장음표시 사용
251쪽
si in pacto nudo deliberatio consensus deficeret, &lproinde hujus defectus caussa civilem in eo deficere actionem. Quippe ejusmodi pactum nec jure guntium firmum esset ac valliadum , nec ex eodem jure gentium naturalis obligatio nasceretur , uti nec secundum civilem ac Praetoriam aequitatem, exia ceptionem pareret pactum, ubi deficeret perfectus paciscentis consensus, quam eo jure parere constat ι 7 g l. f. depact. Quamobrem dicendum videt Ir, non propter defectum deliberati consensus in paciscente, verum magis ob calliditatemni spectam Jutasprudentibus in illo, cui pactum sit, actionem
ex eo non prodiderunt, uti supra notavimus; nec rationi adversatur , ut indies crescente hominum malitia adeoque fraudes & machinationes ad alterum decipiendum & circumis veniendum ad proprium commodum cum alterius jactura promovendi causa ejusmodi pacta in locum veteris simplicitatis & integritatis subire perspicerent legislatores , quibus nulla subest causa cmcax intra simplicis conventionis termiis nos consistentia, tanquam suspecta , in foro soli nullam actioncm parere statuerunt, arbitrantes eum , qui nudo pacto fidem suam alteri adistrinxisset, captione & dolo illius in id persuasum inductumve esse: manente tamen conscientia adstrid a per naturalem, quae ex ejusmodi patho proficiscitur , obli pati nem ad praestandum vel solvendum, ad quod semet ipsum Obligavit : 'naturalem enim servandae fidei aequitatem, quae pacto nudo secundum naturam suam inest, tollere non potest, quamvis suprema potestate ornatus Princeps; ea enim, quae sunt juris naturalis sive moralis & divini necessarii, dispositioni hominum non subsunt. adeo ut vel ea .mutare, vel abro- .gare, vel de iis dispensare possit summus Imaerans. Potuerunt utique legumlatores existimare sive suspicari fidem in illa machinatione alterixis fuisse 4nterpositam , propter frequentem hominum malitiam, & suum augendi commodum cum jactura alterius vitiis inquinatam pronam naturam, Verum Pro certo habere non potuerunt; quippe, uti Moralistae dis-Putant, unius malitiam & circumvenrionem probo alterius
judicio saepius repelli atque eludi posse, rerum usus docet.
252쪽
. DE JUSTI ET IURE. Et si hominum malitia cum ipso genere humano ad aliorum circumventionem exi a Parte crevit, ex altera i et ini crevit prudentia &, intelligentia, longo rerum usu magis ni agis. que confirmata, Qua cognitis & perspectis malitiis obviaretur. Quamobrem in ambiguitate & ancipiti de pacto nudo judicio, Veteres illi, quod suum erat, civilem scit. actionem
illi denegarunt se quod vero ipsius nudi pacti juxta naturam
suam proprium erat. naturalem scit. servandae fidei aequitatum, nec illi denegaverunt, nec denegare, ob rationem sta-ebri allegatam, potuerunt; quoniam quae naturalia, sunt immutabilia, atque hanc veram & genuinam juris naturalis &gentium periti rationem Putant, Ob quam nudo pacto civilis
εctio denegata sit , naturali obligatione in illo permanente. Nec dubitandum quin summa potestas sive legislator, qui civium actio s dirigit, & quemadmodum in bona nostra,
ita quoque in actiones nostras habet eminens dominium, determinare possit, qualem effectum actus nostri in foro soli producere debeant: non potest quidem libertatem naturalem adeo angustis circumscribere cancellis, ut ille, qui sui juris est, εc compos mentis, adeoque liber arbiter & modelator rerum suarum, prolubitu cum aequitatis norma & rationis di
