Exercitationes in titulum digestorum de justitia et jure, et historiam Pomponii de origine juris, et omnium magistratuum et sucsessione prudentium; Auctore Wilhelmo Vander Muelen ..

241쪽

LIO EXERCITATrONES IN TIT. DI . statuit emptor , ita & in locatione contingit. Pusend. lib. s. cap. 6. Uti quoque in eo conveniunt, quod in utraque a rha intervenire possit. Veteres emptionis venditionis & l cationis & conductionis vocabulis promiscue usi videntur, quod & Festus opinatur in verbo venditιonis , Luando vendi trones, inquit, olim dicebantur censorum Iocationes mancipiis hus ementibus, id est, eonducentibus in onos singulos. Idemque praesertim in locatione fundi seu fruendi pater, perquam jus quoddam percipiendi fructus in conductorem transfertur, unde conductor quidam veluti emptor veI redemptor se ctuum dicitur l. 29. U. locat. A II . . de avn. INM. LCca tionem & conlocationem a loco fieri tradit Varro IV. . de Iing. Latin. Thi quidquam confissis locus, adit, ab eo praeco dicitur locare, quoad inque id emitur, quoad in aliquo Deo consi tiretium. Inde istisitem, quod datur in sabulo is talema, uti consistunt. Sic Ioci muliebres , ubi Myceni. ruitia eo se M. Scaliger vult lagendum: Otad usque 3dem it, quoad tu aliquo usi it pretium. Idem usique it, inquit, dictum vel de raecone is qui semper vagatur , donec iuvenerit, in quo consistat pretium: vel de merce, quae ἔ-λάδι aut incerta est, donec tu so manense consisti, qui auctιonem evicerit. Quo sensu Plautus dixit, It ad me lucrum, scit . ut in eo consistat & quielcat. Locare, ut inquit' essem becius, proprie es tu aliquo loco ponere. Quamobrem locare dicuntur , qui in agro fundove Constituunt aliquem , ad utendum vel habitandum , atque reneraliter usu obtinuit, ut locare dicerentur, qui rem alteri Iruendam non gratis, sed ob aliquid concedunt, & proinde locator in locatione rei dicitur, qui interventu pretii dat rem utendam fruendam, qui accipit, pretio dato conductor.i indocatione facti, quae vel operarum . vel operis , idem quidemi obtinet, verum hic unus &bidem, at diverso respectu, i calor dicitur de conductor, quia sub facto continetur & opus es opera: nam qui locat, praestat operam, mercedem accipit, , conducit opus faciendum, x vice versa I. II. g. 2. f. Iocat. Qui conducit operas, sive cui illae praestantur, quique dat ercedem, is dicitur opus docare, uti annotavimus in Com-

242쪽

ssimus , quarenus jus gentium inam vindicat. Ibique descripsimus,ue notavimus, quod sit Triti reis

mercede certa ex consessu e-at definiunt Morali itae, E f contractus , quo res' ad inm υH adstuctum pretio coinced tur. Nulla mentione facta bonae fidei , quoniam haec distinctio inter eontractus bonae fidei & stricti juris in foro conscientiae non

ηnet, in quo omnes omnino contractus bona fide constare Additur , ad usum vel fructum, eum scit . in fictm, luaedam elocantur solum ad usum, ut servus & equus, 'fructus tantum consistit in usu ι quaedam ad se n percipiendum , uti agri, pascua, item aura, regitus dictigalia. Finis locationis ut communicatione usus socie. tas hominum eonservetur, & facilius volentibus 'dominis homines res inter se communiceut, quamobrem, dictante rati he de necessitate exigente , apud omnes fere gentes, saltem in oratiores usu invaluit, & proinde merito juri gentium a scribitur. Eam ob causam in eo contractu omnia juste & si ne damno contrahentium conservari debent tanquam eontracta necessitate argente inducis, ut inquit Tholos. Θntax. Iur. lib. Α 7. cap. 3. Vid quae notavimus in nostris an Gratium eo 'mentariis d. I. Quemadmodum i vero emptio venditici, I catio conductio juris gentium sunt, uti juxta mentem Icti demonstravimus, ita quoque ab eadem origine obligationes

natae, atque apud omnes fere gentes moratiores invaluerunt,

dictante ratione ex conventionibus fide firmam, seu ex con-'ffractu oportere nasci obligationem, M vinculum quod fidem con servat, ne inuat, quamobrem Jctus rectum disputandi ordinem sequens, poliquam habuit sermonem de contractu, transit ad obligationes , utpote quae ex contractu nascuntur,

