장음표시 사용
51쪽
1o MEDICINAE MENTI ssiones, quae simae nationi adversantur, perquam dissicile est) quin imo non magis, quam par est, tam nobili inclia nationi , quae ipsum incitat ad studium veritatis, poterit indulgere, quoniam omnia, quae in bonum tendunt, quo vehementiora, eo meliora , delectationesque hinc exortae tam lolidae sunt, ut nullus in ii excelsus metuendus, nubla interturbans tristitia timenda , nullumque earum taedium exspectandum sit. Quia vero nec melior , nec ex virtute magis fluens actio a nobis potest fieri, quam si toti in indaganda veritate occupemur, tam illustrem actionem , cundissimae ac omnium suavi1llinae delectationes nequeunt non subsequi , cum ex ea cognoscamus tanti m menti veritates, quae actionibus nostris, in tenebris hujus vitae absque lapsu dirigendis, instar splendidissimae facis praelucent, imo sitne quarum cognitione aliorum acti nes tunc, cum maximh credunt, eas se optimh instituisse, sapientibus , quasi in densissimis tenebris oberrantium aut ebriosorum titubationes videantur. Tandem ratio ben exculta emcit, ut etiam sensuales delectationes, & quae,
dum Virtutum opera exercemus, oriuntur, magis nos as
ciant, ac vulgo fieri solet, & nunquam in tristitiam ut vulgo saepissime accidit, commutemur, atque etiam an, mum omni ex parte tranquillum nobis quod vulgo numquam contingit, reddant. Haec siquidem mens bene exincesta genuinam nobis exhibet normam, qua ratione Omnibus delectationibus stoc est non sellam illis, quae sensuales sunt aut ex virtutis praxi, sed & his , quae ex ipsa veritatis cognitione oriuntur, ita sit utendum, ut nobis nunquam
noceant: eatenus nempe tantum utendum, quatenus Ia
his-eas prodesse comperimus ad nos aptiores reddendos in detegenda incognitarum rerum veritate , sed iis abstianendum, quatenus culturae ingenii obsunt. Quae omniata, bene perpensa nos certos reddunt, ex sola veritatis cognitione talem virtutem, quae suo merito virtutis titulum me-
52쪽
pARs PRIMA. Hretur, originem ducere, & ex ea denique persectam animi tranquillitatem, vulgo nimis ignotam, necessario oriri, seu, haec tria, sapientiam, virtutem ac animi tranquillit tem perfecte in nullo homine, nisi conjunctim, existere;& in his tribus, ita conjunctis, siminum hominis bonuram, quod in hac vit1 via naturali possideri potest, solum cor sil ere. Si itaque omesa haec jam in medium allata justa animi attentione examino, non video, quicquam pota excogitari, quod vinnibus majus calcar addat solidis illis bonis sibi comparandis, & quorum acquisitio quasi a n bis ipsis dependeat, quaeve via facilior, & expeditior fit his impetrandis, quam illa, quae ad omnium tristitiam nobisai erentium declinationem, & delectationum cuim tanta utilitate conjunctarum acquisitionem nos perducit. Ex hisce omnibus jam satis superque constare credo, qua occasione & methodo praecipua delectationum genera 'observaverim, earum abusiim notaverim , & legitimum usum determinaverim ; adeo ut sane haud disticulter &absque errore hinc potuerim judicare , quae me omnium maxima & constantissima laetitia affecerint, quodque per consequens, praestanti una Hia, quam in hac vita inire licet, sit veritatis per nos ipsos inventio.
