Exercitationes in titulum digestorum de justitia et jure, et historiam Pomponii de origine juris, et omnium magistratuum et sucsessione prudentium; Auctore Wilhelmo Vander Muelen ..

221쪽

ID Ex ERCITATION Es De T I T. Dici. circiter Ioso. adeoque annis amplius o. ante Romam condiis tam , sub Porca Sylvio i . Rege Latinorum. Unde viri do- .cti hune Phidonem Abrahamo quidem annis amplius ino. Josepho vero in AEgupto plus 'oo. annis posteriorem fuisse colligunt. Herodotus primos hominum Lydos nummo exau- .ro & argento percusso usos fuisse tradit Atheniensibus de Lyciis Ericthonium nummum signasse tradit Iulius Pollux . 9. Alii Nax iis, plurimi Phoenicibus tribuunt. 2Εlianus nariarat , AEginenses primum inter universos Graecos numisma per.eussisse, IV G. cap. Io. Apud Romanos, regnante Servio FI. Romanorum Rege, primum signatus dicitur nummus, cum aere rudi an tua Romae ute entur, circiter an mim mundi

anno V. C. I 6. teste Plinio lib. 33. cap. 3 Servius Rex ut inquit Cassiodorus 'monetam in He ρrimum inpresse perhiletur. Argentum signatum est anno V C, 8s. vel ut

alii voluit, 8ι Aureus vero nummus post annum 61. periscussus est quam argenteus, scit. anno p ist Urbem Conditams 7 vid. Plin. d. l. & tib. 3 cap. l. ubi videtur signati aeris usum a tempore Numas Pompilii I . Romanorum Aegis reis petendum , ut auctor est Suidas in verb Aia is Numam alterum a Romulo Regem Romanorum primum ex aere & ferro factam monetam donasse Romanis, cum antea omnes,' qui eum antecesserant coriis 8c restis ad eam rem ulcrentur. Ania tequam itaque itum fuerit in viscera retrae, 8t in intimas teristae partes' descensum, ad effodienda ejusmodi metalla . e quiabus pecunia ad commercia magis commode exercenda, periscussa , permutationem in usu fuisse nulla probatione eget. Atque commerciorum omnia mitia a permutatione coepisse, ficab ea manasse ceteros contractus aut Origine aur quidem certa occasione eum Viro erudito Connano dicendum nobis videtur ι sc Origo emendi vendendique a permutationibus coepit, Viit Paulus scribit l. r. f. de contr. e . Olim enim inquit, non ita erat nummas, neque aliud merm aliud pretium vocabatur , sed unusquirique secundum necessatem temporum ac re rum ut Hilus inutilia permutabat , quando plerumque ineuit, ut, quod alteri superes, alter ι'dest. Jstus sermonem habet de permutatione proprie dicta. Quippe Observandum , per

222쪽

mutationis vocem aliquando Iatissime, nCnnunquam minus late, aliquando magis stricte sive prestius sumi. An notavimus alibi, aliquando in latissima signati cata . ne sumpto vocabulo quam-

Cunque cCmmutationem deuolare , ita ut cCmplectatur omnestam nominatos quam innominat s contractus, non gratuitos, ut empriCnem , ICcala Mem2, mutuum. Minus late sumitur

pro contractu illo in nominato, qui dicitur, do ut des. Proiasius vero sumitur pro ea tantum parte su ecta , qua res, quae non pretium, Per nautatur Pro re, quae et Iam mn est pretium , ut equus pro bove. Vid. Molin. de Iust. S jur. Vid. 5r Comment. in Grat. de jur. beli. S sac. Ab. a. cap- II. I. 3. Permutatio autem rei pro re primis semporibus , uti dicere incepimus, maxime usitata fuit. Verum post introductum pecuniae usum contractu stemptionis venditionis coepit fieri longe frequentisi sinius, qua id agitur, ut pro cerIa Pecunia rei alicujus domi , nium aut eidem aequipollens jus adquiratur, & permutationis

