장음표시 사용
461쪽
tum fieret, & scribendo adsuerant. Quod idem in Senatu Rconsultis observatum suille opinor, ut tantum in principio
auctoritates apponerentur , lic Ct plures Partes complecterentur, nam omnibus aequa conditio nullo intercedente. Haec
mea quidem sententia , licet aliis aliter opinari. Senatusconia sulta scripta olim arbitrio Consulum supprinae bantur , vitiabanturque. Hinc postea a Coss. Valerio A Horatio institutum est , ut Senatusconsulta in aedem Cereris ad aediles plebis deferrentur. Liv. lib. 3. cap. 's. Docet autem Cicero Philipp. s. cap. . postea Senatusconsulta ad aerarium fui sic delata , cum inquit : Neque solum comm tariis commeutitiis , chirographiueque venatibus ivnumerabitis pecunia congessa in idam domum es, cum, quae Uendebat Antonius, ea se ex aciis Caesaris agere diceret : sed etiam Seuatusconsulta, pecunia occepta, DID = eferebat: θ rapha Obsiguabantur : Senatusconsulta, tanquam fana, ad aerarium deserebantur. Quod crat in icmplo Saturno dicato, cujus sub custodia erant pretiosistin x rcs i Cmanorum. uasi tuti simhm videretur ejus Dei numine, quo re Bante , aureo illo usi , nulla υis illata, nullum furtom fucrtim, nihil omnino facinoris esset commissum. Manut. de Senui. I. Suet. tu i Aug. eap. 9 . Auctor est yntius Marathus , ante faucos quain nasuretur menses, prodigium Romae facIam publice , quo denuutiabatur Re em pop. Rom. naturam farturire e Seviathis exterritum censuissee, ne quis illo auuo2enitus educaretur , eos quigravidas uxores huberent , quo ad se quisque oem Iraheret , curasse ne Sevatus Uultum ad c Erarium deferretur. Eo cnim delatum non erat ultra in potestate Senatus , id coque nil cx illis absque nova ad populum rogatione mutari poterat. Nec rata Senatusconsulta donec eo delata , interca auctoritas dicebatur. Quamobrem quisque curabat , ne ad AErarium deferretur, ubi delato, coactus esset vi Senatusconsulti , partum, cui quisque augurium illud applicabat, abjicere , & semctipsum vana hac spe frustrari. Vid. Tacit. Ah. 3. cap. 3I. De impediendi Senatusconsulti ratione supra egimus , niti quod addamus vetustis temporibus jus non fuisse Tribunis curiam intra re, sed ante valvas positis subselliis decreta patrum examinasse, quae si approbassent, litteram T subscripsisse, qua nota signis.
462쪽
rx EXERCITAT. IN HISTOR. POMPON.
significabant , se decreta patrum habere rata : quod postea
mutatum; nam tempore Ciceronis Potcrant curiam intrare,
imo dc ante, cum ex patribus, & consularibus viris Tribunos pl. creavere: donec tandem lex lataeit, ne Tribunus plebis quis crearetur, nisi qui ante Senator fuerit, ita ex Senatu tan tum creabantur, dc curiam ingredi poterant, scit. ut Senator. Quanquam & vetuitis temporibus curiam vel Senatum ingresias, L. Valerio & M. Horatio coss. vi expelli non potuerint, quoniam lege cautum erat, Ut qui Tribuuis nebis, e GHibus . Pudicibus, Tecemviris nocuisset, ejus caput 3ovi sacrum esset.
Cic. orat. pro Sextio hoc amplius norat , eam fuiste tribunatus sanctitatem , ut non modo contra vim & ferrum, sed Sccontra verba, & interfationem legibus sacratis essent armati.