stamine conveniente disponere de bonis suis possit, atque ius illud, quod in eadem sibi competit, in alium transferre, adeoque semet ipsum obligare alteri ad aliquid praestandum, faciendum vel agendum, neque impedire, ne ejusmodi actus si non in foro humano, saltem in foro conscientiae effectum sinum producat , id est , obligationem naturalem. Verum efficere potest, ut jam annotavimus, ut ejusmovi actus desti tuatur effectu in foro soli, quatenus actio denegatur ci, qui ex alterius promissione jure naturali nanciscitur facultatem
conveniendi promis orem ad praestandum vel solvend*m quod promisit. Recte Maevius de jur. nat. d; gent. Deis de θν-
vanda Iex .naturae perpetua S universalis , at quia exinis oritur, quod ex promissis vel factu H nascitur, m jura
autem Ilaguloram civili imperist Fote x compπις, uti per Mitriui fas constituere , ut aliquibus Ades non Fortur, non uiae
253쪽
xxx Ex ERCIV Ar ro NIs IN Tet vim I . quod acquiri per rationem probabilem non it, quomodo excisitatum consitutioni- oritur, ut aliquibus Iris impune nis raestetur. Verum moribus iterum ad simplicitatem juris entium deventum est, convenienter jure Canonico, adeo ut odie ex omni pacto serio prolato actio valida, aeque ac mi stipulatu nascatur, sic ut hac tempestate nulla conventio, si ad jus Romanum respiciamus, amplius sit nuda, quia moribus omnium gentium ex pacto serio, sponte & bona fide inito nascatur adtio, vid. Gudelin. lib. 3. de jur. novus cas. s. Groene . de L L. abrogat. ad I o. Coae de pact. CarpZov. p. a deci . I 29. n. 9. idque responso prudentum firmat Hahis. ad mesemb. parat. de pact. Quod non inde arcessendtim sta. tuit Gerard. Fcit man tamment. adris. de pari'. quasi omnia nunc in stipulatum deducantur, sed ex institutis nostrae gen iis , quae fidem justitiae naturalis optimam filiam maxime semper coluit, nec inter pacta & stipulationem distinxit. Nihil enim est, quod magis obliget, quam hominis voluntas: nam qui volens & sciens animo se obligandi promittit, nolens volens hoc servare cositur. Huc facit locus, quem statim allegatus auctor notavit ex R. Obad Barthenorii g. a. ad
MUna 61 Gemara tit. Babametetia, quem Seldenus de successione ad L L. fibraeor. in proli gom. vertite mi vindictam sumpsit ex seculo ditavit, S ex seculo divisonis linguarum, ex hominisus Sodomae S Gomorrae, S ex GEgyptiis, qui imm Fgunt in mari, sumet olim vindictam ab iis , qui conventis non sunt. Omnis itaque obligatio quacunque justa ex causa, sive ex contractu ultro citroque obligatoria, sive ex promisim ne, sue ex pacto nudo oriatur, continet necessitatem mor
. Iem praestandi id, ad quod quis semet ipsum obligavit de
Proinde annotavimus , omnes omnino obligationes origine
esse juris gentium sive juris naturalis quippe jus gestirim ,
ut alibi annotavimus, 3ζ naturale, quando naturale jus ad homines refertur, unum & idem jus cst, nunc jus gentium,
. iunc naturale nuncupatum) quomodo itaque possunt quae tractibus aliis, conventioniblita ite juxta certam verborinn
254쪽
Ju Uri TIA EI IURE. 223al nitatem a jure civili praesctiptam perficiun-otu mi conveniendi 8c contrahendi rationemo sum civili introductae dici possunt, obligationes
ti conventionibus de contractibus vel pactis jusi positivo, sive humano aut civili adstria Mndae, rariun juri naturali, quae dithai conventionibus Scpastis standum fidem auu servandam. Verum quidem omnes
