장음표시 사용
161쪽
I3o Ex ERCI ATIONE 3 IN TIT. DIG.tem Dus, qui se submisit atque suriecit, extendi debet. N moienim praesumitur adeo facile vitae necisque arbitrium, quam in res alias, quae semel amissae, 'recuperari quandoquepcssunt, imperium, alicui deterre, praeterquam quod operarum locatio, de cmusmodihservitutis genere sermonem ha mus , multum differt acivitae necisque in alterius arbitrium
collocatione. Praestat enimi vitae conservatio ceterarum quarumcunque, rerum incolumitate mille modis ι adeoque inter
illa duo nulla potest institui comparatio, & proinde nec etiam si unt uno codemque contractu confineri. Verum , quidi in ipsum Dominum; es usque familiam id genus servi atrociter delinquant i Morte assici posse existimo, non quidem vi imperii , verum jure belli tanquam hostes , ut merito statuit Putandortius. Tum etiam, quod quisque sui conservationem quam
maxime natura duce salvam velit. Cum vero hanc commoditatem suos labores per alios expediendi magis magisque ex-Perirentur mortales, non mirum, quod cum bella passim increbrescerent , paulatim tacito quali consensu receptum, in Ilo captis ex Iege & conditione vitam & corporalem liberia ratem4.rclan quere, ut perpetuo capientibus servirent. Adeo utia pud omnes fere moratiores gemes receptum, imo dictante naturali jure S aequitate , tum etiam humanitate suadente, ne Occidcrentur, verum ser varentar captivi, quos vel vendere
solebant victores, vel ut sibi perpetuum servitium Praestarent, Conservabant proprio inesdominio, unde servos a servando dictos. esse:inquit Jctus I. I 3. f. de V. S. Isiodorus lib. s. Et
molog. cap. II. Semitus a semando , inquit, vocata. A dantiquυ enim quum heias vini femabantur , servi vocabamur. Verum horum durior erat conditio,. quam eorum, qui consensu alteri ser vitia praestabant pro certa mercede, Vel quibus vicissim Dominus alimenta & vitae necessaria submin ist rabat. Quippe in illos non adeo. amplum Dominus sibi poterat vindicare imperium, adeo ut nec vendere nec morte incere posiset, nisi atrociteri &.quasi hostili animo in familiam Domini deliquisset, hoc enim casu quasi in statu bellico versaretur
eum tanquam hostem persequebatur. In bello vero captum victor nullis sere cancellis circumscriptum 'obtinet imperium
162쪽
aa in alienam familiam transferendi facultatem, tum ex causa jus vitae necisque habeat jure gentium Ita ut in Iervum Domino κιhil non licere dixerit I controυ. s. Huc pertinet illud Donati ad Teia Andriae act. I. Ren. I. arid non justum Domino mur sud omuesperae Isse gentes , ait Cajus, animadvertere
iis, Dominis tu servos vitae necisue potestatem fisse.
tamen certi fines, quibus ejusmodi potestas etiam jure limitatur & circumscribitur. Jus gentium enim s, naturalis inter homines constituit, nihil permitte ii, quod ab aequitate Sc humanitate, tum etiam Co
quam natura inter nos constituit , alienum esset.
iobrem nec jure gentium licet ultra modum de humani. servos' tractare Et quamvis forte saevitia Dominorum viles personas in foro Soli impunita, haud tamen in foMi, in quo jus naturale nobis agendi norma esse debet, si vel licita est. Quamobrem Seneca I. de Clement
loripio, ait, cogitandum , non quantum illud impune patimssit, sed quantum aequi bonique natura tibi permittat, quae par cere etiam eaptivis sis pretio paratis iubet. Quod quarundam
gentium pravi mores vel error induxit, non Iuris gentium es re dicendum, sed corrupte & ad vitia naturae pronae effectus Quamobrem Roniani, aliaeque gentes, Iumine reme rationis ductae atque edo die, Dominorum in servos potestatem rectio rationis dictamine circumscripserunt , cum & societatis humanae, tum etiam Reipub. intersit, nequis re sua male uta . tur, dc Dominorum quoque, ne auxilium servis contra iliciarum saevitiam denegetur, ι. I. N a. f. de his, qui sint sci vestalien. Iur. Et constitutione Pii Caesaris statutum , ut ii δν sine causa servum occidisset, eadem poena puniretur, ac alienum necasset. Habet quidem Dominus jus vitae necit 3 jure gentium , tum etiam civili, verum eadem o iure ad crudelitatem abuti. Cujusmodi abusiris de Iege veriterit semos a Damia
163쪽
cam Ex ERCITATI NEs IN TIT. Dr . quod ultimo supplicio expiari oporteret, teste Spartiano in Adriano. Quamobrem Umbricam quandam matronam in quinisquennium relegavit, quod ex levissimis caul s ancillas atrocissime tractaverit, I x. g. s n. ff. de his, qui sunt sui vel alieni
jur. Postquam vero servitus jure gentium invasit , secuta quoque divorsa hominum conditio & appellatio, uti in fine litus legis perspicimuS.