Poterant, ut modo diximus , intercedere Tribuni, poterant& omnes quoque magistratus , quibus Senatum habendi juserat, impedimento & Senator erat ne Senatusconsultum fieret, cum Consuli dicebat , Numera Senatum: quippe nihil decerni, vel constitui poterat , nisi certus Senatorum adesset numerus, legibus statutus. Erant & aliae impedicndi rationes,
quas supra enumeravimus. Numerus Senatorum ad Senatusconsultum faciendum necessarius, non semper idem fuit, aliquando L. fuerunt, ut videre est apud Liv. lib. 9. Lege Cornelia postea cautum, ne quis Senatu solveretur, nisi ducenti adfuissent. Postea & oo. adesse oportuisse, diximus su p. ex Dionys lib. s . Senatusconsultum aliquando largiorem amplam , aliquando restrictam magis ac limitatam , aliquando uni, vel utrique Consuli, nonnunquam pluribus tribuebat potestatem. De hoc Cic. i. Catil. 4. Decro it, ait, quondam S natus , ut L. Opimius Consul videret, ne quid respub. detrimenticap rete nox nulla intercessit, interfectus est propter quasdam ρ- ditionum suspiciones C Gracchus , clari mo patre natus, avis magoribus occisus est cum liberis M. Fulvius consularis. V trique Consuli ut apud. Salust. iu B L Catiliv. cap. I9. Itaque quod lerumque, inquit, Senatus di crebit, Greut operam οβ ne quid Re ρι b. detrimenti caperet. Et potestas more Romanoma ei alui maxima termittitur , exercitum 'arare , bellum inis gerere , coercere , omnibus modis socios atque cives, d mi militiaeque Dissiliam by Cooste
463쪽
DE ORIGINE JURI s. 6χ3que imperium atque iudicium summum habere, aliter sine popu-δε justi nullius earum rerum Consuli jus est. Ubi autem grave aliquod periculum Reipub. imminebat, ad illud extremum S. C. .inquit Caesar ιb. I. de bel. civ. decurrebatur , quo nisi in ipso pene urbis incendio atque desperatione omnium salutis, nunquam ante descensum est. Dent operam Consules , Praetores , Tribuni pl. quique pro Consulibus Iuni ad urbem, ne quid Ref
ub. detrimentι capiat. Quae verba amplissimam, & absolutissimam Consulibus caeterisque Magistratibus , qui Senatu nconsulto continentur , dabant potestatem , cum & exercitus conscribendi , Si bellum gerendi jus complectebatur, quod tantum populo competebat, idque privative, ut ita dicam, exclusis caeteris Magistratibus. Dictatori quoque absoluta concedebatur potestas , ita ut penes eum liberrimum idque summum esset imperium, ita ut caeteris magistratibus, eo te mispore quo dictatura exercebatur , nulla prorsus potestas esset circa ea, quae Reipub. moderamen spectabant , Dictatori incumbebat cura, ne quid Respub. aliquid detrimenti caperet.
I. Io. Eodem tempore er magistratus jura reddebant: ρο ut scirent cives , quod jus de quaque requisque dicturus esset: sieque pramuniret: edicta pro
ponebant, qua edicta Pratorum jus honorarium constituerunt. Honorarium dicitur , quod ab honore
Prataris venerat. R Lagistratus jura reddebant. J Sig. de antiq. jure civ. Rom.
vocat Magistratus potestates omnes eorum , qui res humanas, quae quidem ad Rempub. spectant , publica auctoritate gerunt. Festus Magistratum vocat eum , qui in aliqua potestate est constitutus, ut Consul, Proconsul, Praetor, Proin praetor , ic alii qui civitates & Provincias regunt, nimirum,
qui domi & in pace administrabant Rempub. quippe de illis , qui bellis praesunt, imperia dicuntur. Quamobrem Suet.
