장음표시 사용
81쪽
de realitate sua obiectiva ratione rerum obiectarum in universum per deductionem certus est, praeterea quoad orioinein ab omni conditione seiu ibili vacuus, proinde per se haud ad phaenomena adstrictus, nisi ubi certum carum v in theo reticuin iacere velis ) ad res qua naturas puras
intelligibiles profecto posset adhiberi. oniam vero huic
usui nullia visio, quippe quae semper tantummodo animalis potest et sensitiva esse, subiici potest, causa nouimenon respectu rius rationis theo retici, quamuis possibilis conceptus est, quoque possit cogitari, sed tamen vacuus atque inanis. Neque eo Vero cupio naturam entis, quatenus id voluntatem puram habet, theoretice cognoscere; mihi suo scit, illud eo qua tale notasse, proinde soluiti causalitatis conceptum cum conceptu libertatis et quae ab eo non potest separari, cum lege morali, qua ratione illius determinandae, coniunxisse, quod quidem ius, vi purae, haud empiricae originis conceptus causae, prosecto mihi competit, propterea eo non, nisi respectu legis moralis. eius realitatein determinantis, id est, tantummodo practice uti mihi licitum videtur. Quodsi cum Humio conceptum causalitatis realitate obiectiva in usu practico non solum ratione rerum per se ipsarum s supra sensibilium), verum etiam respectu rerum sensibus subiectarum privassem; tum is vim omnem virtu- terraque perdidisset, et qua conceptus theo retico lin possibi- Iis prorsus inutilis foret, cumque nihili nullus quoque usus feri posIit, usus practicus conceptus theoretice vani atque manis penitus absurdus suisset. Cum autem conceptus causalitatis empiricae absolutae theo retice quidem vacuus atque inanis sit ne visione illi consentanea) sit, sed tamen esse postit, obiectamque rem incertam atque in deterini natam spectui cuius loco vero ei tamen in lege morali, pro inde rospectu praetico, vis ac significatio impertitur, nul- , laira equidem vilionem habeo, quae eius obieeituam realitate1n theo reticam determinet, verum nihilominus verus
illius usus est, qui in singulo proponi poterit, in sensis animi, reguli, ue subiecti uis, hoc . est, realitas practica
82쪽
so P. I. LIB. I. CΛΡ. I. DE DECRETIS ete. quae potest indicari; quod quidem ad ius eius vel ipso nou-menorum respectu idoneum videtur. Verum haec sis et instituta realitas obiectiva concertus puri intelle Pisis in campo suprasensibilium, nunc omnibus reliquis categoriis, quamquam semper inodo, quatenus eae: cum ratione voluntatis purae deteriirinandae lege morali) in coniunctione necessaria versantur, etiam obiee tuam impertit realitatem, sed nullam aliam, quam quae praelice queat adhiberi, cum interim ne minima illis vis sit in notitiis earum reruva theo reticis, qua perspicientia naturae illarum per rationem puram, amplificandis. Quemadmodum etiam in sequentibus inueniemus, eas semper duntaxat naturas spectare, qua intelligentias, in iisque etiam tantumnodo sere adsectionem rationis ad voluntatem, proinde solum actiouem attingere, ultraque nullam sibi
earum cognitionem arrogare; quae vino praeterea cum iis coniunctae proprietates, quae ad theoreticum repraesentandi modum talium rerum suprasensibilium pertinent, possint adduci, eas cunctas tum neutiquam ad scientiain numerari, sed ad ius respectu vero praetico ad necessitatem) eas sumendi ponendique, vel tum, cum naturae suprasensibiles velut deus) secundum analogiam, hoc est, relationem rationalem puram, quo nos respectu sensibilium practice uti inur, atque ita rationis purae praeficae per usum ad saprasensibilia, sed duntaxat fine praetico, euagationi in transscendens multae siuetur.
