장음표시 사용
71쪽
tem, hoc omnibus quidem semper fuisse notum, sed a nullo, quod sciam, concessiim, hoc ipsum scilicet, nec ullum aliud , genuinum veritatis V fallitatis tantummodo aeta
a. Aia eauteu Atque haec omnia quidem sine dubio ita se I ent,
, i ac in iis ades acquiesco, ut, licti totus mundus, H fieri
iuba a. is, qui posset, in re tam clara milii impudenter contradiceret, evim hactem nihil omnino tamen communi suo dissensu ad me ab haedimovendum sententia proficeret. Imo, si omnia hact sitione iis. fa nus in hujus rei probationem allata non sincerent, pl sicer se in se autem sufficiunt, dissileri tamen, lumine naturali comia, is , i 'Victxis, nequeo, me longe certiuS, ac quisquam alius operatio praese posse scire, num actio illa, manum, Verbi causa, quovis
pM m η fest ferh momento, & quotiescunque placuerit, extendendi, sit mei arbitrii. Nemo profecto hoc me ipso melius ex periri poterit. Quanto magis ergo ex me ipso certis ero, quam ex quolibet alio , num aliquid concipere valeam , , necne i Et haec quidem ita, ut dixi, sunt. Uerum enimvero non possiim non candide fateri, ea videlicet, meo quaeaam posse , quaedam non posse concipere utut aeque certa sint, non tamen aequE perspicua esse. Hoc enim, multo evidentius mihi videtur, me quaedam nullo modo' posse concipere , ac illud, me quaedam concipere post , qua in re unicuique propria conscientia validissimus erit testis. Hinc quoque perspicere licet, omnes demonstrariones ad absurduin seu impossibile deducentes omnium maximd nos ad assensum adigere. Ac proinde Mathem lici in rebus obscuris , aut ubi praevidebant, adversarios
aliquid dissiculter accepturos, exemplo sit Archimedes ejusmodi potius demonstrationibus, quae hujus similisve sunt formae, sint usi. Quantitas aliqua alia quadam aut
major, aut minor, aut aequalis est : quartum non datur.
At impossibile est, seu nequit concipi, eam esse quisis a lia proposita quanutate vel majorem, vel minorem. A qualis
72쪽
qualis igitur erit. .Qui demonstrandi modi,etsi menti non atque faciant fatis, ac ii, qui ostensivi dicuntur, quia nobis acceptius est, aliquid posse, quam non posse concipi ; prius
enim potentiam, posterius nostram indicat impotentiam . multo interim sortius adversarium ad assensum , qui unicus eorum est 1 copus, cogunt. His rite perspectis, tum hujus diversitatis genuina causa determinanda, tum huic difficultati praesens inveniendum est remedium. Hoc ut fiat, n tandum , nemini in Omnes suas cognoscendi facultates a curatius inquirenti, fore Observatu difficile, non tantum , per externos, visum, auditum &c. sed etiam per intemos seresiis, quando nullum extemum objectum adest, hoc est, tam per absentium reriuri imagines, quam nostros appellus plurima nobis innotescere. Linde patet, alias hisuper cognoscendi dari facultates. Quia vero hae iacultates alia quid commune habent, & Omnes a re quassi externa saepe enim praeter voluntatem in nobis excitantur originem di
cere Videntur, era omnes quoque tanquam unicam considerabo, & quia harum facultatum opera sub specie imagi,
num pleraque nobis exhibentur, hac de causa eandem -- posterum dicam maginationem. Qui igitur attentius hanc facultatem, quam modo Imaginationem vocavi, conssiderat, euna latere non poterit, hanc cognoscendi facultatem non videri ita a nostra natura dependere, ac priorem illam, de qua ante dictum est, quamque intesiectum nuncupavimus.
tibi enim intellectu quaedam concipimus , vel concipe non possumus, ea omnia quali a nobis ipsis peragi videntur; at per hanc posteriorem, imaginationem puta, omnia poti is quali extrinsecus, uti comoedias spectantibus accidit, adveniunt seu repraesentantur, adeoque tantummodo percφι-untur , non vero concipiuntur: quoniam nobis invitis saepenumero occurrunt, ut sunt, dolorum perceptiones, absentium rerum imagines, quae nobis observantur, externa item
omnia, & his limitia, quae visu, auditu&c. percipiuntur.
