장음표시 사용
41쪽
Oblectatio ex repraesentatione exsistentiae cuiuspiam rei, quatenus est e ratio debet deterininans liuiusce rei
appetendae, posita est in subie fit, siquidem
ea ex exsistentia penit cuiuspiam rei obieetae; proinde ad sensum taetuni) pertinet, non vero ad intelligentiana, quae relationem repraelontationis ad rem Oluictam, ex conceptibus, non veto ad subiectum cx tactibus enunciat. Ergo ea tanturiunodo praetica est quatenus, quam de ex illeotia obiectae rei subiectum exspectat 1bauitatis sensatio determinat appetendi facultatem. Atqui conscientia, quam habet natura ratioque, suauitatis vitae, totam eius exsistentiam perpetuo comitantis, felicitas est, principiumque hanc sibi summam arbitrii rationem determinantem constituend=, principium est philautiae. I rgo omnia principia materialia, quae rationem determinantem arbitrii in oblectatione taediove ponunt, ex ulliuscuiuspiam rei obiectae exsistentia sensu percipienda eatenus prorsus de genere eodem sunt, quod cuncta ad principium philautiae pertinent, vel propriae selicitatis. . ' Confeetari u m. omnes regulae practicae materiales rationein voluntatis deteriatinantem in saevitate ponunt appetendi inferiori, et, si nullae pro sus leges serent illius solivn formales, quae Voluntatem idonee d terminarent, . nullo
quoque possit facultor appetendi superior concedi.
. Mirum videtur, homines alioquin acutos inter statim πpetendi superiorem et inferiorem discrimen putare in eo inueniri, utrum repraesentationes, cum tactullucunditatis coniumstae ex sensibus oriantur, an ex intes igentia. Neque enim, ciun rationem determinantem quaerimus appetiti is, eamque in quapiam ilicunditato ponimus, ex ulla in quapiam exspectata. spectatur undore Fr Umtasio huiusce rei oblectantis oriatur, sed tan tuminodo, quantopere ea oblectet. Quodsi repraesentatio, cui sane sedes atque origo in intelligentia sit. arta
42쪽
P. I. LIB. I. CAP. I. DE DECRETIs
trium possit eo soluminodo determinare, ut taelum ponat in subie sto iucunditatis, ut ea ratio sit determinans arbitrii, prorsus ex natura sensus interni pendebit, ut hic scilicet suavitate queat adfici ac perinviceri. Repraesentationes obieetarum rerum quantumuis inaequales sint, siue reluae sentationes intellectuales sint, siue rationales, con- trariae sensiti uis, tamen iucunditatis tactus, quo illae tamen proprie solo efficiunt rationem voluntatis deteritii nantem, suauitas, oblecstatio, quam inde exspectamus, quae
activitatem stimulat ad rem obiectam producendam,) non solum, quatenus semper potest empirice cognosci, unius eiusdemque generis videtur, sed etiam quatenus unametandemque vim vitalem, quae in facultate appetendi sese exserit, adficit, al,que hoc respectu ab ulla alia ratione determinanda, non nisi gradu, disserre potest. Quo modo alias duas postis rationes determinantes, cogitandi modo prorsus diuersas, quoad qua titatem compararU ut, quae maxime facultatem appetendi adficit, eligas' Idem homo librum multa doctrina resertum, qui semel modo sibi in manus venit, potest non lectuna reddere,
ite venationis delectationem perdat, in media oratione eleganti discedere. ne serius ad coenam veniat, sera no-ites utiles et prudentes, quos alias magni sacit, mittere, quo alea sese oblectet, pauperem adeo a Ue egenum, cui alias lubenter benefacit, reiicere, quoniam in praCrsenti non plus numorum crumenae insunt, quam quod
Opus sit, ut pro accessu soluat in ilicatro. Quodsi determinatio voluntatis in tactu posita sit iucundi et iniuctindi, quod de ulla causa quapiam exspect t. nihil prorsu, illius interest, quo repraesentandi modo se sentiat adsectum. Modo id curat, quanta, quam diuturna, quam facile
comparata, quamque saepius repetita hace iucunditas sit, ut optionem decernat. Quemadi nodi iri illius, cui aurum,
