장음표시 사용
101쪽
O MEDICINAE MENTI siserit, e. gr. gravitatem. Sed quantumvis & in hac re rit cautissime, effugere tamen noli potuit, quin in similam incideret errorem. Nam nullam quietis definitionem prinferens , durum ideo vocat durum, quod ejus partes quiescant, hoc est, scurum per aeque obscurum explicat: qua ritur enim, quare partes lint in quiete. Haec clarius suo loco explicata & refutata invenientur. Tertio patet, ejusmodi data definitione, nullum amplius dubitationis locum de rei definitae certitudine relinqui. Nam re quadam concepta, quisnam eam concipiens dis, tabit, an concipiaturi aut quis, monstrata sibi rei alicujus generatione,ejusdem possibilitatem desiderabili Ut taceam,
nos ut plurimum ipsa experientia esse cognituros , nim ex
datis iis, quae definitio requirit, necessario talis sequatur es-fectus. Sic Ethici nil praestantius aut amabilius virtute, hanc omnibus praeferendam esse, hanc nos reddere selices, seu iam nobis sincere ad beate v lvendum, ac his similia, ct mitant. Sed videant alii, num harum rerum veritas ex da
ab illis virtutis definitione statim nota ianira sit, id quod
milii minimi: videtur 3 num vero virtutis haec praedicata in lius sint cognituri, si eam ita definirent. Virtus cst potentia in homine ex legibus sanae rationis suam naturam con servandi , hoc est potentia omnes reales pectectiones men iis & corporis sibi comparandi, seu naturae nostrae ex legiabus sanae rationis realis persectio , vel si mavis melioratio. Regeres equidem, virtutem ejusmodi multo rarius forte iam ter homines reperiri, ac bona apud Ethicos tales inveniatur ejus descriptio; sed negare interim non poteris, haec, quae alii tantopere de virtute praedicant, ex liac ipsa definitione olivis statim perspicua esse. Nam si virtus revera nillil , liud est, quam naturae nostrae ope Intellectus non praeo
cupati sed a praejudiciis purificald realis quam quilibet possidens in seipso percipit, non imaginaria) per tectio seu naturae nostrae melioratio , Ouid quaeib praestantius aut amabialius
102쪽
lius erit virtute λ haec utique omnibus tunc praeserenda erit, nos omnimode quantum per naturam possibile reddet f lices, ac sola nobis sinciet ad beate vivendum Ex hisce vero perspicuum, haud magni momenti esse, quod vulgareis praestiterunt Philosophi, dum bonam definitionem volunt constare ex genere & dii ferentia. Data Gnim rei generatione, uti hic postulo, hoc ipso, & quid ea cum alia re habrat commune, & in quo ab eadem differat, scire datur; atque ita semper vera differentia, quae dicitur specifica, indicatur. Pnecipiunt quidem boni hi magistri, hanc differentiam effe astiuirendam, sed vero medium, quo ea obtineri possit,& quod hic primum est, ne minimo quidem digito monstranti Nec video, quenquam in veritatis inquisitione mulitim progressurum iis, quas vulgo habent, definitionibus. Videamus, quaeso, definitionem, quam n bis tanquam persectissimam isti Philosoplii ob dunt, nempe hominem esse animal rationale. Hic certe non invenio , cognita hac definitione aliquem multo eruditiorem, mante fuit, evasurum peculiaremque sibi, quam non rudior quivis rusticus jamjam habeat, cognitionem comparaturum esse, rusi quod fortd hic, se animal esse, dubitare videatur. At si quis mea secutus vestigia, primum, ut dixi, concepti bile, seu primum possibile, rei definitae definitione complectatur, hoc ipso se illi ejusdem rei generatio necessario patefaciet, nec adeo deerit occasio, vel de homine, vel d aliis animalibus talia inveniendi, quae rustico haut ita erunt nota, & ex quibus, se magna & praeclara deducere posse, comperiet. Equidem non diffiteor, ad meam sententiai illos aliquanto propius accedere, qui di xerunt,bonam quam que definitionem causam essicientem debere includere; hoc tamen magis perientia, quam a priori, uti nos deduximus, didicisse identur. Nec deinde fatis est id ipsum aD firmare, nisi etiam, qua via omnium rerum causas emcie res certo per te ipsum assequi possis, cive ostenderis. Quod,
