Marci Antonii Plenciz,... Opera medico physica, in quatuor tractatus digesta, quorum primus contagii morborum ideam novam una cum additamento de lue bovina anno 1761 epidemice grassante sistit ; secundus de variolis ; tertius de scarlatina ; quartus

91쪽

9a TRACTAT Us ΙΙΙ.rum ad partes affectas minuendo, quod fit revellendo, & derivando. Et tandem teditio humores meabiles, & fluxiles reddendo. Praeterea una eademque fidelia debemus praedictam acrimoniam septicam respicere, & pro possibili mitigare, atque

praesentia , urgentiora symptomata lenire , suturaque impedire. XLVI. Primis indicationibus satisfit, si illico sanguis ex pede, & in debita quantitate mi,

iatur. Hoc modo enim satisfacimus& generalibus inflammationum, & nostris de stadilatina indicationibus; nam hac ratione de mitur exuberans humorum quantitas, minuiturque impetus eorum ad partes assectas.

Ex quo dein evenit, ut Mia liquida diluentis & antiphlogistica facilius nostris

misce ntur humoribus, illosque meabiles, ct fluxiles reddant Scio quidem multos celebres praeti- eos abhorrrae a vena edi ope praesentibus

92쪽

DE SCAR LATINA. 93exanthematibus instituenda, quia erroneis praejudiciis capti exanthematum retroces.sum, aut retropulsum mutuant. Verum superius in tractatu de variolis 3. CXXXI. diversis observationibus, multisque graVibus autoritatibus ostendi tales Vanos inanesque esse metus ; qui bus sequentia accedunt. Nam in nostro casu exigit venaesectionem status morbi inflammatorius, & prae ceps m neglecta, & omissa sanguinis missione Vitae periculum; quia brevissimo tempore inflammatione assectae partes in gam graenam mortemque terminantur, quibus venaesectio in debita quantitate instituta moras injicit; ut dein ex aliis apyropriatis remediis multum sperandum restet. Sanguis venaesectione eXtractus praeditus est crusta tenaci , lardacea eodem

modo, ut in pleuritide, & peripneumonia; adeoque sicut in his casibus, adlii vitis quibuscunque diluentibus, & anti lari

93쪽

94 TRAc TAT Us ΙΙΙ.phlogisticis sine venaesectione nihil essic, mus , idem dicendum erit in scarlatina. Praeterea non tantum meis, sed etiam aliorum observationibus edoctus edicere possum, quod nisi in scarlatina Valde in ligna quantocius lassiciens quantitas sanguinis detrahatur aegri breVissime aut sus socentur, aut gangraena assiciantur. Quod jam aliunde ex praecedente sectione ΙΙ. &3. XXL constat. Hoc ipsum confirmat, & corroborat sua autoritate Clarist. Freind. His t. med.

hoc modo.

In Variolis, morbillis, erysipelate, se & scarlatina, si symptomata Vehemem M tiora suerint si caput, aut pulmones,, Veli'mentius urgeant, aliaeque partes ingenti dolore supra modum assiciam tur ; ratio postulat, ut Vena incida ritur ac tuto seri licet. Et teste pxpe- ,, rientia nihil enim frequentiuS expertus sum audacter assirmo, .me num

94쪽

DE SCAR LATINA. 95,, quam obserVasse potuisse , eruptiones,, istiusmodi eX Venaesectione retroire. usdem opinionis & observationis sunt plures alii, quos praetereo , practici.

Sed dices, certae & evidentes celebrium practicorum obserVationes nos Miscent , quod saepe in morbis malignis, ut in scarlatina maligna humores nostri codiporis non sint tenaces, Viscosi, & crusta lardacea donati ; sed potius dissoluti, dis fiui , omnique consistentia carentes di ut in peste Breaana, aliisque Vide commentar. D. L. B. Van SWieten TOm. II. P. 421. In simili vero casu Venaesectio debet eXm lare, alia Vero remedia, ut incrassantia, austera , & Ecida mineralia praestitui debebunt. Ad hanci dissicultatem respondeo , quod in imili casu deberemus abstinerea Venaesectione; & praediecta remedia , nostris dein dicendis, contraria , Ordinare.

95쪽

96 TRACTAT Us III. Ast hoc monitum Volo, quod tales casus in nostris regionibus oppido rari esse soleant, quia ad talem humorum dissolotionem illi potissimum proclives sunt, qui endemio , & haereditario titulo crast humorum scorbutica praediti sunt, quod in nostris regionibus oppido rarum est. Ad hane objectionem referri potest

alia in scarlatina maligna observatio; ni mirum ego ipse aliquoties summa cum ad miratione observaveram, quod vegeti &alias sanissimi insantes, aut iuvenes, scar latina maligna correpti brevissimo tempore cum pulsu debili, frequenti, & inae quali perquam debiles languerent; quam ratione haesit mihi aqua , an in simili casu sanguis mittendus esset nec ne. Sed experientia me a posteriori do euit , quod ex celebrata Venaesectionesmiles aegri potius refocillarentur, quam Dpprimerentur; nam pulsus exinde fiebat aequalior, sortior, & mollior; quod de

notat

96쪽

DE SCAR LATINA. 97

in similibus cassibus Vires Oppressas non Uero exhaustas dici debere. Ast, ut clarius , & evidentius haec pateant, quae communibus, & apud medicos usitatis effero terminis, opuS erit, ut quaedam, medicis hoc tempore nota experimenta ,

consideremuS.

