장음표시 사용
91쪽
cumstantia variam in nobis, sed ab extra quasi oriundam , excitant cognitionem. Quatenus igitur intellectus & ima'
gnatio eadem ratione conveniunt, nullum quoque circa
veritatem & fallitatem suboriri potest periculum, sive hac sive illo utamur , qua de re in tertia lectione prolixius: veim quia i epillime imaginatio intellectui pland contraria
nobis persuadet, infinita nimirum nobis cognita esse, quae tamen cognita neutiquam sunt, lueque duae facultates facillime etiam inter 1 e confundi possunt; ideo cuidam philosophari incipienti nec ea, quae stipia annotatione prima in eadem hac sectione exposui, nec quaecunque alia ab aliis circa haec in publicum edita extant, sussiciunt, sed necesse
est, ut certum insuper signum exhibeatu , quo certiores reddamur, num rem concipiamus aut imaginemur. Hinc
secundo Ostendi,praestans admodum in hoc negotio conlisium e late, ut q uis scripta ejusmodi autorum, qui omnia sua b ne conceperunt, sedulo attenteque pervolvat, quia hinc imde duas lialce facultates saepe a se invicem per ipsan experientiam optime distinguendi datur occasio, atque sic haut dissiculter praecavetur, ne ab eo saltem, quod verum est, aberremus, id quod clarissimh per experientiam confirma ' tur. Etenim qui in Mathematicorum demonstrandi an versati sunt, certe evidentilis plerumque & firmioribus rationibus, quam hujus scientiae ignari, omnia nobis explicare lent. Unde & liquido patescit, quae ratio sit, cur Carte situm sequentibus notio haec, in clara & distincta percepti ne solum veram cognitionem consistere, evidens admodum videatur. Nimirum quia Dominus Cartesius in Mathesi sim gulari se ipsum ratione exercuerat, eo ipso duas has lacu, tales optimh ab invicem distinguere didicit, ut adeo imagunatio tam facili eum negotio, quam alios, fallerenon posset; qua etiam ratione in Physicis talia, quae optime fine comcipiuntur , & tanto quidem numero, quanto ante ipsum n
mo , exlubuit: quae cum ejus secutores saepe legerint, s rioque
92쪽
xi oque meditati fuerint, non mirum est, si ad detegendam Postmodum veritatem nihil aliud sibi opus essse arbitrentur, quam, quid H clararedi cta perceptio, probe Ince gigere. At vero in hoc error admittitur, quod sibi persuadeant, id omne, quicquid est cognitionis suae suique ducis, ex ita hac notione ortum habuisse. Quamlibet enim hanc ipsam n tionem tantum ignoranti sussicienter proposueris, videbis tamen indubie, hanc solam ad veri fallique cognitionem eiadem minime sustechiram , eumque proinde nillilominuscipe a veritate aberraturum esse. Id quod etiam Cartesius variis in locis expresse fatetur, innuens, haecce melitis exemplis & usu, quam descriptione ulla, adduci. Si itaque vel hac vel istis notionibus, quarum in hac objectione fit me lio, alii videnrur in veritate indaganda magnos fecit se progressus, hi ipsi certe ex earum mera notitia enati non sim sed potius ex eo, quod viri illi alioquin in acquisitione v ritatis per ejusmodi rationem, quae supra numero secundo initioque tertii, ut & hic loci tradita est, valde essent exe citati ; qui adeoque reipsa in semetipsis compertum habent, hoc, quod iubministravi, conssilium, serium puta Autorum probE concipientium lectionem ad praedictam dissicultatem
curamque illam, num concipiamus rem an imaginemur,
tollendam perquam prestans esse remedium, & propterea nullo modo negligendum. Hoc evidentius adhuc futurum esset, ii quis laborem in se susciperet, & sequentia in hoc ipso libro, qui ad manus hst, serio atque diligenter pervo, Veret. Quemadmodum enim hactenus de facultatibus coimcipiendi & percipiendi generalia quaedam & admodum pauca in primi hac sectione attuli: ita in secunda deinceps &tertia sectione multo fusius exemplis compluribus illustrata eadem persequor : & ita quidem, ut in secunda sectione solam concipiendi . facultatem , Omnes illius operation particulatim recensendo, & quam plurima, quae optime con cipiuntur, exhibendo, considerem in tertia vero sectione
