장음표시 사용
161쪽
quia, quo pacto tractari conueniret argumentationes, in libro primo non indiligenter expositum est, hic tantum ipsis inuenta unam quanque in rem exponentur simpliciter sine ulla exorna-none, ut ex hoc inuenta ipse, ex superiore autem expolitio inuentorum petatur. Quare haec , quae nunc praecipientur, ad consumationias, di reprehensionis partes referre oportebit. M,
IN SECUNDUM M. TVLLII CICERONIS
C O M M E N T A R I V S. ROTONIATAE quonda in hoc prooemio queor. ficto eugantissimum est Cicero ex uarys avfloribis. qui de arte Acindiperscri rum, qaapraecepta cose uenirent, in hos libros se contubsse progetur exemplσZeusidis Heracleotis ; qui a Crotoniatis, ut sinonis templum egregypt turis sita barre,pruio conductus, cum Helenae simulacrum istis pingere decreuis , ex quinque uirginibus firma praestantibm exemplar sum t : ut quod in sim gulis pulcherrimum erat,'idis mutumsimulacrum pingendo transsereri Zeu , tamen 'astra opus suum Cicero: quod se prateriti,praesentisi temporis scriptores, nec uniim lingua, sed pacos , or Latinos, Zeusis ιενδ ex una tantum Auitate, uae aetatis eligendi uirgineae facultatem ha buit. Crotoniata populi sint Italia, Strabone auctore, in sinu Tarentino. FEt in Italia cum in primis beati numerarentur J inter Italia populos propter aeuitias beati iudicarentur. s Templum Iunoni J templum Iunonis Lacinia intestigit; quod est in 'alsa inter Adriaticum, ct Ionium mare, a Lacisis latronec uti Theocriti interpres aiu cognominatum:quem cum Hercules occidissu, expiato loco Iunoni tempiam constituit. Metil in
,, Hinc sinus Herculei, si uera en fama, Tarentisa Cernitur, attossit se diva Lacinia Antra.
ursis picturis locupletare multispicturis Lissurio ornare. Ita-
162쪽
que Heracleoten ZetissemJ Plinitu libra Mi. hi'. 3 s. cap. s. hanc quoque historiam describit: sed non a Crotoniatis, uerum ab L strigentinu conductum fisse memorat . itaque ualde miror, hos duos siriptorα alioqui δε-ctiis ae fide dignus uariare, 'm Crotoniatae , uti iam iuctum est, populi sunt in sinu Tarentino positi, Osirigentini uero Sicilia. uerba 'Abita babent. Deprehenditur tamen Musis granssior in capitibus, articului, alioquin tantus diligentia, ut Agrigentinissettiturus tabulam, quam in templo Iunonis Lacinia publice dic rent, inspexerit uirgin eorum: nudus , ct quinqne elegerit: Vt quod in quaque laudatus esses, piatura redderet. hae Plinius. suli tum longe ceteris J Fbnius libro 3 3. cap. s. sonductum adhibuerunt θ conduxerunt. proba, elegansi locuti. Helena se pingere simulacrumJ Hoc Helena simulacrum est, s msistrae aliud quoque Helena simulacrum pinxit 9 quod Zeusis fecisum a istebat nenanem, nisiqui manupretium dedistet. ob idque uulgo tune Zeusiris Helena
meretrix uocata; quoniam quastuaria. Tobtianus M cessi caρ. 7 . Calius Rhod. lib. Io cap. 67. Psin. lib. 33. cap. Io. 'φtum reliquit , --
lenam manu Zeusidis pictam Fus temporibus Roma in Philippi porticibus fise . neque ind tacite praetereundum eIi, quod Valerius Max. de Musifriptum reliquit libro 3. quod cum Helenam pinxit sic quid homine, de illa sentirent, expeclare noluit: ρd Homeri uersibus additis, talem si eam hinxisse crediit, qualem aut Lada pepererat, aut Homerus d scri ratis Etenim quodam tempore J uelm adagium est; Crotone salubrius. quod
inde ortum 6se Strabo iudicat libro. 6. quia Crotoniatarum locus ad salubritatemplurimu m constrat; hoc argumentos ultus, quo breui temporis interuallo quam plurimos pro verit tum athletas, tum philosephor: hoc est corporibus tariter, atque animo praestantes uirosa inter athletas, praecipuum Milonem , inter philosephos, wythagoram. Ataue honestiss. ex gymnico certamine uidiarias J Strabo libro sup rius ad uicto Crotoniatas athletis exercendis operam dedisse memorat, adeo ut in Obmpico certamine septem uiri, qui reliquos uirtute praestiterant,omnes pariter uerint Crotoniatae qua res adagio locumscit. Qui Crotoniatarum postremm e 1,is reliquorum Graecorum primus s. piosigni cari uidetur Crotoniatas tanto interuallopraecedere reliquos Graecos,ut qui
