdige ; tua ad translatio-
64쪽
nes, prout Verboruin tuorum sp Dium accendere, M ad uersarii cxtinguere, congruens fuerit. Haec est licentia Rhetorum non Logicorum, Δ iapientium, nisi declarare, & eneruarc Fallacias aduersarh: & rationibus me. Iioribus, & testibus, rcfutare. De Peroratione. ART. V.
TAndem sequitur Peroratio in qua prius amplifica
bis, & postea, si opus fuerit, ad reficiendam inermoriam, rationes enumerabis tibi fauentes, & aduersarij deterioratas contra pones. Hac in parte victoria ver.
Amplificatio sit ex iam dictis, ubi de ipsa locuti sumus. Attamen spiritu vehementi, concitato, claroque proponentur; de magnifico Conglobatis dcfinitionibus exemplis, comparationibus, cfectibus, auζ causis, Si sit-gnis. Hinc exclamabis ad mortuoS,ad Angelos,ad D cum, ad clementa, ad bruta. V . G. Rustice ad tormica mo piger, o c. Introduces loqvcntia, quae non loquuntur per prOsopopciam. Et gradatim aiccdeS: Nam de cxtremo ad extremum non procedit natura abs que medi is: ergo secundum ipsam nec facies fidcm. Hic lacrimaberis, irasceris, timebis, & alia Cieris prout a sic cre optaS. Magnus affectus fidem conciliat mutuam magnis verbis. Alioquin videberis si eut qui ad lugendum mortuum mercede conducitur , de quibus Horatius. Derisor vero plus Ludatore mouetur. Plu S cnim clamitant, quam uxor de .
furiisti, &fiiij, sed sine affectu, tanquam derisores. Si oratio longior fuerit, aut memoriae auditorum diffidas , quod in accusationibus solet magis ; repet carguo menta. Ita quod lingula unica propositione adducas: scdeleganti, sententiosa, figurata. Ne ostentationem me moriae propriae aut dissidentiatii de aliena demonstres. Alioquin bis in inuidiam teipsum adduces,&nemo su D
iragabitis Nil infelicius quam ' tem detegere in Oza
65쪽
do, & poctando. Quod Tassus facit dum hos quasi
pueros pcr lenocinium Verborum decipere proponit.Dictum est Lucretii, sed ad aliud propositum: dum mirifi- eam philosophiam canit: & quali medicinam versibus dulcorandam Memmio propter alio , nec in Procmio, sic dicit.
DE ORATORIS IN ST RV MENTO. R. TORIS FINEM ESSE SUADERE,
ergo necesse habet mouere: ergo prius docere; crdelectare: ego exparte orationis etiam ista requiri. Et de orationis et ira cr corpore iam dicendum
esse. Ideo de triplici figura.
DIcunt functiones oratoris' esse docere,delectare, M mouere. Delectare quidem, ait Cicero, honor rium est: doccre debitum: mouere necessarium. Nos autem diximus, munus proprium csse suasioncm, quam, nisi flectat, non assequetur. Hoc autcm neque, nisi prius doceat probetque: quod cum recte facimras, delectamus. Sensus enim boni cuiuscunque est voluptas. Q propter quasi condimentum est, ut flexio, commotioque animi placeat: quod Natura facit. Cum enim necessarius sit cibus, & coitus vitae indiuiduali, &specificari& animantia docta sint, ut si viuercvelint, cibo, & v nere 'viantur: tamen quia aegre huiusmodi functione, susciperent, nisi id iam Iocundarentur; ex summi Boni quasi vase instillauit voluptatem huiusmodi labolibus Orator ergo hanc partem non spernat, nisi ubi per se db-ctrina, est voluptuosa, ἐχ sdimirabilis, sicuti Thcologia; 4 metaphysica. Et quia voli pias habet decipere, non est adh1Denda, nisi ubi volueris sinorosa non perniciosa deceptione homines capere. Sicuti modicus aui Inthm. I ii
66쪽
propinans, oras vasis intingit melle. Hae igitur fanimis. nes lint nobis tanqua in media ad finem, at est persuasio. Et quoniam dictum cst de his, quae ad Oratorem, da
ditores pertinent, nunc quae ad orationem 'diccnda re manent: in qua probatio, de iocundatio, dc flex'o in stramentaliter continentur. Genus dicendi tripicae apud Aug. in . de do l. Christ. videlicet: Humile Grande M Mediocre. Humile ad tu adsidum quae doces v erae soc: Me. dioere ad delectandu: Grando adiuadendu ut fiant, quae velles. In primo verba sint, sufficientia, ut in icientiis : in secundo splendentia, ut in laudibus : in tertio vehementia ut in arduis capelliandis, & diuinis. Universaliter autem oratio crit miciligibilis, ornata. apta fini, & personis, ut dicebamus , affectis, de
assiciendis. Affectus aut cm imprimendus non modo morantis animI, dc Corporis gcitu, & vocis modulatione exprimitur, ted etiana in orationis varietate, quam Figuram vocant nos autem Villificationem Alia enim in Mutatio. Vocabulo ram dc sermonis, qui in lolent dicere Tropum cetia acrii 3nem, alia Aifiguratio orationis, qua in vacant Figuram . alia utentiaruna, clita in nos potius Viui-fisitioncm in Oratores Schemi ab pellini. Prius autem de
vi uineatione sit nobis di condum: quoniam immediat ea ficit, datque orationi spiritum, Jc a isectum; qui Audito, ribus hoc iii strumento p IOpiliatur.
