장음표시 사용
181쪽
imperseete exhiberi, aut plures syllogismos smplices contineri, res ipsa docet, euoluendos saltem in iis syllogismos simplices esse, S statim , si secundum methodum indica gam hi porro examinentur, patere, num illi recte se habeant. S. LVI.
Iam ut reliqua persequamur, Virtus quo que singularis intellectus est, si a conceptibus materialibus is ita abstrahatur,ut, quantum fieri potest, res spirituales atque morRIes , per se & immediate , sine corporeis imaginibus, atque symbolis externis eon cupiat. f. LlU. Virtus quoque est, si vis imagirandi in tr limites iustos contineatur, mentisque directioni obediat, vires, quae sub eius ambi 'tum cadunt, accurate, exalte, ordinate, sine ulla mutatione exhibeat,ut nec sterilis nimis sit, nec nimis foecunda. F. LU. Virtus porro intellectus est, si iudicium ritate se habeat, si rectum sit, si acre sit, & in
intimos rerum recessus penetrare, Veraque
a sal sis statim separare queat. Cui si tetensi
promptitudo & alacritas memoriaeque tenaci
tas accedat, nihil amplius desiderari poterit in eo, qui ad literarum studia animum adisiecit.
182쪽
Obseruandum vero probe est,quod & s Pra iam monuimus, non tam de naturalimentis eiusque facultatum, quam ac quisita Perfeltione nos loqui, qua naeui ct imperfectiones naturales emendantur, ea quidem ratione, quae demonstranda est insequenti capite. f. LVII. Nihilo secius tamen naturalis quaedam vis & persectio in his omnibus supponitur, Cum operam oleumque perditurus prorsus sit, qui hominem ad studia prorsus inidoneum erudire susceperit. Quare ex certis signis & characteribus inuestigandum omnino est, num quis ingenio ad studia littera-Tum a natura praeditus sit, an eodem destituatur, & si praeditus sit, quanam eius facultate maxime polleat. b. LVIII. Signa haec varia cquidem sunt . tque
multiplicia : sed certissima ab ipsis effectibus desumi puto. Etenim si cui in materia facili, nec ignota, aliquid proponatur,
vi experimentum faciat, num verum discernere a falso , bonum a malo queatas, idque aliquoties repetatur, nunquam tamen aut raro is hinc se expedire queatis, tum si homo sit maturae aetatis, & cui in Bitutio non defuit, recte inde colligas iudicii aut nullam aut mediocrem vim in eo
183쪽
esse. Contrarium est, quod pronuncies, si contrario modo se habeat. S. LlX. Sic &, si cui clare aliquid & perspicue proponatur , ex rebus speciatim ad ingenium pertinentibus,isque nihil se eorum caper is profiteatur,multo minus proprias cogitationes etiam de rebus facillimis & quotidianis apte & perspicue proponere queat, Ut ut iam maturae sit aetatis, diligentiamque adhibeat, illi ingenium deesse exinde colligas. Contra ingenio pollere, si ea aliter compa rata sint. Memoriae autem de sellus & excellentia cum sua sponte se prodat, de ea quicquam addere, necesse non est.
q. LX. Cum etiam supra ostensum sit, diuersas ingeniorum ad studia inhabilium constitui posse classes: ita vice versa ex dictis patet, habilium quoque & idoneorum ingeniorum genera esse diuersa, prout una alterauefacultas reliquis praestat, aut gradibus etiam persectionis ipsa ingenia a se inuicem disserunt. Atque in hisce cognoscendis, dila- dicandisque eadem ratione est procedendum , ut intelligatur, qua quodlibet ratione perfici ulterius , S ad veram eruinditionem manuduci de
184쪽
Cognitio historica duplici nu-tisne acquiritur, II. Per experientiam, IlI. H Librorum sectionem,g.IV. Vt accurata sit cognitis, accedat meditatio, necesse
desinitio, re diti o : δε- finitio quid' g. VII. Eim panes, g. Ulli. Ab ea Assera descriptio, K. IX. De retulis definitionis quia censendum ' g. X. Diuisio quia st M. Xl. Requis a bonae diuisionis,
S. XII. Regulae de ea, g. xlII. AE errores in iudiciis re ratiociniis euigandos, clam sibique sectanda prece piis , F. XIV. An hoc in resus diurnis quoin
Itemque attentionis XUII. Media ad hane excitandam es fouendam ex mente aliorum, S. XVIII. Ex mense nostra, g. XIX. Methodi, in inquirenda δε-ritate.necessitas, S. XX.
Specuus ana micae , g. XXIV. Non Fbique tamen eadem ratione procedi potest, g. XXV. XXV l. XXVIl. Resequa regulae methodi a. nablica, g. XXVIII. xXlX. Sunthetica methodus Geommetris propria est , g.