in cris insimus sit, in js post uideriprimi. sa sint ista ignitate J hic
obseruandum est, dignitatem de mulieribus, quoque Hes. Nam Gic. 'prima de us. δεο pulchritu isgenera ficit, quorum alterum Hgnitatis, alterum ut nustatis nomine appellat. dignitas uiridis eIi pulchritudo; uenu - ου uero muliebris. Neque en puta ut Omnia, qua querere, I cur nonum , sed quim-
163쪽
in II. de Inuentione comment. 7o
d uerit mrginci Zeusis, causam clignat: quam ex defictu naturad Acis . nihil est en Abglobo luetia tam unaeque absolutum, cuι non aliquid uel adui, uel minuipossit. s Muneratur. J impertit, dono das. Cic. adist. lib. epist. 7. me opipare muneratin est. FQuod quonia nobis quoque J per adaptationem comparationis, qua uo accommodat inItituto, attentionem sibi comparat, orbenevolentio asiua persona,ct ex rebus isti. Ex js enim,qui nomine, di memoria J cur magis ex multis, quam ex uno rhetoricopraecepta excipere maluerit, planufest: quia unm,inquit ron Omnia egregie, aliqua tamen
optime perscriberepotest. FZ-prFtersultitiaJ eos non immerito resillis', qui multa ab aliquo praeclare inurnia negligunt ,si quid aliquando pessime dixerit, aut si quid optime siri erit, ob id omnia eius uitia imitari uolunt. Fauod si in ceteriri ostendit in quacunque Huq, ac disciplina
ratione utilius, atque honestuis esse ex multis auctoribiu quod commodum est probabile es deligere, quam uni alicui certo se se auctori destinare. In arrogantiam OnderentJ ex arrogantia peccarent: uel in arrogantiam inciaerent. FAc sipar in nobisJ alteram prooem, partem aggrediatur , quam per extenuationem, qua cyracis μασις dicitur,qper compa rationem tractare uidetur. Nam se longe minus iudicat in arte dicendi excellere, quam Zeusiris pit tura exce erit, idi comprobat ab effectu. quod isse non tantopere lucer ars, cst facultas oratoria, quantopere in Zeus pictura splendescit. Ex maiore enim copiaJrationem uacultate confirmat; quam amplificando Per comparationem a loco, a tempore. numeras desisnptam exornat. Ille una ex urbe. J Zeusis ex una Crotone umbe . s Ab ultimo principio huis praeceptionisJex remoto principio. hoc est, ex quo coeptasunt rhetoricasacultatis documenta tradi. nam siplex primcipium est. remotum, Urpropinquum. a remoto principio au bicari idem est, quod Horatius in poetica dixit ab ovo ordiri. 1, Et gemino besium Troianum oraetur ab ovo.s Ac veteres quidem scriptoro arti quoniam obhri poterat,non ex omniabus, qui de artocri erunt, pracepta artis depromi posse, cum fraue existis uetuns. artisscriptoribus desiderentur, multi, huic obiectionisi κως occurrit, hoc ex uno seristotele commode percipi posse: qui omnes huiusce Iacultatisscriptores usque a uam aetatem unum in locum conduxit. sis' principe illo, atque inuentore Tisiad non artis rhetorica inuent r m Tisiam inteluit, eum principem, or inuentorem appellat: non enim artis inuentor extitit ,sedprimus artis praecepta docuit. Ergo praeceptorum artis inuentor, ct doctor primus. Tom cum sublatis in Sicilia ivronispriuata res longo interuasso iudici repeterentur, Corax , Ti-
164쪽
stis Siculiprima rhetorica Iacultatis praecepta tracsiderunt . autem Getoricamprimin i enerit,sicriptores certant,ct ad bucμb iudice lis est. Erypti' hoc inuentum Mercurio tribuerunt. Aristotela Em edoclem auctorem 'cit .sedutcunque, lassas primus hane artem prosi pus en . Antipho primus omnium scripsit,:ndes magnam caul Are Thuc3dide lasedem assecutus est; sedlege Platonem in Gabo. in mediopolia 6 in communem usm,m in primo de Nat. Deorum. ponam in medio sententi. philosopborum. alias afferre in medium dixit Cicero.
