Marci Antonii Plenciz,... Opera medico physica, in quatuor tractatus digesta, quorum primus contagii morborum ideam novam una cum additamento de lue bovina anno 1761 epidemice grassante sistit ; secundus de variolis ; tertius de scarlatina ; quartus

61쪽

6 a TRACTAT Us ΙΙΙ.Verumtamen adest hic observatio admiratione digna , quod aliquando sanguine juncti , quamvis longo locorum intervallo inter se dissiti, eodem scari,

tinae contagio amari & sere eodem tempore laborare observati fuerint. Tales funesti casus initigerant quondam nimirum antetriginta circiter annos Nobilissimam familiam Austriacam , Comitum de Cudiland , cujus quinque proles diVersa praedia inhabitantes , ubi nulla scarlatina grassabatur, scarlatina ViX non eodem tempore corripiebantur, & summo cum nobilissimae familiae luctu enecabantur. Tandem quinto, quod causa materialis scarlatinae tam benignae quam malignae Videatur, esse una eademque specie;

ratio asserti est , quia repetitis vicibus obserVaVi, quod contagii lege scarlatina benigna communicata fuerit aliis , in quibus malignae notas praeseserebat, & Ubcissim ; sic in communitate aliquot infam

62쪽

DE SCAR LATINA. 63 tum non Videntur omnes laborare maligna,

neque omnes benigna. Hoc ipsum videmus in contagio Variolarum, quod nimirum aliquis Variolis discretis laborans easdem communicet alteri, in quo malignae indolis notas exhibent. Verum hoc dein magis dilucidabitur , dum causa materialis scarlatinae in aprico erit.

XXXI.

Cum itaque ex mox antea dictis constet, causam materialem scarlatinae esse

contagiosam & multiplicabilem , debemus primo determinare in quo proprie talis

causa consistat; item cum ex Observationibus constet, quod talis causa materialis non semper agat, seu non semper ultro communicetur, & multiplicetur, unde debent assignari tales causae procatareticae, occasionales & disponentes, quae illam causam materialem in actum deducant,

ut hoc modo multiplicetur, id est, ut idemice grassetur. Quare

63쪽

Quare, si considero generalia contagii principia, quae superius in tractatu de contagio adduxi, nullus dubitabo, quin statuam, quod causa materialis scarlatinae consistat in certis seminiis animatis multi. plicabilibus; eodem fere modo, uti scimus, & Videmus, alia semina animalium& vegetabilium ultro propagari & multi. plicari ; qua ratione propter analogismum lacile concipitur & explanatur, quidquid in hoc genere discutiendum occurrit. Etenim pro certo habeo, quod si cum miasmate scarlatinae fieret instio, aut inoculatio, uti talis cum Variolis fieri consuevit, quod scilicet scarlatina exinde e urgeret, & non alius morbus, in qua opibnione eo magis confirmor, ex aliis eXperimentis non pridem institutis. Sic novi. mus , hoc modo morbillos , quin imo

morbos contagiosos armentorum propa

gari , & multiplicari posse. Vid. Tractat. de contagio ἡ& de variolis. Si igitur stadi

64쪽

DE SCAR LATINA. 651atinae Variolarum , aliorumque morborum contagiosorum eadem est ratio, &modus propagandi & multiplicandi , uti in Vegetabilibus , tunc sicut admittere de bemus , quod in Vegetabilibus sat propagatio & multiplicatio per propria sem, nia, idem a posteriori dicendum erit de scarlatina , aliisque contagiosis affectibus. Quare huc quam Optime quadrat ,

illud eruditissimi Μarcelli Μalpighii si

pientissimum effatum: Rerum enim naturateηebris obsoluta, cum flo analogiymo pateat, toto percurrenda venit. SE

Postquam igitur pro causa materialiscarlatinae certa & propria seminia constituissemus, superest, ut procatareticas &occasionales seu praedisponentes assignemus caussas, a quibus praedictum intasma, seu seminia in actum deducantUr. Quare judico , tales procatare icas caussas a certis tempestatum mutationibus Irim. UL E ple-

65쪽

66 TRACTAT Us III. plerumque dependere; quae Vero ill3e tempestatum mutationes sint , dissicile est de terminatu, quia quascunque sensibiles apsignaVero, semper Verum erit, quod sub iisdem mutationibus etiam alii morbi contagiosi, ut Variolae , morbilli, petechiae, purpura, aliique aliquando grassari soleant. Quapropter necesse erit, Ut recurramus , aut ad certos Ventos talium seminiorum Vectores ; aut ad talium seminum certum, & debitum maturitatis terminum, ad hoc, ut dicere possinua , quod haeo sominia scilicet scarlatinae potius, quam alia in actum deducantur. Unde tales caussas praedisponentes deduco a tempestatibus humidis praesentibus, Vel praegressis, & diu durantibus, aut a certis tunc temporis fiantibus Vemtis , Euronothis , aliisque Australibus, seminum Vectoribus , illorumque eVolu tiones foventibus & promoVentibus. Talia enim semina vel a praedictis causis as