contractui valde assinis. I. 1. Coae de rer. Fer mutat. Attamen

ab eo distinguitur, quod in permutatione proprie dicta res

pro re datur ι at in emptione Pretium Pro .re, ι. I. st' de rer. pomul. I. I. s. pexuit. F. de contρ ah. emst. Tum etiam in eo, quod emptio consensu fiat, permutatio rei traditione, I. I. . de contrah. πη Fs. l. 3. Od. de rer. permutat. Et in permutatione contrahentium uterque permutator, in emptione vero alius emptor, alius venditor sit. Verum quemadmodum per mutationem commeicii exercendi causa apud omnes sere gentes,

necessitate exigente, in valuisse annotavimus, quae & proinde jurigentium adscribitur , ita quoque emptise & venditio , quae, latius sumpto permutationis vocabulo, ad eam referri potest, imo ex proprie dicta permutatione originem habet , eidem quoque Juri Jctus noster recte adscribit, quemadmodum com mercium ex hoc Jure, uti dominiorum distinctio , emptio, 'locatio, aliique ici generis contractus ad commercium exeriscendum necessarii merito Uri gentium. adscribuntur. Qua misobrem Jctus rectum in disputando ordinem sequens, a comis

mercio transit ad emptiones Ac venditiones. Emptiones tenditiones. Statim annotavimus , permutationem ιesse emptioni vesci assinem, duxta Principum restrista

223쪽

I92 Ex TR CiTATIONEs IN T I T. DIG. l. r. Cod de νου; . permutat. erum ejus esse speciem, nunquam in jttae legimus. Dicendum potius , emptionem esse speciem permutationis; quamobrem paulo ante noravimus, inlatiori significatione permutationem complecti emptionem: origo enim emendi vendendique coepit a permutatione, quem -

admodum scribit Paulus Jctus statim a nobis laudatus, secutus hac in re Aristotelemi qui lib. Et hic. probat , in sc - ' cietate civili non posse fieri rerum commutationem, nisi prius

redigantur ad aequalem proportionem , eam vero nIn facile . feri ex rerum substantiis, nili aestimentur aliquo modo com

parabili, qui sit loco rei facile Pollit augeri Sc minui,,ut est

pecunia sive nummus, qui Cit caeterarum, rerum nr en iura. Quamobrem Plato contendit minamum in Repubi esse necessisarium. Commodiore itaque commercii ex Ercendi ratione eias agitante introducta moneta, quae publica auctoritate certum Valorem haberet, essitque Prelium ac veluti mensura caeterarum rerum ι & ut Aristoteles Iib. s. Oh c. ait , quali fide-3ussor pro commutationibus futuris , quibus quisque indige- ret, quatenus videlicet, dum quis in futurum eam pecuniam obtulerid, quam pro re, qua non e bat , accepit , eas res pro ii Ia accipiat, quibus eguerit. . Eo ipsis itaque quo nummus in usu esse coepit apud plerasque gentes. Contractus em- . ptiosis venditionis in locum permutationis succellit , atque frequentius celebrari coepit. Etenim, inquit Molina, eo imo, .' quo pecunia fuit introducta , ipsa ιiliareum rerum pre II com, aratione , S res aliae compara Iove iurus, mercinis habere co- rationem Omperant, sinul res Itoit.contractus. coalescens ex duabus partibus iuversarum rationum S V euationum, quarum uva est commutatιο seu pactio mercis pro pretio, diciturque vendit o , S commutans venditor nuncupatur 4 a se a vero e f commutatio seu paratio 'erit 'o merce,da peliata que e ti8,6s commutavr e Ior. Atque hic contractus. specie est distin. .ctus a permutatione, tametsi quondam de ea re ruerit .dubi- . . talum quod lib. L. f. de rer. permutat. explicatur. Quamobrem commutatio rei, quae non est pretiam, pro re quae non est pretium, ut bovis pro equo, neque commutatio rei, quae

