장음표시 사용
261쪽
E x E RCITATION Es IN TIT. DIG. ex loco Ciceronis in oratione pro Roscio Comoedo, cum inaquit , Quod si ille suas proferet tabulas, proferet suas quoque
Roscius. Erat in litius tabulis hoc nomen, at in hujus non erit.
Cur potius illius, quam hujus creditur Τ Scrpsisset ille, si noujussu hujus expensum tulisset yyNam quemadmodum turpe esstribere, quod nou debeatur, sic improbum est non referre quod
debeas. e Eque enim tabulae commendautur, hujus, qui vis umnou retulit, X Uus, qui famum perscripsit. Ex hisce perspici
clare potest, inquit Auctor, creditorem , cum nomen faceret, id est, pecuniam mutuam alicui daret, nomen debitoris in tabulas suas retulisse , .lc summam debiti , quam expensam ferre dicebatur, quia eX pendebat. Expensum sibi ferri jubebat creditor debitorem, qui in tabulas suas referebat, quod acceperat, & debebat. Hinc tabulae expensῖ S accepti ab utraque parte conficiebantur. Ab illo more referendi nomina debitorum, quibus aliquid credidissent, in tabulis nomen facere , S nomen locare dicebatur, creditor, qui pecuniam credebat. Contra debitor cum creditum solveret, nomendi solvere, expedire, exstu ere; quia eX pungebatur nomen ejus e tabulis , ubi solvisset. Nomi nibus iraque contrahebatur oblisatio, cum expensum quid in tabulas referebatur , atque id obtinebat, quoties pecunia, quam mutuo dabant , dominumerabant, & ex arca sua , nomenque illius, cui eam doderant , in tabulis suis, uti diximus , perscribebant Sc sumis mam debiti. Atque tabulae illae etsi domesticae privataque scriptura in judicio prolatae fidem tum faciebant ad debitum probandum. Uerum 8c alia quoque nomina faciendi magis Iolennis obtinebat ratio, scit . cum illi , qui pecuniam ibant Creditum ex arca sua, non numerabant, sed per argentarium . sive trapeZisam, apud quos veteres foeneratores soliti erant pecunias suas depositas habere, ex Hensa eam dare dicebantur, sive. ex mensae scriptura. Trapezita, qui eorum nomine numerabat pecuniam, in.rationes suas referebat , se nomine u S tantum pecuniae numerasse. Hinc Senec. lib. 3. epist. 28: Putas , me non dicere, unde sis turus sum mutuum : scis, cujus arca utar. Exspecta me pusiuum ae de domo fiet numeratio. Qui autem ex mensa argentarii pecuniam crediderat, si debi
262쪽
- , i PM IUSTI T IA ET IURE. a 3rtor eam inficiaretur, sbi datam numerata nave rationibus men. se id factum docebatur. Hae enim erant scripturae, adversus quas.nihil poterat objici. Argentariorum publicum erat ossicium , per quos solebant , uti statim dicere incepimus,
veteres scenus exercere, L IO. F. de edendo. coram ipsis no mina, ut diximus, conficiebantur de contractus celebrabantur,
ipsi etenim argentarii pro iis is qui pecunias acciperent, fide- jubebant, pro iis se debitores constituebant, pro quo facto adversus istos introducta est actio receptitia, qua soli tenentur argentarii, l. uis. Cossi de consit ut a pecunia. Sic autem fere apud illos nomina fiebant, quomodo privatim facta an
notavimuS, verum, uti SiximuS , codicum ac rationum 1llorum multo certior fides. Quamobrem apud Omnes ordines grMiosi erant, ut inquit Tullius 3. sis. I 3. Dicuntur alias argentι distractores , veuditores argenti, conectarii, nummularis , mensoris , collybistae , apud Graecos quoque , de is i , apud Julium Polluc. i. b. 3. Ou astic. cap. 9. Vetum id genus obligationes θc nominum consciendorum .solennitas imminuta per ipsos argentarios sua fide, cuius exemplum invenimus aput Ciceronem de o c. lib. 3. cap. I 3. I . tum etiam sublato scenoris exercendi jure in desuetudinem abiere. Justiniani vero aetate nomina haud erant in usu. auippe Roma eversa & translato Constantinopolim imperio, adeo imul quoque evanescentibus antiqui S Romanorum moribus, Graecorum consuetudo recepta , qui syns raphis utebantur, id est, cautionibus utriusque contrahentis manu subscriptis atque consignatis. Posterior tamen aetaS, uti notant Icti, non scd e S A , ,.appellavit: Latini ius 'rumenta &. cati ιones, voce generali ad chirographa quoque producta. vid. hac de re Salmasium de inuris cap. O. pag. 4 LI.
