장음표시 사용
131쪽
pium rerum sit aliquid extrinsecum a toto universis, scilicet Deus, ut ex supra dictis patet, cq. I9. a. q. cr--. a. I. , a. necesse est, quod etiam finis rerum sit quoddam bonum extrinsecum. Et hoc rati ne apparet. Manifestum est enim, quod bonum habet rationem finis . Unde finis particularis alicuius rei est quoddam bonum particulare : finis autem unis versalis rerum omnium est quoddam bonum unive sale. Bonum autem universale est, quod est per se,N per suam essentiam bonum , quod est ipsa esse tia bonitatis : Bonum autem particulare est , quod est participative Nanum . Manifestum est autem, quod in tota universitate creaturarum nullum est Manum, quod non sit participative bonum. Unde tu honum, quod es finis totius uniυersi oportet quod spLextrinseum a toto universo. Ad primum ergo dicendum, quod bonum aliquod consequimur Uno modo, sicut sormami in nobis existentem ἰ ut sanitatem , aut scientiam .., is modo', ut aliquid per nos operatum ς sicut aedificator consequitur finem faciendo domviri . Alis modo , sicut aliquod bonum habitum , vel posthia sum; ut ille qui emit , consequitur finem pomoendo agrum . Unde nihil prohibet , illud , ad quod Perducitur universum, esse quoddam bonum extrii
Ad secundum dicendum, quod Philosophus loquia ιtur de finibus artium: Quarum quaedam habent pro finibus operationes ipsas: sicut citharistae finis est crutharizare : uuaedam vero habent pro fine quoddam operatum: sicut aedificasoris finis non est aedificare, sed domus . Contingit autem , aliquid extrinsecum esse finem non solum sicut operatum , ed etiam sicut possessum, seu habitum, vel etiam ceu repraesenistatum : sicut si dicamus , quod Hercules est finis imaginis, quae fit ad eum repraesentandum . Sic igitur potest dici, quod bonum extrinsecum a toto unis verso est finis gubernationis rerum , sicut habitum, S repraesentatum: quia ad hoc unaquaeque res tenis dit, ut participet ipsum, & assimiletur ei, quantum Potest. Ad tertium dicendum, quod finis quidem unive si est aliquini bonum in ipso existens , scilicet oris do ipsius universi . Hoc autem bonum non est ultimus finis, sed ordinatur ad bonum extrinsecum, ut ad ultimum finem : Sicut citam ordo exercitus ordinatur ad ducem, ut dicitur in I 2. Me t. cte. 32. so. 3,
132쪽
III EX articulo habes primor quomodo per rationem
ostendas , recte dictum virtualiter a scriptoris , quod, finis gubernationis mundi est aliquid e tra mundum existens. Dixit autem hoc tunc, quando Proveri I6. ait , universa propteν semet umveratus es Dominias . Qitis enim nesciat , Deam esse quid extrinsecum mundo, supra g. 3. ar. I. Item Geuiso habes : quomodo per 'rationem ostendas, philosophum recte dixisse in ia. Met. quod finis gubernatiouis mundi est aliquid extra mundum, sciliacet Deus, dum ibi ait : tinus ergo princem , a quo dependet Getam , ω tota natura . Omnes enim eX- positores eius conveniunt in hoc, quod ab illo priii .cipe tota natura dependet in ratione finis , secundum philossiphum . Tertio habes: quomodo per rationem praedictas & scripturae, & philossiphi auctoriatates, necnoth, si quae sunt similes : id, quod ubiaque intelligito , atque servato , inquantum finem mundi ponunt aliquod extrinsecum, &intelligas, sedeclares, probes. Circa praemissa tamen diligenter vide, ne erres, intelligendo bonas literas in sensasti . Caveto igitur in his sensum AImarici , quic ut resert Ioan. de Turrecremata lib. quapro da
Ecclesia, capitiao 3s. dicebat : Deus ideo dieiturtiuis omnium, quia omnia reversura sunt in ipsum, ut in Deo immutabiliter quiescant, & ut unum in dividuum , atque immutabile in eo permanebunt o Hunc eius errorem merito damnavit Papa Innocentius III. in Concilio generali apud Lateranum celebrato , extra de sum. Trin. & fid. cathol. Damn
mus . Ubi de tota doctrina Almarici c. ut altri e plicavimus in calce dicitur : reprobamus etiam . condemnamtis perees smum dogma impii Ama- ici, cujus mentem pater mendacii sic excaecavis, ux us Murina non tam heretica , quam insana cen- soda se . Haec ibi . Et revera , quis sani capitis sensum praedictum inmarici delirium quoddam promius a ratione alienum non amrmeti Consule q. - Item quarto vides: quomodo ex his, que, &c.
