장음표시 사용
91쪽
queunt, quamobrem quamvis damnum alicui inserant, 'injuriam fecisse non dicuntur, uti noster Ictus statuit in I. r. F. se quadrup. avser. fecis. dicat. igitur non sibi constare vid
tur Jctus noster, i cc quorundam Virorum censuram effugere potuit, adeo ut quidam eum abusive & populariter locutum scripserint. AIii, quorum in numero Laurentiu3 Valla IV. p. elegans iar. cap. 38. ridiculam vocat Ulpiani definitionem ad jus naturae traditam. Nec aliter Alexander Senensis de II. cap.
a. Verum an illi, qui Jcti nostri definitionem rident , non ipsi potius se derisui exponant videndum. Nec desunt non infimi subsellii juris commentatores, qui Ulpiani defensionem 'susceperunt. Sunt qui statuunt Ictum nostrum edocere v luisse, jus illud, de quo aliquale vestigium in brutis perspicimus, naturale esse, ne n quia in illis jus detur, verum quia in illis adumbratae quaedam imagines hujus juris quodam mindo reperiuntur. Vel ut alii verba Ulpiani interpretantes dicunt, Ius naturale ab Ulpiano definiri, prout in natura, qua animalia cuncta reguntur, quali, dum Ulpianus dixit, jus naturale esse quod natura omnia animalia docuit, intelligendus si, dixisse, jus hcc in bruta cadit participative, uti inquiun , participant namque a natura, secundum jus 6c rationem , quae in illa est , unaquaeque animalia ad debitum s-,nem regente. Verum haec expositio quibusdam commentatoriabus non arridet, quamvis subtilis, attamen non videtur satis apte eonvenire literae sensui. Quippe quoniam Ulpianus sermonem habet de natura docente, definiens jus naturales quod natura omnia animalia docuit , haud commode neque juxta significationem verbi propriam ad naturam regentem trahi vel coarctari potest. Nam uti disputant, & inanimata regit na-
rura, singula, secundum singulas , quas Deus illis largitus est, proprietates, sic natura regcnte ignis superiora petit, &aqua ad inferiora labitur: humida fluunt, sicca consistunt, gravia deorsum, levia sursum feruntur: arbores iv plantae certis & a mundi conditore definitis anni tempestatibus florescunt&c. Et cum a natura ita reguntur, haud tamen de illis praedicari potest, quod ab ea edoceanturi sicut nec navis de m ris via a gubernatore edocetur, a quo tamen per eum in Por-
92쪽
DE IusTITIA ET IURE . 6 Itum regitur: proinde diversum est, aliquem a natura edoceri, dc ainatura regi. Alii, quorum in numero Accursius At post
eum Pichardus, Valla, Adynsingerus & plurimi alii I lilpiani
definitionem quatenus bruta juris capacia Praedicat, accipiendam esse pro instinctu naturae, adeoque de eo jure habere seris monem, quod solo instinctu constat, & inclinatione naturalitam, hominibus quam ceteris animantibus commune, ut se Ipsum diligere, sese conservare, declinare ea quae nocitura videntur, vim vi repellere, quaerere & parare ad vitam necessaria, sui simile procreare, & id genus alia. Verum qui hanc interpretationem non admittendam statuunt, tanquam a mente icti plane alienam, reponunt, Ulpianum jus naturae, nCn vero naturae instin tum definire voluisse, & proinde haud ad icti definitionem spectare vel applicari poste ea, quae naturae instinctu Stex natura uobruto innata propensione operantur , utpote quide Jure disputaturus, jus ipsum , in genere primum , ac deinceps in speciebus suis definire intcndit, de naturae instinctu non curans, nec de Iis, quae naturaliter insunt animantibus, animadvertendum esse monent, ad naturalis Juris desinitionem non pcrtinere, quicquid naturaliter operantur animalia, sed jus duntaxat quod a natura edocta sunt, dum in definitione dicitur jus naturale esse, quod natura docuit omma animalia; dietio enim illa relative ad verbum ius, est accipienda, ut sit sensus jus naturale, esse jus illud, quod natura docuit omnia animalia , alioquin omnes actus & Operationes , quae ab omnibus animalibus juXta qualitates & proprietates naturae illorum convenientes proficiscuntur, in guris naturalis definitio. ne comprehenderentur, ita ut etiam piscin m natatus, avium