53쪽
Artis inveniendi generalia praecepta. His adjuti, fieri non poterit, ut unquam in falsa incidamus, sed potius veritatem semper certo assequamur; adeo ut hisce mediis absque usio errore ulterius progredi possimus, continuo,s quantum nobis libuerit, semper nova detegendo, si mori adsit animus, s satis temporis nobis seupersit ad nosmetipsis ad id studium applicavdos, idque exi
ne quidem persuasus eram, nillil d ri praestantius ad vitam beatissit Etraducendam acquisitione veritatis: verum quia hanc rem nosse tantium nondum sussicit, sed nostra etiam plurimum interest,ut ipsam hanc veritatem acquirendi possideamus scuentiam, cujus ope id certo praestare possimus: quibuscunque tum temporis huju, mundi deliciis, milii impedi
54쪽
- PARS PRIMA. umento suturis , posthabitis, omni studio fidem sere superad in id incubui, ut ejusmodi scientiam, qua mediante qmnis generis veritas certo acquiri poskt, &, ut verbo dicam, ipsam inveniendi artem mihi compararen Hanc
ut polliderem, mirum in modum incitabar, penatius con Distia bsiderando, quanta homini accederet persectio ex tanti b dem anu in ni possessione. Hac etenim scientia, quandoquidem ea , ε se ad omnia, quae metu humana scire potest, extendit, nulla universalior dari potest. Exhinc hominum inuemla , quanta & qualiacunque sint, seu omnes aliae scientiae ortum duxere. Unde revera via regia seu ars universalis ad onuies scientias & artes nulla alia quicquid aliud praetem dant alii datur, quam hari ipsa vis inveniendi. Quemadmodum vero onuies hae scientiae, cum circa singularia objecta versantur, nos tarmim aptos reddere queunt in certis quibusdam perficiendis : ita haec eaeontrario efficit, ut in omnibus excellamus, seu aeque apti ad omnia evadamus. Imo propterea omneS aliae scientiae non tam pr pter se, quam quia ad hanc quicquain conserunt, sunt instimandae. Caeteriis dum semper novas novasque det gimus veritates, eo usque hac ratione progredimur, ut tandem habitum acquiramus, immutabilia bona, & quae aeterna laaut falso dicimus, nobis certo comparandi. Quid enim veritate immutabilius, quid antiquius t Hinc autem, cum omne id, quod verum esse demonstratione evincitur, Deo etiam, qui tamen cuncta & unico quidem intuitu perspicit, ab aeterno fuerit notum, colligo, nOS ope ejusm di scientiae cum Deo , utpote a quo solo Omnis Veritas, tanquam ab ipso veritatis inte, originem unice ducit, quasi colloqui, ac proinde nobis, etiam hoc naturali mindo, concedi certa quadam ratione mentem divinam cingnoscere. Quinimo si scientiam hanc pro dignitate sua aestimare liceat, longe adlluc ulterius ope ejusdem progredimur. Ea namque nostram naturam quasi in silpra - h
55쪽
24 MEDICI NIL MENTIS .manam transmutat, quin in talem, quae haud parum de divina natura participare Videtur. Qua enim quaeso ratione poterimus ipsi Deo magis magisque similes evadore, quam ea, qua nostra natura eo persectionis evellitur, ut plane iis arbitrii nostri, quandocunque & quomodocui que nobis placuerit, non tentando, non laboriose & hinc de inde vagando, sed certa ac constanti methodo, alia lilique ignota absque enore semper detegeret Poteriti praestantior in homine potentia, ins ignior voluntas, aut sublimior intellectus concipi t Qui, quacib, melius exem- . plar divinitatis exilibere naturaliter aut exprimere post mus , cum hac ipsa ratione in nobis tanquam in imaginopolentia DEI unice juxta leges aeternae sapientia: omnia ad commune omnium bonum dirigens eluceati Qua re attente considerat1 nil plane video , quod naturam hum nam ope luminis naturalis ad majorem