장음표시 사용
41쪽
IO MEDICHqAE MENTI seo magis nos assici tuiti Hoc autem patet exemplo cibi ac ponis , qui summopere nos assiciunt, ubi valde esurimus& iitimus ; sed nauseam in nobis excitant, ubi satiati cin r rrari i ις gimur eos contra appetitum sumere. .c comoedia, licet elegantillima, sat magnum tamen taediuna asserret, ni in certos divideretur actus, aut ii saepius eadem spectaretur.
Hinc etiam fit, ut, qui splendidissima inhabitant palatia,
aut hortos cultillimos pollident, tantopere iis non asticia antur ob ulum eorum continuum quam quidem alii, quitanim spectandi gratia eo tendunt, praesertim si vel raro vel nunquam talia viderint. Narrationes historicae, quas Galli Romans appellant, multos admodum delectant semel tanta im perlectae, vel longo post tempore relectae; No nulli liunc errorem quidem tacite in se ipsis animadve runt , sed utuntur varietate ac novis semper delectationiabus, sicque huic incommodo sele obviam ire & id e mei dare credular, verum quia tamen impossibile est, res suas cunctas ita ad arbitrium ordinare , ut unius delectationis pertaeli citari quavis alia eam statim pro lubitu permutar queant, est enim ea rerum humanarum conditio, ut sese delectationibus nostris varia , & s,pe satis acerba milc ant; nunquam vel ideo optatum finem tu assequuntur. Mirum sorte videbitur, si diciero, eas nos non solum multo magis assicere, si eis rarius se mur, sed etiam quanta
maxime, ii iisdem potius resistantiis. Id quod vulgo plane ignotum fuisset, quippe quod potius credit, quod deIectationes eo ni is nos afficiant & Ixtitiam pariant, quo eisdem magis indulgemus, & plui tristitiae asterant, quo eis magis relissimus nisi cogeretur, iis quandoque resist
re. Nam vel idcirco nos cibus ac potus magis asticiunt,
si appetitui nostro statim non fiat satis, sed si ad excellum
iis usque eidem repugnemus. Propterea qui sensualibus de--n tam, με lectationibus raro fruitur, sus praecipue, quae nos omni ui
assiciunt & si, dum eis uti statini, niluteorum, per
42쪽
PARS PRIMA. riper quae appetitus maximas acquirit vires, intermittat, objecta etiam , quae ipsiim alliciunt, sensibus objiciendo ;suis interim inclinationibus ita repugnarit, ut corpori eas non indulserit, n i quando per pugnam auctae ad magnum excessum pervenere ; nae is in ipsis sensualibus tantas e perietur luavitates, quantas pauci homines experti sunt. Ubi vero perceptionibus nostris ita indulgemus, & co npori omnia illa, quae illud bene assiciunt, largimur ; tapetit, ut, quod nos quam maximE delectat, nobis interim , lis Misis maxime noxium sit: non aliter ac bestiis, deliciis ciborum deceptis & captis, accidit. Hoc autem, quia, quammum advertimus, nobis tristitiam parit, conamur tanquam oratin ν, M. incommodum aliquod nos mala assiciens, quantum in no-
bis est, declinare. Et o felices nos, si, quae tristitiam gignunt seu dolorem, semper nobis noxia, & contra, quae laetitiam leu voluptatem pariunt, rhobis semper utilia forent i hoc dato sanE ad malum tam proclives liaud essemus, quam jam sumus nec dubitandum, quin tunc, quae nobis bona& innoxia simi, proprio naturae motu eliger mus. Hinc ego, cum in delectationes summas & perpetuo duraturas sedulo inquirerem, illas vero econtra, quae postrem patratam tristitiae causa sint, vitare conarer, o servavi, maximam in nobis excitari laetitiam, si rei alicui, quae quidem nos lummopere delectat, sed nobis interim,
quantaim damni secum ferat, ratione aut experientia comstat, obfirmato animo resistamus, inclinationesque, quae nos in contrarium perducere conantur, superemus. Est autem delectatio liare multo major delectationi- - -bus sensualibus quod facile exemplis probari potestrum, qui mundo & sensualibus delectationibus maximam,ij, s me partem valedixerunt, ac vitam austeram ordinariisque ho-minum cupiditatibus contrariam agunt. Hi enim dulce I dinem delectationesque internas, quas in se ipsis experiunmr, nobis explicare & satis extollere nequeunt, uti eo B r rum