volatus, iconis rugitus, te quae id genus aliae liint animalium operationes, juri naturali merito adscriberentur, & proinde quoque hominis ambulationem 5c usus juris naturalis esse .cur non dicendum , quod tamen quibusdam valde ridiculum videtur, Sc quam maXime alienum sit a Jcti mente, re ipsa satis constare putant, cum istorum investigatio de definitio magis ad naturalis. historiae scriptorem,*quam ad naturalis juris investigationem pertinere videatur. Hanc dissicultatem Covarruvias aliique iuris moralis sive naturalis scicutiam profitentes
93쪽
hac ratione solvendam statuunt, distinguendo scit. inter jus naturale formaliter & materialiter sumptum: sus naturale dici potest commune brutis non formaliter sumptum , id est, quo- ad rationem juris , sic enim acceptum solum convenit hominibus : sed materialiter scit . quoad actus, qui sub hoc jus
cadunt, nam illi communes sunt hominibus cum brutis, uti patet in exemplis de maris & is minae conjunctione, & educatione liberorum. Hanc tamen interpretationem rejicit Suaresus de II. lib. h. cap. II. seqq. interea tamen, quae adducit contra Covarruviam , potissimum urget exemplum de vi propulsanda, quod homini cum brutis commune est, uti videre
est I. i. g. ii. si quadrup. pauper. feci . dicat. & tamen exemplum istud non adscribitur. juri naturali, sed gentium juri a icto in I. 3. V. h. t. cum potius ad jus naturale pertinere videatur juxta definitionem Ulpiani , quoniam omnibus
animantibus a natura hoc insitum est, ut se corpusque adversm omnem vim sibi illatam tueri conentur. Uerum respondent
alii, vis propulsationem etiam brutis convenire, sed id quidem per simplicem naturae ductum atque instinctum te motionem , ct quae ita bruta operantur, sub naturali jure non cadere, i ii dictum de piscis natatu, avisque volatu, 6c id genus aliis brutorum operationibus, sed ea demum secunduri Ictum ad jus naturale pertinent, quae cum brutis etiam communia sunt, quae scientiam aliquam secum involvunt, juxtam Mum suum, uti est maris atque foeminae conjunctio, quae in brutis ultra naturalem impetum propensionem scientiam praesupponunt operandi circa vas ad id a natura idoneum, quod in educanda prole apertius cernitur, quia sine Icientia
juxta modum suu in educationem talem non operantur. At
vero ad vim depellendam solo naturae impetu bruta moveri videntur absque ullo propriae scientiae modo, quamobrem ad
jus naturale omnibus animantibus commune hoc non pertinet.
Qui Ulpiani definitionem sustinere ac tueri & recto ac menti Isti consentaneo sensu interpretari susceperunt, praenotandum volunt, scientiam alieti us artis vel dilciplinae duobus modis haberi posse, speculati τὸ scit. id est, per causas 5e rationes s& prastice per usum δοῦ exercitium artis ipsius. Atque unus
94쪽
illo, alios autem isto modo eam edocere , quod quidem non praeceptoris imperiliae aut c9leae adscribenduim erit, veris, discentium potius ingeni & aptitudihi ad discendum , quem. admodum noni Cmnes ejusdem indolis sunt de eodem ingenio praediti, verum alii sagaces, alii iterum tardi & hebetes, ita non expedit.ompes eodem stulo edocere, dc cum ori fles ab co dem magistro bono de perito edocti evadant, non tamen omnes aequaliter & codem modo edcchi evadunt; nec ideo mi nus recte dc proprie loquetur, qui dixerit artis magistrum
eam omnes edCcuill e . quamvis nCn omnes a qualiter & codena
stylo edocuisset, sed prout cujusque ingenio par erat. . Ad
quod ante omnia attendere debet imagister, & discentis etiam animum, secundum quem in docendo cum eo agere debet.