93쪽
solam percipiendi inprimis facultatem expendam, speciatim
illius impedimenta de quam multorum errorum causa exibstat imaginatio eferendo, adeo ut mihi certo persuadeam,
quod, si quis haec attente perlustrare, atque siciexperientia in se ipso duarum harum operationum differentiam addisce re voluerit, liis perlectis id negotii tam feliciter ipsi pol,
modum cessurum lit, ut absque ulla difficultate certus tecum in hoc esse valeat, ' num.affirmare vere possit, se rem albquam concipere, aut laltem imaginari, numque unum cum altero confundatur. Verum quia hoc remedium, quod i
tellectus Sc imaginationis confusionem praepedit, quodque usque litic exposui, a posteriori saltem, ut ita loquar, dea citur , exhibere etiam aliud volui a priori, seu ex ipsa rei natura, derivatum , idque inprimis hanc ob causam, quia consilium jam exhibitum multam ejusmodi autorum, qui sua bene conceperunt, lectionem praesupponit, propterea que in principio philosophandi optimum remedium esse n quit, utpote in quo potius ex ipsa intellectus de imaginati nis natura leviter, & in quantum saltem tum necesse est, cognit1 remedium statim quoddam seu certum aliquod has duas facultates a se invicem distinguendi signum derivari
debet. Quapropter nec adhuc tum circa superiora acqui
1cere, sed tertis certum quoddam Sc inligibile signum, quo quilibet absque mora imaginationem ab intellectu dissimguere possit, producere lubuit. Perhibent e. g. OmneS, ca cum de coloribus non posse judicare , quod utique veris,mum, quia, quod ab imaginatione dependet unich, nec ad intellectum ullo modo spectat, non nisi per imaginationem solam addisci potest. Et quia infinita talia exempla circa colores, nos, sapores&α exhiberi possunt, qualia de nos supra dedimus non pauca3 exliinc primo conclusi, clarissimum esse, quod imaginatio in omnibus hominibus non sit aequalis. Postea exinde deduxi,si cognitionem aliquam h beamus, scireque velimus, num cognita res perfecte a n
94쪽
PARR SECUNDA. 63bis concipiatur ; nihil aliud ad hoc opus esse, quam ut eat dem consideremus tanquam plant: ignotam, ac si nempe ea de re nihil unquam comperti essemus , hoc est, quali mi quicquam hujus cognitionis a rebus externis uobis advenerit, sic enim hanc ab imaginationis operationibus optimEseparabimus ;) atque si hoc non obstante tum clare cogia scimus, nos nihilominus cum alio quopiam cognitionem ,
eam certo communicare posse, ita ut ille aeque ac nos eamdem cognoscat 3 cemim erit, nos istam rem revera cognoscere. Sed,mente tua in hoc ipso nondum acquiescent , magis tutus adhuc atque certus ibis, si alium, qui hanc cognitionem sibi prorsus ignotam esse supponit, tibi quaesiveris, Viderisque, num, hac conditione rigorine observata, essicere valeas, ut ille non miniis ac tu rem eam cognoscat ,
atque si hoc peragere possis, quod ipsium, si alter rem a t
expositam expositione reciproca bene explicet,statim innote- t,) certissimum eri te rem concipere: nam concipiendi lacultas in omnibus aequalis est, ac proinde emere etiam, poteris, requisitis ad hoc necessariis, quae insequentibus exponuntur, adhibitis, ut hanc eandem experientiamia, quam in te experiris, alter quoque aequE ac tu in seipso e periatur. Re itaque ea ratione exposita, ut &supra prolixius id egi, non video, milii jam poste objici, quod omnibus ferme aliis, assirmantibus, se rei alicujus claram disti
ctamque cognitionem, aut veram sive adaequatam alicujus rei ideam obtinere &c. Opponi solet, unde nimirum certi
sint, rem ita se habere, uti fidenter aflerunt. Haec, inquam, mihi objici nequeunt. Nam si quis milii statuenti, me rem quandam perseem concipere, objiceret, unde scirem, me eam persem concipere exhiberem ipsi sigiatim certum, ex quo cognosci tacite posset, qua ego de causa hac in re ce riis sim, alius vero non item : nimirum quia mnc in potestate nieli est emcere, ut alter, hujus scienti ae plane rudis, aeque mecum rem concipiat. Ita Mathematici vere aliquid