43쪽
rum scripta abunde testantur. Idem vero adhuc emcacius per eos probatur, qui quaevis suppliciorum genera passi, etiam in mediis flammis plena delectationis indicia exhibuere; idque non fals5: fictioni enim hic non datur locus. Verumcnimvero hic permagni errores pollunt committi, nempe si ratio nostra non satis in veritate instituta fit. Homines namque stimus, hoc est, infinitis obnoxii erroribus, qui essiciunt, ut saepe credamus, aliquid esse bonum, quod tamen maximum nobis damnum parit. Licet vero non negaverim, si absolute superemus inclinationes, quae nos ad ea, quae mala judicamus,perpetranda seducere conan tur , eam victoriam magnam subsequi delectationem: ejusmodi tamen interim delectatio seu animi tranquillitas, quanta quanta lit, neutiquam est indubitatum signum, actiaones noliras ideo bonas esse. Nec enim minus laetitiae exporiemur , si posito hoc, qui priori contrarius est, calli, fallissimas perceptiones, sub specie tamen veritatis nobis appare res, secuti superemus contrarias hisce inclinationes,quae quidem in se optimae, nobis vero pellimae videmur. Satis mu in quoque in historiis occurrunt exempla eorum, qui atque constanter, & siimma animi tranquillitate maximos stippliciorum cruciatus ferre non dubitaverunt pro pestima licet causa ; ii vero successu temporis major intellectui affulsi rit lux, & hinc apparia erit eorum, quae ante credideramus vera esse, falsitas, damnumque, cujus nosnet ipsos aut res judicamus ac inculpamus, non potest non acerbus indosiibsequi dolor. Ut itaque tale quid praecaverem, nec ulla nisῖ utilia ,
sy πι - , μ lioc es, ea.quae esse meum conservant seu conscrVationiainctis iis,es naeae conducunt, amplecterer, & contra, quae mihi nocent, nunquam iaci- hoc est, quae elle incum destri unt, seu contervationi meae
obstant, declinarem, ac sic essicerem, ut felicitas mea esset durabilis, & absque continua interiaiptione, quantum fieri potest, conservaretur , ingenium meum excolere de
44쪽
PARS PRIMA. Ucrevi, quantum humanitus fieri potest, quo vere utilia ab iis, quae talia duntaxat videntur, certo dignoscerem. Dum hac in re totus ellem, expertus sum summam &ιμ
puriflunam delectationem Omluum , quae modo naturali qui 'ione seri- in homines in hac vita videntur posse cadere, eam nimi, tac orram ur;
runt, quae ex fiqui litione veritatis Oritur, & cui AEquip -- Lxandam nunquam sensi aliam. Hoc autem facile concinestini. dent ii, qui multarum veritatum magni momenti notitiam oritur, adepti sunt inprimis vero illi, qui eo usque progresti sunt, ut eam proprio Marte tibi acquirere queant: hi enim line dubio reipsa experti sunt, quantam hoc sibi delecta tionem pepererit, si nova inventa vel theoremata, quae si gulares veritates includunt, & admodum utilia sunt, per seipsos detexerint. Et haec delectatio tanta est, ut, cumia plures, qui alios a nimio sensitatium delectationum usu abducere conantur, id si iccessu parum felici praestent, qui-biucundue etiam coloratis persiuasionibus utantur ; hi
econtra, delectationibus lusce, quae ex veritatis acqtulitione
percipiuntur, degustatis, facillimh summas vulgi voluptates pro nihilo reputarim, nec raro omnium CXtCrnorum
quasi obliti vixerint, ac cibo potuque, somno, & caeteris, quae inprimis homines voluptatum nomine inligniunt, s QP abstinuerint, quo liberius veritatis inquisitioni vacar pollent. Quinimo fuere, qui cum cissent eo in stitit, &ej modi ornati dotibus, ut comparare sibi non difficulter potuissent honores, divitias ac delicias hujus mundi licet hujusmodi res omnium lard hominum praecipua quasi id la sint; non dubitarunt tamen iis plane nuncium remittere, eo quod praeviderent, haec forte futura esse impedimento, quo minus in acquilitione veritatis , uti inceperant, pollent progredi. Nec mirum , qui enim majores delectationes re ipsa gustavit, minores facile relinquit. Nequit autem hic fieri, ut unquam decipiamur, licet dele D hoc admodum facile fiat in caeteris delectationibus: id quod