obligationes per se &sua natura, quatenus continent necessitatem praestandi id quod conventum pactumve, atqui omnes obligationes descendunt ex praecedenti aliqua conventione vel Amractu, utpote cujus effectus consistit in obligatione, immediate sive ipso jure ex omni contractu nascitur, cur non sano sensu ejusdem naturae obligationem pronuntiaremus, cujus ςst contractus jure civili introducti, pariter quoque cum ipso contractu obligatio nata, id est, eodem jure introducta, non quoad necessitatem illam moralem, quae dictat servandam fi- .dem, vinculum JuriS naturae , quod Omnibus obligationibus inest: verum quatenus jus civile certam formam certumque modum. praescripsit, quam in conveniendi de contrahendi actu, ut ita dicam, observari adhiberi legislatori placuit, ut firmus & validus sit contractus, adeoque ex eo nascitur obligatio uti ex stipulatione, quae jure civili inventa, quae serta verborum formula & solennitate contrahitur, quae a nuda juris gentium simplicitate multum distat. Nec eo )hre cognita hujusmodi verba: Dare spondesy dare Dondeo. -- f dato. Cujusmodi sigulatio a lege induecta es, nulla neces
tate adnecta, ut inquit Marianus Socinus : postquam antem creata fuit, eam permultis actibus oe negotiis lex ita coost rei, ut sine ea noluerit actus consistere. Altera obligatio, quae. juris civilis est, & nomine te inventione dicitur literarum ob .ligatio. verum notandum, aliter olim ex scriptura , aliter
postmodum inductam suis. obligationem, adeoque dilige ter distinguenda vetus & hodie obsoleta literarum obligatio a nova, uti hanc distinctionem notavit ipse Imperator S. i. Inst. de liti. obtagat. I--γiones , quae scriptura qJse eX veterum constat
255쪽
J horum jam in desuetudinem abiisse videntur, quamobrem
in I. I. I. sa. g. I. V. de obligat. I. I. g. a. f. de nou. I. g. g. riff. de Mei. S manae hujus obligationis, quae literis contrahi tur, nulla fit mentio. Unde notat Muretus ad tit. Instit. ἀεtiter. obtig. de hoc genere obligationis, quae fiebat nomini. bus, neque in Pandectis , neque Codice aliquid inveniri notatum. Quod cum Marcilio & Antonio Matheo Ictis flore tissimis de ejusmodi obligationem literis perficiendi ratione, de qua Theophilus sermonem habet Ins. de liter. obligat. quam
desinit veteris nominis in novum creditum per solennia verba Sholennes Biteras travsformatio. Ait enim hoc modo apud veteres nominibus fieri obsoletam oblisationem, ut is, qui alia quam rem emptionis, locationis, stipulationis aut simili quodam titulo sibi habebat obligatam majoris securitatis causa tabulas prolarret, quibus debitorem ad perscribendam debiti sive nominis quantitatem & causam veterem hac intentione urgebat, ut omissa veteris obligationis causa commodior suo. cederet ex literarum subsignatione civilis debiti persecutio uti annotavit Rae vardus varior. lib. 3. cap. I. Atque solebat
ejusmodi obligatio Romae praesentibus quidem Equitibus, qui jus annulorum habebant, aliquot, vel aliis viris ornatis, in provinciis vero ipsis DHumviris aut Decurionibus aliisque non ignobilibus tractari , qui hujusmodi literas signabant. vid. . xa. st'. de temb. Hinc enim Seneca de bene sic. lib. s.cae. 23. Leuidam notant omnia secrem fieri , nec interponi pararios , nec signatores adυocari, nec chirographum dari. Idem Seneca de bene sic. Lb. 3. cap. I . Utinam, inquit, quidem persuadere possemus, ut secuvias creditas tantum a tosentibus acciperenti Utinam nuna stipulatio emptorem venditori obligoret , nec pacta conventaque impressessi iis custodireatur; fide/s tius tua servaret S aequum colens animus, Ped necessaria optamis praetulerunt, cogere fidem, quam spectare malunt. Adhibentur ab utraque sarte reses. Ille per ta,ulas plurimum nomina , interloLisis parariis, facit : ille nou est interrogatione contentus , ns rem manu sua tenuit. O tus em humano geneti fraudis ac nequitιae putacae confesso I Annulis nosnis plus quam animis . creditstr : in qui si vis r ornati adhibiti μην,