73쪽
I MEDICINAE MENTIs Advertimim praeterea eorum quaedam, quae nos imaginari ac a nobis percipi diximus, esse, quae possumus concipere, quae dam vero esse, quorum infinitus est numerus, de quibus nullum conceptum formare licet. Ita quaevis mechanica facile a nobis concipiuntur ; cum contra, exempli gratia, de colore rubro, quamvis ejus perceptio claristima. hoc est, talis sit, ut eum nunquam cum alio colore, aut alia quaris perceptione confundamus, nullum prorsus conceptumo, quemadmodum mox clare demonstrabo, formare queamus. Priusquam progrediar, quaedam laic bene notanda sunt. Primo quidem, quod plerique vulgo duos hos loquendi in dos, aliquid non posse concipi, &, nullum nos de aliqua re conceptum habere, pro iisdem habeant: sed ne linc ina parte consulto apud lectores orianir, utpote qui duo haec ab invicem probe distinguo, Observandum est, me, quando dico, aliquid non posse concipi, non alio in sensu id intelligere, q uam qui apud omnes Mathematicos in usu est, nimirum, duos quoSdam conceptus non posse conjungi; a que ubi hoc ipsum contingit, ibi fallam rem cisc enuncio. Cum vero dico, nullum me de aliqua re concepnun habe re, idem hoc milii est, ac si dicerem, nescire me, num ali quis de re quadam conceptus pollit formari, nec ne ὴ atque cum hoc ipsum accidit, tum rem mihi incognitam cile prinfiteor. Verum hac de re prolixius dillerendi infra pag. 36. dabitur locus. Interim secundo notandum quoque bene est, me nunc non indagare, qua ratione haec omnia in sua natura spectata se habeant. Pertinet hoc ad alium t cum , & in iis explicandis, quae prolanarus sum, non requia ritur. Certum tamen est, has duas cognoscendi facultates,
concipienda sub forma actioms, percipiendisi arma passi nis, nos diverso modo assicere 3 & me id, quod concipere nequeo , Verbi gratia, baculum integrum sua parte ab eadem absciisa minorem esse, nullatenus posse imaginari: ecorura me ea, quae percipio seu imaginor, partim posse concipere,
74쪽
PARS SECUNDA . M veluti, baculum integrum Bacto esse majorem, partim vero de quibusdam eorum me nullum conceptum habere, veluti
decoloris rubri, aut etiam , ut modo dictum est, doloris perceptione, de quibus utique nihil concipio , cum de his ne quidem ullam possim imaginem formare.
Hinc advenimus, quare in cenitudinis acquisitione ea, quae concipere nequimus, nos plus assiciant, & devictos teneant, quam quae concipere nobis datum esti nempe, quia ea neque concipere, neque imaginari valemus. Adeoque perinde est, utrum illa capiendi impossibilitas intellectui, an imaginationi sit adscribenda , cum objectum tale nobis utroque modo sit quasi aliquid incogniti: sede coimtrario, quia quae imaginamur, qualidoque possunt concipi, quandoque nullus de iis habetur conceptus ; magni reseri, ne, quod tantum imaginamur, cum eo, quod concipimus, confundamus. Quippe hinc facile poterit fieri, ut quaedam
a nobis concipi putemus, quae reVera tantum imaginamur, hoc est, ut credamus, nobis quaedam esse nota, quae tamen
ignota sunt. Ac proinde non pari assicimur certitudin , seu, non ita fortiter ad assensium cogimur in rebin, quae comcipiuntur, prae metu, ne, si minus circumspecti limus, fabianaur , quam quidem in rebus, de quibus conceptum nubium habemus, cum in his nullum unquam deceptionis periaculum sit metuendum, ut jam ante clare demonstratum est. Hinc porro certum remedium elicitur, in quo Omnes periculum faciant, num aliquid concipiant, nec ne, si nimiarum addiscant multa seequenti exercitio concipere I atque ita ipsa experientia saepissime cognoscant disserentiam inter facultatem concipiendi seu intesiectum, & inter facultatem percipiendi seu imaginationem, quas ideo deinceps faciliori negotio discemere poterunt. Ita qui bene concepit, qua ratione Neoterici omnia naturae phaenomena, quae vulgo ob metum vacui fieri dicuntur, explicent per solam corporum pulsionem; facile agnoscit, alios de horrore vacui, quem . ut hίγ 1 2 dicunt Diuitirpo by GOrale
75쪽