45쪽
M MEDICINAE MEN Tis ot ricipem a levi negotio constabit, si attendamus, ex veris non nisi ve-ν i. γι, ra sequi, ac proinde omnibus, quae ex iis fluunt, necess conserti; si FG riam quoque & indubitatam veritatem inesse. Nee dei, de hic verendum est, fore, ut sententiam hujusmodi iumsti damentis Iemel stabilitam ob certas forth rationes mutarenonem, quam cogamur , aut ut censor aliquis futuris secinis inventa n
'ri, π M tasitatis arguat, demonstratis erroribus nostris, ex
nam is .ν. b hominum memorii ea deleat. Verum namque fessum allu, e. quia fieri nunquam potest: quod Mathematici inprimis expe- , . 82-- rientia addidicere. Dummodo enim hoc solum obsere, ωπιών. tum fuerit, ut cuncta non ex probabilibus, sed tantum ex iis, quae cuivis manifesta, &in quae ne minima quidem falsitatis suspicio cadere potest, deducantur, aliter fieri nequit, quin hodieque extent Theoremata, quae ante duo annorum millia sunt inventa, eaque talia, ut, licet primo intuitu prorsus incredibilia videantur, adeo tamen certa sint, ut ad hoc usque tempus a nullo potuerint convelli, aut unquam metuendum sit, ut ab aliquo, quamvis inge ruosissimo, falsa esse demonstrentur. Nec mirum : sola enim veritas immutabilis est, quae proinde ita sui amat res bonis, quae nunquam pereunt, aut mutantur, bear potest; adeoque haec ita quoque nobis potest adferre d lectationes, quae unice solidae sunt, seu quae in tristitianta nunquam convertuntur. Si autem hic omnem prorsus e rorem vitare cupimus, in primis necessiim erit, ut, quod maxime notandum, nullum alium in finem, quam ob me ram delectationem, quae ab ea profluit, veritatem acquia rere studeamus; ideoque gloriae cupiditas siti opere hic fugienda est, nec ulla laus propterea apud homines nostri aevi aut posteros aucupanda. Etenim quicunque ejusm di cupidine capiuntur, nae ingentes sibi animi perturbati nes atque anxietates conciliant. Veritates enim detectis, quoniam ab initio saepe non tam utiles apparent, quam r vera aliis rebus applicatae postmodinu cognoscuntur, de
46쪽
Ventori. non statim appareat insignis utilitas, quia ubdent , se propterea eos, quos sectantur, honores consequuturos apud alios non esse. Inprimis autem supra m
dum anguntur, si in disquisitionibus suis in ejusmodi ii cidam inventa, quae licet sitnt utilillima, interim tamen ab aliis jam dudum fuerunt in lucem edita , atque ita perspi Ciunt, gloriam, quam impense sectantur, sibi ab aliis esse praereptam. Si porro observaverint, alios ad similia studia, quae ipli tractant, feliciter promovenda idoneos esse, eos
que nactos occasionem, ea ex voto prosequendi, summ
pere timent, ne ab illis sibi gloria praeripiatur, & ea d
causa, quantum possunt, clanculum tamen, ne insatiab, lis gloriae cupiditas, aliis animadversia, in turpem ignomi niae pudorem desinat iisdem adversantur. Denique si gregia ingenii aliorum specimina viderint, ac audiVerint,
ejus autorem eorum summis extolli encomiti, mallentea non audire, atque invidia exesi orationem alio deflectentes aegerrimh ferunt, se solos suo Marte ista non aperuisse. Econtra vero, qui veritatem QEus delectationis, quam praebet, gratia detegere studet, ex omnibus hisc circumstantiis sibi voluptatem quaerit. Hic siquidem uti ob innumeras rationes, ita praeprimis propter lam, gloriam parvi facit, tum quod, cum ipse sit ilius veritatis amans, melius seiplim, quam quisquam alius, noscere,&, quantissint dotes litae faciendae, scire queat, ac proinde existimaretionem, quam apud alios obtinet, semper aut justo maj rem , aut justo minorem esse videat 3 tum, quod nullo non tempore & multos fautores & multos invidos praeter instia tutum sibi conciliet, qui utrique ipsi multum temporis
ripere valent, atque ita essicere, ut eo minus illa fruatur delectatione, quam ex veritatis acquisitione percipit. Quam tum ad inventorum utilitatem attinet, licet ea non statim
appareat, delectatio tamen, qua assicitur, ipsi sincit. A,