83쪽
Condeptum rationis practicae dico repraesentationem rei cuiuspiam obiectae qua effecti per libertatem postibilis. Igitur res subiedia cognitioni praelicae, flua talis, solummodo in adsectione cernitur voluntatis ad actionein, qua ea, eiusue contrarium ut exsistat, effeteretur, iudiciumque virum quidpiain subiectum sit rationi praeticae, necne, tantur amodo in discernenda possibilitate vel impossibilitate versiatur, ea actionem volenae, qua, si illius facultatem haberemus, de quo experientia iudicare debet) eerta quaedam res obiecta exsisteret. Quodsi res obiecta qua ratio deterioinandae nostrae sacultatis adpetendi sumatur,neeesse erit, ut piabilitas illius physica per usum liberum virium liostrarum iudicium, Utrum ea subiecta rationi prac
ticae sit, nec ne, antecedat. Contra, cum lex ex antiis
cipatione , qua ratio actioniS determinandae, proinde haee qua per rationem puram practicam determinata considerata potes iudicium, an aliquid subiectum sit rationi purae practicae, nec ne, prorsus liberum est a comparatione cum physi ea nostra iacultate, et quaeritur modo, an, quae exsistentiam cuiuspiam rei obiectae spectat, actionem velle nobis licitiam sit, si penes nos foret, proinde stilibilitas moratis actionem, necesse est, antecedat; ibi enim ratio eius det Dinandae non in re obiecta versatur, sed in lege voluntatis.
84쪽
Solae igitur res rationi practicae propositae cernuntur in biso maloque. Namque servum dicimus iein 1acultati adpetendi necessario obnoxiam, quemadmodum malum in re ponimus ficultati aversandi necessario subicctam, utrumque vero ex principio quodam rationis.
Quod si conceptus boni non ab lege practica antegressa derivari debeat, sed huic potius sundamento esse, poteritis solum conceptus esse cuiui piam, cuius exsistentia vocetur, atque ita causalitatem subiecti ad illud producendum, hoc est, saeuitatem adpetendi determinet. Quoniam igitur fieri non potest, ut perspiciatur, quam repraesentationem Noluptas, quamque contra dolor comitetur, seluin-
modo ab experientia penderet, ut, quid proxime bonum sit quidue malum, saluatur. Qualitas ea subiecti, cuius respectu solum potest haec experientia institui, cernitur intactu iucundi et iniucundi, utpote receptiuitate sensui interno propria, atque ita conceptus eius, quod proxime bonum est ea solum spectaret, quibuscum sensatio voluptatis proxime coniuncta est, conceptusque simpliciter absoluteque mali ad ea sola, quae proxime dolorem excitant, reserri deberet. Quod quoniam contrarium est consuetudini verborum, quae iucundum ab D, in inimi διm a malo distinguit, postulatque, ut bonum malumque senaper per rationem, proinde per concuplus, , qui uniuerse possunt communicari, nec per solam sensationem, quae ad res singulares earumque receptiuitatem adstringitur, diiudicetur, nihilominus autem per se cum nulla repraesentatione cuiuspiam rei obiectae potest ex anticipatione, iucunditas vel iniucunditas proxime coniungi, philosoplius, se cO- adhun autumans sensum iucundi diiudicationi suae practicae pro fundamento constituere, bonum diceret, quod instrumentum est iucunditatis, maliniique, quod causa iniucunditatis est atque doloris i namque diiudicatio relationis se sdiorum ad fines propositos salie pertinet ad rationem.
Verum quamquam ratio sola potest coniunctionem adiu-inentorum cum finibus perspicere, ita, ut etiam voluntatem possis per facultatem finitan definire, quippe qui
85쪽
semper rationes sunt sicultatis adpeteudi ex principiis deter- 'minandae tamen regulae subiectivae practicae, quae exsuperiori boni conceptu qua adius nenia sequebantur, num-
quain quidpiam per se ipsum, sed semper modo ad ullam
rem qumripiam boni, quod voluntati propositum seret continerent: bonum semper solum foret utile, idque, ad quod illud utile est semper extra voluntatem esse in sensa tione oporteret. Quae igitur si, qua selisatio iucunda, a conceptu boni distingui deberet, nuspiam omnino quid- piam proxime bonum exstaret, sed bonum duntaxat in viis et adiumentis ad aliud quid, nempe in ulla quapiam iucunditate quaerendum seret. Est vetus illa sermula seliotarum: nihil adpetimus, nisi sub ratione boni; nillil auerstanti r. nisi sub ratione mali; eiusque usus saepenumero venis, at philosophiae quoque haud raro perniciosus usus est, quoniam vocabulisbbni et mali quaedam ambiguitas inest, e circumscriptione linguae orta, qua ea dupliciter accipi possunt, legesque proinde praeticae necessario dubiae redduntur, et philosOphia, quae in iis utendis discrimen conceptus in eodem verbo facile sentire potest, neque tamen peculiaria verba invenire, ad distinctiones subtiles ςogitur, de quibus postea non potest conueniri, propterea quod discrimen illud nullo vocabulo apto potest proxime denotari ').