syn maximis philosophia partibus. J indiscitibus, ut quae natura occulta inue)bgant inferiora, ersiperiora. s Tamen permulta nobis praecepta disen i reliquerunt Theophranus, uti Laertius memorat , inter caetera, gaescrinis, librum quoque rhetorica artis reliquit. idem alty Aristotelis discipuli 'erunt. s Atque ali)quoque alio exfnti Discipulos Isocratis designat, uti emu Cicero in
rius aperte declarat .s Magnus, ct nobilis rhetor IsocratesJ domu, praeclarus, cuius inuidia dustus ristotelo pomeridianis horis rhetoricam docere coepit. cum diceret αἰχρὸν ημας σιωπῶν κω Dοκράτην. hώλεῖν. cuius domus,ut inquit Cic. in Oratore, patuit cundia Graciae quasi ludus atque o na incendi. Ipsi uerὸ in diuerso dicendi genere adeo nitidus, Gr comptus uir, ut omnes dicendi
uenero a secutus uise diceretur. Ex js duabiu quasi 'milsJ Arinate .lis, ct Isocratis. s Altera' a ristotelis. s Altera ueroJ Ipocratis. Non enim parum cognosseJ uerisma siententia e syr cui etiam Abscribis
Fabius Quint. Frustra, inquit, nati essemus, nisita dies meliora inueniremus. Hippocrates, Cicero, aliN. multi libros a se editos albi strinis damnarum e neposteri erraretis; sapientissimes sicis iudicati sunt. sulare nos quidem. J concludit se nihil esse assismaturum . nam cum hominis stre proprium sit errore lasi; sapientis eiu in rebus d. cillimis nihil a mare , βὰomesa , more ε cademicorum . fib dubitatione relinquere; ia eui te arroganter, ac temere asseremst uideatur.s Igitur primus liber.J- τὰ milia Enν,quae is primo libra dici, sint ,simmatim coluit, O quae insecunti dictismosit, breuiter' endit .s Exposito genere hucus artisJ qualita tem aris id signat: id est qualis, quantaquesit rheroricae quam antea parteis ciuilis rationis V Pasiit: ir Et partibusJ qralitatis, id est ciri oratoris; quae cireris Q iis, Oe a pellari docuimus. s genera contra uersiarumJ Sudiciale. deliberamum, den onstratiuum, quibus accedundi etiam paratis uualitatis, admirabile, honestum, turpe, cst reliqua. quagenera coorum appetauis. sta inuentionesJ Victorium explicans hunc lo
165쪽
In II. de Inuentione comment. 7 I
etiis, de quisis partibus orationi olam inuentionem tractat, quibiti uerbis tr i ibi uelit non intestigo, satis, apparu, uim huius Dei
ignorasse. ego uero crediderim inirentiones, non aingumentum, ut quidam
so Jhmant ,sed intentionem in primis, ct depulsionem esse intelligendas. Nam proposita controuersia, considerandum est primum, an causa ea si stat; quod ex intentisne, ct depulsione cognscitur. intentio en, ut ani docuimus, prima pars, cum auctor proponit 2 facit litem. hanc Graeci κατασα ιν appellant. Depulsio est re ponsio rei: quam illi άποσὰ i, uo
cant; quarum altera in τουωτίου .c ex cauda: altera uero ἐκ του συιεχοντος.