evehere queat perfectionem ac proinde hic utique ultimus persechionis gradus est, Ad quam intellectus adminiculo non soluntanobis, sed & quibuscunque aliis hujus universi creaturis, si ex mente aliorum tales forte darentur, eaeque longo vlioquin intervallo nos intellectu superarent, pertinger datum. Nihil enim praeliantius potest concipi, quam Deo, enti persectistimo , ita veritatis auxilio uniri. Quemadmodum vero sapientis mens DEO, divinisque seu immutabilibus rebus, magis magisque semper in liac via unitur: ita & mentis ejusdem tranquillitas exinde constantior usque evadit; cum contra mens ignorantis , seu homo saltem naturalis de quo ita implura non nisi cum corpor suo, terrenisque seu mutabibbus rebus magis niagisqu semper conjungatur, atque adeo ab externis lusce mirum quantum agitetur & turbetur. Quodsi autem maximum, hujusmodi dulcillimumque fructum conciliet tibi scientia haec, quantas delicias tibi allaturam eam et se existimas cuin nisi lotum liac mediante omne id, quod ab Anteces,soribus
56쪽
PARS SECUNDA. 2Ssoribus ingeniose excogitatum, quodque non semel admiranis es, ac sorte credidisti, ipsi,s ad illud inveniendum ingenium plusquam humanum possedisse , per te ipsurrita perfacilE inveniri posse ipsa experientia cognoveris, sed etiam quotidie nova & nemini adhuc cognita semper mei ii tuae ejus ope comparaveris 'Quia vero iraec omnia raro ab hominibus bene, & ut rei dignitas exigit, considerantur, ac multi, minus, quanti sint prae omnibus aliis Ruae multi summa laude efferunt) facienda, fatis serio perpenduntur ; non mirum est, paucissilinos ullo unquam talem sibi stientiam acquirendi amore aut ulla ejusdem cura trahi. Et citin porro omnia quae excellentia, rara non minus sint ; non est, quod miremur, occulta per se ipsuinis eruendi aptitudine nullam fere rariorem vimitem inter homines reperiri. Plurimi dantur, qui circa varias artes& scientias eadem & aeque bene perficere valent 3 sed rarissimi sunt, qui occultarum rerum genuinas causas det gere norunt. Numerus eorum , qui huc usque scriptis publicis circa haec innotuerunt, exiguus admodum est, habita scilicet ratione temporis, quo tot hominum millia .
vixer . Nolim autem quis existimet, me hisce annumerare b. luaeram ω-
vulgares Philosophos. Vix enim isti tali titulo sunt digni DN ρεμι non ictam potius verbales quam reales sint dicendi. Tota qui'pe illorum scientia nil fere aliud comprehendit, quanti, explicari ne- quod cuivis obvium est, juxta ac magnam farraginem o ἔ- scurorum terminorum, qui ignaris nescio quid sublimioris scientiae promittere videntur. Quid, quaesio, discriminis est inter rusticum, qui rogatus, cur e. g. acin magnetica se potius septentrionem versus, quam versus aliam mundi
plagam vertat, candide ignorantiam suam fatetur ; & in ter talem Philosophum, qui profitetur, id per sympathiam aut occultam quandam qualitatem fieri y nullum sane, nisi quod hic finxerit vel ab aliis didicerit vocabulum sym- D padaiae,
57쪽
16 MEDICiNAE MENTIS patiatae, aut occultae qualitatis, ad suam ignorantiam colore quodam inducendam. Nullus artificum ignorat rationem, quare aliquod opus perficiendum in se recipiat, nec ipsum latet, ad id elaborandum materiam industria que suam requiri, licet ipsi non constet, Pluriisphos istiusmodi res appellare caulas, nempe finalem, materi Iem , essicientem & formalem. Unde haud mirum est, istos profiteri, rusticos etiam habere naruralem, ut amant loqui, Rhetoricam, Logicam, M. imo addere potuissent, inter rustici notitiam & istorum Philosophiam cum pleraque eorum, quae hi sciunt, non