est pretium pro re quae est pretium, σοῦ quando pecunia qatur

224쪽

luit emptio venditio, verum sunt conlue primus dicitur Permutatio , alteribium. Vide tamen Comment. in Gror. dejur. MILIib. I. cap. II. g. 3. Lex xta. Tabularum Emptio- verbum latius sumptum omnem alienationem complecti ridetur, L 19 I. r. de flatu Lb via. I. Σ3. g. r de lib. causa. l. 8.1 I. quib. moae pig. Cubus hanc fuisse rationem existimat Onnanus, quod veteres omnibus alienationibus solennia em- tionis adhibebant , ut in haeredis institutione, emancipatio-ae, adoptione, quae per aes & libram fiebant, ut alienatio xerum omnium emptione fieret aut vera aut imaginaria &adumbrata. Sic cum Cajus institui. Iib. 2. de tes amentis , Per universitatem, hoc est, omnia simul bona acquirimus .haereditate, emptione, adoptione, emptionis vacabulo omnem. Eontractum designavit, quo res alterius facimus vostras. Et

iste quoque Varro de R9 Eus. lib. 2. emptiones dicit omnis generis alienationes. Emere , inquit Festus , quod nunc es mercari, antiqui accipiebant pro sumere sive accipere. Emo igitur, quotiescunque aliquid ἐρον, id est, meum facio, sived ei dominium acquiram, sive usum aut aliam quamcunque ommoditatem , ita ut emere aliquamdo idem sit , quod conducere, aut redimere, Cic. in Verr. s. Emere decumas, vecti- furere & redimere a popuIo. Emere & redimere. etiam locare erat, auctore Festo, unde redemptores , quι, ta- .metsi condaerores sint aώcujus operis faciendi, quia tamen confecto opere pecunias accipiebant , redemtores vocati sunt,

. emtorum nomine designati , ut inquit statim allegatus Jctu,

Connanus. Notandum vero , veteres emptionum Venditioin

un)que appellationibus promiscue usos fuisse, L I9. f. de empti. Quo sit, ut & ea quae est pro prici actio ex emin,to, dicatur actio ex vendito , I. 16. N; I. 66. g. v. V. de eum. contra, quae est ex vendito, dicatur actio empti, Lunica .Cod. siservus. exter. Plene enim actio empti venditi vel con-- tra dicitur l. M. f. de aris. empl. Quamvis satis constet alium Lemptorem esse, alium venditorem, ut expresse Paulus Jctus docuit in I. . d. de conIr. e t. Emptor enim est, qui Pretium dando rem ab alio accipit, venditor, qui rem tradendo - Ur Bb pre-

225쪽

I94 EXERCITATIONES IN TIT. DIO.

pretium consequitur, quod ex vi verbi satis perspicimus, eum

emptor & emptio a verbo emo descendant, verbum autem mo a Graeco verbo vis ν tractum est, quod, uti statim anno

lavimus, meum facere significat. Et licet nisi simul esse nequeant, maxime tamen haec facta differunt, uti patet ex d. I. Quippe quod Casus dicit, veteres his anellationabus promi scue usos fuisse, sano sensu intelligendum, nec in absurdum, & a mente Icti alienum sensum detorquendum, quasi emptor fuisset dictus, qui vendidit, Sc vice versa, qui emit vendi . tor, ut quidam parum recte sentiunt. Verum Jchi sententia est uno verbo, sive emptionis, sive venditionis factum, M. totum contractum veteres saepissime significasse, quod εc ex inscriptione hujus tituli, plurimisque aliis locis constare potest. Solent autem Jcti contractum emptionis venditionis defi- nire, quod sit juris gentium bonae δεδει ultro citroque obtigatorius , qui consensu re S pretio perficitur. Quemadmodum permutatio, ita quoque emptio venditio juris gentium esse

recte dicitur. Paulo ante notavimus , empti nem & vendititionem a permutatione originem coepisse, adeoque eodem. modo est introducta, a quo permutatio Provenit, scit. dictante rationc & humana necessitate exigente, tacito quodam gen- tium consensu recepta, ut eo magis necessitati & indigentiae subveniri posset, cui sublevandae solam permutationem susticere non poste dictabat ratio. Praeterquam quod rerum usus docebat, usum rei nummariae permutatione rerum longe opportuniorem 4. atque commodiorem esse. Quippe beneficio monetae sive pecuniae omnium rerum, quae in mundo sunt de esse pissunt, omnium rerum inquam, quas ubique seri tellus, conveniens &justa potest fieri aestimatio seu licitatio , quae alias per rerum mutaticinem, ut unusquisque suum consequatur, impossibile est, ut fieri posset, una re aliqua ponderanda & aestimanda sunt

omnia, idque revera indigentia est, qua omnia continentur. Etenim si nullo egerent homines, aut non eodem modo, Prinfecto aut nullum, aut certe non idem inter eos pactum conis ventumque intercederet. Sed introductus nummuς est ex instituto , quasi inopiae ac indigentiae praesidio futurus. Nam