Et cum uno naturati nomine homines appetiarentur , furegentium tria hominum genera esse carperunt: Liberi, iis contrarium Servi, is tertium genus Liberti, id es, qui desi rant esse Servi. Cum naturali jure omnes liberi nascerentur statu de conditione aequales, adeoque unica esset ingenuorum Conditio, unoquoque naturali sive communi nomine homines appellari sum ciebat. Natura enim neminem Iecit tiberum, neminem serbum, amposuit nomina haec fortuna singulis. Interjecto vero tempore. postquamiservitutis nomen cognitum, secta ingenuorum conditio in eos, qui ingenui manerent, quique servi fierent, & tertium genus liberti, qui in servitutem redacti, interveniente manumistione, pristinam libertatem recuperarent, Verum Patronatus Jure servato. Quamobrem statuunt juris interpretes , non oportere libertum natalibus a Principe restitui , nisi Patrono consentiente, cuius interest, ut sic natus existimetur ingenuus, L uis. F. de natal. restitui. Ad multa enim libertus patrono, qui eum ex misero servitutis statu liberaverat, obstrictus manebat : honorem enim de obsequia, tum etiam debitam reverentiam patrono non clunis
taxat, sed etiam ejus liberis 8c privignis exhibere tenebatur. De obsequiis patronis praestandis exstant cum in Pandectis,itum Codice tituli peculiares,'vid. quoque L-I3. ν. de in rus vocand. I. 9. ff. de obseq. a lib. V liberi. raes. I. I a. Coa. dehon. liberi. I. s. χo. de agnoscenae liber. I. 7. Coae de obseq. patron. praes. Atque hoc scire etiam hac tempestate suam quoque habere utilitatem , statuit Felim annus. Cum nihil frequentius, quam quod a libertis obsequiis de officiis
patrono debitis argumentum desumatur ad Clientem seu Vasallum de Feudi Dominum. Quod vero servos attinet, con
stat hodie fere in maxima parte orbis Christiani servitutem ,
164쪽
qualis apudi Romanos aliasque gentes olim in usu fuit, fere
abolitam. Bodinus conjicit Christianos'circa annum a nato Christo Ixso. servitutem suis a cervicibus omnino ab ecille. Quippe adhuc in Italia ser vos i uisse anno Iacio. planum esse statui tum ex legibus Gulielmi Siciliae Regis ac Frederici L. Caelaris, tum etiam ex decretis Pontificum Komanorum Alexandri 3. Urbani a. Innocentii 3. ubi agitur de coniugiis servorum , quae Jehi contubernia vocant. Alexabder quidem creatus est Pontifex anno ras8. Urbanus ii 33. . Innocentius ii 88 quibus si addatur Bartolus, qui aetate Caroli 4. Imperatoris,anno scit. I 3OO. floruit, qui ad L 2 .f. de capt/υ. S sitimin. rein . scribit secundum mores sui temporis, nullos omnino servos:exstitisse, nec venalitios homines usquam haberi, scit. inter Christianorum sacris initiatos Principes, planum fit, servitutem in Rebus pub. Christianorum circiter ea,
quae diximus , tempora desiisse. Servitutis nomen Omnino apudinosaexolevit, adeo quidem, ut servi, qui nostros ac plurium aliarum gentium fines intrarunt, etiam invitis eorum
Dominis, ad libertatem proclamare possint , ut id multis D D. auctoritatibiis firmavit Gr nevi. ad tit. institui. de his qua Dives atieu. iuras. Adeo, quamvis unusquisque sit sui Iuris &liber arbiter & moderator rerun suarum, attamen nem Ini eam facultatem hodie concessam arbitratur Bugnon. de DX. abrox. Iib. I. cap. s. ut semet pollet venundare, aut alia ratione servitutis jure alteri addicere. Sic testatur Boerius , Tholosae servos, qui ingrederentur civitatem, liberos este, nec repeti vel evelliti inde a Dominis Polle. Et quamvis, ut ante diximus, apud plerasque gentes servitus obtinuerit, . scribit tamen olim apud Indos nullum fuisse servorum usum.Arrian. ru Iib. rerum Iudicar. uti quoque, teste Athenaeo, Phocentes & Locri prohibuerunt , ne servi fer eve haberentur. Hodie tamen, si cum Barbaris Christiani bellum gerunt, uti ipsi capti
Barbarorum servituti addicuntur; ita. eodem Jure. utuntur in Barbaros Jure belli captos. Huc spectat placitum ordinum Rederati Belgii, quo cautum , in talibus etiam leges civiles de servis locum sibi vindicare oportere. Humanitatis tamen& pietatis habita ratione ne Domini durius eos tractent, ne-