44 MEDICIN E MENTI sdicunt naturae inesse, de attractione ac similibus, nullum plane, veluti praetendunt illi, formare posse conceptu nec tam facile imposterum a limitibus se decipi patietur. Unde etiam clarisiimh patet, cur nulli fere magnos hactenus in Physicis fecerint progressus, quam qui valde in Maillesiluerunt exercitati. Mathematici quippe, repetito iape e perimento , didicere, quanta 1 it differentia inter concipiendi & imaginandi facultatem. Patet quoque, cur quibuS-dam, quae de cognitione intellectus traduntur, difficillima
videantur, imo, cur potius autument, te aut nihil, aut parum didicis Ie ; cum tamen tam praeclara exhibeantur, tam laque perspicuitate tractentur, quantum hujus rei natura in
philolophandi initio postulat; Imaginationis scilicet operationci hactenus nos totos ita occuparunt, ut fere ea, quae intellectus sunt, non animadverterimus, & quamvis ostem dantur, nobis tamen quasi non entia appareant, nisi haec res
multis exemplis ad intellectus cognitionem faciliorem redindendam bene declaretur. Uemm ejusmodi exempla in diasciplinis aliis, praeterquam in Mailicii, rarissima sunt,'cujus tamen elementa pauci vix a primo limine salutarunt.mP tet denique, quare ipsa veritatis investigatio adeo sit dissici. lis , ut nostra mens non sine aliquo labore ac defatigati ne possit ad ullas res attendere. Id quod sane non aliund accidit, quam quia extrinsectis quasi continuo tot in noliram naturam ope imaginationis fiunt imprestiones, quibus actus intellectus, seu, qui a nobis immediate peraguntur, ultra modum impediuntur 3 tum etiam, quia, cum otium lab re gratius sit; ab ineunte aetate curiol itate quadam allecti potius ad ea attendimus, quae nobis absque labore ac ditis cultate, qualia dantur in imaginatione, cognoscenda osse runtur, quam ut multo continuoque labore, multis insuper ingruentibus impedimentis, ac tanta, quanta in intellectus usu requiritur, cura, scientiam acquiramus. Unde innumeri errores, quos paucissimi postea maturis annis valent
76쪽
quam longo usu & familiaritatis jure sibi devinctam occi pent , niti ipsis juxta legem & hujus remedii, ut dixi, ductum frequens has duas operationes bene a se invicem discemendi detur occasio. Licet autem hujus remedii ad praedictam difficultatem I tollendam liaud spernenda milii innotuerit praestantia, utpote cujus solius Ope praxiari viri singulares fecere progresi inprimetu Νmius; fateor tamen, id accuratius examinans , hoc non iussi D sutis ulvi elle posse, qui mulim in detegenda veritate simi exercitati, qui commode sese parum concipientium consor- m ac imm-tio subducere queunt , & inprimis, quibus tantum contin- git otium, ut satis ad rem, in qua occupantur, sint attenti. Deprehendimus enim, quosdam eo plures & utiliores perceptile fructus, quo majores ad has res oblatae illis fuerunt
occaliones. Verum enim vero, cum eae raro offerantur,
paucis liocremeditura poterit multum prodelle. Hanc ob causam, eo quod res magni momenti, imo praecipua est, de qua nos certos securosque initio plutolophandi eisse opo tet, investigandum erit tale alterium, quo notum redditur, an res qILedam concipiatur, nec ne i ut minus exercitati perpetuo ab omni errandi periculo sint liberi, si animus sit omnem hic tollere dissicultatem. Hunc in finem notandum primo, concipiendi sive imtelligendi facultatem in omnibus aequalem elle , uti parte prima hujus sectionis Ostensum. Si ergo verum est, me a liquid concipere, potero sine dubio essicere, ut eundem conceptum, qui mesi est, aliis etiam eandem mecum comcipiendi potentiam habentibus notum iacere pollim, & vice Versa procurare, ut, quod mihi conceptu impossibile est, alii idem quoque se concipere non pol se animadveriant. Demonstrationes Mathematicae hujus rei praesentissimi sint testes. Has , utut prolixas captuque admodum dissiciles, quando aliquis intelligit, aeque bene, ac MalliematicOI um
77쪽