226쪽

necisario nummi usus introductus, & sic contractus emptionis & venditionis in societate humana, adeoque in zer gentes invaluit , adeoque merito juri gentium adscribitur. Quod si cui o*icere placeat, emptionem sine pretio celebrari non posse, uti constat ex I. a. g. sin. f. de empl. S I. 9. Coae eod. pretium vero in pecunia numerata consistere; pecunia autem seu nummus sire Principis auctoritate cudi nequeat, quod .nis adeo adhaeret Principi, ut ab eo homini privato seula miliae privatae condendae monetae licentia concedi non. Valeat , ut notat Bart. ad I. I. Od. Cum ergo pecunia

non, nisi Principis auctoritate & statuto, fabricari & cudi pollit, ad jus civile referendum videtur ι cujus juris sunt Principum placita & decreta 1 atque ita Probari videtur, quod emptio & venditio, quae, uti diximus, sine pretio, &proinde sine pecunia, in qua pretium consistit, esse nequir,

magis ad jus civile quam gentium pertinet contractus emptioianis venditionis. Paulo ante notavimus, non verisimile nobis videri, ante dispersionem gentium, sive antequam singulae familiae in diversas gentes vel societates civiles coivere, adeo- ue ante condita regna sive summum aliquod imperium conis itutum, quo certum nummo valorem posIent imponere, juxta quem subjecti & cives res omnes, quae in commercio sunt, aestimarentur, pecuniam sive nummum fuisse in usu ob rationes ibidem allegatas. Verum qualis haec illatio sive consequentia, nummi usus summo imperio civili introductus, e 'go contractus emptionis, qui absque pretio adeoque pecuniae

usu celebrarii nequit, juri civili potius quam juri gentium adscribitur. Imo vero ejusdem naturae 8c originis est, cujus est

Imperium civile sive Regna & Principatus, id est, juris gentium: nulla enim gens adeo barbara, quin suum regimen habeat politicum. Quemadmodum 1 coalitione diversarum gentium sub uno eodemque imperio Regnorum incunabula Pegenda, eaque quasi communi consentu introducta , dictante zatione, nullam hominum societatem absque imperio diu posse consistere, ita quoque eadem dictabat ratio, societatis com

servationi admcdum necessarium esse commercium, comme

227쪽

EXERCITAT io NΕs IN ΤIT. Det S. cium vero haud commode exerceri posse absque nummi usu, quo, uti diximus, omnia ponderantur & mensurantur, de proindo eo facilius possent comparari res omnes, quas ubique fert tellus, non duntaxat qtiae ad vitam tuendam, verum etiam commode & beate transigendam necessariae sunt. Hoc

enim ut aliquid juris gentium esse dicatur, communis gentium consensus & approbatio, ratione naturali ad id impellente, spectari debet, atque hujusmodi est emptio. Non inficior , antequam homines in diversas gentes , & proindς

quoque societates civiles coaluerunt , adeoque ante civilem 'constitutam supremam potestatem, nummi usum invaluisse, , adeoque nec emptionis & venditionis contractum celebrari inter homines verissimum esse, quippe valorem nummo impo-

nere supremae Majestatis, si ve summi imperii est, & proinde quatenus ejusmodi valoris imponendi facultas nemini comis petit, nisi qui summum sua in Repub. si ve societate civili