Nova itaque literarum obligatio est, ut cum quis scripserit se accepisse & debere alteri, tanquam sibi ab eo numeratam Pecuniam, quod tamen re vera non accepit, hac scriptura quodammodo obligetur: cum pro instrumento praesumatur, ει actione a creditore, qui chirographum tenet & producit, conveniri potest , necessarium autem hujus oblisationis requisitum, ut literae interveniant. Quippe si debitor confiteatur,
263쪽
Tine scriptura , non est obligatio literarum , uti anti Pin Mynsingerus ad Inst. de liter. oblisat. etiam notat udebutorem ex hac confessione literaria obligari quide civi l ltet,
verum non naturaliter, utcunque pecunia non sis numerata, ut reddat creditori mutuum. Obligatio autem' naturalis hie non oritur, quia consensus deficit, adeoque voluntas senset obligandi, quae fundamentum est quo nititur , tum etiam causa de origo, ex qua Obligatio naturalis nascitur, ditiae enim aequitas & recta ratio suum cuique tribuendisi, adeo quo quoties consensu interveniente alteri quid dare facere vel praestare promiserim, ratio sive jus naturae a me exigit, ut promissa atque pacta conventa adimpleam, adeoque naturae vinculo alteri sum obligatus ex facto sive meo consentu, verum cum quis sui juris est, nec alter in alterum hisbeat imperium, sequitur alterum in alterum jus nullum habere
liquid vel exigendi vel praestandi , nisi ejusmodi officia,
quae jure naturae alter alteri praestare tenetur. De ejusmodi Obligatione naturali non disputamus, verum de obligatione, quae ex facto nostro sive voluntate & consensu moficiscitur, atque Husmodi obligationem naturalem parit factum nostrum sive consensus, quatenus cum altero sponte contra thum c bramus, vel ultro citroque obligatorium , vel ab una duci taxat parte obligantem. Ouoniam ex ejusmodi contractu vel unus contrahcntium vel di bo alteri quid vicissim praestare sponte & consensu interveniente, promiserit vel adstrinxerit, ex eo profluit naturalis obligatio, quae conseientiam hominis stringit, & ipsi necessitatem imponit qua tenetur protri ista praestare, & adimplere quod pactum & conventum, fundata in dictamine rationis, quae suum cuique trilniendisndictat, adeoque praestare M 'adimplere , quod altes a nobis exigere atque petere Porest, eX obligatione, quam contractus consensu initus parit atque producit. Unde ex literarum oblisatione statuunt DD. non oriri obligationem naturais rem, quia deficit consensus, praesumi enim oportet, debitq- rem non voluisse validam esse suam literarum obligationem, si
eam res, nitineratio non sequatur ' Praeterquam quod hic quoque denu ut inquiunt DD. naturalis aequitas , 'cum m.