Est ea linguae Teutonicae conditio, ut vocabulis polleat, quibus discrimen istud queat indicari. Pro eo, quod Latini uno verbo boni denominant, duos ea conceptus habet
Praeterea loeutio sub ratione boni etiam ambiguitate laborat. Ea enim hane vim habere potest: nos aliquid cogitamus bonum, eum et quonian, istud adpetivius volumus); verum etiam . adpetimus aliquid eo . quod illud bonum Ggitamus, ita ut Vel cupiditas ratio determinandi eonceptus rei obiectae qua bon cuiuspiam, vel conceptus boni ratio deterni inandae facultatis adpetendi voluntatis sit; ubi tum locutio: sub xatione boni sensu priori denotaret: voluinus atque expeti nius aliquid si bid a boni, sed posteriori fignificatione : secundum hanc ideam, quae volitionem adpetitumque qua ratio eius determinanda
86쪽
64 P. I. LIB. I. CAP. II. DE CONCEpTV
admodum diuersos, totidemque diuersa vocabula. Proverbo boni vocabulis utitur gut Et Moh I, pro voch ver-
genera prorsus diuersa, utrum in actioite aliqua binitatem prmitat ritque illius, an prosperant tri temque conditionem nostram consideremus. Exinde tequitur; en unciatum psychologicu in illud, quod supra attulimus, saltem esse adhuc incertum dubiumque, si sc esseratur: nihil nos adpetimus, nisi sub ratione boni imatae nostii; contra illud si sc exprimatur: volumus et expetimus, secundum rationem, nihil, nisi quatenus istud bonum malumque cense-P.us, indubitato certum idemque prorius perspicuum effertur. Rouum mahimue oh I vel libeI sere modo adfectionem denotat ad statum nostrum ivrnudisntis aut iniucunditatis, voluptatis dolorisque, et, si propterea rem expetimus, aut sugimus, fit illud tantummodo, quatenus ad nostri in sentiendi facultatem tactumque iucundi et iniucundi, quem id procreat, refertur. Sed hortum malumne semper relationem desgnat ad 1 chiritatem quatenus haec I 'er legem rationalem determinatur ad quidpiam sibi proponendum; neque e2 umquam per rem obiectam eiusquerc praesentationein proxime determinatur, sed in facultate versitur, regulam rationis sibi pro momento actionis squares obiecta ad exsistentiam perduci possit consi 'i endi. Igitur bonum malumue proprie ad actiones resertur, non ad satum sensationis personae, et si quidpiam absolutobitque omni omnino respectu, ct sine ulteriore adiunctiono bonum malumve esse debeat, aut pro eo reputari, solum istud agendi modus seret, lex voluntatis subiectiva ideoque ipsa persona agens, qua bonus maluSue homo, non vero res seret, quae sic dici posset. Quamobrem quamininuis ille rideretur Stoicus quirinarditatissimis podagrae doloribus exclamaret: qu3ntumuis, dolor, me torqueas, numquam tamen, te malum κα-
esse satebori Vera dixit. Triste quidem fuit, quod sensit, idque clainor prodidit; sed eo illi aliquid mali inesse, nullo
87쪽
modo erat, cur concederet; dolore enim dignitas personae minime minuitur, sed modo conditionis. Vnum, cuius sibi eouseius suisset, mendacium animum eius perdidisset; verum dolor fecit ut eum tolleret, si sibi conscius esset, nulla sibi actione iniusta culpam se contrax sse, neque eo poenae obnoxium reddidisse. Quod bonum nobis dicendum erit, ex cuiusque sani hominis sententia res esse debet facultati adpetendi proposita, malumque ex cuiusque iudicio res obnoxia aversioni; proinde, praeter sensum, ad id diiudicandum opus est ratione. Sic cum veracitate mendacio contraria, sic cum
iustitia contraria violentiae, et id genus aliis comparatum videtur. Sed possumus quidpiam malum vocare, quod tamen quisque bonum nonnumquam interuentu, subinde adeo proxime declarare debet. Is qui operati opem chirurgicam fieri in se patitur, sine dubio eam sentit qua malum; iud per rationem et ipse, et quisque alius eam bonam reputat. Si quis autem, qui homines pacis studioses libenter petit atque perturbat, tandem aliquando infelicius 4mpingat, verberibusque probe depexus mittatur; sane hoc malum videtur sed quisque illud adsensu probat, ac per se bonum existimat, etiamsi nihil quidquid amplius inde