Imperium tenet, quamobrem ejusmodi impositio eatenus posisset esse juris civilis, attamen quatenus dictante ratione apud Omnes fere gentes nummi usus invaluit & approbatus, &deinceps quoque emptio & venditio interveniente pretio sive nummo ab Omnibus gentibus communi ratione & utilitate

probata fuit, recte juris gentium esse dicitur. Jus gentium

nuncupamus, uti statim diximus, quod ratione naturali dia 3 chante cum unanimi cunctarum gentium consensu introductum, adeoquc quod praesens futurumque seculum intulerit, quod communis hominum consensus recipiat naturali ratione inter omnes sic constituente, id utique juri gentium cum Pi- nello aliisque 3uris gentium peritis adscribendum statuo. Quod tamen hac cum limitatione alii accipiendum esse non absque ratione accipiunt, videlicet, dummodo prius aliqua juris civilis constitutio seu lex super illud non emanasset: quod enim, Munt, juris civilis conititutione prius Conditum . N stabilitum fuit, licet id postea ratione naturali impellente communisu hominum cCnsensus recipiat, ad jus civile nihilo-' minus referetur, a quo originem traxit, quam hac in re, ut alias , saepe spectamus, sicut contra, quod jus gentium prius introduxit, & si postea super illudQuilas Principum constitu-- siones

228쪽

riones aliquot ferantur, non ideo magis juris gentium , cujus est origine , esse desinit. Quemadmodum contractus emptionis venditionis unicus fons 6c origo juris gentium, ita quinque dictat eadem ratio, ut in cjuli nodi contractu celebrando bona fides elucere debeat , nec aliter civilia jura l. 3. Coae prosoc. I. s. de resinae vendit. quamobrem nullus potest esse locus dolo aut malitiae vel fraudi, uti Tullius id ostendit 3. o c. 2uid ergo aut in eo quod aequius melius es, potest ulla' pars inesse fraudis; avt cum dicitur, ivter bonos bene agier, quicquam agi dolose aut malitiose potest. Naturali itaque rationi, tum etiam juri civili conveniens sit , ut in omnibus contruelibus S negotiis, qua inter homines seraguntur, boua

des locam habent, adeoque ex rebus contrahendis omnis dolus. Nomne mendacium touatur, ut inquit Cicero 3. Usc. Quamvis jus civile aliquam disserentiam constituisse videatur inter con-

tractus bonae fidei R stricti juris, haec differentia magis pertinet ad ordinem judicii, sive ad Judicis in judicando, si

qua intor contrahentes ex contractu orta controversa, potestatem , quam contrahendi actum , ut ita dicam , sive ad conistractum juri gentium de aequitati convenienter celebrandum. δQuippe absque disterentia & exceptione bonam fidem in omnibus contractibus considerari aequum est , I. Cod. de oblig. Si action. Possumus quidem juri communi sive naturali vel gentium, quod hac appellatione venit, a)iquid addere vel detrahere, verum tollere haud possumus, imo vero jus civile innititur tanquam has ac fundamento suo juris naturae principiis. Quamobrem Imperator Iustinianus tuis Institu. rionibus haec tria juris praecepta inseri voluit, scit. honese vis . vere, alterum non laedere, suum cuique tribuere , tanquam nem; ad quem omnes leges civiles & universum jus Romanum referendum de applicandum statuit, ita ut jus naturale sive rectae rationis dictamen sit quasi anima juris civilis, cujus ad exemplar componi & constitui debet. Qui socium dolo

circumvenit quocunque in negotio vel contractu, nec hone- ste vivit, nec suum cuique tribuit, verum eum maxime laedit, adeoque non duntaxat Jus naturale, sed etiam jus ci-

229쪽

193 Ex ERCITATIONES IN TIT. DIG. nequeunt; verum in omnibus negotiis, quae inter homines peraguntur, & in omnibus contractibus, qui celebrantur, locum sibi vindicant, & regula & norma sunt agendorum. Ex

quo perspicimus, omnem dClum , fallaciam, deceptionem, quia socius, quocum nobis res est , inde detrimentum ac damnum patitur, prohiberi & vetari. Quamobrem discrimen illud , quod in foro civili inter contractus bonae fidei &stricti juris vulgo statuitur , scit . quod dolus dans causam contractui bonae fidei, cum ipso jure nullum reddit, quod in contractu stricti juris secus esse dicunt leges civiles, non eo sensu interpretari oportet, quasi virtutem illam integrae fidei , ut dicitur in I. r. Cod de suffrag. fucerae fidei. l. a. Cods propter publ. necess. in contractibus stricti Juris magis abesse posset, quam in bonae fidei contractibus, quippe, uti paulo

ante notavimus, hoc requisitum cunctis tribuitur contractibus,

i s 9. g. L. F. mandati. Habetur equidem in strictis actionibus ratio justi atque honesti, F. 23. instit. de inutil. mpuI. at non adeo largiter ac in bonae fidei judiciis, ubi effectus ejus sunt