133쪽
xast m. EST. CIII. ART. III. ARTICULUS III. Ioa
Ureum mundas gubernetur ab tino.
AD Tertium sie proceditur. Videtur, quod mundus non gubernetur ab uno. De causa enim peremus iudicamus : Sed in gubernatione rerum ain Paret , quod res non uniformiter gubernantur, & perantur: quaedam enim sunt contingentia, quaedam vero ex necessitate , & secundum alias diversitates. Ergo mundus non gubernatur ab uno.
invicem non dissentiunt , nisi propter imperitiam, aut insipientiam , aut impotentiam gubernantis γ quae a Deo sunt procul : Sed res creatae a se invia rem dissentiunt, S contra se invicem magnant , ut m contrariis apparet. Non emo mundus gubernatur
melius est : sed melius es simul esse duos, qvam α--m, ut dicitur Eccle. 4. Emo mundus non gubernatur ab uno, sed a pluribus. Sed Contra est, quod unum Deum , R unum D minum confitemur , secundum illud Apost. I. at Cor. 8. Nobis es tintis Detis Dater, oe Dominυν mus. quorum utrumque ad gubernationem pertinet. nam dominum pertinet gubernatis subditorum t& Dei nomen ex providentia sumitur, ut supra dictum est , c q. 33. M. 3.3 ergo mundus gubernatur
Respondeo dicendum , quod ne e in Meere,.ω πιυndus is tino μό-nerti' . Cum enim finis pubernationis mundi sit , quod est essentialiter bonum, quot est optimum , necesse est, quod mundi Rubernatio sit optima. optima autem gubernatio est quae fit per unum. Cuius ratio est, quia gubernatio nihil Miud est , quam directio gubernatorum ad .fi-mem; qui est aliquod bonum e Unitas autem pertia Het ad rationem bonitatis, ut Boethius probat in Dde conlat. prosa II. per hoc, quod scut omnia desiderant bonum, ita desiderant unitatem, sine qua esse non possunt . nam unumquodque intantum es , inquantam tintim es. Unde videmus quod res rem Anant suae divisioni, quantum possunt: & quod aisesiliatio uniuscuiusque rei provenit ex desectu illius rei . Et ideo id , ad quod tendit intentio multit dinem
134쪽
dinem gubernantis , est unitas, sive pax : Unitatis autem causa per se est unum . Manifestum est nim , quod plures multa unire , & concordare nou possunt , nisi ipsi aliquo modo uniantnr . Illud a tem , quod est per se unum , potest esse causa unutatis convenientius , quam multi uniti . unde multitudo melius gubernatur per imum, quam per plures. Relinquitur ergo, quod gubernatio mundi, quae est Optima, sit ab uno gubernante. Et hoc est, quod Philosophus dicit ra. Metaph. c. in M. tom. Exserta nestine dissimul male , nee sonum pluiresitas principatuum. unus ergo princeps.
4d primum ergo diceudum, quod . motus est actus mobilis a movente . Dimormitas ergo motuum est ex dia ersitate mobilium, quam requirit perfecito universi, ut supra dicium est, c qu. Par. I. oenon ex dive Gitate gubernantium. secundum dicendum, quod contraria , etsipdis sentiant quantum ad fines mximos, conveniunt tanmeu quantum ad finem ultimum; prout concludum tur sub uno ordine universi. 1 Ad tertium dicendum, quod in particuIaribus bonis duo sunt meliora , quam unum .' sed ei , quod est essentialiter bonum , non potest fieri aliqua additio bonitatis.