Hoc prae sypposito intelligindum Ulpianum volunt, cum ait,
jus naturale esse , quod natura omnia azimalia docuit, adeo que sensus sit, naturam quidem sinania animalia jus naturale docuisse, non tamen omnia aequaliter & codcm l fylo ac mo do, verum potius diverso valde propter diversam ad addi scendum capacitatem sasacitatemque, si ve aptitud: nem. Idc-mo ratibne praeditus ratic nabiliter, ut ita dicam , jus ioc ac cepit a natura optima rerum magistra ; bruta vero ratione orbata sensibiliter duntaxat jus naturae Participant, dum sentiunt ea quae hujus juris sunt, C juxta sensum ea appetunt &operantur, quae rationis dictamen homines docuit, & ad hi bito mentis discursu ipsis innotescunt, atque ita quae hujus sunt juris homines dc bruta C peramur. Homines quidem secundum rationem, cujus Vi ea, quae juris iunt naturalis, indagare atque investigare & percipere Possunt. . Bruta vero secundum sensum quo fit, ut si homines ad Operaticii. in eo sum, quae juris naturae sunt, non m OVeantur secundum Iatio nem, verum naturae stimulis agitati atque impulsi, in operatione tali non differant a brutis animantibus, nec Iunc jure naturae uti dicentur, qui secuηdum juris nCrmam non operaniatur, secundum quam.in ii Cminibus Ius naturale ct nsideratur,& illud idem operatur, quod ἴn b utis secundum sensationem idem jus agit , unde sic quod maris atque .sce nae comunis
95쪽
ctio, quae in brutis e naturali hoc jure procedit, in homini.
bus tunc demum ad hoc jus referri debeat, cum inter conjuges est. Haec enim solummodo secundum rationem est. Verum haud mihi v; dentur eo, quo oportet, sensu, definitionem juris naturalis, quam Ulpianus, interpretari Icti, quorum varias interpretationes huc usque delibavimus. Ad interiores juris naturalis sive moralis recessus penetrandum Icto , qui' non simulatam sed veram philosophiam profitetur, ut hius definitionis veram interpretationem assequatur. Atque primum in juris naturalis originem inspicere, tum etiam varias juris significationes examinare oportet, quisquis remam hujus desinitionis sensum percipere velit. Cuique notum est juris
vocabulum varias admittere significationes t testes sunt Paulus & Martianus in L II. 32. h. t. vel dicitur in genere, pro
omni eo quod justum es S aequum; vel significat qualitatem moralem juste aliquid agendi vel habendis vel idem valet quod
lex, quae est regula at tuum moralium, obtigans ad id quod re- eum est, juxta definitionem Hug. Grol. de P. D. S P. lib. t. cap. i. g. 3 U 9. Prima vocis significatio adeo late patet, ut brutis de omnibus individuis secundum naturam ipsis innatam operantibus conveniat. In dividuum quippe, quod secundum
naturae & indolis suae regulas proprietatesque eXistit atque ope-- ratur. quia operatur secundum aeternum Dei decretum, fontem omnis Justitiae, juste ac recte operari dicitur. Illa enim Omnium individuorum ad finem assequendum, ad quem singula ab auctore naturae Deo ordinata sunt, propentio & inclinatio in actum deducta revera jus naturae cst , omnibus rebus cum animatis tum inanimatis innatum ac insitum,qnamobrem unumquodque individuum secundum jus naturae agere & operari dicitur, quoties ad finem naturae suae congruum & convenientem rapitur atque tendit. Quamobrem haud a vero eum aberrare Puto, qui per jus M institutum na-' turae in latiori significatione sumptum, intclligit regulas na-- turae uniuscujusque individui, juNta quas unumquodque naturaliter determinatum concipimus ad certo m Vlo existendiun& operandum ex aeterno sc immutabili Dci decreto dc u luntate dimanantes id profluentes. Quippe cx ea Dinnes
96쪽