Iargiores. vid. clarissimum Huberum Ins. de acriore. Contractus enim stricti juris non opponuntur bonae fidei contractibus, quasi illi malae fidei essent, quoniam, ut diximus, mala fides seu dolus malus non jure gentium sive uaturali duntaxat, verum etiam Jure civili ab omnibus contractibus de conventionibus abesse debet, adeo ut etiam in contractibus stricti juris bona fides, id est, bona mens inspiciatur. Adeoque non videtur hujus differentiae rationem Amesius intellexisse,

dum putat hanc contractuum divisionem accuratam non esse , eamque tanquam a dictamine rectae rationis alienam

nigro calculo notavit in suo de Conscientia libello lib. s. cap. a. n. a 2. 2uoniam, inquit, in bona fide praecipua pars cou- tradituum natura consistit ,'adeo ut si interna essentiatis fomma omnis contris Iur. Quod eatenus verissimum , quatenus Omnis contractus, dictante ratione, bona fide, tanquam suo fundamento niti debeat, adeoque ut nec jus' civile dolum in

cujusvis generis contractu unquam probet nec admittat. Verum, uti paulo ante notavimus, eatenus albonae fidei contractibus distinguuntur stricti juris contractus ,'quatenus be-

230쪽

DE IusTITIA ET IURE .

nignam eX aequo & bono interpretationem non admittunt , sed figuram verborum sequuntur, & juris subtilitatem amplectuntur. Quamobrem Wis embach. disput. ψ s. n. sq. ignoscendum, ait, Theologo satim ausato , qui, quod nou didic rat, obelo confodere properavit. Norunt vel Irones, bonam mdem hic non opponi dolo malo, sed a prioriae judicis potesati, qui intra septaVconventionis se continet. Si qua igitur inter contrahentes sive eX contractu bonae fidei sive stricti )uris oriebatur controversia ac lis movebatur, Praetor, olim itante Romana Repub. judicium dabat, Judicibus a se datis qui de controverita cognoscerent, jus dicebat, quod sequerentur in judicando, &.veluti formulam describebat , a qua recedere non possent. Quod si forte talis erat cauta, in qua magis ex ipsius rei circumstantiis judicandum esset, quam certi aliquid praescribi posset, multo laxiorem liberioremque potestatem formulae Praetoris iudicibus tribuebant; atque ita judi

cium concipere solebat Praetor : SI PATET TITIUM EX FNDιTO CENTMM SEIo D A R E' OPORTE R E , CAIUS JUDEX Ex BOΝΑ FIDE CONDEMNATO. Adeoque judicia bo

nae fiuei dicta videntur, in quibus Praetor illud adderet, EX FIDE BONA. Huc te serendum, quod Scaevola Pontifex Max uti testatur Cic. 3. c. summa in vim esse dicebat in omnibus,tis arbitriis, in quibus adderetur ex fide bona is deique bonae nomen existimabatν manare latillime , idque versari in tutelis, societatibus, fiduciis, mandatis, rebus emptis , venditis, conductis, locatis , qu Ibus vitae societas continetur: in his magni esse judicis statuere, praesertim, cum in plerisque essent judicia contraria) quid quemque cuique praestare oporteret. Contra vero in lirieti juris judiciis judex

constringebatur intra cancellos formulae Praetoriae, adeo ut ne latum quidem unguem ab ea recedere fas esset, quantumvis aequum alioquin videretur. Discrimen itaque inter

contractus bonae fidei Sr stricti juris potissimum in eo con-sstit, . quod in illis posit judex'plus extendere: judicium suum ad id , quod aequitas inter contrahentes postulat , in stricti juris contractu longe minus, sed verbis ac dispositioni contrahentium adhaerere debet, quantum justitia patitur. Cur