103쪽
qua ratione fiat, nisi evidenter explicetur, non adeo levi nsgotio primo statim aggressu patere id existimandum est. Ad
hoc autem explicandum me jam accingo: ubi ii talia, quae Lectores non omnes statim assequuntur, tibi occurrant, a tor sum, ut ea interim transeas, & absque nimia attentionis defatigatione continuo in lectione pergas , quoniam alia quoque exempla magis vulgaria semper miscere, aut prae cepta tam evidentia dare animus est, ut prioribus neglectis ea, quae summatim ad detegendae veritatis per nos ipses m modum pertinere videbuntur, him aeque, ut spero, haut difficulter tibi acquisiturus sis. II. ratio o Secundo. His observatis jam videndum est, ut mi 'a hi omnes definitiones, hoc est omnium primorum conc mula exhom. ptuum seriem acquiram. Ea enim serie detecta potero; μ' sibi Ο quousque placuerit, pergere, &, ubi locorum libuerit,
' dum iterum sistere: atque hoc perinde erit, ac si omnes,mo kiη-lices numero essent infinitae definitiones, possiderem. Quae est ' , omnia tibi quoque, Lector Benevole, non nimium dissicia; ω. sia erunt imitatu; sed ne opineris tamen, ea statim vel priam1 lectione posse addisci. Hac enim vice nihil aliud n cessarium est, quam id saltem, qua ratione definitiones fommanda sint, quod ipsi uri vel ex paucis hisce sub titulo, quid
e definitiones, tractenus expositis innotescit, bene in qui, ac insuper, thd perfunctorie saltem, ea perlustrare, quae ad titulum, qua ratione sint invenienda definitiones, prae sens sum traditurus. Videbis etenim reipsa, haec pauca lassicere, non solum ad omnia sequentia bene intelligenda, sed etiam ad infinita problemata solvenda, prout in fine ii jus sectionis aliquando perquam manifestum erit. uod verὸ
ad seriem omnium definitionum , seu primorum conceptuum, determinandam attinet, etiamsi illam una & eadem opera claris tribus praeceptis explicaturus, dubiaque circa haec, quantum necesse videbitur, remoturus, & exemplis tandem perspicuis omnia illustrare allaboraturus lina; attamen res haec
104쪽
ν ARS SECUNDA. 73haec prosecto tam ardua est, ut fieri vix posse credam , eam statim ab unoquoque captum iri: praesertim quia nonnullata hujusdem rei partim a satiori experientia, partiin quoque reliquoriun istorum, quae in toto hoc opere explicantur, cognitione dependent. Quapropter non opus erit, in prima lectione, quod jam ante etiam monui, his ipsis te multum fatigare , siquidem pervia tibi non statim videbuntur. Ut autem nihil eo minus hoc institutum jam nunc, quoad ejus fieri potest, a me perficiatur, tres hae generales notentur regulae, quarum prima lidec est: uando aggredimur rem quamcunque tractare, primo Reguia re cogitationes, quas de ea habemus, absque usio ordine percurren- - ρο
do,nus secialitersed omnes ρπιῶ ,quantum Meri poteraeneratissime seunt considerandae: deinde ad istis erit attendendum, quae nos diverso modo afficiunt, s hic tot eorum genera, quot
nimirum ejusmodi observamus iuversitates, sunt constituendae tandem maxιmopere, ne aliquid latium generum praeterm it tur, cavendum erit. ca. Unumquodque porro nostrarum cogitat/onum genus, rursum eadem ratione, hoc es, triptici re- Pectu nominato conssderandum s s,si nova hic exsurgant H- versa genera, quodvis eorum eodem etiam modo erat tractandum. 3. Atque hic processus eo usque continuandus, donec ad ejusmodi perventum sit genera,cum quibus reliqua enfra n