quod impendat, opus sit, nihil omnino quidquam interest, virum materia eius, aurum, e metallis essessum fuerit, an ex arenis lauatum, modo ubique idem illius pretium statuatur, ita nemo homo cui de sola vitae iucunditate agitur, quaerit et inuestigat, utrum reprae-
43쪽
sentationes intellectitates, an ibia siti uas, si ci quos quaΠ-tumque voluptatis ad tempus diutissmium ea sibi adferat. Illi qui rationi purae facultatem, nullo quopiam tactu posito voluntatem determinandi, lubenter denegassent, sili possunt tam longe ab sententia sua aberrare, Vt, quae ipsi antea ad unum idonaque principium rcuocas lent, ta men postea prorsis dissi in i lia iudicent. Sic ut hoc utar ex sola vi utenda, ex conscientia animi robusti in superandis impedimentis, quae proposito nostro oblunt, EX colendis animi dotibus, aliisque generis eiusdem, capi voluptas possit, 'caque iure nos gaudia fibtiliora vocamus quoniam ea magis, quam alia, in nostra potestate sunt,
neque usu deteruntur, tactum ad vitello rc in eorum fruitionem acuunt et confirmant, et, dum oblectant, etiam
emendant. Verum ii, qui eas aliud genus voluntatis deterinitiandae perhibent, quam solo tensu, cum tamen ad postibilitatein illarum oblectationum. tactum ponant in nobis ad eas insitum, qua primum liuiusce Oblectatio nis conditionem, idem faciunt, quo ignari, qui libenter velint in metaphysica male mercari, materiam sibi adeo subtilein cogitatione inserinant, ut fere corripiantur Ver tigine, tumque hoc modo naturam spiritualitu quamdam eamdemque extensetura excogitasse. Quodsi cum Epicuro in virtute ad solam, quam ea pollicetur, Volupta
tem omnia reuocant, qua voluntas determinetur: tunc
illi haud possumus vitio vertere, quod hanc prorsus limi lem putet crassissimorum sensuum deliciis; neque enim erit, quod eum accuses, quibus hicce tae iis in nobis excitetur, solis sensibus corporeis attribuisse. Multariun ex iis sontem, quantum diuinari licet, pariter in usu superioris cognoscendi facultatis quaesiuit; neque hoc Verum eum impedivit, nec poterat impedire, quo minui ex illo principio voluptatein ipsam, quam illae nobis re praesentationes intel lectuales largiuntur, et qua sola pose
sent rationes esse voluntatem determinantes, prorsus simi
lem censeret. Maxime in ossicio ptillosophi est sibi constare, quod tamen rarissime usu venit. Veterum Graeco
rum scholae plura nobis eius rei exempla props nunt,
44쪽
quam quae hae nostra aetate sineretisica deprehendimus, qua certum quoddam sibyema decretorum pugnantiuineontiliandorum, improbitatis vitio tenuitatisque laborans, artificiose contexitur, propterea quod populo illud magis commendabile videtur, cui satis est, ex omnibus aliquid et in toto nihil scire, praetereaque ad omnia aptum videri. Principium felicitatis propriae . quantunicumque intelligentiae in eo ratiotiisque adlii beat tir, tamen nullas alias voluntatem deterininantes rationes, quam quae inferiori appetendi facultati consentaneae fiat, compleifferetur,
nec proinde vel ulla quaedam appetendi facultas erit, vel ratio pura per se sola praefica sit, necesse es , hoc est, nullo quopiam posito tactu, proinde sine repraesentationibus iucundi vel iniucundi, utpote materiae facultati appetendi subieetae, quae semper conditio est empirica principiorum . per solatia sorinam regulae praelicae possit
voluntatem determinare. Tum vero ratio tantummodo,
quatenus per se ipsa voluntatem detenninat, non famula cupiditatum est, in vera est iacultas appetendi superior, cui pathologice determinabilis subest, vereque ab hac, quini pla specie ab hac diuersa, ita, vi vel minima impulsonum huiusce posteriori admixtio robori eius et principanti deroget, quemadmodum minima ratio empirica, qua conditio in demonstratione mathematica, eius dignitatem virtutemque deprimit ac delet. Ratio in lege practica proxime voluntatem determinat, non interueniente quodam iucundi et iniucundi tactu, non vel in hac ipsa lege, et co duntaxat, quod ea qua ratio pura esse praesica potes, essicitur, ut esse viislatoria queat.