Ex art. habes primo : quomodo per rationem istendas, dictum merito fulta a scriptura, quod mundus gubernatur ab uno . Hoc autem dixit de Deo Iob. 34. sic . Quem eo lituis alium Doer temram , aut quem posvit fuster orbem, quem fabricatus p Item subtiliter in Psal. 17. sic: Quis Deus praeter dominum, atit quis Deus praeter Deum myrriam pHoe siquidem nomen Deus est nomen gubernatio nis . Deducitur enim ly Deus secundum Damast num lib. I. e. 12. a quod est curare , & Qv re universa, vel ab M 3ω , quod est ardere r vel a 3ια σ3M , quod est considerare omnia . Ergo IuDriu est nomen providentiae, cum haec omnia , scialicet, curare, fovere, ardere, considerare , sonerato rationem circa aliquid sie, vel sic gubernandum is Hine inser , quod , cum Deus non possit non esse Deus, non potest fieri , quod Deus nou habeat mnium rerum Rubernationem, idest, necesie omniano est , quod mundus gubernetur ab uno , scilicet, a Deo . Ex qua illatione videre etiam mediocriter
eruditis , immo di insipientibus datur. , quam toto F 4 coelo,
135쪽
coelo, totaque terra turpiter erraverint , ae eruando ignorantia propriae vocis se se laborare ostendorint illi , qui Deum non habere providentiam de omnibus dubitarunt, vel posuerunt. Vide o. an Hoe enim est 3ubitare , Deum esse Deum , vel ponere , Deum non esse Deum . in dubitatione, vel positione quid ignorantius , quid irrationalius, quid stolidius t Geundo habes: quomodo per rati nem scripturas praemissas , ae similes , pro quant mundum ab uno gubernari statuunt, & intelligas , R declares, S prolias. Tertio vides : quomodo, &C
tiirum effectus gubernationis se unus ea utim,
AD Quartum sic proceditur . Videtur, quod em
ctus gubernationis mundi sit unus tantum , Senon plures. Effectus enim gubernationis esse videtur id , quod per gubernationem in rebus gubernatis eausatur: Hoc autem est unum , scilicet bonum o dinis, ut in exercitu patet. Ergo gubernationis mundi est unus effectus. 2. Praeterea . Ab uno natum est unum tantum Irooedere et sed mundus gubernatur ab uno , ut ensum est. c art. praeo. 9 ergo & gubernationis es
sectus est unus tantum . 3. Praeterea . Si esse his gubernationis non est mnus tantum, propter unitatem gubernantis, oportet, quod multiplicetur secundum multitudinem gubernatorum: haec autem sunt nobis innumerabilia. e so gubemationi L effectus non possunt comprehenia rub asi quo certo numero.
Sed Contra est, quot Dionys dicit, cdνυ. nom. Dct. I. quod destas proυidentia, oer bonias e perfecta omnim eontiner , ct in seipsa implet :Gubernatio autem ad providentiam pertinet . e go gubernationis divinae sint aliqui determinati enfectus.