ιιI commune habent, sed quaest uti diversam naturam seu H-
versam generationem habere obserBantur vel conc*runtur; csita horum generum cognitιo penitus erit exhausta. Notanda vero circa primam hujus regulta partem veniunt nam i-o
psa observarit, quasdam cogitationes sub se alias complect-. seu includere, priores sive includentes utique erunt generaliores , posteriores autem sive inclusae specialiores. . Hinc li- ροα, me intelligere per genera entium ea, quae plura en-Κ tia,
. Si quis ex me quaerat, unde cognoscere liceat, quae--rant Teneralia: numam non retondeo: si uis rei-
105쪽
7 MEDICINAE MENTI stia, diversam quidem generationem, sed communem tamen habentia naturam, sub se comprehendunt.. 2. Si vero quis sciscitetur, unde sciri possit, utrum siqua inter plures cogitationes diversitas sit, nec ne, hoc loco nihil aliud respotidere licet, quam hoc ex eo colligi, si, propria teste conscientia, divertitatem vel aliquam vel nubIam percipimus. Verum maxime notandum est, hic inprimis ad alicujus rei diversitates non externas, sed internas,
quantum fieri potest, respiciendum esse, quod ipsum clarius in sequentibus explanabitur. TV33. Si quis interroget, quid observandum sit, ut certo noscamus, plura diversa cogitationum genera non dari, re sponsi loco accipiat, id hinc evidenter sciri posse, si obser Vetur, vel a posteriori, Omnes meas particulares cogitati nes in hisce cogitationum generibus ita includi, ut nullam earum Omissam esse appareat; vel a priori, si impossibil sit, plura diversa genera concipi posse. Verum ne quid hic . desideretur, omnia haec ad pleniorem rei intelligentiam e emplis declarabo. omnes meas cogitationes, hoc est, quicquid ab ineum te aetate videndo, legendo, vel audiendo cognovi, per alia quot tempus eo ordine, quo in eas incidi, perquam generaliter seu summatim recolligendo, hinc confusum satis orbri video chaos. Ad quod si perlustratione denuo initii a tendo, indagans praecipue, num hic quaedam sint, quae me diversimode afficiant ; comperio, me triplicem presertimae singularem in iis diversitatem Observare.
I. Etenim observo, quarundam harum cogitationum objectum esse ejusmodi entia, quae percipi potius a me, quam concipi, Videntur. Haec enim non raro menti, ubi prorsus aliud quid cogito, etiam praeter meam voluntatem, sese imgerunt, eamque planE occupant qualia fiunt omnia entiata,
quae milii tanquam externa se repraesentant, adeo ut mens,
harum cogitationum respectu, se saltem passive habeat,
106쪽
PARS SECUNDA. riquemadmodum haec in prima Sectione fusius declaravi. Et
qttanquam etiam non diffitear , quaedam harum cogitati num objecta me concipere, ita ut horum respectu mens etiam aliquo modo active se habeat , semper tamen aliquid, quod a mente non dependet, iis admixtum esse deprehenditur. Talia itaque entia, quae milii hac ratione repraese tantur, Imaginabilia, aut se ibilia, vel, si mavis, phantam ιa tinposterum appellabo. 2. Observo, quaedam talia esse, quae non soluin optime, sed etiam varie a me concipiuntur, veluti ea sunt, quae
de Figuris, Numeris, Motibus ac similibus novi. Sit, exempli gratia, linea recta A B, cui appli- iacetur perpendicularis DE, aequalis pii. A D. Fiat hoc idem in omnibus Apunctis, quae in linea A B possunt concipi. Figura hinc orta ABC erit 6
triangulum aliquod. Hanc figuram
Variis aliis quoque modis ortum ha- ibuisse, fingi poteth Ponantur eniim, BAB & BC aequales & ad angulos rectos, ducamrque linea AC, hic dubitari nequit, quin idem formetur triangulum. Dividatur item quadratum AF CB per lineam AC dividei