66쪽

DE SCAR LATINA. 67

afferuntur , Vel inertia jam dudum latemtia, in actum deducuntur, hoc=st massae humorum communicantur , ibidem evo, Vuntur, & multiplicantur, humores inficiunt, & conspurcant, uti superius intractatu I. de aqua nuceriana putrida

3. 74 dictum fuit; ista materia putrida

exanthematica in massa humorum aucta, aliquando occupat pulmoneS, hepar, Ventriculum , aliaque interna Viscera , . alia vero subsistit, & haeret maXimam partem in membrana cellulosa , ejusque Vasis δunde etiam fit , ut non tantum totus corporis habitus rubicundus , sed etiam plus aut mictis tumidus appareat; quin imo dein offendam, quod subsequens ille leucophlegmaticus tumor exinde dependeat.

Iste, de quo nunc dlXi, est communis & ordinarius contagia propagandi, &multiplicandi modus. Interim debemus admittere , quod causa materialis conta-

67쪽

68 TRACTAT Us ΙΙΙ.gii, sive scarlatinae, sive cri usque ait rius , aliquando interne in corpore lateat, diuque haereat iners ibidem, donec a ceditis causis in actum deducatur, Ut eVolVDtur, efforescat & multiplicetur. Ratio vero & necessitas, talia seminia in corpore latentia admittendi est: Primo, quia ex obserVationibus habemus , quod scarlatina , uti jam diximus, de Variolis & purpura 3. 21. albquando sporadice, & dum nulla adest epi-demia, emorescat. Secundo, quia eXperientia nos docet, quod profunda, fortis imaginatio, horror , aut terror tales excitarct possint morbos eXanthematicos. Vid. Tractat. de contagio , & alium de Variolis. Tandem tertio, quia in praedicto casu DD. Comitum de Curiand aliquot milliaribus ab invicem distantium , & star' latina fere eodem tempore laborantium, leges ordinariae contagii locum habere non POL

68쪽

DE SCAR LATINA. 69possunt; quis enim admittere poterit scar- latinae contagium ad aliquot milliarium distantiam propagatum, aliisque fratribus& sororibus communicatum fuisse δQuapropter admittere debemus, quod talia scarlatinae seminia in illorum corporibus praeextiterint; haec Vero illis quondam

communicata fuerint vel titulo haereditario a parentibus Vel ab aere , esculentiS potulantisque. Talia Vero in nostris corporibus aliquando contingere , legere possi mus Tractatum de contagio.

XXXIV.

Ssd major videtur dissieultas in eo, quod talia seminia brevi temporis intervallo in locis ab invicem dissitis, & ubi

nulla scarlatinae epidemia observabatur, Omnes fratres & sorores prehenderit &amixerit. Haec mira phoenomena procul dubio deducere debemus , vel exinde, quod praedicta scarlatinae seminia in corpore hospitantia sibi praefixum maturationis

69쪽

& evolutionis terminum eodem fere tempore attigerint; Vel quod ab illorum sor.

ii imaginatione praedicta seminia fere eodem tempore, ut emorescerent & evolverentur, in actum deducta fuerint; nam frater, qui primus scarlatina maligna la. borabat intra triduum, quatriduUmVe evinde denatus erat; quo tristi nuncio ab aliis fratribus & sororibus accepto, debuerit necessario in iisdem non tantum tristis S moesta idea , sed simul horror &pavor de hoc funesto morbo exoriri; ut exinde idem etiam morb9s ortus luerit. Vide Clar. Fieni elegantist. tractatum de viribus imaginationis. Plura similia vi, deri possunt in tractatu de contagio. Huc enim referri potest obvia & no stris assertis analoga obserUatio , quae ex vegetabilium efflorescentia & fructificatio me deduci potest ; sic constat , vegetabi, lium semina terrae mandata aliqua citius, alia tardius efforescere ; aliqua primo an

70쪽

DE SCAR LATINA. 7 Ino, alia secundo aut tertio, alia Vero longe tardius fructificare. Hos ipsum Videmus etiam in animvlibus; quaedam enim, ut insecta, & aliae animalcula minima, armato tantum Oculo visibilia vix nascuntur, jam multiplicant,& multiplicantur. Vide Loementiceck de arcanis naturae; alia Vero intra unum, alterumUe annum, aliqua, ut homo intra quindecim . & plures annos multiylicant: si itaque in aliis seminibus certos & diversos pro sui e Volutione , & multiplicatione debemus admittere terminos , cur idipsum etiam in seminiis morborum contagiosorum non admittamus non Video. Verum si haec pro tenuitate mea alblata alicui ut facile praevideo, non arrideant, ut meliora proferre studeat, rogo, quibus ut assentiar, non laborabo.

XXXV.

Superest adhuc alius, quamVis. Mr- stan valde rarus modus, quo scarlatina,