464쪽
r EXERCITAT. IN Hls TOR. POMPON. in Caesare cap. s3. Imperia & Magi iratus distinguit. Ab Nanentiam sinquit) neque in Imperiis, neque m Magistratu' stitit. Notandum tamen, quod Magistratibus quoque imperium tribuatur, scit. mixtum & merum, ut videre est in I. 3. V. de jurisdict. verum hoc sensu significat imperium , m o rem prehendendi, dc graviorem coercendi potestatem, quam Consules aliique majores Magistratus habebant. Hinc Variato apud Geli. ita scribit: in Magistratu habent atii vocationem , alii prehen sonem, alii neutrum. Hocationem ut Consules, qui habent imperium , &c. Et in I. a. F. de injus vocanae Injus vocari non oportet, neque Consulem, neque Praetorem, neque Troed tum , neque Proconsulem, neque caetra os Magistratus, qui imperium habent, qui coercere aliquem postfunt , nimirum graviori coercitione, quam caeteri Magistratus, qui tali Imperio ornati non sunt, quales sunt Magistratus minores' Ali. ter Imperium signi Mat, exercitum habendi, & belli gerendi facultatem. Quod valde ab eo , de quo jam sermo est, differti illud enim in urbe, hoc nisi extra urbem eXercetur. Qui illud habet, nullo alio honoris nisi Magistratus titulo insignitur, hoc qui adeptus est, Imperatoris quoque nomen sibi vindicat: illud civile, hoc militare est. Interjecto tempore varii in Rempub. Magistratus illati sunt. Cum Respub. a Regi. bus gubernaretur, Omnia ab eorum pendebant nutu. Penes illos summum jus vitae & necis, omneque bet Ii Imperium fuit. Penes eosdem universa residebat jurisdictio , ut testatur Di nys. Halicarnass. lib. 1. cap. I . ubi inquit: Regi quidem eximia fuerunt munia haec, primum ut sacri ciorum, reserti rum sacrorum penes eum esset principatus , perque eum gereretur , quicquid ad placandos Deos attinet. Deinde ut legam Sconsuetudinum patriarum cui odiam haberet : omnis que juris quod veI natura docuit , vel pacta sis tabulae sentiunt, curam ageret, ut de gravit imis delictis ipse decerneret, leviora permitteret Senatoribus , providendo interim ne in judiciis peccaretur , ut Senatum coleret, popuIum in concionem vocaret, Spraeterea summum in bono imperium. Nonnulla plebi ex propria voluntate commisit, ita tamen ne in illis, quae illius curae commendaverat, absolutam haberet Potestatem , nam quan
465쪽
docunque vellet, poterat ea revocare & plebi adimere: quippe nullo pacto vel contractu intercedente ea sibi acquisiverat, verum Princeps ex liberalitate sua quaedam iptis concesserat administranda. Exadiis vero Regibus, duo creati sunt Consules, in omnibus pari cum Regibus potestate atque im-
erio: praeterquam quod illi perpetui , hi annui , ille solus,
i duo. Ne tanta potestas mora vel Hlitudine corrumperetur , ut inquit Flor. Maxima libertatis cunia est , se magna Imperia Luturna ege non sinas , S temporis immatur modus , quibus uris non potes. Liv. tib. 2. cap. I. Cum autem nimis magnum & amplum Consulum imperium plebi videretur, de eo in dies magis magisque detraxerunt. Primus Valerius Poblicola' a colenda plebe ita dictus .lege sanxit, ut asMagi rata ad populum cui vis pro vocare facultas esset. Qua lege omne imperium consulare dissolutum scribit Liv. lib. 4. Deinde creatio Tribunorum militum multum etiam de Consulum Imperio, & auctoritate imminuit; creati quippe ut auXilio est ent plebi adversus insurias Consulum, ne quid crudelius in plebem consuleretur & ad intercessiones faciendas. Unicuis praesidium libertatis legem hanc, qua illud sancitum fuit, Livius vocat. Creati deinde et Ediles , AEdibus sacris, in quibus plebiscita recondebantur asservabanturque, tuendis praesecti , unde AEdiles quasi et Editui, dichi. Postea quoniam Consules perpetuis bellorum curis occupati , censum agere amplius nequibant, duos Ceu fores creavere, Censores ab re appellati censui agendo praepositi , ut de numero civium , de bonis , quae possidebat quisque , constare posset Magistratui Hisce Magistratibus anno ab U. C. 387. duo novi a lecti sunt, Praetura , & CZMYIitas Curulis. Praetor ut jus in urbe redderet: primo unus, postea non issiciente uno, quod multa turba peregrinorum quoque in urbem veniret, creatus iisdem auspiciis alius , qui Peregrinus appellabatur, quia plerumque inter cives, & peregrinos jus dicebat, cum