naturaeileges derivandas neminem sana mente praeditum inscias iturum arbitror. Quam opinionem de veteres philosophi amplexi, unde Plato, Iegem naturalem Πι Aminibus possitam esse , inquit: est Gran vis quaedam rerum in seminibus quae si u. De ad proprios actus propriorique flues prostendent S incsinant. Verum quando illas individuorum operationes a naturali jure proficisci statuo, Dei aeternum decretum semper. justum &aequum considero, secundum quod omnes eidsmodi operationes& achiones determinantur, de eatenus juri& aequitati consenta. neas dicimus. Quod, enim universi Machina ordine certaque rationabili dispositione constet , quod omnia se teneant ratiDue successonibus in nodos suos urgeantur; quod elementa fisos Ibi fervent regiones s quod ferantur leviora sursum, graviora deorsum, motuque proprio sibi vindicent , quae vis aeterva rapuerat; od dies es nox , Memi S aestas, quies S actio tempus omne partiantur, quod activis pas a , corruptionibus generationes respondeant, quod os sitae qualitates mediis concilientur, quod unicuique speciei sit inrita vis ad sui conservationem, propria tionem , is integrum restitutioncm , quod congrua media ad propositos fines ducant , jus es a Deo naturae datum secundum quod individua operantia juste S bene operari dicuntur , uti disputat Ivon de jur. nat. m praefat. Quamobrem August. derivιt. Dei. tib. I9. cap. 2I. concludit , justitiam ad naturae normam dirigi oportere, cum id ipsum iustum sit, quod secundum naturam est, nempe unumquodque in suo genere. Hac de causa contigit, ut etiam ex omnium an mantium natura acribus , tuis videL quae naturae eorum conveniunt, quadanteum
eo frmari soleat id quod justum es , lis huic juri ad ribatur ,
quod naturatis nomine vulgo furidice tutelligatur, ut inquit de Roy de eo quod justum est. Cum itaque Ulpianus jus naturale definit, quod natura omnia animalia docuit sermonem habet
de natura tanquam matre atque parente communi, rerum Opifice, scit. Deo , ita enim Silius Italicus,
97쪽
ε6 Ε x E R C I T ATION Es IN T i T. D IG. Et sic passim Gentiles naturam Deum ipsum censebant. Luid aliud est natura quam Neus y vitai natura sue Deo est, nec Deus sive natura. Cum naturam dico, Deum dico, ipse enim est naturae opifex , inquit Chrysostomus. Quemadmodum aptem naturae & omnium rerum causa atque opifex est , ita quoque auctor est ejus juris, cujus vestigia cernimus in brutis animantibus, cur indidit ejusmodi motus & inclinationes, quibus feruntur ad illum finem assequendum, atque eo modo operandum, qui convenit voluntati & decreto rerum opifici , adeoque cum justitia convenit, quippe cum nihil a summo Ente, omnium terum auctore & principio, proficisci potest, nisi quod rectum& justum est j ita quoque omnes operationes & actiones, quae conveniunt naturae & indoli animalium, licet ratione destit antur, justae tamen dici possunt, quatenus respondent decretto& voluntati divinae, adeo ut juri naturae convenienter operori dicantur, quatenus inclinationes & sensum sequuntur. Sciendum est, jus live legem naturalem per se nihil aliud esse quam pariticipationem & quasi impressionem quandam legis illius aeternae , aquae est in Creatore Deo Opt. maximo, & qua omnes res a se creatas tanquam supremus dominus & contervator regit & gubernat. Sicut enim alias lex humana suo modo extra ligi satorem in subditis esse dicitur, in quantum scit. illam cognitionem fini suo applicant, hoc est, mores illi conformant, ita etiam idem jus esse dieitur in omnibus creaturis, in quantum ex efficacia & directione legis aeternae in pronios actus & fines inclinationes habent, & tanquam subditi eidem obediunt, ut inquiunt juris moralis periti, summa ratione subnixum, quae in Deo existit. Unde Vir clarissimus & eruditione florentisimus Gerardus Noodi in comment. ad lib. I.