Respondeo dicendum , quod' essectus cuiuslibet M Oionis ex fine eius pensari potest , nam ser operationem ericitur, ut pertingatur ad finem. Finis a tem gubernationiς mundi est bonum essentiale , ad cuius participationem, & ammi lationem omnia tendunt. Effectus igitur gubernationis potest accipi re
plieiter . Uno modo ex parte ipsius finis : Et so sanus esse s gubernationis, Q. assimilari summo bia Mo . alio modo potest considerati esse ius gubem
136쪽
OUAEST. CIII. ART. IV. Iartionis secumum ea quibus ad Dei assimilationemereatura perducitur: Et se in generali sunt duo efernationis, Creatura. enim assimilatur Deo quantum ad duo, scillaei quantum ad id, quod Deus, nus est , inquantum creatura est bona et 8e,quantum.ad hoc , quod Deus est aliis causa bonitatis , iuvantum una creatura movet aliam ad bonitatem. de duo sunt effectus gubenationis, scilicet eonsem .vatio rerum in bono , & motio earum ad . honum . Tertio modo potest considerari effect us gis emationis in particulari: Et se fune nobis innωmerabiles . Ad primum ergo dicendum , quod ordo universi ineludit in .se & conservationem rerum diversarum a Deo institutarum, & motionem earum : quia secundum haec duo invenitur ordo in rebus , secundum scilicet quod una est melior alia ; & secundum quod una ais alia movetur. . Ad alia duo patet responsio per ea , quae dicta
. . APPENDIX. Ex articulo habes mimo: quomodo per rationem ostendas , recte de Deo omnium gubernatore dictum fuisse Sapient. 6. AEqualiter es tui cura de Omnibus . Ac si aperte ad propositum dicat: Guber Πλtionis , seu curae , quam de mundi rebus universis habet Deus, finis non est alius, & alius, sed unus, k idem. Vide q. 2o. a. ad primum, &--. a ut inde iuveris ad huius, & sequentium rectam i telligentiam, S applicationem in proposito isto . Diem de Sapientia, quae Deus est, omnium artifice, per intellectumque gubernatrice merito dictum Sap. 7. My in Ha Biritus anteitigentiae sanct- , unicias , multiplex . Quasi in proposito dicat: Gubernationis divinae sapientiae , quae per intelligentiaisi mundum sancte regit , finis est & unicus , & multifex . Item de Deo , postquam Sap. I . di xqrat , quod omnia sua providentia gubernat , dictum recte ibi , quoniam dedi i in mari fiam , ω inter m ius semitam firmi am, Vendens, quoniam potens es eae omnibus sanare, etiam si sine rate aliquis adeat ma re. Sed , ut non essent metis sapientiae tuae vera , propter hoc etiam N existio ligno credunt bomines a imas suas , or transeMutis mare per ratem liber
se sunt. Sed γ ab initio , eum perirent Dperbi g
gautes , Des orbis terrarum ad ratem confugiens ν misit Detila semen natisitatis , quae manu tua ero
137쪽
do , dicatur: Gubernationis , leu providentiae, quae Deus omnia regit, multi sunt effectus. Puta, salvarilluto itinere pedestri inter medios fluctus maris , est effectus divinae gubernationis, homines etiam Per ratem salvari inter fluctus maris, est effectus eiusdem gubernationis: superbos gigantes in diluvio perire, est etiam eius effectus, humani generis semen per ratem in eodem diluvio per totum orbem terrarum pri Pagandum esse praeservatum, est effectus gubernationis ejusdem, ex his factum esse, ut benedicatur lignum ,
per quod fit iustitia, idest , lignum 1ustos ab iniustis
discernens. Hoc fuit lignum arcet Noe , &est lignum crucis ab arca ipsa lignea figuratum, est effectussivinae gubernationis . God si pergas legendo totum capitulum illud, aliasque scripturas, videbis exscripturis ipsis colligi, quod effectus gubernationis mulis di sunt serme innumerabiles , ut dicit tertia comcΙusio. Seeundo habes: quomodo scripturam rapsen. 6. Pro quanto finem gubernationis adstruit unum , Per rationem primae eonclusionis intelligas , declares, probes, & Sapien. septimo pro quanto multos esse divinae guhernationis effectus dicit , per rationem seundae conclusionis, & Sapien. I pro quanto innumeros fere , per rationem rertiae .conclusi nis. Tertio vides: quomodo, &G
Utrum omnia disinae gubernationi subdantur.