id est, ex continente nocitur. Cum igitur ex intentione, O depulsione omnis coorauersia, idea constitutio, siue quaestio fiat, merito inuentioneae vpellantur. hoc autem ita esse acile ex textu intelligipotest. nam sequitur Ur
constitutions. sHic tantum ipsa inuenta. J id es t argumenta, nam in partitionis tu argumentum appellat probabile inuentum adficiendam em O M si s & demonstrativa, & deliberativa, & iudicialis causisa necesse est in aliquo eorum, quae ante exposita sunt, constitutionis genere uno, pluribus ire uersetur. Hoc quanquam ita est, tamen cum communiter quaedam de omnibus praecipi possint, separatim quoque aliae sunt cuiusque generis,& diuersae praeceptiones. Aliud enim laus, aut uituperatio, aliud sententiae dictio, aliud accusatio, aut recusatio conficere debet. In iudiciis quid aequum sit, quaeritur. In demonstrationibus, qtiid hon stum. In deliberationibus, ut nos arbitramur, quid honestumst, si quid utile'. Nam ceteri utilitatis modo finem in suadendo,& in dissuadendo exponi oportere arbitrati sunt. Quorum igitur generum fines, & exitus diuersi sunt, eorum praecepta ea deni esse non possunt. Neque nunc hoc dicimus, non easdem incidehd eo fistitutibiles: ueruntamen oratio quaedam ex ipsb fine,&genere caussae nascitur, quae pertineat ad uitae alicuius demonstratiotieni', aut ad sententiae dictionem. Quare nunc in exponendiseonim uersiis in iudiciali genere caussarum,&praecepto ruiti uersiabititur. Ex quo plera lue in cetera quoque caussarum nera imili implicita controuerita nulla cum difficultate trans Dretituri post autem separatim dereliquis dicemus. Nunc a conie tali constituti e proficiscemur, cuius exemplum sit hoc ei mositum: In itinere quidam proficiscentem ad mercatum quedam & secum aliquantum nummoriam serentem est comitatus: cum hoc, ut sere fit, in uia sermonem contulit: ex quo factui est, ut illud iter familiarius facere uellent. Quare cum in quandam
166쪽
dam tabernam diuertissent, simul caenare, & in eodem loco semnum capere uoluerunt. Caenati discubuerunt ibidem . Caupo autem nam ita dicitur post inuentum, cum in alio malcficio deprehensus esset cum illum alterum, uidelicet qui nummos haberet , animaduertisset, noctu postquam illos arctius, ut fit, iam ex lassitudine dormire sensit, accessit,& alterius eorum, qui sine nummis erat, gladium propter appositum e vaginaeduxit, & illum alterum occidit, nummos abstulit, gladium cruentum in vaginam recondidit, ipse sese in lectum suum recepit. Il- ile autem, cuius gladio occisio erat facta, multo ante lucem se rexit, comitem illum suum inclamauit semel,& sepius, illum mno impeditum non respondere existimauit, ipse gladium,& cetera, quae secum attulerat, sustulit: solii ,rofectus est. Caupo non multo post conclamauit hominem esse occisum , & cum quibusdam diuerseribus illum, qui ante exierat, consequitur: in itinere hominem comprehendit, gladium eius e vagina educit , reperit cruentum: homo in urbe ab illis deducitur, ac reus fit. In hac intentio est criminis, Occidisti. Depulso, Non occidi. Ex quibus constitutio est. Quaestio eadem in coniecturali,
quae iudicatio, occideri ne . Nunc exponemuS locos, quorum pars aliqua in omnem coniecturalem incidit controuersiam. Hoc autem, & in horum locorum expositione, & id ceterorum oportebit attendere, non omnes in omnem caussam conuenire. Vt enim omne nomen ex aliquibus, non ex omnibus literis stribitur; sic omnem in caussam non omnis argumentorum cOpia , sed eorum necessaria pars alioua conueniet.