tit. I. Instit. δε. y. S P. de hac Ulpiani definitione disserens, Nee dubito , inquit , quin ejus juris aspellatione designet in-elinationes atque insin Tris uniuscujusque animalis, secundumnquod unumquodque est a natina determinatum ad exisendum Hsse operandum ejus ordini instituto ac providentiae convenienter. Quamobrem licet ratione careant bruta , ratione tamen nituntur eorundem operationes, & proinde nihil impedimento mihi esse videtur, quo minus Jus naturale homini
98쪽
rutis cosmune statuamus. Quippe Ius, quod natura antidocuit , nullo modo discrepat ab eo , quod docuit homi-'s νήψι duntaxat, quod qualitas utentium disserat ut iniit Maestertius dejustit. II. Romanar. lib. I. dub. 7. Optimes . Profecto non id dejure naturali , quia vero ne quidem tu rerum natura jure quaerendum est, an inclinatione
F ; an ratione humana ejus operatio fiat, sed an in se bo- aequum, spectandum es. Potes Mim id quod natura omni, animalia docuit , ita . intemgi , ut Feratio per rati in bominum propria sit , operatio autem per inclinationem
caeteroram animantium naturae adscribatur , nec tamen eo minus
utraque ad euadum naturae fluem S eundem justitiae naturalis j eum tendat. Qui scopus nihil aliud est, quam Operatio
singuloruret individuorum secundum naturam, quam summushq us universi auctor omnibus, quascunque produxit, rebus, cum animatis tum inanimatis secundum suum aeternum deis cretum suamque providentiam indidit. Hoc enim decretum universae naturae finis, & singulorum individuorum agendorum norma ac regula est, secundum quam operantia dicuntur agere quod juri naturali conveniens est. Operantur autem convenienter huic decreto, quoties juxta naturam & indolem sibi innatam operantur. Quaecunque igitur bruta animalia naturae suae convenienter ex naturali inclinatione & impetu op
rantur & agunt , non minus juri naturali adscribi possimi, quam actiones, quae ab homine adhibito mentis discursu &dictante ratione profectae, juri naturae consentaneae dicuntur. In eo itaque duntaxat amis justitiae, qui ab homine proficiscuntur, disterunt ab operationibus brutorum , quae ex.convenientia cum rationis dictamine sive jure naturali justitiae convenire dici possunt, quod illi fiunt cum delectu & discursu mentis, ideoque ex principio intelligente intrinseco. Habet enim in ipso rationem moventem tanquam in propria sede collocatam, ut inquit Bolognetus de leg. X aequitate cap. s.