47쪽
haec nihil novit utilius esse illic dote, qua semper nova de tegit: h1c enim ratione aptior evadit ad utilissima viaequo producenda. Nec opinandum est, eos, qui hominibus utilissima aperuerunt, statim ab initio in tam utilia incidisse, sed, tentatis primo multis inutilibus. Lichi quoquo inventa sua cum aliorum cogitatis congruant, multum tamen delectationis ex eo capit, se tantum scientiae nactum esse, ut etiam valeat ea detegere, quae a magnis viris sum-m1 cum laude publicae luci jam pridem exposita fuerunt. Quoniam vero infinita detegenda supersunt, neque solus iis omnibus ex tenebris eruendis par est, merito Letatur, alios etiam ignotarum veritatum indagationi aptos inveniri : ita enim absque ullo labore tuo multo in animo pos. sunt excitari delectationes ob tot nova & curiosa, quae ab aliis inveniri queunt. Et proinde si sui esse ossicii unquam crediderit, aliis inservire, hoc praecipue tum sibi incum bere judicabit, cum occasio similium rerum inventoribus grata ossicia praestandi sese obtulerit: quandoquidem sic aliis inserviens sibi ipsi inserviet: perinde ut omnes, si non tali ductu rationis veritatem ambirent, nec quicquam aliud agerent, quam ut sibi ipsis hac in re prodella conare tur, nec aliud nisi sibi iplis pro viribus prodesse cogitarent, eo ipso etiam aliis necelsario & quam optime inservirent, hoc es , & sibi, & aliis prodesse eodem rediret, nec alterum absque altero exi steret. Ita omnes vere generosi e sent; cum E contrario, si soli m, quod e re nostra else videtur, ductu affectuum quaeramus, atque hinc mundi gloriam, aut ejusmodi alia, praeter solam veritatem, sectemur, necessario aliis adversemur. Denique solius veritatis cultor aliis nova inventa in lucem publicam edita nullatenus
invidet, hinc siquidem voluptates aliquas percipit, quibus alias camilliet, quaeque ad dissiciliora detegenda, & pro-
.su π notabi- pterea ad majores sibi creandas voluptates adjumento cise
possiunt. Hisce vero omnibus, quae modo dixi, bene pedi pensis,
48쪽
pensis, non poterit utique dubitari, quod capiens infinito mi m N im- interi allo ignaris lit beatior. Quod etenim hi nunquam , zzz- , solidam animi tranquillitatem sibi acquirant, ejus genuina siuione F liaec est causa: pa uri quod fere semper unice ad id atten-α dant 'quod ipsis deest, cumque hoc magni aestiment, l Diam cet saepisti me non nili ad mutabilia bona spectet lac, in re cuntur
quocunque statu vivant, necessario contingat, uti piis sem- P ' ον
per aliquid desit, Dequentis ima etiam tristandi datur ' ' cal io: partim quod nunquam aut raro ad id, quod ipsis adest, seu, quod revera possident, set bene respiciant. Et quia quoque, quanti haec tint aestimanda, ignorant ; laetitia,
quam eam Ob rem animo concipiunt, aut non nisi puerilis, aut stulta est. Adeoque utrobique, tam cum bonis carent, quam cum ea possident, nunquam animo perfecte hilari untur. Econtra sapiens non attendit, sibi aliquid dee se; scit enim, hoc perquam necessarium esse in ente finito, in quocunque etiam statu vel gradu perfectionis existat; mitto minus propterea tri ilatur, cum bene ipsi perspectum sit, hoc ipsiim idem esse, ac si trillaretur, tres angulos in tabangulo aequari duobus, & non potius tribus rectis. Sed praesentissimae ejus cogitationes sint circa bona, quae possidet, ac quanti ea sint facienda. Quae consideratio nonnisi sol dam laetitiam in mente ejus potest excitare. In hac enim dum versatur, observat Primo, quod sapiens animi multo liberioris sit, seu infinitis gradibus majorem prae ignorantibus potentiam habeat, tum propter majorem notitiam, tum propter inmnita impedimenta live praejudicia, a quibus proin sapiens liber est, &quae alios ita detinent, ut propterea in cogniatione veritatis miniis progredi, nec quanbplurima, etiamsi vel maxime conentur, effectum dare possint: Cum luc contra infinita incognita possit detegere , quae alii potius mirari quam imitari queunt. Adde, quod permulta sic pollit diligere experimenta, ut plerumque magnam ads C rant