95쪽
concipientes levi negotio praestabunt, ut & alii prorsus M dem licet ab humana cognitione remotum quid esse prima facie videatur, in se ipiis deprehendant. Pariter & M chanici artificosam detegentes m chinam , si ipsi eandem
verE concipiant, utique etiam efficere poterunt, ut certit dinem successus, quem praetendunt, multi Sque promittunt,
alius quoque hujus rei ignarus aequE ac illi mente sua videan Nec conjicio quicquam amplius, quod a me, vel ab accura tissimo, queat hic exigi. Iudicent interim alii ex his omni bis , quae differentia sit inter illa, quae ab Autoribus aliis, &inter haec, quae , me hac de re luci publicae sunt exposita. Iudicent etiam, num res tam paucis, quam quidem alii haesuli objectione affirmant, ab Ni possit, & an non potisis plura adhuc praecognoscenda Veniant, quae ipsa tanten a me sufficienter exposita esse spero. 1. Lichi aliquis praejudiciis suis impeditus de re quadam nequeat ambigere, quamplurinos enim videmus Et falsissinus ita acquiescere, ut satius ducant mortem subimquΛm ab iis vel tantillum discedere,) hoc ipso tamen non dum habet certitudinem, quippe quae dubitationis privati nem non involvit, sed, ut ita loquar, conceptibilitatem aut inconceptibilitatem, quam Vero possidet omnino hic qui in se ipso & secure novit rem quandam vel posse vel non possie a se concipi. Quinimo hic ob eandem rationem
summam habet certitudinem, qua major dari nequit. Ubi enim notum est, rem posse concipi, aut non poste, nil amplius poterit desiderari ad rem eam melius intelligendat seu concipiendam : ac proinde nullatenus de rei veritat
aut fallitate amplius hic ipse poterit dubitare , sed necesso
est ut conscientia ejus absque ullo scrupulo, seu intem, Miami difficultate, plane in ea acqinei car. Nec ulla ratione video, quid clarius, quidve distinctius tali cognitione esse postit; nec etiam conjicio, quare melior veritatis aut fallitatis noscendae sit exoptanda norma. Nam certe, sicuti lux . a se
96쪽
PARS SECUNDA. 6sse ipsim tenebrasque manifestat, sic veritas & sui & falsi est
norma, hoc est, quod Vere concipitur, non tantum affirmat, deo ipso esse posisibile seu verum, sed simulac ostendit, jus contrarium eo ipso non posse concipi, & per cons quens, impossibile seu falsum esse. 3. Eadem prorsus ratione, qui voluerit aliorum circa haec meditationes, ubi de intellectu, idea vera, essentia rei, natura rei, luce mentium Q loquuntur, cum meis lusce conserre, insignem, ni fallor, differentiam semper observabit, inprimis vero hanc , quod, licet illi differentes de vero & fallo opiniones habeant, & haec ipla certis definiri nibus, aut, si mavis, descriptionibus, determinare fuerint
conati, nunquam tamen videantur, si tale quid occurreret, ad eas respexisse, verum potius ad has illasve irinulas, quae meis apprime consormes sunt, relapses fuisse, qualis v. c. hac est: Et quamvis forte nonnulli aliud profiteantur, non existimo tamen, ipsos aliud ea de re concipere. Euisquis eorum ad suas attenderit cogitationes, nusio alio intestigiora modo id posse explicari observabit: neque enim usitas mentis dimidiam possumus concipere partem, quemadmodum cujus δε-bet,ut ut exigui,corporis. Verbo: Quod verum est,id intelli g,
bile, cogitabile, conceptibile &c. quod falsium, id non imtelligibile, incogitabile, inconceptibile &c. esse affirmabunt;& per consequens in idem prorsus mecum concurrent, qui quidetiam alibi loquentes de vero & falso statuerint. Cum vero peculiares loquendi formas adhibere moris mei non , sit, utut ostenderim, has, quibus utor, istis, quae apud omnes in usu sunt, consimiles esse, non tamen renuam, si ita serat occasio, aliorum quoque sermulas usui pare, quoniam non judico, has aut illas alicui obscuravinderi posse, maxime, postquam genuinus earum sensus a me, ut spero, satis superque hactenus si ierit enucleatus.