6 MEDICIa E MENTIs subtilissimus, nec plus nec minus, eas concipit. Notam dum secundo, percipiendi seu imaginandi facultatem in limminibus inaequalem esse, ut dictum est parte hujus sectionis secund1. tride consequitur, non semper nos posse praestare, ut, quam iptimet de quadam re trabemus pia ceptio nem, eandem & alii, sicuti nos, liabeant. Sic enim coecis, exempli causa, natura factis, qui nec de coloribus, nec de ullo visiis objecto quicquam sentire pollunt, nullis verbis, ita ut hi ae lud ac nos percipiant, quid est igniamus nomine coloris rubri, luminis, tenebrarum, explicare valemus: perinde ut surdis, quid nobis vervat nomine soni, quo eamdem ii, quam in nobis experimur, perceptionem habeant, neutiquam exponere possitivus. Ex hisce duabus notis seu politionibus, quas indubias
esse nostra testatur conscientia, regula derivatur, qua O, servata quilibet in veritatis investigatione necdum exerciatus, certo distinguere poterit, num rem suo Marte conciapiat , anni: vero eandem imaginetur. His enim s positis tanquam certi simis,certum etiam eritis aruam, aliquiam hi notum, alii vero plane ignotum esse, observem, In mea
esse potestate, usu sestem mihi haut ob ante,stis verbis eo dem, Faque persectam, ac ego ι e ea de re habeo, notitiam
in ejus mente excitandis certum,inquam, erit, me istam tune rem non imaginari, sed concipere. D contra aBerto, me atii, ousprorsus ienaro,niassu verbis talem notitiam Impertirens Ie, ita ut non minus ac ego eandem cognosias; tunc ex poste rioripositione liquet,me rem tantum imaginari,non vero concipere. Sic ultimo observavero, mepotesatem habere cum alio, quem plane mea latet cognitio, aut quem saltem eam latere pono, quaedam communicandi, quaedam vero cum eodem me communIcare non possedia ut eι aeque ac mihi innotescant; ccerto concludo, me tantum hujus rei partem cognosere, eam nimirum, quam cum alto poteram commvnuar retiquam ve-
, quam non poteram, selum ιmaginari. Quam
78쪽
Quam facilis autem haec sit regula, quilibet tum ipso usu potissimum addiscet, tum ex eadem fiet planum, ipsos Plutosoplsiae tyrones hujus ope levi negotio plurima obse Vare, & jam feliciter assequi posse, quae subtilissimos Phil
sophos, ad eam non satis attendentes, ac ideo incognita pro cognitis saepe aflumentes, deceperunt, & mire Vexarunt, ut tuo loco luculentis ostendam exemplis. Certitudo imsuper ejus innumeris posset firmari experimentis. Norunt
quidam, verbi causa, quod, licet machina quzedam valde composita & prolixa sit, quia tamen illam perfecte conciapiunt, ideo quoque dato tempore ad id requisito efficere valeant, ut alii, qui alioqui de ea ne quidem cogitarunt, eandem aequd perfecte, ac illi ipsi, assequantur sive concipiant. Fingamus eodem modo, me ex aliqua regione, in qua sola ignis usus innotuerit, devenisse ad quandam Krrae plagam, cujus incolis hoc elementum plane ignotum foret, quo accersitus id propter fuerim , ut ipsos naturam ignis, proprietates, effecta, ac e variis rebus eum eliciendi nati nem docerem; nihil aliud hoc in negotio ad cognoscendum illum possum praestare, quam docere eos, ignem rem esse extensam, diversimode mobilem, variae magnitudinis, modo majorem, modo minorem , divertissimas & novas quovis fere momento induentem sormas , istum integrum
de loco in locum posse transferri, & his similia: quia nihil non horum concipio, & nullus dubito , quin illi ex meis
verbis eum in tantum aeque bene sint concepturi. Quae vero porro de igne dici queunt, sermone meo, ut illi non minus ea ac ego intelligant, efficere haut potero i nemp . quid id sit, quod lucem ac calorem nomino, quomodo in loco obscuro, simul atque accenditur, omnia illico objecta conspiciamus, quomodo membra nostra frigore rigida culore suo foveat & recreet, quomodo pleraque de iniere, &quali peniciis absumere videatur, quomodo nostrum altim gens corpus acerbistimum pariat dolorem, quam repente exstim
79쪽
48 MEDICINAE MENTI sexstinguatur M. Haec quia tantummodo imaginor, qui quaesbueram illis horum perceptionem, qui ea nunquam , .