Felicem esse, quaeque neeesario cupit natura ratio-rue sed finita, ideoque ea re necessario facultas appetendieterminatur. Universa exsistentia sua esse contentum,liaud munus originarium est, hec beatitas, quippe qua conscientia ponerutur αυταρκείας absolutae, sed problema per ipsam naturam finitam nobis obtrusum, quoniam indigemus, et Mec indigentia i teriam attinet. iacul-
45쪽
tatis nostrae appetendi, id est, quiddam, quod ta flumspectat iucundi vel iniucundi subiective constitutuiri, quo, quae opus sunt, ut statu nostro contenti siniis, determinantur. Sed ob eam ipsam causam, quod haec ratio determinans materialis a subiecto potest solum empirice cognosci, fieri non potest, Vt hoc problema qua lex consideretur, quoniam haec qua obiectiva in omnibus causis, et uniuersis naturis eamdem deberet determinandae volantatis rationem continere. Et si enim conceptus felicitatis relationi practicae rerim obiectarum .d sacultatem appetendi ubique sundamento sit, tamen ea tantummodo in titulo versatur uniuersali rationum determinantium se,
iectivarum, neque quidquam determinat specifice, quod tamen in hoc problemate praetico unice spectatur, quod nullo modo potest sine determinatione illa expediri. Nimirum in quo quisque debeat felicitatem ponere, eKeuiusque pendet iucundi et iniucundi tactu pectiliari, et vel in uno eodemque subiecto ex diuei sitate neces litatum pro eo ac variat hic tactus, atque ex lege subiectilis neces qua lex naturalis , proinde obiectitu principium est practicum admodum sortuitum, quod in variis subiectis valde varium et potest esse, et oportet, ideoque num; uam poterit loco legis esse, quoniam, in cupiditate elicitatis, non forma legalitatis spectatur, sed sola in teria, an scilicet quantaque voluptas sit in seruanda lege exspectanda. Principia regulas quidem sole tiae possunt uniuersalis sadiumenta ad attingendos fines inueniendiὶ continetu, sed tum ea sint principia solum theo retica ' , velut quo modo is, qui libenter vesci pane
vellet, molam debeat excogitare. Sed normae practicae, in iis constitutae, nunt quam poterunt uniuersa spectare, Enuneiata, quae in mathesi vel phystea practio dieunnici
proprie iechnica vocari deberent. Nam de voluntate deis terminanda in iis doctrinia minime agitur; ea tantummodo varietatem indieant actionis possibilis, quae ad aliquod effectim edendum idonea est, ideoque pariter theoreti ea sunt, atque omnia prominciata, quae colligationam ea sae et effecti enuntiant.
46쪽
Ρ. I. LIB. I. CAP. I. DE DECRETIS
I 4siquidein ratio determinans facultatis appetendi posita est in tactu iucundi et iniucundi, qui nuinquam qua uniuerse easdem res Obiectas spectans, sumi potest. Sed sic naturas sinitas ratione praeditas respectu eorum, quae res tactibus suis voluptatis dolorisve iubaiectae iis accipiendae sint, itemque adeo respectu subsidiorum, quisus uti debeant, quo illos attingant, alteros arceant, prorsus idem sentire, tamen principium philav-tiae nullo modo posset pro lege practica censeri; quoniam
hie concentus ipse modo fortuitus foret. Ratio determinans tamcn semper tantummodo subiective valeret, et solum empirice, neque eam necessitatem haberet, quae in quaque lege cogitatur, nempe obiectivam ex rationibus ex anticipatione; ni1i sorte ii anc necessitatem iiiinime
practi eam dixeris, sed solum physicam, nimirum actionem per appetitum perinde necessario cogi, atque ganestum, cum alios ganni conspicimus. Posset potius ad- seii, nullas Omnino leges practicas osse, sed modo conflin et in gratiam cupiditatiun nostrarum, quam
ut solum subiectiva principia ad dignitatem legum praeticaruin eueherentur, quae prorsus obiectivam habent, nee solum subiectivain necessitatem, et per rationem debent ex anticipatione, non vero per experientiam squantumuis ea maxime sit ampirice uniuersalis) cognosci. Ipsae regulae phaenomenorum conuenientium tantum:
modo leges physicae veluti mechanicae) dicuntur, si eas
aut reapte ex anticipatione cognostas, aut certe uti inctemicis) sumitur, eae ex anticipatione ex rationibus obieetiuis cognoscerentur, si perspicientia nostra j prosundius penetraret. Verum principiis practicis solum subiecti uis, expresse praecipitur, ut nullae conditiones obiectivae, sed subiectivae arbitrii iundamento subsut; proinde, ut ea semper tantummodo qua solae leges priuatae, numquam vero qua leges practicae liceat proponi. Hoc scholion pollerius primo adspectu videtur in sola verborum venatione versari; verum illud in dete inatione verbali cernitur discriniinis longe grauissimi, quod
47쪽
ISmquam in investigationibus practicis cadere sub comtemplationem potest. f. 4.