Licet igitur magni, meo judicio, sit momenti id obtinuisse, quod hisce paucis in prima sectione exilibui, ge-I nuinum
97쪽
66 MEDICINAE MENTIS Transiu- ώ nuinum nempe omnis nos Te certitudinis fundament m , quo verum a falso certo dignoscere, alterumque ab altiso discernere licet; hoc tamen nondum sussicit. Etenim opus quoque est, ut sciamus, qua ratione in instituto ita procedendum sit, ut omnem veritatem nostro Marte detegamus, hoc est, semper absque errore progrediamur continuo nova detegendo. Hoc autem in secunda sectione summa pe spicuitate explicaturus sum.
sECTIO SECUNDA.ctua ratione quis semper absque errore possit progredi
plura continuo nova detegendo. Sua ratione ITNfinitam renim multitudinem dum mente volvo,ac sum-
. .Pa mo desiderio ad intimam earum noscendam naturam se-xismata λ- uror, hoc est, dum meam scientiam ulterius, quantum fie-ε ς' i σ ri potest, promovere annitor, nihil aliud opus esse anima, Verto, quam ut, juxta traditam regulam, observem, quid ob inendo possim concipere, quid non. Nam solum attendens ad ea, sin , etsi quae Seca I. num. I sunt dicta, nempe quid queam concipe' re , eo ipso mihi videor rectam veritatis viam ingredi. I Ia culterius juxta regulae ejusdem Sectionis num. 3 praescriptum ad examen reVocans, experior, me de eorum plurimis, quin rum conscius sima, nullum plane conceptum habere i ade que ne a recta via semel inita unquam aberrem, haec ipsa, de quibus conceptum nullum habeo, ab aliis, quae ver comcipiuntur, accurate distinguo, nullus dubitans, quin hac ratione tutissime procedam. Ut autem in Via hac, quam pintero, longissime progrediar, levi negotio colligo, nil magis
hic e re fore, quis ut omnes possibiles concept , quos mentem meam posse formare obiervo, milii acquirere st deam. Quae res ne nimium accrescat, ac finitae meae mei tis potentiam longe exsuperet, & interim tamen omnia itae
98쪽
PARS SECvNDA 6 ada diate ac omnino complectar, ut certus sim, nihil a me esse praetermissum, primo omnes possibiles primos concentis, ex quibus formantur reliqui, redigam in ordinem , cosque imposterum Definitiones nominabo: secundo has ipsas definitiones in se conliderabo , & hinc deductas proprietates appellabo Axiomata e tertio definitiones inter sta omnibus modis, quibus id fieri potest, jungam, ac veritates inde derivatas Theoremata dicam. Cumque his ita politis, pro viribus attentissime circumspiciens non videam,ad quam aliam actionem natura apta sit mentis meae potentia, ac ad quae alia cognoscenda extendere ea se porro queat hinc absque dubio statuam, quod his rith peiactis tantum sciet tiae, quantum humanitus fieri potest, nobis comparaverimus. De liis tribus ideo soliun parandis hic loqui an,
Et circa definitiones quidem notandum in principio Ve- .
nit, Definitionem, juxta dicta, esse primum cujus rei comia.=, qtaceptum, seu primum, quod de re concipitur. Hinc clarum, sint: p Primo, tales a nobis posse formari conceptus, seu, nin is mstri plant: arbitrii esse definitiones condere. Nam unuS- Deu eme,
quisque in se ipso, quid prius, quid posterius sit concipien-Iρr- β.eum, semper observare potest, nec minus experietur, quid tandem omnium sit primum 3 id nimirum, quo aliquid prius concipi posse repugnat. Ita Observamus, motum non posse concipi, nisi mobile concipiatur, nec mobile poss concipi, nili ante extensum quid concipiatur, at denique vero , res extensione prius concipi posse.