ν Quintum sic proceditur . Videtur, quod non omnia divinae gubernationi subdantur . Dicitur enim Eccles. p. Vidi ibb sole nee selaetum esse eum,m , me foetium bellum , nec sapientium panem , nee doctortim dimitias , nec artificum gratiam , sed
rempus , casumque in omnibus : Quae autem gubem nationi alicuius subsunt , non sunt causalia . Ergo ea , quae sunt sub Sole, non subduntur divinae gubernationi . 2. Praeterea. Amst. I. ad Corinth. 9. dicit, quod non es Deo eura de bobus : sed unicuique est cura aeorum, quae gubernantur ab ipso. non ergo Omnia si untur divinae gubernationi .
a. Praeterea. IlIud, quod seipsum gubernare potin est,
138쪽
est, non videtur alterius gubernatione indigere: Sed creatura rationalis seipsam gubernare potest , cum habeat dominium siti actus , δι per se agat , & noaselum agatur ab alio ; quos videtur esse eorum , quae gubernantur. Ergo non omnia mi divinae gum bernationi subdita.
Sed Contra est , quod Aug. dicit de Civitate vel , c a a. finio. s. quod Deus non forum
terram , nec DIum hominem , or angelum , sed nee exigui , oe contemptibilis animantis viscera , nec aυis pennulam , nee herbae Aosculum , nee arboris folium sena fumum partium eoninnientia derelinquit is
omnia ergo eius gubernationi iubduntur. Respondeo dicendum , quod secundum eandem ris tionem competit Deo esse Rubernatorem rerum , S causam earum : quia eiusdem est rem produc re, & ei persectionem dare; quod ad gubernantem pertinet . Deus autem est causa non quidem partia sularis unius Reneris rerum , sed universalis totius entis, ut supra ostensum est, c ρω. 44. ar. I. ω 2.0Unde sicut nihil potest esse , quod non sit a Deo creatum: ita nihiI potes esse, quod eius gubernati ni non Abdatiar.
Patet etiam hoc idem ex ratione finis. Intantum enim alicujus gubernatio se extendit inquantum se extendere potest finis gubernationis. Finis autem divinae gubernationis est ipsa sua sonitas, ut supra stensum est cari praee. ω q. 44. m. Unde , cum nihil esse possit, quod non ordinetur in divinam h nitatem, sicut in fidem, ut ex supradictis p tet, c.
bid. impossibile est , quod aliquod entium subtrahatur gubernationi divinae. stulta igitar fuit opinio dicentium, quod haec is seriora corruptibilia , vel etiam singularia , aut tiam res hiurianae non gubernantur a Deo. Ex qu rum persona dicitur Ezech. 9. Dereliquit Dominus
Ad primum ergo dicendum, quod sub sole dicuntur eme ea, quae sectindum motum solis generantur, A corrumpuntur . In quibus omnibus casus inveniatur; non ita quod omnia. quae in eis fiunt, sint casualia, sed quia in quoIibet eorum aliquid ciauale in- v niri potest : Et hoc ipsum , quod aliquid cassialo invenitur in huiusmodi rebus, demonstrat, ea Hic ius gubemationi esse subiecta. Nisi enim bitiusmodi
corruptibilia ab aliquo superiori gubernarentur, nishil intenderent, maxime quae non cognoscunt: & sic non eveniret in eis aliquid praeter intentionem , quoasicit rationem casus. Unde ad ostendendiarn , quod F 6 casu
139쪽
casualia secundum ordinem alicuius superioris cauis Proveniunt , non dicit simpliciter , quod vidit c)sum esse in omnibus; sed dicit tempus , & casiam diruia scilicet secundum aliquem ordinem temporis cm. tales defectus inveniuntur in his rebus. Ad secundum dicendum, quod gubernatio est qui
dam mutatio gubernatorum a gubernante . Omnis .