. adeoque jure gentium quoque obtigationes meitutae, exceptis quibusdam , quae a jure civiti introdus, si me. Quo sensu Jctus obligationes jure gentium institutas dicit, non satis mihi constare videtur. Qui'pe cum obligatio immediate sive ipso jure nullo intervenien-

243쪽

te arbitrio, vel accedente placito & voluntate humana, veiarum ex necessitate morali sive rectae rationis dictamine proficiscitur, quod contrahentibus imponit necessitatem praestanis

di, quod pactum sive conventum , non tam institutae jure sentium videntur obligationes, cujusmodi instituendae obiaigationis ratio sive modus supponit placitum & arbitrium humanum, ut ita dicam quam ipso jure introductae, in ea

enim praestandi necessitate consistit obligatio, ex contractusve conventione nata, adeo omnibus contractibus & conventionibus naturaliter inest vis obligandi, qua contrahentem s-hi mutuo devinciuntur praestare dc adimplere quod actum spendet quidem ab humano arbitrio εοῦ voluntate hominis contrahendi actus , verum obligatio adimplendi , quod pactum atque conventum est, non inducitur a voluntate hominis, sed ex jure morali sive naturali proficiscitur , adeoque obligationes non tam ex jure gentium , uti emptio ven histio , loeatio conductio , dc id genus alia negotia, quae in- . ter homines peraguntur , non tam jure gentium accedentesve tacito sive expressis gentium consensu descendunt, institutae, quam jure morali sive naturali immediate cuti dixtimus introduine videntur. Quamobrem nonnulli Jcti perperam per obligationes hoc loco intelligunt contractus & conventiones , quae ab hominis Pendent arbitrio & voluntate, vesuti emptio , locatio, societas , commodatum , depositum& id genus alia, quos homines judicarunt ad fomentum humani convictus necessarios, adeoque omnes gentes ad usum Commerciorum comprobarunt , tantaque donarunt auctorit

te , ut satis ex se yirium S: obligationis habet i ad cogendum eos, qui fidem servare nollent, ut inquit Corasius comment. ad h. t. Quemadmodum quoque nec eos thnium J hi recte consecutos fuisse existimo, qui inter obligationem naturalem de civilem distinguentes statuunt, hic de civilibus obligationibus duntaxat sermonem habere Hermogenianum ιquasi ha sce Ictus dixerit jure gentium fuisse ivtroductas, id ..ein, pqstquam Ebmines ex flatu naturidi in vacias gentes, de

proinde quoque societates civi es coaluerunt, obligationes quoque institutae dc a gentibus approbatae , tanquam ad

244쪽

commercii vim exercendi maxime neccssariae. Quamobrem Ictus utitur verbo institutae , quod proprie ad hominum aliquod placitum de institutum sive privatum sive

commune ref 0r , quod naturali obligationi non ita adaptatur, quae magis natura ipsa dictante, a qua & originem dc nomen sumptit, quam hominum placito & instituto procedit. Unde, si de obligationibus naturalibus sensisset Ictus, Potius eas ex jure gentium natas, quam institutas diceret, rum quando per obligationes intelligimus juris vinculum, adstringimur ad fidem implendam, id est, ad praestanam, ad faciendum, ad implendum, quod conventum, ad 'pacta licita servanda, ejusmodi obligatio immediate, ut ita dicam, profluit ex jure naturali sive morali ab illo placito vel humano arbitrio, atque sibi locum vindicat in omnibus