alter Urbanus diceretur. Ogilas Curules ludorum, urbis,& annonae curam habebant, SUNTO AE D i L E s, CURATORES URBIS, ANNONAE LUDORUM DI E SO- NNIUM. Cic. 3. de Irg. Haec praemittere non inutile
466쪽
judicavimus, antequam de singulis Magistratibus , tum Ut banis tum Provincialibus, de corumque o ficio, & jurisdictione inferius suo loco disputabimus. Observandum autem Pomponium hic Magi ratus verbo significare Praetorem , cujus proprium erat munus, jura reddere petentibus; unde apud Ciceronem lib. 3. de leg. Puris disceptator , qui privata uri-cet , judicarive Iubeat, Praetor esto, lege vetultissima fuisse san citum , itaque non novum hoc Praetoris officium , quod a Pomponio hic ipsi tribuitur, sed Ex initio liberae Reipub. obtinuit. Postquam sublato jure incerto, leges duodecim tabb. fuere compositae , ex quibus fluxisse jus civile diximus, ct
certum consequenter in Repub. jus vigere coepit, quod adjuvare, supplere, interpretari, & mitigare Praetoris erat officium I. 7. I. I. Τ. de jus. mutare autem , vel tollere nequaquam poterat L Ia. g. . f. de publicia , cum enim leges condere erat populi, ita eas tollere atque abrogare sine consensu populi nemini licebat, naturale enim, ut unumquodque eodem modo dissolvatur, quo colligatum est.
Edicra proponebantur. J Scit . ut scirent cives , quod jus de quaque re quisque dicturus esset, seque praemunirent: Quid mereri velis jam , cum Magistratum inieris, li; in concionem ascenderis ces enim tibi edicendum quae sis observaturus in re dicendo,) quid merearis igitur , ut dicas in eo Magi ratuomnia voluptatis causa facturum. Cic. a. de sin. Sunt igitur edicta nihil aliud quam leges, quas in tabella illa dealbata,
Praetores initio Magistratus proposuerunt, in quibus admonebant cives, quomodo de singulis controversiis jus dicturi essent in suo Magistratu. Quae cum praetura evanescebant, ideoque annua erant , quare Cic in Verr. edictum annuam vocat legem. Hinc actio albi corrupti l. .st . de juri dict. Adversarium ad album producere. I i. f. de edend. id est, deducere cum ad tabulam dealbatam sive gypsatam , in qua edi- cha scribebantur, & publice proponebantur , illique demonstrare quo actionis geuere quis sit experturus. Erat autem gypsum , ut Plin. scribit lib. 36. cap. a . calci simio: plura autem ejus erant genera, nam S e lapide coquitur , ut in obria
ac Thuriis, is e terra foditur , ut in Cypro S Perchae bis. Qui
467쪽
DE OR tGINE JURis 27 eo itur , lapis non dies milis alabastritae esse debet, aut mariamoso , omnium autem optimum feri compertum es e lapide sp culari , squamamque talem habeute. Uras gus in auariis, igiliis aed sciorum , is coronis gratissimus. Legimus de pedegusisto, apud Ovid I. amor. el . 8. id est, creta illito. δες istis manibus , apud Cic. ad Trebatium. apud. Plaut. in
Lui se albo reti aliena oppugnant bona. Quod respectum habere putat Bristonius ad Album , id est,
tabulam dealbatam, in qua Praetores edicta sua , quia omnibus innotescerent, actionesque & interdicha proponebant. Verum cum Praetores passim ab edictis suis propositis recedere in jure dicendo consuessent, C. Cornelius Balbus tribunus
plebis anno V. C. DCLXXXVI. legem tulit , Ut Praefores ex
Edictis suis perpetuis jus dicerent. Et quod semul Kalend.