256쪽
or IusTITIA ET JURE. t signa λ Nempe ut lue neget ace me se, quod
Non dubitandum, Raevardus aliique viri docti pu-1t, quin Seneca' hic habeat sermonem de ejusmodi obligatione, quae olim' nominibus fieri dicebatur, re nomina tunc fieri interpretatur, cum interpositis parariis plurium fiunt nomina. In veteri quodam Lexico occurrit VOX Graeca μεο mie,
id est, interventor, proxeneta, uti notavit Lipsus ad c I. Se nec. ubi quoque nomen non a Variando, sed staraudo deducendum putat , quia parant utrimque animos & conjungunt. Alii veto, quorum in numero Rae vardus explicant tabelliones,
ectuarios , quibus assentiri se non posse inquit Lipsius, pr pterea, quod Seneca Epist. Iio. Nolo per intercessorem mu- rueris. Sane est: hic ipse pararius. Potius Scaliger ad Varron. derivat a pares, id est, duo, quod inter duos stipulantes interveniret ροσύγνητες. Putat Raevardus, cum plurium, dicto modo, nomina fierent, nonduntaxat ornatorum virorum,qui adhibiti erant, annulos chirographo imprimere moris suisse, verum
etiam testium signatorumque nomina in ipsis chirographi tabulis exprimere solitum fuisse: Et sic quidem , inquit, ea forma Meri apud veterea pDrium nomina dicebantur, qua iidem verba Leri dixerunt, quemadmodum enim verba fieri ab eo di-euntur , qui loquitur, qui verba profert fic plurium quoquorunt fers dicebamtur nomina, cum psirium , qui adhibebantur, testium nominibus chirographum signabatur. Plurium igitur nomina per tabulas fierι non solebant, vis nominibus obligatio
contraheretur, nullamque nominibus unquam obligationem fuisse contractam, es' verisimili, in qua per tabulas plurima nomina non ferent. Per plurium nomina intelligit Gothoseedus plurium praesentiam : Nam qui nomine obligatur, inquit, unum tantum nomen facit, non plura. Raevardus explicat, quia plurium, qui a ibebantur, testium nominibus chirographum si s nabatur. Lipsius vero accipit, quasi essent plura nomina, id Est, cum pluribus contrahit, & nomina facit. Facit autem nomina plurium, quos vel principales habet, vel spon- . sores. Quae Lipsit interpretatio magis convenire videtur cum illa dissidentia, quam dolet Seneca alterum de altero ha-
257쪽
x16 EXERCITATI NEs IN TIT. DIG.tione, sed rem tenere manu voluit , de in potestate habere pignus, quamobrem quoque ad majorem securitatem, praeis ter debitorem alios quoque principales, & sponsores eodem juris vinculo sibi obligatos esse voluit. Teses autem utrimque adhibebant, uti diximus, de pararios. His vero praesentibus creditor debitorem suum interrogabat, Centum tuos aureos, quos mihi ex causa mutui debes, tu mibi ex promissione S conventione
literarum tuarum debes. Tum debitor respondebat: Ex conventione dabo mearum literarum. Falsitatis autem arguit Gothostedus Theophilum ae loco , atque a vero alienum esse, quod scribit, debitorem ad creditorem literas mi D. Quoniam praesens interrogabatur debitor. Creditor autem tabulas tonens, parariis dabat transcribendam eam formulam alecto loco, die Sc Consule, I. I. g. a. ff. de edend. Huc spectat illud Plauti in Aulularia af I. F. scen. 3.