Brutorum animantium actus extrinseca certa ratione moventur ac reguntur ad communem quidem finem & scopum , sed non iisdem mediis eundem ast equuntur. Utriusque actusJustiti eco'sentanei, & quidem proprie susti dici possunt, sed non eodeni I x modo
99쪽
68 Ex ERCITATIONES IN TIT. DIG. modo justitiae leges adimplent subjecta. Vid comvrent. ad re Grat. de 3ur. B. I P. Iib. I. cap. I. g. m. n. I. 2. Ratione itaque originis, atque usus & exercitii hoc jus homini eum brutis commune, nec aliud jus naturale hominum plane diversum a jure naturali brutorum , nisi, uti dicere incepimus, quod qualitas utcntium differat. Quamobrem Jctus, Nam Ius isud non humani generιs proprium , sed omnium animalium, quae in terra, quae in mari nascuntur, avium quoque commune est. Hinc quotidie in brutis easdem naturae reguis, Ias & operationes experimur, quae homini agendorum norinma sunt. Quamobrem Cato btoicus apud Ciceronem 3. des ib ait, etiam in bestiis vis naturae inspici potest, quarum in foetu & educatione laborem cum cernimus, ipsius naturae vocem videmus audire. . Imo etiam in illis observamus ejusmodi juris naturae vestigia, quae magis eX ratione, quam naturae instinctu dimanare videntur: ut formicarum solertiam
in instituenda oeconomia, apium in politia. Hinc Virgilius Georg. lib. 9. His quidam signis atque haec exempla secuti, 'ne apibus partem dicime meutis S hausitast Ethereos, dixere.
De singulari equorum castitate legimus apud Oppianum Id. I. Conex. vers. 239. & apud ArIstol. 9. hi f. animal. cap. 7. Uti quoque similia tradit de camelis. Unde fere quoque veneris evstaut nefas, generivique leges inscius Iervat pudor, ut inquit Seneca Oedip. S Hippodit. In animantibus multis tibido ratione continetur se inquie Quintil. declam. 277. Adeo ut in id genus animalibus illustriora juris naturalis sive rationis exploremus specimina, quam in quibusdam Indorum gentibus, scit. Persis, Mauris, magis Babyloniis, apud quas filios matres uxores ducere & cum parentibus stupro coire, atque ex ejusmodi nefando coitu sobolem pi reare impunitum fuit. Quamobrem Catullus in Gellium ad harum
nationum morem alludens . Nasica
100쪽
69' . DE IUSTI TI A ET J V R E. Nascatur magus ex Gelli matri 'he vesudo C jugio g discat 'Pe cum haruspicium.
Nam magus ex matre S gnato nascatur oportet.
Si vera est haec Persarum impia religio. Negat Plutarchus belluas alienis amoribus inescari , homines Vero stam abominandis Redillimisque amoribus furere. EX eodem jure, quod homini cum brutis animantibus commune est , sive quod natura omnia animalia docuit, descendit quoque matrimonium. Qtiamobrem pergit Ichus enumerare ea, quae a jure naturali cum bestiis communi descendunt: .Hine descendit maris atque seminae conjunctio , quam nos matrimonIum appellamus. Non potuit hic iterum Jctus noster effugere quorundam Jctorum vapulationem, qui statuunt, perperam Ulpianum maris & foeminae conjunctionem qualem de bruta animantia appetunt, juri naturali, quod homini cum
brutis commune est, adscribere. Conjunctis enim ab hominu fit, cum ratione: brutorum vero conjunctio ex solo naturae impetu, non Vero aliquo naturae jure descendit, nam hac in
re bruta jus & rectum non servant, uti docet Myrrha apud
Cetera delicto, nec habetur turpe juvencae Ferre patrem ter o , I t equo sia filia conjux, uasque creavit init pecudes caper, i aque euisso emine concepta est, ex tuo concisit ales.
Nos vero , qui ab nefaria omni conjunctione abhorremus, quod ratio mentibus nostris insita eam damnet, nec aliam suadeat, quam quae in naturali pudore & honesta voluptate consiliit, juri naturali proprie dicto adscribimus , & mutato nomine matrimonium appellamus & justas dicimus nuptias. Ceterum si in his nudam velimus spectare conjunctionem, hanc non adjus referimus, sed cum Aristotiae lib. I. Oecon. femus esse λε' ργίαν τ , quod id sit rite sacrificare naturae conjugem sibi adsciscere & liberis operam dare. Hinc infertur, matrim