videre, absque monstratione seni ibili persuadere possemuPari ratione luijus regulae modo datae, eadem facilitate ad omnes res physicas translatae, auxilio discemus, nos nullania lard notitiam de sonis, coloribus, aqua, aere, metallis habere, imo ut actiones, quae ad nos multo propi spe. stant, proferam, nos ignorare, quid sit, hos ridere, inos plorare, alios ste mutare, alios oscitare, quin etiam, γλratione ipsimet manum, linguam, aliave membra moveamus, &infinita alia liis similia. Hinc luce clarius est, quid idipsum sit, quod ignaris tamiae est admirationi, ubi audiunt, Physicos de hisce plutos, phantes candide fateri, se nihil horum, aut certe valde pamca intelligere, quae tamen isti quam persectis limb se scire, nihilque physica stienti1 evidentius esse posse arbitrantur:
quia scilicet omnia tantum imaginantur, & imaginari acimtelligere pro uno eodemque habere non dubitant; siquidem haud raro fiat, ut admodum vividh ab iisdem afficiamtur, deinde existiment, se nihil adeo perfecte ac ea ipsa imtelligere, dein tamen hi nullam rem minus es intelligant; sicuti ex iis, quae de luce & tenebris traduntur, perquam est manifestum, utpote quibus, juxta praedictam regulam, nihil ferme ignotius: sed quia tamen hic imaginasio omnium .vividissime afficitur, alii haec econtrario sibi adeo cognita . esse existimant, ut plurima, quae se difficulter intelligere pinantur, hisce, quasi notissimis, declarare conentur. Nec amplius porro mirabimur, apud plerosque locum habere, ut quascunque sormas absque ulli mentis repugnantia in a. has quascunque mutent ; jucunda hujus rei exempla ena rat Lucianus in Dialogo, qui inseribitur incredulus quia
stilicet res, uti easdem imaginantur, conjungunt aut etiam disjungunt, cum contra, si earum tentarent formare comceptus, ipso eventu perspicerent, se eas vel posse tantum, Vel
80쪽
vel non posse conjungere, licet summa ope anniterentur i a que ita a ficta dubiaque cognitione liberarentur. Ultimo inbrum nobis haud erit, quare multi intellectam, Echi tam pricitans sit bonum, omni modo spernant, &ei valde inbquas adscribant operationes i quia nimirum imaginationem cum intellectu confundunt, & quae soli homini naturali, hoc est, ei, qui imaginationem tanquam ducem sequitur, erant tribuenda, & qui propterea per sensus innumera praejudicia seu lalsia haulit, atque per internas imagines seu Phantasiam vit, ac ilis pallionibus autoribus, quicquid agit, perficere molitur: quae, inquam, homini naturali, hoc est,
ita constituto, quemadmodum olimes sumus natur1, tantum erant imputanda, ea homini intellectuali, qui non nascitur, sed ope demum intellectus & genuinat Philoseplsiae
talis evasit, quique praejudicia, ab ineunte aetate hausta, sic emendavit, ut novum quati hominem induerit, falso adscribunt, cui tamen i sta omnia minime sitnt attribuenda. I Laec regula denique tam evidens est, ut, licet ea initio quibusdam aliter se habere forsan videatur, nulla tamen him jus divertitatis alia futura sit causa, quam quod raris litis supponant, eos, quos instituunt, istorum plane ignarose
se. Hac de causa aliquando petii ab iis, qui jaiulabant,
se artem otiandam callere , ut me docerent, simulans me eam penitiis ignorare: ubi desiderio meo conabantur satisfacere, levi negotio praeter opinionem eorum demonstravi,
illos eandem non persecte intelligere. At hi non erant ex obstinatorum & pertinacium hominum numero, ad quorum desiperatum morbum nullum a Philosoplata remedium. Hoc igitur, si & ab aliis probe Observaretur, nempe ut alios, quibus quaedam aperire animi eii, semper eorum plane ignaros esse supponerent, evestigio hujus regulae evidentiam notarent ; adeo ut omnis lard sis inter homines de scientiis orta, ni callem propriae reluctarentur conscientiae, ejus ope semper ipsa experientia posset dirimi, & thinc nullus am-