Heus tu , nostra aetas non multum fidei geris Tasulae notantur; ad unt testes duodecim: - Tempus locumque scribit alesuarim ; Tamen invenitar Rhetor, qui factum neget. Testes deinde subsignabant & nomen eo amplius suum subisscribebant. I. 39. V. de V. S. I. Q. g. 4. F. qui sesam. Dc. l. . f. de auris . tutor. Festus, subsequare pro substr dere utimur. Hinc Plinius. Dis. I. lib. 3. Eundem mihi cursiam , eundem
termιnum statuo, idque jam nunc Oud te subsigno, ut si μ ongius evehi videris, in sus voces, id est, subscribo, sigillo,
obligo, assirmo. Quomodo autem erusmodi tabul s subsignari oportet, docet Paulus fient. Iib. s. tit. Is . Amplissimus oris do , inquit, decrevit, eas tabulas, quae publici vel privati juris contraesus contruent, adhibitis testibus, ita signari , ut in summa margines ad mediam partem perforatae triptici livo eou-sringantur, atque impositae supra linum cerae signa imprimantur, ut exteriores Iogturae sdem interiori servent, aliter tabuia Frolatae nihil momenti habent. Qui autem tabulas signabant,
gnatores dicebantur. Suetonius testatur, NerCne imperan
te , SC ..factum, cum inquit, Adversus sal rios tunc Frimum
258쪽
repertum, ne tabulae nisi lem ae ac ter lino ser foramina tras Io obsignarentur. Atque haec cautio ad contractus de tabu Ias omnes adhibere apud Romanos in usu erat. Utrumque vero requirebatur, scit . ut subsignarent atque subscriberent, adeo ut, si quis ex testibus nomen suum non adscripserit, quamvis signaverit, pro eo esse ac si adhibitus non osset, &vice versa. Hujusmodi nomina potius appellata Chirographa
quam Syn raphae. Quippe in Chirographis gesta tantum , in
Syngraphis citra fidem veritatis .etiam pactio veniebat ;& non numerata quoque pecunia , aut non integre numerata pro temporaria hominum voluntate scribi soleant, teste Asconio Paediano. Huic & alia accedit differentia, quam &ipsae voces indicant, ab. Asconio Paediano quoque notata , scit.
Chirographa ab una parte servari, Θngraphas signatas utriusque manu utrique parti servandas tradi. Huc pertinet illud Senecae: Ille non es interrogatione contentus, nisi rem manu Da tenuit, id est, nisi obsignatas tabulas manu sua tenuit, argumentum, in usu tunc temporis fuisse, ut signatae &: subscriptae tabuiae ab ipso creditore servarentur. His ita solen . niter peractis, prior obligatio extinguebatur, non autem nascebatur, quae literarum Obligatio dicebatur, quia literis fiebat , teste Theophilo d. Deo atque de ejusmodi obligatione,
quae apud veteres nominibus fiebat, &i .scriptura. sive literis Constabat, sermonem habet Imperator, eamque obsoletam nec hodie in usu esse pronunciat; M .tempore Ictorum in desuetudinem abiisse dicendum. Verum inde tamen non inserendum, nullam omnino literarum obligationem temporibus juris Auctorum in usu fuisse. Nec obstant leges supra allegatae, quae divisionem tantum trimembrem faciunt, omissa literarum obligatione et ratio, ut nonnulli volunt, ea est, quod olim eXceptio non numeratae pecuniae perpetua erat, ideoque nulla erat literarum obligatio. Impp. postea exceptionem non numeratae pecuniae temporariam fecerunt, atque ita literarum
obligationem introduxerunt. Cujusmodi relponsio non omnem dissicultatem tollit, nec probat, Ictos nusquam obligationis literarum meminisse, quippe in I. U. Is de obogat. commmemoratur literarum obligatio, nec dubitandum cum glossa,
259쪽
quin de obligatione literarum Imas sermonem habeat, quam contrahi dicit non figura, scit. sola, nam & figura & oratio, quam exprimit figura literarum, inducere hanc obligationem.