Secundo patet,Omnem rei lingularis definitionem sem- α sim νper ejusdem rei primum formationis modum oportere includere, quem alicujus rei Generationem nuncupabo. Rem ι- μωere.
enim quandam verh concipere nihil aliud est, quam actio seu formatio mentalis alicujus rei ; atque ideo id, quod de re aliqua concipitur, nil aliud est, quam illius rei primus formationis modus, vel, si mavis, generatio. Deinde si de-
99쪽
finitio est primum, quod de re concipitur, & quo inquid
prius concipi posse repugnat, generatione Vero etiam adiit prius de re ulla concipi queat, omnis fand legitima seu buam definitio includet generationem. Habebimus itaque litoregulam infallibilem, iucundum quam non ibium definiti nes certo bonae, vel, ut aliis dicuntur, scientificae, hoc est, quae scientiam pariunt, semper proprio Marte condi, sed etiam, quanti aliorum definitiones aestimandae sint, dignosci
possunt. Quicunque ad hanc normam aliorum examina verit definitiones, errorum inibi occurrentium copiam M'rabitur. Liceat nonnulla saltem ejus rei exempla comm
morare, & e paucis hisce de pluribus aliis colligere. Quod enim ad Mathematicos attinet, si Euclidis de proportionali late definitio esset bona, hoc est, si ea generationem prinportionis includeret, tot de ea disputationes procul dubio non fuissent ortae. Quod ad Ethicos spectat, si illorum definitiones forent genuinae, animi passiones statim in ,
nobis excitarentur, simulacra adessent, quae ad eas excrutandas earundem definitiones requirunt. Sic, si definitio, quae naturam risus explicat, proba esset, stibito datis tantum
iis eodem definitione ad ridendum requisitis, in aliis risui moveremus 3 quemadmodum idipsum futurum est, si quis profiteatur, se quicquam vel consuetudini vel sanae rationi
admodum aperis adversium commisisse : veluti econtra m
n quisque mirabitur, si certo statuatur, aliquid posse fieri,
quod sanae rationi aperth repugnare videtur. Nec erit alicui, qui fallem novit tum aliorum consuetudines usitatissimas, tum ea, quae alii praecipue pro veris falsisque habent, difficile efficere, ut hi rideant, isti in admirationem conjiciantur. Ita risu iste exciperetur ab omnibus, qui se ignem ex glacie suscitaturum promitteret, sed omnes eum admirarentur, si idem praestaret: posse autem id fieri, notum est, siquis scilicet glaciei figuram convexam, qualis causticis V, tris est, dederit, atque eadem etiam ratio est in caeteris.
100쪽
PARS SECUN D A. 69Quod Physicos concernit, bona sane apud illos definitione nihil rarius.-De Domino des Cartes quid dicam Equidem in incomparabili viro id nunquam satis aestimari poli
puto, quod ab innumeris praejudiciis, quibus nos omnes ab ineunte aetate nimium quantum imbuti sumus, se omnium primus adeo feliciter liberaverit, ut anno hujus Seculi XXXVII praestantissima ingenii sui specimina edere pollet, quae ipsum a multis retro annis in meditationibus ejusmodiversatum fuisse satis probant, cum tamen fere omnes alii circa has res in crassissimis ignorantiae tenebris tum temporis versarentur. Sed quamvis haec se ita habeant, atque i ter alia in phylicis ea praecipue praestiterit vir ingeniolis Ibmus, ut profecto illis paria a quoquam edita hactenus non viderim: ambigendum tamen non est, motus definitionem, quam tradit ipse, non nisi ejus proprietatem declarare, gemminam vero motus naturam sive generationem non ines
dere λ unde magnae ortae sunt difficultates. Nam si, ad ejus mentem, motus nillil aliud est, quam separatio corporis a
contiguo corpore , quis inde non concludet, utrumque tam quiestem, quam motum corpus moveri t Si manum, exempli causa, separavero a mensa, mensa itidem eo ipso separabitur a manu, adeoque juxta ejus definitionem & mensa &manus movebitur; id quod sanae rationi ac plane manifestae
repugnat experientiae: nam sola certe malam movetur. Liacet Vero alio loco explicet motum per vocabulum translationis, non autem separationig, quisque tamen attentin f
cile perspicit, motus effectum sic saltem describi, sed causam
efficientem non exhiberi. Hanc si monstrasset, dubio procul haud statuisset, corpus a manu motum & ab eadem l paratum continuo, ni corpora obstarent, motum iri, quod, me judice, festissimum est, quemadmodum hoc amicis ante aliquot annos per literas clard demonstravi. OptimE dei de notavit, Philosophos omnes, qui ante eum vixere, al,
quid pro principio potuisse, quod ipsis plene cognitum non I 3 fuerit,