minus iste nolint, exceptis subtilibus nugis, quae nullius sunt usus, nihil aliud discriminis esse, nisi quod illi praecipvh rebus omnibus certa imposuerint vocabula, & entia imaginabilia, non re lia, in certas redegerint classes. Quin nec rusticus quidem Tropis abstinet, quamvis ipsum fugiat, eos nominari Metonymiam , Metaphoram, Synecdochen, Ironiam &quatuor tantummodo istorum species.apud autores dari. Hinc apparet summum & praecipuum scientiae, quam prinfitentur, splendorem, quo se magnifict efferunt, & in limplicium animis tantum excitant admirationis, solum in eo consistere, quod de re oblata per aliquot horas disserere,
aut ingens de eadem volumen conscribere valeant: admiratio vero ejusmodi scientiae absque dubio apud omnes cessaret, modo attente secum considerarent, totum illinrum artificium in hisce paucis consistere. Qui in varia hominum celebritate vetiatus est, multorum libros perla-git, ac diversa in hoc mundo observavit, is de quacunquere perplurima, utut ipse vix advertat, novit, ut vel ideo, si aliqua de re colloquendum sit, sat multa, etiam ex tempore, in medium proferre queat, saltem cuncta, quorum notitiam habet, ipsi tunc suggerat memoria. Talium e
go Philos horum classes perlustrando qualia non pauca in arte magna Laelii, Logica, Metaphysica &ta Occurrunt,
58쪽
aut insuper quivis ipse sibi pro lubitu in usiuin quotidi
num universalia his similia excogitare potem cum unive sales sint, ac propterea ad Omnem materiam applicabiles,
brevi adhibiti meditatione facile pleraque, quae sibi alias
hac de re innotuere, in memoriam revocabit. Tardet s st, me tot hoc de negotio fecisse verba, adeo ut exemplis supersedeam. Si cui tamen placet hujus experimentum capere, thema quodcunque, ut dicitur, simplex sumat, idque per locos ejusmodi universales, praedicamenta, verbi causa, Logica deducat, Videbit, quantam de re quuumque, etiam vilissima, dicendi materiam memoria ipsi su peditatura sit. Si praeterea ordinar as disciplinas, prout
omnia reseruntur ad praedicamenta, adire, vel autorum indices, vel locos communes, ut vocant, proprio compilatos labore, consulere non reculet, tanta ipsi materiae coinpia accrescet, ut levi negotio magnturi qQuis de re proposita volumen compingere queat. Si vero thema sit compositum , loca topica, ope canonum ibidem relat rum , haud dissiculter quam plurimas rationes, quas recorda-
mr aliis in materiis sibi aliisve ad alia probanda inserviisse, ipsi suggerent, & si has syllogistice disponat, majorenbque ut & minorem iterum novis probet rationibus, simialibus, exemplis, apophthegmatibus&c. ex Polyanthea aut Florilegio aliquo conquisitis , set ampla nugas quoque sis rio & operose tractandi non deerit materia. Profecto, si rem exaete & absque partium studio pent itemus, quaenam, quaeso, nova Omnes illi, qui operam suam in his perdunt, in medium proferunti Sane nulla. Illa enim tantum, historicorum more, recensent, quae jam pridem & libi & aliis cognita su re', ut ignorantibus sint admirationi, quibus, utpote hujus artis prorsus ignaris, tot res sine magno la- re in memoriam redire non potuissent, licet omnes in
se jamjam non ignotae iis tuis lent. Nonne igitur istiu modi Philolbphus cum pulchra hac su1 scientia aeque igno-
59쪽