264쪽
233erata, imo vero numeratio est causa deben cessat effectus , quatenus in seroli nullam obligationem parit ejusmodi literaria consessio. scientiam non constringit. Oritur itaque hic dun-igatio civilis , quoniam legislator sive jus civile fata ,scribit huic consentioni sive confessioni literaria: saLIitur enim, ut inquit it tim allagatus Auctor, c=nigeudo a plerisque accidentibus, pecuniam esse numeratam, cum id testeturrere raptam. Dat itaque ex sola civili creditori actionem Hversus debitorem , qui se ita literis obligavit. Quoniam
autem urgens telum sit necessitas, qua plerumque in quodvis rapiuntur, qui aes alienum dissolvere aut versuram etiam facere compelluntur. Facile improbus creditor, ut inquit Bal. duraus , egentem hiantemque debitorem et Isia S inani ostent tione pecunia inescabu, ab eoque manum imprudeutem Ae com
fe lavem extorquebit si qua spes dolosi a fulgerit nummi. Remedium itaque jure civili quoque inventum , quo se debitor
adversus creditorem ex ejusmodi literaria consessione actionem moventem possit tueri scit. ex coptione non numeratae Pecuniae, qua intra biennium elidere potest actionem debitor, & onus probanti transferre in creditorem, cui incum-hit probare pecuniam revera numeratam esse, utcumque clibrographum hoc testetur. Verum ne creditores etiam veri,
nummis suis serio ac bona fide numeratis, defraudentes , ad biennii continui metas , tempus illud, intra quod hanc eXceptionem debitori objiciendi concessa facultas, coarctatum est, adeoque si biennium jam emuxerit, lex onus probandi in debitorem rejicit, cum non sit verisimile, debitorem adeo negligentem fuisse, ut idtra biennium perpetuum nec solutionem pecuniae urgeret , nec chirographum datum repeteret. Hinc ipsi incumbit probare, pecuniam non esse numeratam. Tempus enim ei pr fixum primo fuit quinquennium , ut apparet ex fragm. Coae Hermog. tis. de cauta sir non umerata ecim. Uerum ne creditores veri ac bonae fidei si is pecuniis diutius defraudarentur, aequitati magis consentaneum Imper. judicavit , ut tempus ad biennium coarctaretur, L ι Cod.
265쪽
Ex ERCITATIONES IN Tr T. DIG. Dionem non opponat, Postea non audiendus , verum coniademnandus , tanquam acceperit, Sc verus sit debitor, & nequidem jusjurandum adversario deferre potest, ae 1 1 . g. g. Od. h. t. Hanc autem e Xceptionem tanta aequira Iuvara ait Cagnotus Parastbras in Iul. ad tit. de stterar. obtigas. ut intra biennium nihil actori prosit osteraderet debitorem com fessum esse receptam a se pecuniam , non spe futurae numerationis, aut denique ejus exceptionis beneficio, cum confit Ietur renunciasse, addito etiam corporali surejurando. Quiγbe, uti inquit, eadem facultate is qui pecuniam mutuam amensariis aut alio futuro creditore exspectat gratum se videri studet, ac illius voluntati subserviens , scribit se, quod non accepit, accepisse , eadem vel imprudentia vel penuria sibi persuaderi sinet, ut huic exceptioni vel cum juramento renunciet; nam regulare est, ut in juramento eadem tacita
conditio subintelligatur , quae Obligationi principali ineste videtur. Aliud autem dicendum , si ex intervallo M post
editam confessionem huic excepsioni debitor sciens sibi nu- Aeratum non esse renunciaverit: quippe hoc casu cessat ratio, quae induxisse videbatur ad inanem confessionem. Datur quoque haec exceptio non duntaxat reo principali , sive ei, qui dedit chirographum; verum etiam fid utaribus , mandatori us 6c reliquis pro eo intervenientibus. Imo vero tanta aequitate juvatur haec exceptio, ut si silpremum forte principalis debitor diem obierit, antequam biennium elapsum est, quicquid ex eo superest, haeres defuncti habiturus ad huius
e*ceptionis objectionem . tam adversus creditorem quam ejus haeredem. Verum 'iant tamen casus , quibus prorsus denegatur haec exceptio, etiam intra hiennium, vel brevior tempore circumscribitur. Tres casus enumerantur in I. I . I. Coae de nou numer. secvn. in quibus haec exceptio noti
habet Iocum, sive denegatur, id est, in instrumento depositionis, cum haud verisimile videatur, eum, qui nullum eTeo contractu lucrum ad se perventurum providet, falso aliquid spe depositi confessurum. Et proinde quando depositarius fatetur apud se rem esse depositam, non gaudet lia exceptione. Quod tamen ita limitandum D D. sentiunt, nisi, fraus
266쪽
v ου I s s T r et I A ET IURE . fraus fiat' legi , ut si quis acceperit pecuniam quasi ex deposito, & revera sit ex mutuo. Alter casus versatur in securiis
talibus apochis publicarum functionum seu tributorum.