Si natura ratioque leges suas subiectivas coetitare ἐebeat qua leges practicas uniuersales, potest eas tantummodo qua ea principia cORitare, quae non quoad materiam, sed solum quoad se am, rationem contineant voluntatis deterininandae. Materia principii praetici est res voluntati proposita.
Haec vero aut ratio est voluutatem determinans, aut non Si ea est ratio eius detenninans, regula voluntatis conditioni empiricae adsectioni repraesentationis deterini nantis ad factum iuculidi et iniucundi) subiecta foret, proinde nulla lex praetica esset. Atqui, omni separata materia- id est, quaque re voluntati proposita qua ratione deterininante) nihil quidquam de lege relinquitur, quam sola forma legislationis uniuersalis. Ergo natura rationalis aut non potest principia practica subiectiva sua, id est, leges priuatas, cogitatione informare qua leges universales, aut sumere eam, necesse est, sola Armam eorum, qua illa legislationi universali conueniunt, ea per
se sela legem practicam estici. Seho Iion. Quae sorana in lege subiectiva legislationi uniuersalieonueniat, quae minus, id intelligentia potest vel maxime communis pne institutione discernere. Velut legem mihi priuatam constitui, ut rem familiarem quibuscumque modis indubitatis augerem. Iam in manibus meis depossum est, cuius posse r mortuus est, nullo chirographo illius relicto. Id quod per se ad illam legem
meam quadrat. Iam solum scire aveo, an illa lex privata etiam qua lex queat practica uniuersalis valere. Igitur eam illam ad causura praesentem tranSsero, quaero que, an sormam ea legis recipere possit, priniide per
48쪽
cuique liceat depositum negare, quod creditum esse nemo probare potest. Continuo araimaduerto, eiusmodi principium, qua legem, se ipsum sublaturum sere, propiei meo efficeretur, nullum omnino depositum esse. Lex practica, quam qua talem agnosco, ad legislationem universalem, necelle est, idonea sit. Hoc pronunciatumeli ex se connexum ideoque per se clarum et manifestum. Si igitur voluntatem meam subesse diram legi practicae. non potero inclinationem meam verbi causa in hoe rasu uaritiam meam qua rationem illam deterini nantem legi practicae uniuersali idoneam adducere: tantum enim abest, ut haec ad logislationem uniuersalem idonea sit, ut
potius in forma legis uniuers lis se ipsam tollere, necesse
Gamobrem, eum felicitatis cupiditas, proinde et lex subiectiva, qua tibi quisque hanc rationem facit determinaudae voluntatis suae, mirum 'videtur, qui Dei usit ut viris prudentibus venire tu mentem posset, ut eam propterea legem practicam perhiberent uniuersalem. Cum enim alias lex naturat, uniuersalis omnia consentanea saeiat, hie, si legi subiectivae uniuersalitas tribueretur, ipsum consentanei contrarium, sui ha pugna totaque
ipsus subiectivae legis deletio, eiusque consilii consequeretur. Namque voluntati uniuersorum tum non est
una res atque eadem proposita, sed sua cuique subiecta est salus propria , quae quidem sortuito, cum aliorum quoque consiliis, quae itidem se ipsa spectant, potest conciliavi. neque tamen ad legem idonea est, quoniam, quae iure fieri possunt, exceptiones infinitae sunt, neque ullo modo post uni determinate rePla uniuersali comprehendi. Hoc modo concentus efficitur illi similis, quem Frantistum primum Carolo quinto Imperatori pollicentem dixisse reserunt: quod frater Carolus vult Mediolanum) idem et ego volo. Rationes determinantes empi-rieae haud idoneae sunt ad legislationem externam universidem, sed neque minus ad internam; sutim enim
49쪽
ITquisque subie flum, alius vero aliud subiectum inelinationi sundamento ponit, et ipsa subiecto quoque modo
haec modo alia praecipue vim suam exserit. Fieri nullo modo potest, ut lex initoniatur, quae eas cunctas sub haeconditione, nempe uniuersis,conspirantibus regat.