De iuruificationib is orationis. i. De afembus in or
tione exprestis, γ' diutis adnix. ι eo iam per verba.
Vel impossibilitatem ostendendi: vi, iris fieri potest Velcgnfensual extorquendi, dam pudet eos nescire.
67쪽
quod pro notissimo supponis, ut, quis ignorat standaunis' fulmis e loquentis naturam i Vel indignantis ,'ut , quisquam numen iunonis sani et VcLulmirationem pariendi. Vt, quid non mottalia pr- cura, cogis, Bara sacra fames lVel misericordiam; ut, heu quae nunc fessus, quae mea Issiris posse ut, accipere lAut seipi uiri perplexum declarandi, Vt , quod faciam'. reo me vertam i quo p. ros Campanelial Secunda vivificatio est Responsiua, quando interroganti respondemus non solurn , quod dicit asserendo, sed aliud, quod dictu in magnificat ut si quaeram, et/erbera- lu t te Fantus RespondeaS: Et innocentem. Item occidit Fabius hseminem l maxime, latronem. Vbi conuincitur auditor ratione, unica diictione expressa. - . Tertia est Subieetio, cum interrogamus,&simul rcia pondemus nobis, nec expectamus ab alio. riccasti. , quid gnorantia i Resp. 7 en Theologus enim eras. Nunqaiae paupertate i Non: Hura eras. Quarta Ante occupatio, ut cum occurrimus obiectio ni pol diibili. meritis quare in .Bacchanatibus Euangelizem, ,
m non nisi iv quadragesima sotiami Quinta est Correctio sermonis, ut, Tan spatia egissine c. aues tamen sine causs. Sexta est Dubitatio, ut, quo me vertam S cd interroga-Done aliquado; Aliquando sine interrogatione.Et qui mquod faciam, i noro. Septima Communicatio, quando interrogamus audi- toreSid, de quo dubitamus , aut recte factum voluimus:
Vi qui, fecissetis vos, si ho sis inuasisset J nonne idem loctava Apostro pite dicitur, cum sermonem ab au-' -dit pribus, ad alios conuertimus. Vel inuocando: ut 1 ci, . quibus impertam est animorum, ecc. apud virg. vel inuidiose im plorado,ut sacre, quomodo siletis in tant acinore Vel aduersarium inuadendo, ut craus iste Tubero in acie
68쪽
υτ, per spem surgentis Iuli: ct per cumentiam iram: a. Aunquid miseris defuit, oci
Decima Execratio, se eradicent sin 'Terent. &', percutiat te Deus paries dealbate, Inach. Ap. dc montes Gelboenec pluuda, nec ros supervos , Undecima, Exclamatio, quando dolorem magnum aut indignationem, aut admirationem exprimimus. Vt, ilicia Iecula, sec. de Lucr. O miseras hominum mentes, δ pectora cata. Et Bas ό ahitudinem lenignitatis humanitari sique Dei, erc. Quando vero quod diximuS; commendamus, potius est acclamatio: ut, Tanta moti erat Romanam condere ge-tem Vel apud Paulum. ltitudo diuina am sapie te, sebientiae Dei, cFG Quae videtur acclaniatio Clarysost. S: Amb. at August. exclamatio. Sed compossita cit re
Duodecima PCeteritio est , cum fingimus nolle dicere, quod tamen dicimus, & ad aliud properamus. Vt 'omitio nunc Ara frocacitatem, impudentiam, adulteria,vubum,
apostasiae Unum, quale apud ecclesia diu. Cum legitur, quomodo crepuit medias, sicus Iadas, se essus sunt viscera eius, uti merebatur m cloaca, venio solum ad hanc assuionem eias immpiam, quod Chri us non est vere Deus. Tertiadecima Praecisio sermonis est,cu reticemus ira, aut sollicitudinem monstrando, ut, quos ego. Sed moινι praestat, Apud Virg. p. aenea d. Quartadeclina Emphasis, quando plus significatur, quam dicii tur ut demissum DBber funem, c. AErica d. 2. Quintadecima Prosopopaeia, quando introducimus loquenteS res, quae non loquuntur, vel addice dum prouocamus. Sic introducitur Italia rogans pro natis: &de. fur suus pro uxorc. Et fecundum isas. David caelum, &montes, S fluuios ad laudandum D cum compellat. Etesibi ι αuid /st tibi more quad fus duplici utitur figura. Nonnisii summo affcctu haec fieri debent ad illum exprimc Ddum , t iam cum sint pcr sc falsa ridiculum per se excitant: Vnde S in .n astri admirations et cmenta Deum laudari, Basilio. Ego autςm puto cx communi cnιitate
69쪽
ssia trahi, quam effectus cleuatus super corporalia ad prima litates omnibus communes transccndit. Tu verum
videS, & ego video, nec tu in me, nec ego intc ait Aug. )ergo in primo ente. De his in Metap. '. Sextadecima est Delcriptiores,de qua loquimur ad viuum ita, ut cerni possiit quasi in oratione. Sic in Macab. 2. describitur Onias plorans pro violatione templi: MVirgilius amistum, oculos, barbam, & mores Charontis. bic praedicatores iudici j formam; & venientis Claristi in maiestate depingunt. Mirabilis est ad mouendum: sed inutilis in rebus claris, quibus non indigemus ad do .ctrinam, neque ad affectum. Velutiora orcs ridiculi, dum
carduelis Cantum aut laudae, aut auroram, frustra de pingunt longo verborum ambitu.