Tertius casus habet locum in apochis post consectionem instrumentorum dotalium de dote vel pro parte vel in solidum soluta datis. Quod si autem maritus in ipso instrumento dotali fateatur se accepisse dotem , hoc casu hac exceptione gaudebit intra bienninm Continuum a si nondum per biennium steterit matrimonium , intra tamen decennium habet haec exceptio spatium trium mensium , postea plane exclusa est, Avith. quod locum. Coae de dote cauta non a mer. QuiPpe, uti disputant DD. cum maritus ob dotem obligatam habeat φuxorem, necesse non habet fateri solutionem spe numerat istas. Unde inquit Brunnemannus, notabiliter colligitur, mariti consessionem factam post dotale instrumentum ex interis vallo , non posIe retractari per hanc exceptionem. Quod secus cst, si sponsus a sponsa percepisse dotem fateatur. Deneis gatur quoque haec exceptiora , qui fidem cautionis agnoscens partem sortis vel usurarum jam solverit. Is enim nimium tarde querelam de non numerata pecunia defert, juXta ι. 4. Coae de non numer. ρe n. Ratio est, quia solvendo approbat cautionem, & facto ipso ex intervallo renunciat, nisi sit haeres, qui justam erroris potest causam allogare. Idem obtinet in transactione, ut si quid promissum transactionis causa stipulanti, I. II. Co de mu numer. pecvn. Rationem tradunt DD. Quia debitor non censetur promittere spe futurae numerationis, sed quia a lite recesiit, & sic ob causam de praetcrito, eo ipso enim subest eausa , quod a lite disceditur , ut inquit Brunnemannus Commen . ad Cod. h. t. Hisce casibus adindunt adhuc alium , in quo confitenti 5e ejus haeredi exc Ptionem non numeratae pecuniae etiam nondum es apso biennio a tempore confessionis in scripturam redame, denegandum statuunt DD. scit . quando testator aliquis in suo rest
mento confitetur, se recepisse mutuam pecuniam a Titio: quamvis enim confellio in testamento facta non omnem ex cludat errorem . excludit tamen metum & simulationem, nimirum quod cum aliud ob oculos obversetur, vid. Dra au
267쪽
Ex .RCITATION Es IN TIT. DIG. . I. Cod de sat e f. adDEI. IN. Diximus, hanc exceptio nem vεl omnino denegari, vel breviori tempore circumscri-hi. Breviori autem tempore concluditur scit. 3o. diebus, sive spatio unius mensis in apochis privatorum debitorum, uti ini. I . g. a. cod. de non numer. pecvn. Haec de literarum omligationibus delibasse sufficiunt.