contractibus, conventionibus , nulla habita ratione an sint

duris Mentium vul juris civilis. Atque ejusmodi obligatio

unumquemque in foro poli adstringit, qui cum altero con-arahit vel paciscitur, vel aliud quid agit, unde vel mutuadimanat, vel ab una tantum patae obligatio ad aliquid praestandum vel facicndum sive agendum & adimplendum, ademque etiam antequam genus humanum in diversas gentes dispersum atque ila cietates divisum, in statu scit. naturali, in

quo quisque Paterfam. sui juris, & proinde audioritate jugicis ad servanda pacta atque promissa adimplenda cogi pote-,

. rat, Cbtinebat, adeoque Obligationes , quae ex contractibus εc conventionibus oriebantur, conscientiam Sc pudorem ad-obingcre, quam ad fidem datam servandam in foro soli constringere poterat. Et videtur priscis illis temporibus, quam . . diu in majori simplicitate εοῦ morum sanctitate vitam agebantu deoque fidem sponte rectumque colentes, fidem solam sus' sciens visum juris vinculum, quo quisque semet ipse deviustum sentiens ultro praestabat id, ad quod praestandum ut όbligationis ex contractu proficiscentis, obstrictus erat. Uerum succedente & indies crescente hominum malitia, de aliquorum perfidia in id impellente, nimia fide coepit innocentia periclitari, & perfidia, promissiones, conventiones fit cile eludebantur, quamobrem cum omnia in pejus vergere

245쪽

coepissent, eadem causa, quae homines segreges in statu naturali nullius imperiti subjectos, verum rerum suarum liberos arbitros & moderatores impulit in libertatis naturalis jacturam facientes in dive fas gentes , & proinde quoque societates

sub uno eodemque summo imperio coalescere, impulit quoque gentes in societatem coeuntes obviam ire machinis Mnaudibus atque malitiis hominum, & inaicere vinculum contrahentibus, quo accedente & interveniente publica auctorita. te contrahentes se invicem cogere possent ad implendum contractum dc servanda promissa, adeoque non contractus dunia taxat infirmos, sed de firmitatem eorum, id est, vinculum illud, quo alter alteri fidem implere cogeretur, juri gentium acceptam referre debemus ι atque hCc sensu non solum contra: hus, sed & obligationes eorum, quibus alter alterum com .pellere Diest ad fidem servandam, jus gentium invcnise . adeoque eo jure inititutas obi gationes dixisse Herm 'genianum dicendum nobis videtur , id est, eo jure cuique facultas concessa Jus suum persequendi, quod ex contractu sive ex conventione, vel pacto'S promissione alterius, quicum contrahit sive paciscitur , sibi debetur , unde eM-chus Obligationis Potius, quam ipsa obligatio juri gentium

adscribendus. Effectus enim sive vis obligationis consilit in actione , quam jus gentium in foro soli tribuit cuique ad persequendum ber legitimos juris tramites iIlud, quod sibi debetur. Quod non ita intelligendum, quasi in statu naturali , antequam in diversas gentes genus mortale divisum, jus illud persequendi, quod alter alteri debebat, non obQtinuisset , quippe in eo statu absque mut'o commercio,

adeoque sine conventionibus, pactis ineunctis, haud vitam commode transigere potuissent v tu stillimi mortalium praeterquam quod ex ipsis legibus naturalibus , quae in eo statu agendi & vivendi norma erant, variae prosciscebantur obligationes, quae vel .mutuae vel non mutuae homines inter se adstringunt ad sibi invicem praestanda, quae jus naturae dictat ad societatem Sc cognationem, quae homini cum homine intercedit, tuendam praestari oportere. Verum cum in eo statu homines jure & conditione sibi aequatis, ita ut alter in alterum mul-