tem angulos oppositos, & idem hinc triangulum exstimet. Idem quoque triangulum ex numerorum naturali ordino crescentium progrestione originem ducere concipi posset, ita ut DE referat unitatem, GPI binarium, IK ternariun &c. Non minus idem ut mobilis alicujus aequaliter sive . ni riniter accelerati velocitates concipi pollet, referentibus
locitates illis temporibus acquilitas. Atque ita idem infinitis adhuc aliis modis varie concipere licet. Talia autementia, quae sic varie concipiuntur, quaeque nullam extra m
videntur habere existentiam, clim in iis nihil concipiam , praeter puram extensionem abstractis ime sumptam, leuabΚ r omni
107쪽
6 MAEDICINE MENTIS omni materia secretam, Rationatium sive Maiaematicorum nomine imposterum insigniam. 3. Denique Observo, me quorundam entium haberocmitationes, quae quidem a me optime, non tamen instar praecedentium rationalium varia, sed unica tamm ac comstanti ratione concipiuntur; adeoque deprehendo, ejusm
di cogitationes nullatenus varie ad libitum krmari posse , sed absolute a propria eorundem entium natura dependere,ur non a me andae, sed potius quasi mecum is alae dici posse videantur, harumque objecta non nisi ut existemtia possint concipi, cum, sicubi ea existere concipiam, eo ipso semper omniis alterius entis existentiam ibidem excludant. Cujus generis, exempli gratia, ea omnia sunt, quae ut materialia concipimus, hoc est, quae extensionem, non puram seu penetrabilem, qualis est Mathematica, sed imp netrabilem , qualis omnium corporum est, praesupponunt. Haec vero entia Realia seu Ph ca appellabo. Video itaque tria diversia mearum cogitationum dari genera, nempe circa Vel Imaginabilia, vel Mathematica, vel Phina. Attendendum jam probe, annon his plura concipiantur. Ad haec respiciens, observo, omnia, quaecunquo unquam hactenus cogitavi, ita ad haec tria reduci, ut nil quicquam plane, quod praetermissum sit, queat ostendL Id ex eo quoque eridenter cognoscitur, quod, ubi quis ad taipsum sedulo attendit, non nisi tres intellectus operationes observet. Quae enim a nobis intelliguntur, ea concipium tur I. vel ut extrinsecus advenientia: atque hunc concipuendi modum eo praesertim in loco, quo haec accuratius pamia tractaturus sum , vocabo Imaginationem , quae respecta nostrae mentis activh se habet, ut distinguatur ab alio cog tandi seu imaginandi modo, ad quem mens nostra se meri passive habet, de quo supra locutus, statimque circa explicationem partis secundae hujus regulae plura dicturus sumiae 2. vel concipiuntur ut quaedam abstrivia ab omni materi quem
108쪽
i PARS SECUNDA. 77 quem concipiendi modum ibidem, nimirum ubi haec acci ratius, ut dixi, tractabuntur, Rationem appellabo: 3. velut realia, & hunc concipiendi modum tunc purum intel&cium uominabo. Nec sane plurium intellectus operati num milii sum conscius, quae his tribus non includantur. Imo fingatur, plures dari, plane tamen non video, quamdiu earum nullo modo conscius fuero, quid milii vel prodes vel obei se queant: idem ergo crit utique, ac si revera plures non existerent. Jam vero tot hinc entia oriuntur, quot intellectus stini operationes, quarum cum tantummodo,
velut jam ostensum, tres dentur, tria quoque ejusmodi entia,& non plura, dari colligendum est Unde & clare patet, quod, etiamsi tria hax entia nonnisi unicum quoddam ens sint, habito tamen respectu ad triplices, qui de hoc unico ente formantur, conceptus, hic tanquam tria considerentur. Id, qua ratione semper in qualibet re accidat, exemplo speciatim declarabo.