Januariis edixissent, id in toto praeturae suo tempore observarent. Quae lex multum de auctoritate ambitiosorum Praetorum detraxit, qui pro arbitrio jus varie dicebant. Fiebat autem , ut aut integra edicta ex superioribus aliorum edictis, aut capita aliquot in sua posteriora transferrent , eaque translatilia nominata sunt. Unde Cic. in Verr. Sed in re tam usitata fatis est Uendere , omnes antea ur ita dixi', S hoc vetus ediactum transistitium esse. referente Sig. ob. de judiciis. Donec tandem C. Salvius Julianus, Divo Hadriano imperii Romani
moderante habenas , Omnia quae unquam fuere Praetorum
edicta collegit, & in ordinem digestit: quod edictum Praetoris , edictum urbanum , & edictum perpetuum dictum est, quo universum fere Ius civile continetur. Sig. lib. r. de udiciis. Hoc edictum magni nominis Iurisconsulti Ulpianus, Paulus, Cajus, statim illustrare conati fuerunt suis commentariis, unde passim inscriptiones, Ulpianus ad Edictum, Pausis ad Edictum. Luae Edicta Praetorum jus honorarium constituerunt. J Honorarium dicitur, inquit Pomponius , quod ab honore Praetoris venerat, non solum Urbani sed & Peregrini. Ut &
468쪽
aliorum magistratuum, Consulum, .m dilium Curulium edi cta jus honorarium dici manifestum est in g. I r. h. t Jus enim honorarium appellatur , quod qui honores gerunt, id est, Magistratus auctoritatem huic )uri dederunt, ut inquit Justinianus, A. 7. In p. de jur. nai. gent. S civ. Honor enim nonnunquam Pro Magistratu ponitur, ut apud Juvenal. Nunc cum summus honos finito complatet anno Sportula quid referat. Nam honores sunt Magistratus apud Arist. lib. 3. sotii. cap.
Io. Per eXcellentiam autem jus praetorium fere tantum dicitur jus honorarium , idque quia Praetor potissimum prae aliis Magistratibus erat cuitos juris civilis. Proponebant.& AEdiles Curules edictum de quibusdam caussis , nimirum de rebus vendendis, ut de rerum venalium vitiis, vel si quida venditore dictum esset vel promissum , ut id praestaretur, unde actiones quanti minoris, quae & aestimatoria dicitur. I. 3. g. 6. D. de aedit. Edicto. item redhibitoria. Item de animalibus
feris non habendis, qua vulgo iter fit, tit. . si qua r. pavp. Dc. dicat. quod jus aedilitium & juris honorarii portio est.
Cavendum vero ne jus 2Edilitium cum Praetorio confundamus. Juris honorarii duae sunt partes, scit. Praetorium & Edilitium, unum ab altero distinctum. Jus praetorium honorarium est, sicut & aedilitium, verum omne jus honorarium non est praetorium. Nam ut diximus, jus aedilitium recte dicitur honorarium , praetorium vero dici nequit. Verum
post et nobis objici g. r. inst. de dicis stipui. ubi inquit Imperator , Praetorias stipalationes sic exaudi; i opiariere , ut in iis etiam contineantur . eae litiae. Nam S hae a jurisdictioue Praetoris zeuiant. Itaque videntur confundi hic jurisdictiones, cum tamen sint diversae , ita ut ex unius jurisdictione venire non possit, quod sit alterius. Notandum in I. s. m. de verb. obtig. unde hic locus descriptus est , Praetoris vocem abcsse, ideoque eX pungendam censuere viri docti. Rusarae Aaron. Cont. Cfac. Doram. In dith s. quippe, tit diximus, luce clarius est , stipulationes aedilicias non venire a jurisdictione
469쪽
DE ORIGINE JURI s. qa9 Praetoris , cum veniant a jurisdictione AEdilium. Quod MTheophilus aperte significat, non posse dici venire a 3urisdictione Praetoris. Verum utrique commune est, quod a jurisdictione veniant Magistratus, ideoque quod de Praetoris tanquam principali specie stipulationum honorariarum dicit , etiam ad aedilitias recte refertur. Nam & hae veniunt ab officio ius dicentis, & iuris honorarii perinde atque stipulationes praetoriae portio sunt, & licet specie quidem diversae, at tamen in genere convcniunt, scit. sub Jure honorario.