O M Nis ct demonstrativa ct deliberativa, or iudiciatu causa
necesse est, in aliquo eorum,qua ante exposita sunt, constitution genere uno, pluribiti ue uersetur J non dicit causarumgenera tria constitutioniblu
.osubieriti: namsiciu est; sed cum in primo lib. genera fuerit complexus communiteri de illis praeceperit, hic ad Lyecies argumenta reuocat, ct quidsingulis causarum conssitutionibus conueniat, copiose demonstrat. Cum communiter quaedam. J quia iudiciali genere reliqua comprehen
rem magis perfficua acissingulorumgenerusingulos 'ci declarans .srom celeri utilitatis modo snem.J Artitotele praecipue intestigit : qui in primo libro de arte rhetorica utilitatem deliberativi generis finem ponit . ipse uero utile ab honesto non segregat: neque segregandum putat. Quorum igitur. J Concludis iuuersis finibus diuersa quoque conuenire pracepta
167쪽
in II. de Inuentione comment. 72
pracepta . sae e nunc hoc Gimus J αμο- ωοῦς obsessionem occupat. nam occurri posta in tria causarum genera easdem coytitutionci incidere, 'igitur communiter . non separatim de omnibus praecipi debere. sorum tamen J Soluit obtestionem, non omnem orationem nasci ex 'eon titutione; sed demonstrativam , deliberatiuami orationem aliquam
'do exsine, orgenere, id est ex qualitate considerari. sis itinere quidam proficiscemrm. J coniecturassi constitutionu exemplum en sanὲρ deuter constitutionum exempla in hunc librum d Aulit: ubi earum quoque tractandarum rationem,moduos docer. illud quoque obiter dignum obseruatione duxerim, hic exempla in singulas constitutiones dara quidem, sed non eadem tantum tramri, uerum communia esstpracepta. exempli gratia si coniectura alicuius exemplum ponat, praecepta huisemodi tradis,
ut non illi tantiis conis tura, cuius allatum est exemplum, conueriant, sed conie Zuris omnibus. ita quoque de reliquis constitutioudiis intelligena
dum est. sis bae intentis est criminis J ea separatim prosequitur, quae in
primo libro communiter inuenienda se praecepit. non enim aliunde comtrouersia nasci potest, quam ex intentione, ct depulsione. s 'ne expone
mus locos J attentionis locus est. FHoc autem est in horum locorumJ ea silua communis locorum in omnes causaου , uti in primo libro usum est: en orseparata singularum constitutionum , quae tamen ex communi sumitur. Sedquemadmodum non omnia loca communia sint omnium caussatarum; ita neclarata omnia in omnem caussam conueniunt. Verbi causIa conis lura tria sunt loca. caussa, uita , Iactum, ex quibus qua necessaria ad caussam ferint argumenta, in quantibu coniecturam cnam uarty eneris coniecturaesunt transfrentur. stat enim omne nomen d ατι Θ, A est ex similitiidine suducis., OMNis luitur, ex caussa, ex persena, ex facto ipQ, coniecti ra capienda est. Caussa distribuitur in ina pulsionem,&in rati cinationem. Impulsio est, quae sine cogitatione per quandam assectionem animi facere aliquid hortatur: ut amor, iracundia, gritudo, uinolentia, & omnino omnia, in quibus animus ita uidetur affectus fuisse, ut rem perspicere, cum consilio,& cura non potuerit: dc id, quod fecit, impetu quodam animi potius, quan cogitatione secerit. Ratiocinatio autem est diligens, & considerata faciendi aliquid, aut non faciendi excogitatio. Ea dicitur tainterfuisse, cum aliquid faciendum, aut non faciendum certa de caussa uitasse,aut secutus esse animus uidetur, ut si amicitiae quid
caussa factum dicetur, si inimici ulciscendi, si metus, si gloriae, si pecuniae, si denique, ut omnia generatim amplectamur, alicuius
168쪽