Imo magis, inquit, operatur figura, cum ex ea dicatur Iit rarum obligatio. De illa vero obligatione literarum age interpretatus est Cujacius, quae ex argentariorum sive menta scriptura est, non autem illa, quae eX causa & non numerata
pecunia nascitur. Quamobrem libenter amplectimur Marcilii opinionem in Comment. Inst. ad h. tit. scit quod antedictae leges, quae nullam de obligatione literarum mentionem faciunt, a Triboniano snt interpolatae, adeoque Tribonianum delevisse lit rarum sive nominum obligationem, quia sive persuasit juris Auctores agere de illa nominum obligatione, quae obsoleta tunc erat, de qua Theophilus, & Seneca d. I. , tum etiam Gajus x. Ins. 9. I. literis. Atqui agebant de literarum obligatione ex causa εc non numerata pecunia, quae tunc vigebat quam maximo. Et si quis forte dixerit, illam literarum obligationem novam esse ab Impp. introductam , ut videre est tit. de literar. oblis. & proinde juris Auctoribus incognitam fuisse, huic reponit idem auctor, non ipsam quidem obligationem esse novam, sed tempus ejus, sive praescriptio biennii nova est , quippe exceptio non numeratae pecuniae, quae olim, uti diximus, perpetua erat , postea constitutionibus.Impp. primo ad suinquennium erat restricta, deinde ex Justimani constitutione ina biennium cst redacta , adeoque ejusmodi temporis , intra quod exceptio non numeratae pecuniae Opponenda est, restrictio aut definitio non novam inducit obligaist nem, verum circumscribit exceptionem objiciendi facultatem certo & definito tempore. Obligationem vero non esse novam, constat ex tit. Inst. de liter. obligat. ubi ait Imp. hoc festissime ebse constitatum. Vid. I. 8. Coae de non num. pecvn. Quamobrem ob rationes jam allegatas obligationem, quae fiebat per scripturam, & quam juris Auctoribus incognitam exolevisse dicit Imp. d. Ioco, intelligimus de novatione pri ris obligationis in literarum obligationem certis verbis ceri
que solennitate adhibita fieri solita, adeoque de ejusmodi ob- Iigatione, cujus meminit Gajus & Theopbilus d. I. Quippe
260쪽
I 29 temporibus Ictorum literarum sive nominum obligationem non fuisse incognitamcnec obsoletam, satis mihi constare videtur ex d. I. 38. A. de obligat. tum etiam aliis II. quae in s. occurrunt. Atque eiusmocli literarum sive nominum obligatio duplici fiebat mo , vel ita, ut debitor ipse in rationes seu tabulas domesticas ac privatas sese inscriberet, eas ve obsignaret, vel ita, ut con ahentes mutuam creditamque pecuniam cum accipiente ad argentarium, qui in foro habebat mensani quamobrem Mensularius & Trapezita pro Argentario dicitura adiret ab eoque in sitas rationes ac tabulas reserri pote c vel tot illi ab illo esse credita. In usu enim fuit apud Romanos, ut unusquisque Paterfasti illas domi haberet tabu ua, in quibus quotidie solebat notare quicquid per singulos dies aut accit et , aut expendcrct. Huc pertinet illud, quod legimus apud Ciceronem , in oratione pro Cluentio, offecit tabulas diligenti me s haec autem res habet hoc certe, ut nihil possi neque additum neque detractum de re familiari latere. Tradit Dionys Halicarnas . tib. . Censores solitos fuisse quinto quoque anno de earum tabularum fide a civibus jusjurandum' exigere. Hinc fidem in judiciis facere solebant. Ulpianus in I. . A. de pecuI. Si vero , ait, vomina ita fecerit dominus, ut quase debitorem se strvo faceret, cum revera deblator non esset, non obligatur. Et Pomponius I. I. . de anu:ogas. Cum tu annos, inquit, singulos quid legatumst, neque Mycriptum quo loco detur , quocunque loco petetur, dari debet, schri s ex stipulatu , aut nomine facto petatur. Et Scaevola in L i. F.- de fideicommiss libertatib. Stichus arcarius domino probante nomina fecit, rationes a domino scriptas ἈθLkuit , nec postea nomen ullam fecit. Nomina itaque facit cre. ditor, qui pecuniam mutuam dat, & in tabulas accepti Mexpensi refert nomen illius , cui tantum pecuniae credidit vel commodavit, quod nostris negotiatoribus est te boni utuli I uti in suis commentariis in oss. Ge. notat vir clariss.
Joh. Georgius Graevius, dum viveret, Reipub. literariae sumismum decus & ornamentum. Huc pertinent, quae omni eruditionis genere florentissimus notavit Salmasius de Uuris cae. 6.