Decima scptima Ethopcia, vel Notatio, non longe
abest. cum v. mores alicuiuS in oratione imitamur. Vr PQro ante principatum mansuetudinem, affabilitatem, sutum titerarum, verecundiam profitebi itur : factas Ceia prince8s, pauiatim habitum muιare, amorem phylo ophia deponere,ina ni os sevire, libidinibus ac re, O c.
Decimaoctava Ironia, seu dissimulatio est, cum aliud dicimus, aliudque contrarium intelligi volumus; Ecce dam actus est quasi mnus ex nobis, seriem lonum,'malum , secundum eliores Theologos. Ni tunc non, ut Deus, sed ut bestia factus cst cx pcccato, teste David, v de e paradiso, & consortio angelorum expellcndus fuit. Decimanona Suste litatio est, cum animos Auditorum suspondimus, magnificandi causa quod dicimus. Cui Cmtiabo hunc hominem 1 Alexandro ne i sed maior. Caesari non , non hominibus , sid angelis, est. 'Vigesima Licentia est, cum audemus dicendo aliquid,
quod tamen non otandat, sed no S commendet. Vt,aario dicere, patres , aduefatus sum mobis , quoniam mihi videbar melius msie, quoΨVse videram, suam vos quo auderatis.
Et Petrus, licear fratres confidenter apud vos dicere de parriam
cha David, quia mortaui est, Hac figura in rephrensionis
70쪽
. Vigesima prima Concessio dicitur, cum aliquidaetiam
iniquum fiducia causae videmur concedere, nebulλ Hud tamen cuius nunc iη simutatur , crimen patrasse conuincitur. Et quando miscetur ironia, validior est figuratio haec, ut apud virg. Meque timoris Argue tu Drance, quando ot stragis aceruos Teucrorum tua dextra dedit. Vigesima secunda Permisso est cum aliorum iudicio ius nostrum examinandum permittimus; aut quia illis confidimus , aut rei, de qua dicimus: aut quia reiicimus tanquam nil ad nos vivos videratis, sec. Vigesima quarta Distributio est, qualido aliquid in plures tribuitur partes, quarum ratio subiungitur, aut reticetur. Vt Casura neque virtus in praeliando, neque se Ventia, in conseviendo; neque benignitas in leAefaciendo debuit. Et enim cum Iresiaretur apparebassoris imos: in dubiis sapientis mus; in praemiis tribuendis hἰeraratissimus. Item apud Amb. de Petro, & Paulo. I na Hepassi sunt, ut ad Christumparater peramenirent: uno ιn loco, ne alteri Roma deesset it Iub uno persecutare, ut aqualis crudelitas vIramque constrineeset. Dies ergo pHomerato: locus pro gloria: pi securo: decretus est pro minute. Sed haec figura potius ornat, quam afficit. Sunt Malia' quasi . orationis gcstus vivi: quas proicqui omnes dissicile est.
Reduces tamen ad nac morataS quicunquC Oras.
De ι Ggurationibus orationis, in qui bus deferuntur iam me morata in cultiones ad auditores. A R T. III. HAs in alia chibus propinandis varietate , sequun
Grationis Assigurationes, differetes ab illis quidem: quonia si verba mutes in illis manci ex prc sso Astedtionis: in istis vero nequaqua, quo ni mrmonis est varictas ,ri 5 af- fcctus. Nec dico figuras, sed ad AfigurationeS.quonia verba ipsa ita disponimus,ut quas da figuras repra sei. t Ct: quae sensu introducant blandius aut salicius: sicuti qui ad bellu parat arma, Rcuit, polit, ornat: & qui pharmaca, mii