retinendi, augendi, adipistendi ue,commodi, aut contra reiiciendi, diminuendi, deuitandi ve incommodi causa. Nam horum in genus alterutrum illa quoque incident, in quibus aulincommodum aliqu ad maioris uitandi incommodi caussa, aut maioris adipiscendi comodi suscisutur, aut maioris uita di in comodi praetesstur. Hic locus sicut aliquod fundamentuest huius constitutionis: nam nihilsa,aum csse cuiquam probatur, nisi aliquid, quare si-ctum sit, ostenditur. Ergo accusator, cum aliquid impulsione fictum esse dicet, illum impctum, & quandam commotionem animi, affectioncmque uerbis, & sententiis amplificare debebit, &lostendere quanta uis amoris sit, quanta animi perturbatio ex iracundia fiat, aut ex aliqua caussa earum,qua impulsum aliquem id fecisse dicet. Hic de exemplorum commemoratione, qui simili impulsu aliquid commiserint, & similitudinum collatione, & ip- Mius animi affectionis explicatione curandum est, ut non mirum uideatur, si quod ad facinus tali perturbatione commotus animus accesserit. Cum autem non impulsione, uerum ratiocinatione aliquem commisisse quid dicet, quid commodi sit secutus, aut quid incommodi fugerit, demonstrabit, & id augebit quam- maxime poterit, ut quoad eius fieri possit, idonea quam maxime
caussa ad peccandum hortata uideatur. Si gloriae caussa,quantam gloriam consecuturam existimarit. Item si dominationis, si pecuniae, si amicitiae, si inimicitiarum, & omnino quicquid erit, quod caussae fuisse dicet, id summe augere debebit. Et hoc eum magnopere considerare oportebit, non quid in ueritate modo, uerum- etiam uehementius, quid in opinione eius, quem arguet, suerit. Nihil enim refert no nisisse, aut non esse aliquid commodi, aut
incommodi, si ostendi potest ei uisum esse, qqi assiuatur. Nam opinio dupliciter sellit homines, cum aut res altuumqdi est,ac putatur; aut non is euentus est, quem arbitrati sunt. Res aliusmodi est tum,cum aut id, quod bonum est, malum putant: aut contra, quod malum est, bonum: aut quod nec malum est, nec bonum, malum, aut bonum: aut quod malum, aut bonum est, nec malum, nec bonum. Hoc intellecto, si quis ne abit ullam esse pecuniam fratris, aut amici uita, aut denique officio suo antiquio rem,aut suaviorem, non erit hoc accusatqri negandum. Nam in cum culpa, & summum odium transferetur, qui id, quod tam uere, & pie dicetur, negabit. Verum illud dicendum erit, illi non es
ita uisum : quod sumi oportet ex iis, qu* a perlisnam pcrtin et
169쪽
in II. de Inuentione comment. 73
de quo post dicendum est. Euentus autem tum fallit, cum aliter accidit, atque ii, qui arguuntur, arbitrati esse dicuntur: ut si quis dicatur alium occidisse, ac uoluerit, quod aut similitudine, aut
suspicione, aut demonstratione falsa deceptus sit: aut eum ne Gse, cuius testamento non sit haeres, quod eius testamento se haeredem arbitratus sit. Non enim ex eventu cogitationem spectari oportere, sed qua cogitatione, & spe ad maleficium prosectus sit, considerare: de quo animo quid quisque faciat, non quo casu
utatur, ad rem pertinere. In hoc autem loco, caput illud erit accusatori , si demonstrare poterit, alii nemini causam fuisse faciendi. Secundarium, si tantam, aut tam idoneam nemini. Sinsuisse aliis quoque causa faciendi uidebitur ι aut potestas aliis defuisse demonstranda est, aut facultas, aut uoluntas. Potestas; si aut nescisse, aut non affulsi , aut conficere aliquid non potuisse dicetur . Facultas; si ratio, adiutores, adiumenta, & cetera, quae ad rem pertinebunt, demisse alicui demonstrabuntur. Voluntas; si animus a talibus factis uacuus,& integer esse dicetur. Postremo, quas ad defensionem rationes reo dabimus, iis accusator ad alios ex culpa eximendos abutetur. Verum id breuiciendum est, & in unum multa sunt conducenda, ut ne alterius