165쪽
r3ψ EXERCITA TtONES IN Ti T.LDr G. ve diebus Dominicis aliisque temporibus sacris peragendis de stinatis, eos labore gravent. vid. In ictis vara de Staaten Generaas vore de seconquestereri Flaamen in BraziI. 13. gusti i636. art. 8s. 86. vol. 2. In aliis quibusdam Regionibus manserunt adhuc pristinae servitutis quaedam vestigia , uti Germania, Polonia, Moscovia, Transilvania , Dama, Hol. satia, Borullia, ac in ipiis vicinis Getriae & Sulphaniae partibus, ubi subdatum est jus servitutIs, inveniuntur etiamnum homines proprii, aut iis fere similes, quos adscriptitior Romani vocabant, adeoque non omni carentes macula servitu. tis. Ita quoque apud Germanos etiam quoddam rusticorum genus exstat, qui homines proprii vel mancipia appellantur
C te Etibtigint. Italis dicuntur homines Dema Da.
Hispani eos vocant Solariegos, uti tradit Garsas de expens cap. 9. v. 62. Galli manu mortales, sive etiam Cor abies, ut videre est apud Chasian. ad consuet. Bur und. Poloni Lmet&nes , vel Rometonas vocant, teste Bodino lib. i. cap. s. n. I
in Saxonia eos nominant hastin a sitias in I vel laim: apud nostrates, in riuoldigi I S, thoibari jge mamilia I mattinistisse luptlin. vid. Fred. a Sande
defudis Gemae, trafP. ρ eliminar. cap. I. n. 28. X fer'. usque ad finem. Goris adt ersari traa. 3. cap. I 3. Ant Maiathaeum paraemia 2. n. 43 S si ' Simon a Leeu Uen GV Dr. pari. I. lib. I. cap. 2. n. a. 3. . s. 6. Burgund. ad consuetud. Mandriae tract. is. Hosce vero homines Erogrios in agro Monasteriensi, si privatam Domini eorum utilitatem respicias, inquit Feliman, vix differre statuit a conditione pris eorum servorum; quamobrem ne alia ratione libertatem nanciseuntur, quam si ab hoc manumissi, uti tradit Jor. Herm. Stam. de servit. pemon. lib. 3. cap. 37. n. II. ubi notavit . formulam,
qua Libertas dari solet, eamque Groningae exhibere debent, ut e Vestolatis orti dignitates & honores ambiunt, uti per-picimus ex satus. urbis Graui . lib. 6. art. 3. H. de elere Senator. art. I s. g. r. Hi vero manumissi non secus ae liberti θe filii emancipati reverentiam debent pristinis Dona inis, ut tradit Stam. de servit. perfini lib. 3. cap. 37. Apud Chur-
166쪽
Ger. Feli man, quos vernacule Sininthob appellant , in quos
Dominus habet jus vitae necisque, eosque pecudum instar venisdunt, permutant vel alio modo abalienant In Moscovia fer vos esse, sive mancipia empta & capta, tradit Sigismund Bars in Comment. rerum Muscov. Qui ejusmodi servis nostros famulos, qui nostris expensis nobis sponte sira hi die inserviunt,6c certa mercede conducti oPeraS suas nobis praestant, comparat, eum haud fugere potest, eos tantum ab antiquis servis distare, quantum vita a morte, & lux a tenebris differt, adeo ut ne umbra quidem Priscae servitutis apud nos hodie conspiciatur verum in omnibus homines liberi sunt, unde Hippolytus de Bonacossa tract. de Serv. Famul. detinitionem famuli traditurus , dicit, quod es homo libra , qui propter indigentiam non est per he sis ciens ad bene vivendum , adeoque alii famulari S servire necessum babet. Quemadmodum vero sponte sua servitium suscipit sita quoque cligere potest eum, quem velit, Dominum, cui in servire tibi placci, qui in famulum sive ancillam non plus juriS.sibi vindicare potest, quam mores & statuta ipsi deferunt, scit . ut obedientiam S reverentiam,sibi debitam praestet ,:adeoque ejusmodi operas Sr servitia a servo ancillave,exigendi habet facultatem, quae juxta id, quod bonum & aequum est, praestare famulus obligatur,
adeo ut Dominus non alias, quam moderatas de lolitas debeat exigere, ad Immoderatas enim non teneri, statuit Mastardus