246쪽

nE JUsTITIA ET IURE. 2Is nullum imperium haberet, quod debita ossicia, & jus quae si tum praestandi & adimplendi necessitatem socio imponere pos set, nisi vi adhibita , saepius eveniebat, ut inanis de sine effemi ejusmodi obligationes, quae de ex facto hominum, vel

ex jure naturae prosuit scebantur, cum non omnibus placeat illa per vim certatio ad jus suum obtinendum , & propterea juri suo potius renunciare velit, quam cum vitae periculo persequi. Verum postquam homines ex statu naturali sive libertatis, in quo segreges, uti alibi annotavimus, in gentes& societatem civilem coiVerunt, adeoque jus suum ac omnem potestatem in suminum imperantem transtulerunt, alia ratio persequendi jus suum introducta fuit, & apud omncs gentes saltem moratiores, dictante ratione, invaluit, adeo ut si alteri ab altero quid praestati debeat eX contractu, conventione, pacto & alio id genus negotio, detrectantem adimplere conia tractum, sedemque servare, & hac ratione obligationi satis sacere recusantem auctoritate summi imperantis, vel judicis, cui a Principe, vel summo Magistratu Ius dicendi potestas,' ta, cogi potest, adeoque Uus potest actor implorare auia xilium, coram eo actionem, quae ex obligatione sibi coma retit , instituere, qui de cauta cohnoscetis litigantibus sus licit, & suum cuique tribuir. Quoniam vero obligationes, quae ex contractibus & conventionibus oriuntur, nullius essent essicaciae absque ejusmodi facultate Jus suum quaesitum persequendi, illa autem facultas per legitimos juris tramites jura gentium adscribenda, recte Ictus obligationes eodem jure institutas docet, quatenus absque ejusmodi effectu obligatio irrita videtur. Effectus autem consiliit ut actio , id est , in iure persequendi quod sibi debetur, distante ratione, nihil magis aequitati conveniens, quam ut ille, qui se alteri obligavit ad aliquid praestandum, .a endum vel Laciendum, fidem datam servet, pacta & promissa impleat, atque solvat quod debet, adeoque sentes rationis dictamini obtempera nates cuique facultatem jus suum persequendi concedere vo. luerunt , uti alibi annotavimus m nstris tu D r. de Orig. Dris exercitationibus g. 6. Sed conjunctiorem esse eorum opinionem , qui ex jure gentium potius, quam civili actiones

clima.

247쪽

116 Ex Ex CITATION Es IN TIT. DIG. dimanasse statuunt, eodemque jure provenisse, quo obligationes institutae, scit . quoad vim & enectum , vel quat mus in foro soli actionem pariunt, frustra enim esset hominum inter se obligatio, sublata facultate persequend jus , quod sibi

obligatione ex conventione Orta acquisiverat, ejusmodi auiatem persecutionem actionem appellari constat. Quamobrem

Imp. definit actionem Jus persequendi in 1udicio , quod bidebetur. s. I. IV. de actistat. Apparet autem contractibus juris gentium obligationem eri obligatione jus persequendi, quod si vi obligationis debitum, etsi forte hoc ipsum acti nis nomen tunc temporis, in quo simplicior negotiorum gerendorum ratio obtinebat, non esset in usu, nec adhuc hominibus notum , uti interjecto tempore magis solennis juris sui persequendi modus invarueris Si quidem olim regnis conditis, & iri societatem coalitis hominibus, coram Rege Ius persequendi oriebatur, tanquam coram judice, quod alter alteri ex contractu praestare tenebatur. H autem Ius persequendi, quod'actionem vocamus, nulla Ccria forma aut solennitate constabat, sed unusquisque sui Juris causam c ram Rege proponebat, prout volebat, donec, uti dicere in cepimus, postea actiones, quibus homines inter se disceptarent, compositae fuerunt de ad certas solennitates. 6c formas redactie. Ideo vero in initio omnia manu Regis gubernabantur, & executioni mandabantur; quoniam Rex ipse omnium judex erat, ipse de civium contentionibus & controversiis coisgnoscebat & discernebat et utpote cujus in hoc potimimum munus versaretur. Quamobrem testatur DionFs. Halicar. lib. io. zuamdiu regnatum est in orbe, Regum arbitrio Dies dirimebantur quod tunc erat pro νIexibus. Interjecto vero tempore hoc munus judicandi subditorum causa Reges per se non exercuerunt, procul dubio,. quod magnis aliis &'arduis negotiis ad Reipub. Regnique administrationem pertianentibus intenti aliis hanc jus dicendi potestatem. demanda runt, qui summi Principis nomine hoc munere fungebantur, atque sententiam a se latam,tRegis nomine eXecutioni manis dat ant. Verum notant quidam J ti, quod antiquitus manus Regia longior erat , & longius se extendebat, quando po-