defendendi caussa hunc accusare, sed huius accusandi caussa defendere alterum uideatur. Atque accusatori quidem haec sere sunt in caussa facienda,&consideranda. Defensor autem ex contrario: primum impulsionem aut nullam suisse dicet, aut si fuisse concedet, extenuabit, & paruulam quandam suisse demonstrahit, aut non ex ea solere huiusimodi facta nasci, docebit. Quo erit in loco demonstrandum, quae uis, & natura eius sit affectionis, qua impulsus aliquid reus commisiisse dicetur: in quo & exempla, & similitudines erunt proferendae, & ipsa diligenter natura eius affectionis quam leuissime quietissimam ad partem explicanda: ut & res ipse a facto crudeli, & turbulento ad quoddam mitius, & tranquillius traducatur, & oratio tamen ad animum eius, qui audiet,& ad animi quendam intimum sensum a commodetur. Ratiocinationis autem se spiciones infirmabit, si aut commodum nullum fuisse,aut parum, aut aliis magis suisse, aut nihilo sibi magis, quam aliis, aut incommodum sidi maius, quam commodum dicet, ut nequaquam fuerit illius commodi, quod expetitum dicatur, magnitudo, aut cum eo incommodo,
quod acciderit, aut cum illo periculo, quod subeatur, cqm p ae tanda:
170쪽
randa r qui omnes loci similiter incommodi quoque uitatione tractabuntur. Sin accusator dixerit, eum id esse secutum , quod ei uisum sit commodum, aut id fugisse. quod putarit esse incommodum 3, quanquam in falsa suerit opinione, demonstrandum erit defen Ibri, neminem tantae esse stultitiae, qui tali in re possit ueritatem ignorare. Iod si id concedatur,illud non concessum iri, nec dubitasse quidem hunc, quid eius iuris esset, sed id, quod lalsum fuerit, sine ulla dubitatione pro salso ; quod uerum, pro uero probasse . Quod si dubitauerit, summae fuisse amentiae, dubia spe impulsum certum in periculum se committere. emadmo aum autem accusator, cum ab aliis culpam dimouebit, defensoris locis utetur: sic iis locis, qui accusatori dati sunt, utetur reus, cum in alios ab se crimen uolet transferre. Ex persbna autem coiectura capietur,si eae res, quae personis attributae fiunt, diligenter considerabuntur, quas omnes in primo libro exposivimus . nam & de nomine nonnunquam aliquid suspicionis nascitur. Nomen autem cum dicimus, cognomen quoque intelligatur oportet. De hominis enim certo ,& proprio uocabulo agi
tur: ut si dicamus idcirco aliquem Callidium uocari, quod temerario, & repentino consilio sit: aut si ea de re hominibus Graecos imperitis uerba dedisse, quod Clodius, aut Caecilius, aut Mutius uocarentur. Et de natura licet aliquantulum ducere su*icionis. omnia enim haec, uir, an mulier, huius, an illius ciuitatis sit, quibus sit maioribus, quibus consanguineis, qua quo animo, quo corpore , quae naturae sunt attributa, ad aliqua coniecturam faciendam pertinebunt. Et ex uictu multae trahuntur susipiciones, cum quemadmodum, & apud quos, & a quibus educatus, & eruditus sit, quaeritur, re quibuscum uiuat, qua ratione uitae, quo more domestico uiuat. Et ex fortuna saepe argumentatio nascitur, cum seruus, an liber; pecuniosus, an pauper; nobilis, an ignobilis; felix, an infelix; priuatus, an cum potestate sit, aut fiterit, aut futurus sit; consideratur: aut denique aliquid eorum quaeritur, quae fortunae esse attributa intelliguntur. Habitus autem, quoniam in aliqua perfecta, & constanti animi, aut corporis absolutione consistit; quo in genere est uirtus, scientia, & quae contraria sunt; res ipsa caussa posita doc bit, ecquid hic quoque locus suspicionis ostendat. Nam aflectionis quidem ratio perspicuam selet per se gerere coniecturam , ut
amor, iracundia, molestia: propterea quod di ipserum uis intel: Egitur.