de probation. concl. 13O8 uti nec ad impossibiles, non modo quae ob naturai, honestatis S Pietatis impedimentum impossibiles sunt, praestare tenetur. Stam. θν itui. personat. lib. I. cap. s. Quod.ii debita servitia.prae tiare, Dominoque obsequium 8c reverentiam debitam exhibere recuset, verbis qui dem, at neutiquam verberibus, corrigendi facultas Domino competit, vel data mercede pro prael ando servitio stipulata dimittere eum potest; uti quoque nec famulus Domino perpetuo addictus ad praestandum servitium , verum potest elapso tempore, quo se obligavit Domino inservare, ei denunciare, se servitium susceptum non diutius praestiturum, & alteri suas operas locare. Notandum tamen ejusmodi denunciatione se
167쪽
ΕxERCITATIO NES IN TIT. DIG. se non quocunque tempore, verum legitimo, id est, legibus& statutis definito tempore, a servitio praestando liberare. ita ut si forte tempore nondum finito & adimpleto discedat, juxta quorundum D D. opinionem , nulla plane ipsi merces debeatur, ne quidem pro tempore, quo in servitio fuit V
rum magis aequit*ti consentaneam eorum, opinionem existimo, qui statuunt, pro ratione temporis, quo servitium praestitit, promissam mercedem solvendam. vid. Manticam de tacit Sambax. convent. 6b. s. tιt. 6. ΚΟppen. P. 1 decis quaest. Σ. num.
a. Quod si vero Dominus sine justa causa famulum expellat, statuunt DD. ipsi deberi salarium pro toto cempore quo non servit. Bona costa.de ferv. vel famul. q. Io'. ubi allegat detis Tholin 168 ita ut nec Dominus pro intercile agere pos sit, quali famulus operas promi stas non impleverit, quia exinceptione per me non stetit, quo minus ab operis praestandis famulus repulsus fuerit. I. 36. Is locat. conduct. conditio pro impleta habetur, quoties per cum, cujus interest conditicianem impleri, fit quominus impleatur, I. 24. f. de conitIo r.
S demonst. Quod si Dominus inde damnum patiatur, tibi
imputare cogitur, nec damnum est , quod quis sua culpa sentit, juxta vulg. juris regulam. vid. Stam. de servit ferso. Verum dummodo famulum dimisit vel expulit Dominus eo rem pore, quo Domino operari non Potuit, alii, a quo mercedem receperit, operatus non sit, juxta ac in hoc ut alium reperiret dominum, nil quicquam sua perquisitione praete miserit.' - οι se, ut inquit Joh. Stam. de δενυ. persua. tib. a. cap. IO. alterutro horum requis torum cessante, conclusis fruim
facta , fluum serint serium, mercesque famulo' non nisi pro eo tempore , quo fervitium si ve operas siuas prae sitit, non etiam Pro eo, quo post expulsionem alii Domino serviat, debetur. I. I9. g. u. . Iscat. conduct. ubi Ictus ait, diem functo legato
Caesaris, salarium comitibus resΔι temporis praestandum , wodo si non postea comites cum aliis eodem tempore fuerunt: ratio, quia nullum damnum senserunt. Ut autem debitam reverentiam debitumque obsequium & servitium famuli ancillaeque praestarent Dominis Matronisve , placuit . hujus Diccceseos
Urbisque Trajectinae ordinibus ac Magistratui statuere, ut
168쪽
si operas suas certa constituta mercede Iocaverint arrhamque χῶρα int, lege definito tempore teneantur servitium suscipere, adeo ut alii operas suas locare vel arrham reddςre ipsis interdicatur, sub poena viginti quinque Florenorum, ac insuper teneantur locatori servitium Praestare , adeo. ut etiam invitos ad servitium praestandum auxilio Praetoris ejus pagi, verum retorii, in quo ramuli aut ancillae habitant vel commorantur, cogi possint, sin autem contumaces servitium suscipere recusent, juxta placitum ordinum art. I. ad publicum up i uni hujus civitatis aedificium deducendi, ut ibi opere labore non sibi duntaxat victum comparent, verum etiam sum lucrentur, quantum ad damnum, quod ob non praestitum servitium locator passus test , & interesse solvendum sissicit: uti& ille, qui operas & servitium conduxit, tenetur famulum vel ancillam statuto tempore definito domum iu ana recipere, quod si facere recusat, tenetur conductor famulo vel ancillae dimidii anni mercedem solvere in damni compensationem , eodem quoque placito poenam arbitrio judicis infligendam OO. statuerunt famulis ancillisve, qui debitam obedientiam He reverentiam praestare recusarint Domino sive Matronae, vel eis maledixerint, & injuriam sive realem sive verbalem intulerint. νν on Manumissionem,non Servitutem duntaxatajure genti noriginem sumsisse affirmat Ulpianus , verum etiam eodem jure Bella introducta, Gentes discretas, Regna condita , D minia distincta lege sequente tradit Jctus Hermogeni anus. Diui jeuo by Gorale