nascatur; - quia ipse, qui plagas accipit, per rationem, necesse est, sibi recte fieri, agnoscat, quoniam, quae inter bene valere et bene agere intercedit, quamque ratio ei necessario ostendit; proportio hic diligenter seruatur. Ac profecto quidem iudicio rationis nostrae praelicae pendet ab salute nostra ac miseria, et, quod naturam nostram attinet, qua entium sensitivorum, Minnia vertuntur in felicitate nostra, si ea, quemadmodum ratio praecipue postulat, haud ex sensatione fugiente, verum ex vi et contagione, quam fortuitum istud cum uniuersi , nostra exsistentia et tranquillitate habet, diiudicetur; neque tamen Omnia omnino inde pendere videntur. Homo est natura indigens, quatenus pertinet ad mundum sensibilem, et eatenus sane est in officio rationis necessario, ex parte facultatis sensitiuae, ut, quae huius intersui, curet, Ingu-
88쪽
56 P. I. LIB. I. CAP. II. DE CONTEI TVlas lue sibi praelicas statuat, etiarn respectit ad selicitatem
habito huius, et, si fieri positi, etiam vitae suturae. Nec vero is ita prorsus animal est, ut nihil quidquain corum, quae ratio per se ipsa dictitat, curet, eaque solum pro insti umento utatur necestitatis suae, qua naturae sensitivae, explendae. Neque enim rationis munere, si ea solum ad potienda ea utatur, quae in bestiis impetu siue, quem vocant, instinctu) sunt, dignitas eius supra animalem natu lona evehitur; tum enim ratio non nis modus peculiaris fotet, quo via natura fuisset, hominis ad eumdem, ad quem bestias formauit, finem c xornandi, neque ad altio rem finem eius condendi. Igitur sane pro consilio naturae, indiget rationis, ut salutem suam ac miseriam sempeὰ addo liberationem reuocet, verum ea praeterea siti ad altiorean usqua data videtur, nimirum, ut ea, citiae per se bonania laue sunt, et de quibus ratio pura, nullis, quae sub sen- Ium cadant, rebus commota sola potest iudicium ferre, non solum simul consideret, sed hane diiudicationem prorsu8 ab illa discernat, emiaque conditioncm huiusce faciat
In diiudicando per se bono maloque, ut discernatur ab eo, quod modo relative ad salutem ac miseriam sic dici potest, sequentia sub contemplationem cadunt. Principium lationale aut iam per se qua ratio voluntatis deternu Iantulae cogitatur, nullo respectu habito rerum postibilium Iacultati adpetendi subiectarum, sergo solum per formain rogulae legalem ium illud principium lex erit practica ex
anticipat; One, ratioque pura per se practica esse accipitur. Lex tum voluntatem proxime determinat, actio ei conu
niens per se i a bona est, et voluntas, cuius regula se, sectiva semper huic legi consentanea est, adfolate. Omni respectrι, bona est, supremaque uniuersi boni conditior autiatio de temtinaiidae facultatis adpetendi regulam voluntatis subicet tuam antecedit, quae rem iucunditati iniucundi lique subiectam ponit, proinde quidpiam, delectet doti nive, regulaque subiectiva rationis illam adpetendi, hanc fugiet ii, actiones deteraninat, prout relative adpropensionem nostram, proinde solum interuentu respectu
89쪽
alius cuiuspiam ulterioris si Ps, citia adiumetiti) bonae sunt, atque eae regulae tum numquam poterunt leges vocari, sed tamen praeceptiones smao, practicae. I ple filiis, volup tas, quam quaerimus, in posteriori calu haud boni tminu Ies)est, sed corni nodum Q oh D. non conceptus rati Jni S, COIl ceptus rei sensationi subiectae empiricus; verum usus adiumenti ad id, hoc est, actio, squoniam deliberatio ex ratione instituta requiritur tamen bona vocatur, ted non absolute, sed modo respectu 1acultatis nostrae sensitivae, ratione tactus iucundi et iniucundi; voluntas aut cin, cuiuS regula ea adlicitur, non eii voluntas pura, quae t olum Caspectat, in quibus ratio pui per se ipse potcsi practica esse.