Plerique sere omnes his conventionibus, quae jure civili
constitutae, emphyleusim quoque annumerant, ejusque originem a Zenoniana lege deducendam. vid. g. 3. In . de locat. conduct. atque ita a Zenone hunc contractum primum eX
gitatum fuisse , adeoque juri civili adscribendum statuunt. verum Hotomannus aliique non infimi subsellii Icti ridiculum esse funt, hujus contractus auctorem & inventorem Z nonem nuncupare , quoniam multis ante Zenonem seculis
agros quosdam fuisse vcctigales, sive in emphyleusm datos, uti ex plurimis locis in V. constat: hinc tit. si ager vecti L6 I. s. pen. S ust. g. de leg. r. I. yi.ss de pign. I. I s. f. de
damn . inf. LII. F. de pubi. in rema f. Verum etiam non absimile populi Romani institutum ab eo tempore, ex quo Romanorum imperio Italia alecta, ituroductum fuisse veteres testantur annales. Apud Plutarchum in vita Gracchorum legimus, Romanos finitimorum agrum bello captum partim vendidisse, partim publicasse, cumque tenuibus civibus fruendum distribuisse , qui tributum modicum in aerarium referrent. Atque uti testatur Appianus I. I. de bellis civitibus. Agros tem bello captos sibilue in perpetuum restervatos , eos quidem, qui culti et aut, colonis continuo dividebant, vendebant, elocabant. Hos vero , qui propter belum inculti ae desimi erant, quorum magna erat copia , quia nondum illis vacabat tu sortem mittere, auctionabantur, iisque addicebant, qui curre velunt, vectigali imposito, minutarum quidem stagum decuma, rei uorum rituum quinta. Huc quoque pertinent, quae tradit Hyginus: P ectigales agri sunt obligati, quidam Reipub. populi
Romani, quidam coloniarum aut municipiorum, aut civitatum
aliquarum, qui S ipsi plerique ad Populum Romanum pertinentes ex sese capti partitique ac rivisi sunt per centurias, ut assignarentur militibus, quorum virtute capti erant, amplius
268쪽
iram desinatis modi, quam vero miritum exigebar uumerus ,
i superfuerant agri, vectigalibus subbecti sunt, atii per annos , alias vero mancipiis ementibus, id es , conducentibus is annos centenos. . origo. hujus contractus derivanda potissimum a sterilitate agrorum , qui ob sterilitatem concedebantur in . perpetuum, ea lege, ut illi, quibus elocabanIur, excolercnt.,&in meliorem statum plantationibus aliisve modis redderent, certa constituta pensione annua vel vectigali. Hinc emphy-teusis ἐμ*υτεvrit Latine anstionem significat seu plantationem, verbo Graeco ἐμ*-ύω quod est insero vel consero , undet emph=totes sive embo texta, qui fundum agrum vo ea lege a domi-ηo accipit, ut eum conserat, melioremque efficiat, via Cael. Rhod. l. 7. cap. ult. Quod etiam Byzantinos , cum pecuniis egerent, nec aliunde possent ad nummos pervenire, secisse, & fundos suos publicos certa mercede, & fertiles quidem ad tempus, steriles vero in perpetuum locasse , tradit Aristoteses lib. 2. Oecon. Quippe non verisimile erat, aliquem .in excolendum & in meliorem statum redigendum agrum natura sterilem tantum laboris atque curae & culturae impensurum, crius certam & in perpetuum non habuisset possessionem. Ex hisce patet, hunc contractum non jure civili, sed jure gentium introductum esse. Adeoque dicendum, Zenonem primum huIus contractus inventorem non suisse. pe , uti notavimus , ante constitutionem Zenonianam luccontractus inductus & efficax erat, licet non plane ab aliis distinctus. Verum Zenoniana lex propriam contractus speciem facit a locatione & venditione separatam , quamobrem
est origine juris gentium, licet Zeno sormam illi addiderit.
Nec obstat, quod ad hunc contractum scriptura requi rur; quippe licet hoc concederemus, tamen scriptura hic non in
solennis, neque fit conceptis verbis, sed qtialibustunque, ocut emptio, quam placuit seri in scriptis , eam ob id nemo dixerit Iuris civilis. Non pertinet scriptura ad bidus contractus substantiam , sed ewdentiorem tautum gestirum ac in Per- .settium ac immemoriale aut saltem longum tempus vim habitu. rorum memoriam tanquam sistissimam memoria custodem, S ari
269쪽
Qiae contractus fides, dum labios hominum m moria esque etiam dest cit testum mortalitate, ut optime vis it vis Clari soli. Voet Comment. ad. h. t. Potest itaque Emphyteusis, quod sit contractus, quo res sit stis immobilissa, annua pensione in perpetuum, plerum e coclenda fruenda
traditur , eum retentione tautum aerecti dominii, alterius em
jussis in recipientem transiatione facta. Vel definiri potest, quod sit contracZus, quo praedium Perpetuo aueri fruendkm ea lege conditione traditur, at rd metius is castius reddat, Si domino sin iis annis Fertam Fens Nem Pro eo praeser. Ceterum quid in solutiona canonis ut in alienatione honi emphyt-tici, in ejus duratione, aut singulari conventione obtineat, ac jure communi receptum , interpretes suris Romani palli miradunt sponsalitiam largitatem, sive donationem propter nuptias conventionibus juris civilis quoque annumerandam vid. NoveL Ii9. ubi inquit Imperator, sponsialitiam is tatem contraritim specialem esse U Iudicari, fg non Hiis
donationibus eam coπnumerari , praestentem telem fancimus.