f. s. Proh Iema I. Posito, solam formam legislatoriam legum subieetiuarum unain esse rationem determinandae voluntatis
idoneam: naturam illius voluntatis inuenire, eo solo determinabilis. Cum sola serma legis tantummodo ab ratione possirepraesentari, ideoque nul la res sit sensibus obnoxi proinde quoque liaud ad phaenomena pertineat; repraesentatio illitus qua ratio voluntatem determinans ab uniuei is rationibus determinantibus euentorum, in natura rerutra per legem causalitatis diuersa est, quoniam in his ipsae rationes determinantes phaenomena esse debent. Si vero etiam nulla alia voluntatis determinandae ratio huic
esse legi potest, quam sola illa uniuersalis se a legislatoria; eiusmodi voluntas, qua prorsus libeta ab lege naturali phaenomenorum, scilicet ab lege causalitatis, ad se inuicem relative, Cogitanda erit. Eiusmodi autem vacuitas vocatur libertas sensu strictissimo, hoc est, transscendentali. Ergo voluntas, cui sola subiectivae legis sicina legislatoria una esse legi potest, libera voluntas. g. 6.
Posito, esse voluntatem liberam, legem inuenire, quae sola est ad eam necessario determinand n idonea. Cum materia legis practicae, id est, res legi sub tecti e proposita, non queat nisi empirice Osserri, con tra voluntas libera, qua conditionibus empiricis ad mendum sensi bilem pertinentibus) vacua et nihilominus deterst
50쪽
18 ' P. I. LIB. I. CAP. I. DE DECRETIS
minabilis esse debeat; necesse est, voluntatem liberam, vacuam legis materia, tamen rationem deterini nantem in lege deprehendere. Atqui, praeter legis materiam, nihil in ea amplius, quam forma legislatoria continetur. Ergo forina legislatoria, quatenus in materia inest, una potest
rationem voluntatis aeterminandae efficere.
Libertas igitur et practica lex absoluta mutuo se invicem remonstrant. Iam hic non quaero, an etiam reapse
diuersae sint, nec potius lex absoluta solum conscientia sui ipsius rationis purae practicae, haec autem prorsus idem sit, quod positiuus libertatis conceptus; sed unde cognitio nostia absolute practici proficiscatur, utrum ablisertate, an ab lege praetica. Λ libertate non potest ea proficisci; eius enim nobis nec proxime conscii fieri posissimus, quoniam conceptus eius est negativus, nee ad eam ab experientia concludere, siquidem experientia nobis solum legem ministrat pilaenomenorum, proinde mechanisnum naturae, ipsum libertatis contrarium, cognoscendum proponit. Ergo lex est moralis, cuius nobis proxime conscii sumus simulatque leges voluntatis subiectivas describimus , quae nobis primum se offert, duin-rue ratio illam, ut rationem determinantem, nulla conitione sensitiva superandam, quin prorsiis ea liberam Proponit, directo ad conceptum libertatis ducit. Sed quomodo esse potest conscientia legis moralis y Legum practicarum purarum fieri conscii possumus, perinde atque
nobis conscii tanus decretorum purorum theor ticorum, dum ad necessitatem, qua ratio nobis ea dictitat, ad separationemque omnium conditionum empiricarum, ad quas illa nos amandat, animum aduertimuS. Conceptus voluntatis purae exsistit e legibus puris practicis, quemadmodum conscientia intelligentiae purae ex decretis puris theoreticis: Hanc veram conceptuum nostrorum subordinationem esse, nobisque moralitate demum libertatis conceptum aperiri, proinde ratione practica primo contemplativae quaestionem inenodabilem in hocce conceptu