Sic eXperimenta nos docent, quod si nervi a pari Vago , & intercinali oriundi, & ad cor tendentes ligentur, aut

quacunque ratione Comprimantur, motus

eordis , arteriarumque langueat, & pabpitet , pulsus fiat exinde necessario de bilis, celer & inaequalis. Item eonstat, quod nervi cingantur multis, & minimis

Vasis, eorum partim lubricitati, partimque nutritioni inserUientibus, atque ner-Vorum ganglia constituentibus: Si itaque in vasis nerVos ad eor tendentes ambientibus fiat talis humorum stasis , tunc fibrillae nerUeae premuntur δα comprimuntur eadem ratione, ac si ab I . III. G ali-

97쪽

98 TRACTAT Us III. aliqua violentia eXterna Premerentur. Igitur fiunt exinde omnia illa impedimen ta in motu cordis, arteriarumque, quae jam dixi, taliaque perdurant, donec praedicta sta1is sol Vatur. Ad hanc Vero , uti ad omnes alias fimiles resolvendas stagnationes , quod venaesectio plurimum conducat, jam probatum fuit. Unde mirum non est, quod in similibus casibus pulsus, qui parVus, celer, & inaequalis erat post celebratam venaesectionem sat fortior , & aequalior.

Interim in talibus casibus semper bis ne perpendendum esse judico, an non stantibus his, subsit jam gangraena ; in quo casu mortem, aliunde inevitabilem, venaesectio potius acceleraret , quam PraeeaVeret; quapropter satius est in tali casu ab omni sanguinis missione abstinere; ne medicus videatur occidisse illum, quem iniqua sors ipsa interemit.

98쪽

DE SCAR LATINA. 99Hac Vero Occasione quamUiS eXtra

omnem meae materiae scopum , & ordinem, admonere possum, & debeo, quod plures , quam Vulgo Creduntur, momentosi, & imperscrutabiles nervorum assectus , ut praecipue diversi spasmi hypochondriaci , & hysterici a tali stasi

humorum in vasis nervos ambientibus, eorumque ganglia constituentibus, dependeant ; qui dein flagellum aegrorum , medicorumque dici solent. Quod Vero quantitatem sanguinis detrahendi, aut locum, eX quo mitti debeat, concernit, in tractatu de Vario. iis maximam partem jam insinuari.

XLVIII.

Praemissa ut, jam dixi Venaesectione debent alia, quae pariter revellendo &derivando agunt, in usum Vocari, talia sunt epispastica , Vesicantia, quM partibus inferioribus, aut etiam ad nucham applicari debent. Debot tamen, G a iit

99쪽

Ioo TRACTATUS III. ut superius dixi in tractatu de Uariolis, praemitti sussiciens sanguinis detractio , secus plus damni , quam commodi ex vesicantibuS eXpectandum erit. Ad eundem scopum spectant enema. ta emollientia saepius injecta , sive illa sint ex diversis speciebus emollientibus, sive ex decocto hordei, . eX lacte , aut ejus sero perinde est, dum modo non sint acria irritantia.

XLIX. Aliis vero supr* dictis indicationibus,

quae acrimoniam.& tenacitatem humorum respiciunt, satisfacimus per diluentia , temperantia, antiphlogistica , quae fluxiles & meabiles humores reddunt,

acrimoniamque septicam temperant. Talia desumuntur ex aquosis, nitro'

fis , farinosis , fructibus horreis A Oler, bus, acescentibus, acidis, diluentibus, humectantibus, resoruentibus, &isapo

100쪽

Quapropter huc spectant radices graminis , acetosae acetosellae, scorZOnerae. Herbae: ut acetola malUa, althaea,

Veronica.

Farinosa sunt semina frigida. IIucetiam spectant: Hordeum, aUena , amygdalae , fagopyrum milium , OryZa , semina papaVeris. Fruetus horaei sunt: Ρoma citria , aurantia , poma acido dulcia , pruna dulcia , rybessa , rubi idaei , mora , fraga & similia. Huc spectat lac dulce, ebutiratum, serum lactis. Tandem acida mineralia, ut spiritus nitri, vitrioli, sulphuris per Campanam, & acida Vegetabilia, ut specialiter acetum Vini: Ex his possunt componi multifariae remediorum sormulae; nimirum : Decocta , infusa, eXtracta , emulsa , hydrogesa , syrupi , julapia , rob , balnea , V Pores, lamenta, clysmata, & similia.