248쪽

pultis sine certa lege, sine certo jure agebat, omniaque manua Retibus gubernabantur, ut inquit Pom ponius de orig. fur. I.12 I. manus appellatione arbitrium intelligens, quasi ante leges de jus certum conditum, arbitrio Regis omnia gubernata fuerint. Quod de bono ac recto dictamini rectar rationis adaequato & consentaneo intelligendum , quale illud

esse oportebat, quo alii aequarentur ac regerentur. Sola itaque naturali ratione inspecta; quae, uti alibi notavimus, jus gentium constituit, manu Regia jus suum cuique decernebatur, de decretum illico reddebatur. Ex quo inserendum statuunt DD. quod manus Regia de jure gentium etiam pro nudi pacti complemento ministrabatur, eamque sententiam tanquam communem amplectendam sentiunt , idque hoc fundamento, quod nudis pactis atque promissionibus jure naturali quoque inest vis obligandi, etiamsi inter terminos simplicis

conventionis stent, nullum in se negotium aut σ- γμα continentia. 1 Quoniam vero hanc quaestionem in nostris In Grat. δε Iur. LI. ac. c. commentariis examinavimus, ibidem no-rent illi mi Connani Jcti contrariam sententiam consutavimus. Atque cum Pulandorfici pro fundamento statuo, nihil magis juri naturali conveniens esse, quam fidem verbis datam serv re, atque posse aliquem, qui sui juris S liber arbiter & moderator est rerum suarum, solis ac nudis verbis sibi imponere necessitatem aliquid praestandi vel faciendi, si vel maxime nondum aliqua res intercesserit. . Prapsertim , uti in nostris annotaVimus commentariis, si ea mente promistio facta sit, idque ex omnibus indiciis & signis constet, ut aliquid emolumenti vel commodi, vel a rebus nostris vel industria nostra socius sentiret. Quippe , uti recte statuit Pusendorsus, si forte talia contrahuntur vel promittuntur, quae, ubi non praestentur, nihil detrimenti de incommodi asserunt ei, cui promissa sunt, & quae illi, qui praestiterit, damnum aut molestiam sunt allatura, admitti potest, promissa nulla de causa factam obligationem non producere. Cur enim quis velit suo jure postulare, ut ego fatiger aut incommodum Se damnum sentiam praestatione promissorum, quae ipsi non sint profutura λ Praeterea , inquit statim allegatus Auctor, cum

249쪽

a18 Ε x E R. C I TATIONES IN TIT. D I o. promi sta sint gratuita, adeoque unam tantum partem onerent; regulariter censenda eli illis indite haec limitatio, quantum citra magnum meum incommodum potest fieri: adeoque.si forte maximum incommodum, quod promittar sentiret adimplendo promissa, contra vero eorundem praestatio non adeo magnum commodum adferret ei, cui promistio facta, dicen. dum videtur, humanitatis rationem postulare, ne alter eXigat a me implementum , quod mihi valde damnosum, &proinde cum meo insigni detrimento locupletaretur quod