Sit aliquod quadratum hic juxta posi-ratum: hoc tuticum tantum ens est, Verum- consideratur ut triplex, ob tot intellectus Operationes, I. ut extrinsecus advenienS, quomodo villii repraesentatur, quando me
. as concipimus lineas, quae latitudinem liminiat inaequalem, & numero sunt quatuor, qua que non adeo aequalibus junguntur amgulis S quae ejus generis plura : atque haec quidem mens ninstra ope imaginationis, hoc est pastive, percipit. Quia V ro linc omnia persecte etiam concipiuntur, eapropter paulo ante hoc nuncupavi imaginari, quod se quodammodo
active, respectu mentis nostrae, habet. Sed quod & quadrati hujus ambitus niger, & area interior alba sit, de liis nullum prorsus concepmm habemus, & ideo dixi, ea admodum imaginandi passivum spectare, quo haec a prioribus probe distinguerentur. 2. Idem hoc quadratum concipitur
109쪽
78 MEDICINAE MENTI sui abstractum quid ab omnibus inaequalitatibus, & tunc is ipsum penitus Aversium esta quadrato, quod antea milii e trinsecus per sensus oblatum concipiebatur: ibi enim lineas inaequalis longitudinis, seu quadantenus aequales, hic vero perfecte aequales concipio , deinde lineae ibi habent latit dinem pro apicis calami eas describentis latitudine, lila coimina lineas nullius concipio. latitudinis; tertio ibi lineis in. qualis latitudo in ob calami apicem , qui tenui crena pro varia ejus pressiira jam crassiores, jam graciliores edicit lianeas , quo etiam facit inaequalis atramenti & nuiditas & aD fluxus, papyri asiperitas, ac id genus alia, unde hae lineae t titudinis seu crassitiei valde inaequalis figuram nanciscuntur,luc e contrario ubique tali ratione concipiuntur , ut hae imaequalitates penitus absiuit; tandem ibi nec illi quidem quatuor anguli ob hanc linearum, de qua dixi, inaequalem d
lineationem perfecte aequales esse queunt, cum hic econtri 'omni ex parte aequales esse concipiantur, ut adeo lim quadratum abstracte conceptum ab eo , quod tanquam extri se cus adveniens eoncipitur , toto genere disserre sit perspicuum. 3. Idem quoque quadratum, ut in se reapse est, poterit considerari. Nam si omnium eorum, que atramenti, quo describitur quadratum , compositionem ingrediuntur, Veram intelligeremus naturam, cornperiremus etiam , lain quadratum, quatenus nimirum in se ipso tanquam materi te quippiam, seu ex atramento constans concipitur, non Iim a quadrato per sensus extrinsecus repraesentato, sed &ab eo, quod abstracte concipitur, plane diversum elle. Climitaque quadratum hoc reipsa unicum saltem sit& triplicitamen modo concipiatur, civissime exinde patelcit, unum idemque ens physicum ob triplicem cogitandi modum ut triplex spectari. Hinc addiscimus , ad scientiam nostramis
augendam tres inprimis veritates csta' acquirendas, rerum scilicet magιnabilium, Rationalium ac Re tam 3 sed existimo tamen, idipsum non in praesenti, Verum eo demum , loco Pisitj8od by Corale
110쪽
loco exprofesso esse agendum, ubi de hisce in specie tractaturus siun. Hic enim loci generalia tan im artis inveniendi trado praecepta, & ex consequenti, quid omnibus sit commune, determino. Quantum ad secundam superioris regulae partem, ubi Explicam dicitur, unumquodque distinctarum harundem cogitati num genus iterum eadem ratione, qua hactenus usitIS sumis, circa entia
pertractandum esse, attinet, eam quidem jam satis juxta cum ipsa prima parte explicatam esse credo ; sed eandem tamen exemplis etiam, utut quaedam huc referre necesse non habuerim , ultro illustrare animus est. Obtinuimus jam tria entium genera, Imaginabilium, Mathematicorum & Physicorum quodsi vero omnia sub his generibus comprehensa cognolcibilia distinctius determinar vellemus, eorum unumquodque in alia rursus genera, qua tum fieri potest, distribuendum esset. Sint exemplum entia primum imaginabilia. Sedulo Muin L . hic circumspicientes Obsereamus I. Horum nonnulla talia esse, quae, ut percipiantur, externorum praesentiam exigunt; qualia sunt, quae visu, a ditu , tactu &c. percipimuS. 2. Quaedam, quae & a prioribus, sensu scilicet perceptis, unice desumpta videntur, esse talia, ut, licet longe ablint, interim tamen tanquam objecta pricientia a nobis consid rari possint: cujusmodi sunt omnium absentium internae repraesentationes, vel, si mavis, imagines. . Quaedam nullo modo nobis repraesentari posse, quandoquidem ne ullam quidem eorum imaginem formare licet, quanquam ea vividissime percipiamus: cujus generis ea omnia sunt, quae placent aut displicent, ut, doloris, Voluptatis , odii, amoris perceptio, cdendi bibendique appetitus &c. Verbo: Omnes nostrae passiones. Nam etsi objecta &occasiones, unde hae oriuntur, itemque actiones, quae ex ejusmodi producuntur passionibus, sere s emper imaginari