autem motus est actus mobilis a movente , ut dicitur in 3. Physiae. c te. a 8.to. a. Omnis autem actus Proportionatur ei, cuius est actus 2 Et sic oportet , quod diversa mobilia diversimode moveantur, etiam secundum motionem unius motoris . sic igitur secundum unam artem Dei gubernantis res diversim de gubernantur, secundum earum diversitatem. Qusdam enim secundum suam naturam sunt per se a Mentia , tanquam habentia dominium sui actus : Et ista gubernantur a Deo non solum per hoc , quod mQventur ab ipso Deo in eis interius operante ; sed etiam per hoc , quod ab eo inducuntur ad bonum , S retrahuntur a malo per praecepta, prohibitiones ,
Praemia, & poenas . Hoc autem modo non guberna tur a Deo creaturae irrationales, quae tantunP agum
tur, & non agunt. Cum ergo Apost. dicit, quod Deamon es cura de bobus , non totaliter subtrahit boves a cura gubernationis divinae , sed solum quantum ad modum , qui proprie competit rationali creatu-
Ad tertium dicendum , quod creaturm rationalis gubernat seipsam per intellectum , & voluntatem ;Quorum utrumque indiget regi, & perfici ab intel- Iectu, & voluntate Dei . Et ideo supra gubernati nem , qua creatura rationalis gubernat seipsam , tamquam domina sui aetiis , indiget gubernari a Deo.
EX articulo habes primo quomodo per rationem disiicias totaliter, atque pessundes haereticas pha
tasias multorum supra ρ. aa. a. a. recitatas . Nam
providentia, & gubernatio in idem laudem redeunt, ni patet. Adde pro ratione stultas, ut huius articu- Ii verbis utar, has ostendente illud, quod ar. 3. in armen. dictum fuit. Seeundo habes ; quomodo per Tationem ostendas, illas omnes fuisse merito damnatas a scripturis, &c. ut supra ρ 22. m. I. a. 3Tqmema ar. II. Item a dictis in I. a. articulo num. 468. Ec a Veritatibus aureis super totam legem veterem, Genes II. eonesti . I. & Exod. a. conclusion. a. &Levisu, a1. concluso M 3. Item pertis babes z. quomo-
140쪽
-. CIII. ART. VI. Ias do scripturas huiusnodi, &c. ibi narrata, pro quam to omnia subdi statuunt gubernationi divinae, &im. telligas, & declares , & probes . Tunc autem facilius, ac melius hoc ipsum facies , si his declarati nibus addideris Augustinum quinto lib. de Civitate Dei capitulo II. sic dicentem, Deus non solum coe-lam , oe teream, neo solum hominem, oe Angelum , sed nee exi Mi , γ contemptibilis animantis viscera, nec avss pennulam , nec herbae Boscutam , nesmboris folium , pne suarum partium convenientia deis
resinρMt . Per quam sententiam, vult Doctor egregius Augustinus haereticorum acerrimus impugnator, 2 expugnator clarissimam hanc veritatem explanais re , atque tueri, quod omnia, quaecunque sint illa , divinae gubernationi subduntur. Quarto vides: quomodo ex praedictis vicissim Angelica conclusio praesens consolidetur, & declaretur.
Unum omnia immediate gubernentur a Deo ia p. q. 22. a. 3. ω s. cyn. c. 76. 77. 83. γ' or v. a. cap. III
AD Sextum sic proceditur. Videtur, quod omni a immediata gubernentur a Deo . Gregor. enim Nyisenus c iab. 8. de m identia 1 eap. 3. reprehen dit opinionem Platonis, qui divisit providentiam ilhreia: PVimam quidem primi Dei, qui providet rebus e testibus, S universalibus omnibus : Semn mvero providentiam esse dixit secundorum deorum , tui coelum circumeunt; scilicet respectu eorum, qugunt in generatione, & corruptione e Tertiam vero providentiam dixit quorundam daemonum, qui sunt custodes circa terram humanarum actionum . Ergo videtur , quod omnia immediate a Deo gubernen
a. Praeterea . Melius est aliquid fierr per unum , v m per multa , si sit possibile , ut dicitur in 8. phys c tem 48. m. a. b Sed Deus potest per seipsum btque mediim causis omnia gubernare . Ergo videtur, quod omnia immediate gubernet. 3. Praeterea . Nihil in Deo est deficiens , R implffectum . Sed ad defectum gubernatoris pertinere vicitur , quod mediantibus. aliquibus gubernet : Si-ςM rex terrenus, quia non lassicit adi omnia agenda , ς ς ubique est praesens in suo regiis, Propter hoc