Ubi sponsalitiam Iargitatem intelligit donationem propter vel ante nuptias, eamque proprium & specialem juri civili adscribendum contractum esse Icti affirmant, vid. I. Io. Cod de donat. aute nupt. g. 3. Inst. de donat. ubi manifeste probatur , donationem hanc juris civilis recentioris , dum Imp. ibi hoc genus donationis , veteribus penitus incognitum , & a junioribus Principibus introductum fuisse , a testatur. Adeoque differunt arrhae sponsalitiae a sponsalitia largitate in eo, quod arrha non sit donatio ut largitas sponsalitia, sed velut pignus. Accedit enim arrha sponsalibus, quasi in symbolum futuri matrimonii & ad fidei datae probationem , & quod sponsalia facta snt. Cujuspodi arrhaplerumque consistebat in annulo. Quamvis etiam & alia a rharum nomine nonnunquam darentur, uti constat ex Capit
Iino de Maximino Iuniore: Desponsa itti erat Iunia Fadilla, proneptis Artonini, quam postea accepit Torosius ejusdem famialis Senagor: manserant autem apud eam arrhae regiae, quae ta-Ies fuerunt: monilium de albis novem , reticulum de prasinis decem, aextrocherium eum casula de hyacinthis quatuor, prae
270쪽
: DE J DaT IT MAE, ET IUR R. a 39ter τρου creatas S omnes regias , ceteraque in guia sponsatiorum. Verum semper Dre annulus dabatur. De quo more ita scribit Tertuli. Aarum nullum , praeterquam una co duito,nuem se sus o luor et proo is annulo. Huc quoque re spexisse videtur Juvenalis Sat 6. vers 1 F. Sseqq.
. Coventum tameu E pactum V oon alia nostra, 1 Te sate paras , jamque a tonsere magistro e
Pecteris, S digito signas fori e dedi .
Est enim vinculum , non gestamen , ut Plinius lib. s 3 cap. I. Sic quoque Isidorus Hispalensis Et muri. Formime , ait, non
usae sunt annuos, urs quos virgini Ponsul miserat, Meque amphus quam binos aureos in iuguis habere solebat. Et idem lib. 1. de divin. o c. cy. 1 F. Luod impram , ait, uultis amutilas ' se a sponso aeatur, sub nimirum , et I propter mutuae dilacticidiis signum, vel propter id magir , ut eodem signore eertim corda Iuugantur. Unde S qua to annulus digito inferitur λIdeo, qu a in eo Nena furiam, ut ferire, suguivis ad corusque peν veniat. Tradit vero Plinius ae L sua aetate ferreum annulum , eumque sine gemma sponta mitti consuevisIe. Improprie vero, sponsaliuam largitatem eam nominat Justinianus, quae est donatio Propter Vel ante nuptias, & propriusia statim allegata Novel. dicitur cougrauus , atque a vera sponsalitia largitate in eo differt, quod donatio ante vel propter nuptias fiat propter aequalitatem dotis acceptae a marito uxori , dict. Noves. sponsalitia autem largitas, non propter dotem, sed affectionem sponsi vel sponta, I. Is . . de donat. ante nupt. Proprie enim sumpta sponsalitia largitas cesti gratuita donatio sponta facta a sponso, vel contra , quamquam raro fieri soleat a sponsa. Mulieres enim solent admo- ' , dum tenaces esse, atque avarae, ut quidam inquit, propterea magis amant accipere quam donare. Notandum, sponsalitiae largitatis nomine etiam venire munera, quae sponta donantur& mittuntur triduo antequam ea in Publicum prodire solebat ab ejus amicis. l. 1. Coae si nupt. ex rescript. petant. Munera ,