169쪽
Ex hoe jure gentium introducta bella ; discreta gentes ;
regna condita dominia distincta ' agris termini posti; aediscia collocata, commercium, emtIones, venditiones , locationes, conductiones, obligationes instatuta exceptιs suibusdam, civili introductae junt. . - x hoc jure gentium introducta sunt Bella, discretae Gentes. Quando Jctus statum Belli jure gentium introductum statuit, id non eo sensu accipiendum, quasi status naturalis esset status Belli, adeoque dictamini rationis, ex quo jus gentium
derivari atque descendere notavimus, consentaneum esset, ut homo homini vim vel injuriam inferre posset ad proprium promovendum commodum, propriamque utilitatem tuendam ex jure, quod cuique naturam in omnia dedisse in statu merenaturali scit. antequam in societatem civilem coaluerint moris
tales,' quali in statu jam singulae Gentes, uti ante singulae Familiae inter se constitutae) finxit Hobbesius, ab omni aequi.
tate, honestate atque rationis dictamine alienum est. Mulmo.di enim status non cum ratione, verum belluarum instar vivendi more magis convenit. In quocunque enim statu live mere naturali, sive civili, homo constitutus, legibus naturae alligatus est, quae dictant, suum cuique tribuendum nec alteri citra jus noxam damnum ve inferendum: adeoque perniciosissimum Hobbesii illud axioma societati, quam natura inter homines introduxit, omnia habere facere institu naturae omnibus licere, quasi natura dederit omnia omnibus; & proinde a natura Belli statum esse derivandum, hoc enim posito fundamento, sequitur, nullum dari jus naturale, nulla societatis & sanguinis Iura hominem homini insidiari vetarer verum nihil injustum, quod utile, quoniam, quicquid mihi utile & commo-z dum, . Pisitiris
170쪽
dissolvis atque disrumpit , ita ut homo homini sit lupus. Quippe pes illud 4us naturae sive gentium est, quod quaique
propria utilitate metitur, necessario feratum ritu & more vi tendum sequitur, quae .naturae suae obedientes Omnia ad se rapere alteri eripiendo solent, unde Belli statum oriri & con. tinua praelia ac certamina de acquirendo& acquisitum vettinendo haberi necessum est. Quamobrem statum hominis ara. turalem antequam in societatem coiretur, Bellum fuisse assi mat Hobhesius. .Verum , uti diximus, ejus di dogma tollit omne jus naturale, omnem societatem, quam inter homines, εο proinde quoque gentes sancte colendam & tuendam dictat
ratio , adeoque & gentium jus, quod nihil aliud est , quam
jus naturae, quod recta sive naturalis ratio inter omnes homi-- constituit, & proinde omnes quoque gentes eodem utuntur jure . quo jure non Belli status introducitur quasi status
hominis naturalis, adeoque rectae rationi conveniens, verum duntaxat ad conservandam & tuendam societatem naturalem atque humanam itaque status Belli non introducitur jure gentium originarie , ut aiatdicam, quasi a rectae rationis ductamine dimanans, verum tanquam medium Sc ratio, qu.ctamine dimanans, verum tanquam medium 8c ratio status hominis naturalis potissimum conservari potest. Qupe sic legem naturalem sive rationis dictamen spectemus, maxime congruit, ne quis alteri injuriam vel damnum inrat; utique invicem ab hominibus ossicia humanitatis ac ptatis exerceantur, ac imprimis ilia ultro praestemur , de qbus peculiariter convenit. ' Quod ubi mortales invite vitiivant, Pax dicitur , quae est status, mante naturae maxilconveniens, & aloeam conservandam ictoneus, cuique