juri naturae repugnat, adeoque removere eum a qui a me P

stillat promissum mihi magis damnosum, quam Ipsi utile, a ctoritate juris naturae,iquod dictati, neminem cum alterius detrimento & injuria locupletiorem fieri oportere. ι. 2or. β. Greg. fur. Praeterquam quod, juxta rationis rectae dictamen, iniquum neminem oportet alteri facere , quod sibi nollet fieri, itaque cum qui modi promissorum adimplendorum petitionem rationis dictamen repugnaret, utique Promisso em. solutum necessitate praestandi quod promisit eadem juris ratione dicendum videtur. Praeterquam quod nemo sana me niste praeditus praesumitur eo animo alterius commodum ac uti

litatem promovere voluisse, ut sibi noceat, quod si eventu apparet, praesumendum, vel nimis incautum ac praecipitem absque mentis discursu & praevia animi deliberatione, vel non satis mentis compotem, promit iste, quod sibi valde damnosum & maxime nociturum sentit, quo casu nec naturae jus ejus modi promissa tanquam amori proprio, qui de se ipso debet incipere , dictante ratione contraria lervanda praecipit.

Unde Cac. i. of c. Nec ig/tur stromissa ea servanda sunt, qua fiant his, quibus promiseris , mutilia , nec.plus seri noc aut, quam Hii prosunt, cui promisieris. Huc pertinere mihi vi- 'demur, quae apud Senecam ψgimus tib. 4. cap. 3ς. de Benein

se. Est aliquid m eo quod promiseris perseverares,s ru

su multum m eo, ne inagno beneficium des. Hoc tamen , fgav- tum sit, attendendum est, si leve conniveamus: si vero magno . 'mihi aut detrimento qui rubori futurum, malo semel excusare , quare negaverim, quamsemper quare dederim. Totum , inquam, in eo es, quanti promtio mea verba taxeutv.: u tantum ' 2 quod

250쪽

D, In s T rTI A ET J V R E. 2I' ad temere promisi, retinebo; sed quod non recte dedi, res ta . Memens es, qui fidem prae t errori. Ejusmodi veroeasibus exceptis ex nudis promissionibus & pactis jus alteri, cui promissio facta, sive 'quocum paciscimur, exigendi implementum pronussorum de fidei interpositae 1ive datae praestationem defertur, vi naturalis obligationis , quae inest ejusmodi actui. Prs quam promittas delibera , S cum promiseris facies , ut inquit Seneca. Is enim natura debet, quem jure gentium dare oportet, eujus fidem secuti sumus, I. 8 . . I. F. de R. P. adeoque ex interpolita sive data fide, uti fit in pactis & nudis promissionibus, oritur naturale debitum, cui jus maturae vel gentium adsistit sive opitulatur eatenus, quatenus illum, cujus fidem sequimur, ad eam servandam cominpellere potest, cui fides data. Quippe, qui jure gentium d re debet, ut inquit Jctus , Inre gentium compelli poterat, &proinde eo jure compellendus erat, quod debitores jure gentium compellebantur; qui non alius quam Regia manus erat, ut statim annotavimus, id est, summus imperans, adeoque supremus judex. Atque hoc in initio, cum primo in diversas gentes mortale genus divisum fuerat, obtinuisse, omni caret dubio, quippe cum eo tempore simplex veritas S vera simplicitas florebat , nulla suboriebatur fallaciae vel pravae machinationis suspicio, cur, quicquid nudo pacto promiti

batur ex animo veraciter consentiente, non firmum ac valiadum esset , 6c proinde in foro soli obligatio ex ejusmodi pacto proficiscens actionem .pareret, qua invitum debitorem manu Regia compelli poterat ad praestandum & faciendum, quod 'pacto continebatur; ex animi enim consensu naturalis aequitas& ratio pullulabat, quae pacti nudi observantiam proque ea manum. Regiam sive judicis auctoritatem postulabat. At vero postquam hominum animos fallaciae, machinationes dolosae circumventiones invaserunt, pacti nudi simpliciaras: legissatoribus cin suspicionem Oenit, qui ei pmpter usitatam hominum malitiam um credideremi, ut quasi libero animi consensu promissionem factam actione donarent, sed propter nativam suam dc originariam aequitatem nonnullis juris effractibus eceperunt, in exceptionis Ope, actionem vero de-