g. 1i. Novit me, sicut ad pauciores juris constituendisiis transisse ipsis rebus dictantibus, videbatur: per
partes evenit , ut necesse esset Reipublica per unum constiti. Nam Senatus usim proinde omnes Protincias probe gerere poterat. Igitrer constituto Princi
pe , datum est ei jus, ut quod constitii set , ratum
bt i sime sicut ad pauciores. J Novissimis scit. temporibus, everso jam Reipub. statu , cum Julius Caesar invasisset Reipub. gubernacula, cam sub nomine Dictatoris perpetui occuparet, & Augustus sequentesque Imperatores sub Principis appellatione eam tractandam accepisscnt , ad pauciores condendi juris potestas, quae soli competebat ex concestione Romuli populo, delata est. Nimirum ad Senatum, qui minimam quoad numerum totius populi partem constituebat. Viai Id est, quo modo, quibus mediis, dc qua ratione,
Habeo certam viam, rationem, qua omnes illorum conatus
iussi are , S consequi posum. Cic. 2. Verrina. Et a. ossi c. cap. I a. Praeclare Socrates, havc viam ad gloriam proximam , quasi compendiariam dicebat esse , si quis id ageret, ut, quilis haberi vellet , talis esset. Et Plaut. in Trinummo. Act.
470쪽
3o ExpRCITAT. IN HISTOR. POMPON. Per ovi equidem, Lesbonice, imperitum tuum ingenium, Scio te sponte non tuapte errasse , sed amorem tibi Pectus obscurasse, atque ine amorι1 teneo omnes vias.
Sic dicendi via apud Quintil. Per partes. J Putat Antonius Faber in suis Rationatibus ad
b. t. aliique , per partes lignificare, per vices, paulatim , Scsuccedaneis mutationibus, quomodo legimus navim per pari s refectam, id est , paulatim, in ι. XO. g. r. f. quib. modusius'. amittitur. Alii explicant per factiones principum virorum. Nam nunc quidem , inquit Cicero, partium contentionem esse dictitant , quarum partium alteri viriIι sunt , aueri sunt e me biis C. Caesaris partibus. Et Liv. lib. s. Donec ab tu, qui Ro manae tarIu erant. Luinctius est accitus. Neminem enim qui in Historiis versatus est, fugere potest, quam misere fuit dilacerata, & vexata Respub. optimatum factionibus, & bellis intestinis, cum C. Marius & bylla anno V. C. 661. se partes sacerent. Anno 699. Julius Cassar & Pompejus , Caesare interfecto. Anno po9. evenit, ut ad Triumviratum Octavii Cae saris, M. Antonii, & M. Lepidi perveniret. Tot factionibus laborante Republica , salva esle non poterat, nisi beneficio
servitutis. Non aliud disicordantu patriae remedium erat, quam ut ab uuo regeretur. Tacit. Necesse erat Reip. per unum constiti. Popularis dominatus cum senescit in Anarchiam , &omnium rerum confusionem transit; cui non aliud remedium, quam potens unius dominatio et atque in ea conditione jam
erat Respub. Romana, ut impossibile csset recuperare liboriatatem perditam, neque salva esse poterat, nisi ad unum omnis transferretur potestas; omnia factionibus laborabant, quibus mederi non poterat populus, nisi beneficio servitutis, ut diximus: hinc tot millia hominum, quot Romanum amplectebatur Imperium, pugnabant non ut servirent, sed cui. Quid tibi vis, exclamat M. Cato , non agitur de libertate, quae pessumdata est 3 quaeritur utrum Caesar an Pompejus possideat Acmptib. Forst ne rus in Tacit. Discordiis itaque civilibus festa, Sc saligata Respub. mi illisque jactata periculis, variaque morborum symptomata passa, unius flagitabat domina.