is MEDICINAE MENTIS rans permanebit num propterea suo Marte ignotas e. g. causas naturalium pha nomenorum, iridis scilicet, toniatruum &c. licet diu de iis disseruerit, unquam deteget t& annd eas in lucem producendi ullam sibi potentiam hoc ipso acquiret Τ Ι lac enim arte, veluti ad nauteam timu ostendi, jamdudum cognita tantum in memoriam reV cantur , nulla vero eorum, quae adhuc sunt cognoscenda, revelantur. Interim ad laaec omnia clarius explicanda atque demonstranda verbis est parcendum, tiim quia nolim via deri disertus in iis refutandis , quod levi negotio polliet peragi, tum quia haec ab aliis sunt ostensa, & tot secul rum experientia abutiqe jam comprobata, hujus methodiope haud ita magnos in indaganda veritate progressus suisse factos. Obstupesco fere, tantam hucusque inveniri hominum multitudinem , qui, licet eruditorum libi vel dicent nomen, adeo clarae tamen Veritati assensum negantes tam pertinaciter in hunc usque diem similibus adlia rent. Qui liaec conliderabunt, mirari desinent, me hunc tractatum Logicam 'appellasse , & ne minimam quidem interim de syllogi lino limitibusque in aliorum libellis L gicis magna copia occurrentibus mentionem fecille: qui inpe multos ut hoc unicum supra dictis addam novi, ad quorum aures nomina Syllogismi, Soritis, Dilemmatis, Enthymematis&c. Vix pervenerant, quique multo minus, quidnam rerum essent fallaciae Logicae, de quibus qua plurima Logici, sciebant i ratiocinandi tamen artem tanta, persecte callebant, ut non solum subtilissimaS demonstra- . tiones, idque multo felicius, quam exercitatisi i quique in Vulgari Logica, eruere valerent, sed & nullo sophista, te se decipi paterentur. Nec mirum: Quis enim nolia multo facilius percipiet, si di xero, sapientiam omniuIrta primo esse quaerendam, & addidero hanc rationem, quod sola inenti perfectam largiatur tranquillitatem Omnes Ita
ratiocinantur, quam si idem hoc modo syllogistice pro-
60쪽
ponam : Quodcunque essicere duntaxat potest, ut menti perfecta animi tranquillitas concilietur, id primo est quin rendum. Atqui lapientia sola emcit, ut persecta menti tranquillitas concilietur. Ergo sapientia omnium primo est quaerenda. Investigetur deinceps a Logico tali, in qua figura & modo lsic lit syllogismus , num forte peccet in materia aut forma, similibusque pliantasiis morae nectat tur : Ego nihil hic aliud requiri video, quam, ut quis id pientiae & animi tranquillitatis genuinas definitiones, seu
utriusque conceptum formare norit. Etenim exinde exestigio cognoscet, num in prioris natura seu conceptu
cessario includatur posterius, ut suo loco sat fuse explanabo. Si hactenus dicta considerassent isti, qui hisce iiii titillimis student subtilitatibus, animadvertit sent utiqui , Philosophorum nomen tibi neutiquam competere, quum ne quidem illi, qui historialis solum, leu, ut voce magis solita utar, historicus est Philosophus, hoc est ei, qui re les bonasve scientias quidem non ignorat, sed eas tamen non proprio Marte, quin potius alius cujusdam realis Philosophi indullata & scriptis sibi comparavit, jure pollit attribui . . Quandoquidem enim scientias reales tantum historice pollidet seu novit, nihil quicquam vero novi illo Marte detegendi sibi habitum paravit; quomodo de hoc ipso, utut alioquin paulo anth dicto Plutosopho, quem nominavi verbalem, longe praeferendus sit, nomen Phil sopiti in sensit adaequato jam tum praedicari possit, cum ibli tantum , qui probe inveniendi artem callet, quique si lus milii dicendus et se videtur Realis Philosophus, debeaturi Hic vero, quia inveniendi artem cognitam habet, quaecunque ab aliis traduntur, haud magni aestimat, ni ibmul inventionum fontes, unde ea omnia derivata sunt, lectoribus communicennir ; aut nisi Observet, haec inservire posse ad artis inveniendi leges melius indagandas, qua etiam in re insigne ejus artificiimi conlistit,iut bonin au D 3 tores