49쪽
18 MEDICINAE MENTIS rant utilitatem, cum alii quam plurima tentent, quae nullius sunt usus cum temporis &expensarum dispendio, n,
si illis contingat, quod gallo gallinaceo apud Asopum, ut
margaritam inveniant, quam tamen, quanti sit, aestimare nesciunt. Sapiens quoque multo facilius suas superabit palliones, & animum quietiorem consemabit, quoniania palliones semper ex falso suppolito oriuntur; quod cum ab ipso bene detegatur, nec ille falsis acquiescat, eo fac, lius eas luperabit, quo majores progressitis in acquilition veritatis fecit: ciun ex adverso alii Ob mera falsa suppos, ta seu praejudicia in maxima vitae pericula & infortunia sua culpa saepissime sese conjiciant. I icet vero alii quoqu sum cogantur supprimere passiones: via tamen, qua hoc ab illis obtinetur, admodum est operosa, &, quod pessirmiun, semper incerta. Iis enim remediis, quibus poenae metus, aut spes praemii saepe inculcatur , vera pallionum Origo minime tollitur. Magno igitur labore, eoque laequentius repetito , opus est ad easdem tam obliqua via ibstendas. Quia autem ipse earum fons & scaturigo, unde novae continuo derivantur, sicut dixi, nullatenus obstru tur, quid mirum, siles, data occasione a novo passionum
torrente rursum abripianir atque penitus obruantur
contrario sapientis ad passiones sedandas via multo est praestantior: parti in quia facilior; dum enim genuinam paMsionum originem novit, hanc tollendo multo facilius eas
coercet, partim quia constantiori radice namque earum genuina sepe quasi extirpata & evulsa , 'non tantopere iis mendum, eas data Occasione tam levi de causa excitatum iri. Ultimo sapiens quoque ob majorem veritati, cognitionem mulio secilius emciet, ut faniori corpore , imo tranquillius vitam transigat, quam alii, qui actionibus His circa similia clarissimh demonstrant, non majus dari supplicium stultoriim ipsa stultitia ; prout econtra priores ipsa cognoscunt, majus sapientibus solatium dari nor , posse ipsa sapientia. . Secum
50쪽
PARs PRIMA. 19 Secundo antinadvertet, quod sapiens minus lubeat Minorem re tristitiae, hoc est, infinitis desideriis, curis & anxietatibus. V solutus sit, quas alii ob solam ignorantiam, & pra judicia , quibus eorum mens occupata & Obsella est, tam de prael ritis & praesentibus, quam futuris sibi formant. Quae enit hominum mentes praecipuE ultra modum turbant & ii quietas reddunt, plerumque non niti mala pure imagin ria fiunt. Sic multa, per noctem pro terrore Iiabita, dies vertit in risum. Cui igitur mentem a tam vanarum sollicitudinum poenis liberasse damm est, quique haec attent meditando cum aliis, quae in communi vita vulgo occurrunt, confert, huic tantae felicitatis praestantia seu quanti
sit, sibi talia acqui livisse) ignota amplius esse non potest. Hujus cogitata procul dubio non abi imilia erunt illi Lucretii dicto, idem sic exprimentis, sub libri secundi initium:
Suate, mari magno turbantibus aequora ventis,
E terra magnum alterius blectare laborem. Non quia vexara quemquam esjucunda volupos, Sed, quibus use malis careas, quia cernere δειave ess.
Et quae plura ibi praeclara ulterius sequuntur. μTertio perspiciet, quod sapiens plus laetitiae habeat,
hoc est, potestatem, innumeras delectationes, quae aliis incognitae manent, in animo siuo si vel maxime sblitariania vitam cogatur degere, excitandi, quibuSque animus, comtra quam fieri in tensualibus solet, nunquam potest exsatiari, sed quo plures majorisque momenti veritates ipsi sunt cognitae, eo plus delectationis percipit, idque omni
tempore, quotiescunque quam certum, & quanti momenti sit, talia scire, aut sibi acquisivisse, & quam pauci sint,
quibus eo usque pervenire concessum est, 1erio secum e pendit. Caeteriim hic quoque opus non habet, ut inclia nationibus suis tantopere resistat, quod alias in praxi communi circa actiones bonas seu virtuosas ob tot animi pas- C r sioneS,