Hoc loco e re erit, paradoxon viae ac uacthodi en O- dari in critica rationis praesicae: scilicu conlocum b inimalique nou aute lemm moralem, tui, ut via tur, adeo fundanuvio deberet)xb emi, sed modo Quod et hoc loco si
ex ea per eamque determirtari oportere. Quippe etiamsi nesciremus, principium moralitatis legcm esse puram ex anticipatione voluiitatem determinantem, tamen, ne plane gratis decreta acciperemus, primo certe deberemus tu medio relinquere, uti uin voluntas solum rationes determinantes eirapi iicas habeat, an etiam puras ex anticipatione: cst enim contra uniuersas regulas principes tractationis pii ilosophicae, ea, de quibus demum statui debet ac decerni, iam antea statuta decretaque accipere. Fac, nos velle a conceptu boni itistituere, ut inde leges voluntatis derivemus, hic CoiiceptuS rei oblatae cuiuspiam qua cuiusdam boni simul liunc, utpote solam determinandae voluntatis rationem indicaret. Quoniam igitur huiusce conceptibus norma in nulla lege practica ex anticipatione inest; boni maliue obrussa non nisi in conuenientia rei obiectae cum tactu nostro iucundi vel iniucundi posset poni, vitasque rationis duntaxat in eo cernerctur, ut partim ea iucuius itas vel iniu- eunditas in uniueis a cpntextu cum omnibus exsisteιitiae meae sensationibus, pistim adiumenta rei- illi lubiectaeco inparandae, determinentur. Cum autem, quod tactui iucunditatis consentaneum si, solum per experientiam decerni queat, lex vero practica eo tamen, qua eonditione,
90쪽
debeat constitui, possibilitas legum practicarum ex anticipatione directo excluderetur; siiquidem ante necessarium
ducebatur, udi res voluntati obuoxia inuet1iretur, cuit , qua boni, conceptu, ratio viii uersalis, quamquam empirica voluiistis determinandae esticeretur. Atqui antea opus erat inuestigatione, anne quoque ratio determinandae voluntatis ex anticipatione exstet squae numquam vSpiam,
nisi in lege quadam pura practica, et quidem quatenus -lam formam legalem, nullo ad rem quampiam obieetam respectu habito, regulis praecipit, inuenta suerit . Quoniam vero iam res obiecta qua in ex conceptus boni mal1que sundamento uniuersae practicae consti tuebatur, ea res autem, sine lege praeuia tantummodo. secundum conceptus empiricos cogitari poterat, eo ipso possibilitas legis purae practicae vel modo cogitandae iam in antecessum erepta lovet: cum e contrario, si legem practicam ante inuestigassent analytice, apertum seret non conceptu
boni, qua rei obiectile, legem mOicilem, sed vice versa morali lege dem n boni conceptum, quatenus simpliciter hoc nomine dignum sit, determinari, atque, ut is esse positi, cstici. Scholion, quod solum viam ac melliodum attinet summarum inuestigationum moralium, permagni momenti videtur. Illud cnim causam explanat, quae ansam dedit
philosophorum erroribus respectu simini principii philosophiae moralis. Etenim rem conquisiverunt voluntati subicctain, quam materiam sacerent rationemque legis quae
tum haud proxime sed interuentu illius obiectae rei sensui iucundi vel iniucundi propositae. ratio estot voluntatis
determinandae, cum tamen primo legem quamdam debuissent percontari, quae ex anticipatione proximeque Voluntatem , liuicque conuenienter demum rem obiectam determinaret . Eam rem iucunditati propositam, quae pro summo boni conceptu esse deberet, siue in felicitate, sue in persectione, siue in lege morali, siue in voluntate dei ponerent, semper principium erat in heteronomia positum, necessarioque iis ad cotiditiones empirieas legis moralis deueniendum fuit: squidem rem obiectam, qua proxi-