185쪽
Euo pacto errores in forma ciendi iudicium , S DLogismi eoituri debeant, XxxVIII. S. XxXIII. st ingenium, S. XxxIX. Tum quoad simplices, tum Et memoriam, β. XL. quoad compositosostogi- Ad seritatem inquirendam semos, S. xxxiv. ' Haec nondum γῆν cium,S. Emendatio inteluctus puri, XLI. ex menteCartesianorum, Accedere debet emendatis S. xxxv. Foiantatis, g. xl, U. Relieitur illorum sententia, diuo pacto haec instituenda, S. XXXui. g. XLIII. Sora exercitatione hic prosi- a natione singulis eorrueitur, S. xxxv II. ptionum causis obuiam, Ratio emendanae N per F eundum, s. NL V.
g. I. Vperest itaque ut de remediis agamus, ct cum vitia virtutesque intellectus cognovi sie parum prosit, nisi constet, quo pacto illa expelli, hae contra indui atque acquiri queant. Ordine autem, quae singularum operationum ti facultatum imbecillitatibus opponi possunt,mobis edisserenda sunt. S. lI. Ignorantiae itaque quia opponitur historica cognitio, Schaec quoq; in omni studiorum genere praemitti debet,ut iam pridenta, viris do tis est obseruatum, ita ad eam comparandam consilia omnia sunt conuertenda. Potest autem ea comparari tum per experientiam, di obseruationem rerum , quae nobiS O feruntur, tum perlectionem scriptorum , qui
hanc cognitionis nostme partem instruunt. S. III.
186쪽
Experientia quidem primum merito ocincupat locum, cum plerumque longe accuratius S plenius cognoscamus, quae ipsa obseruatione discimus. Nec deest ulli moria talium temere occasio ex Obseruatione pro pria multa discendi, modo diligenter, vitas decet, attendat, tum ad se ipsum , tum ad ea quae quotidie eueniunt, Sc omnibus sese offerunt. Negari tamen nequit, vitam hominis nimis angustis circumscriptam esse limitibus, quam ut omnia quae cognitu ne, cessaria sunt, ipse obseruare queat. S. IV.
In subsidium itaque adhibendi sunt libri,
qui ad hanc cognitionem nos ducunt. Cuiusmodi sunt, qui historiam huius uniuersi aut generatim, aut per partes, vi historiam naturae, artium , qua originem illarum atque fata, qua modum quo exerceri solent, litterarum,humanarumque actionum, qua integras societates, tum sacras tum ciuiles, qua singulos homines cuiuscunque status, ordinis, sexus,conditionis dic. tradunt.
f. V. Cum vero non sussiciat multa scire, sed
cumprimis requiratur, vi quae scimus ac curate sciamus, ea autem sciamus accura
te, de quibus ideas claras, distinctas, adaequatas di veras habemus, adhibenda porro
187쪽
in subsidium est meditatio, quae hoc maxime efficere potest. Meditatio autem nihil aliud est, quam omnium cogitationum nostrarum accurata & diligens ad certas leges directio, ut hac ratione veritatem eo facilius inuenia
f. VI. Unde liquet, ad omnes cogitandi modos intellectusque operationes, meditationem pertinere. Nec vagam quandam atque solutam cogitationum discursionem hoc nomine Venire posse, sed quae certis legibus, nunc porro praecipue indicandis, sit adstricta.
Inter meditandi modos praecipuoS autem haud immerito resertur definitio atque diuisio. Vtraque enim , Ut clara atque euiis dens euadat cognitio nostra, plurimum confert. Est vero definitio nihil aliud, quam id earum, ex quibus idea definienda componitur, ordinata euolutio. Vnde simul patet, ideas simplices , eo quod ex aliis non componantur, non quoque polle definiri. S. VII l. Ut vero ordine fiat haec evolutio , primum conueniens fuerit,considerare eas quae S in aliis id eis compositis reperiuntur, sive pluribus rebus eiusdem naturae com munes sunt: & tum quae pluribus non sunt
communes, sed ideae de Dieudae tantum I
188쪽
INTELLECTUM, SANITAT. RESTITUENDI. IMinsunt, expendere. Idea, quae immediatς rei definiendae communis est cum aliis, g niu vocari solet, reliquae disseremiam constituunt,siue causae sint rei definitae, siue alis tributa. f. IX. Cum vero in idea quadam compositat quaedam magis ad ipsam eius essentiam. pertineant, quaedam separari etiam queant,
nec ipsam velut essentiam constituant, licet cum ea coniunctae sint, si has saltem, non illas, quis euoluat, u describere rem, non definire dicitur. Nominum autem explicatio
nes hic incensum non venire, quilibet per se intelligito. g. X. Quae circumseruntur bonae definitionis regulae ex dictis facile diiudicari possundis. Etenim si omnes ideae, quae ementiam ideae
compositae constituunt, euoluantur, definiistio non potest non adaequata esse definito.
Multo minus aliis ideis , quam quae definitur, competere potest, id quod innuunt eum dicunt: definitionem debere esse propriam definito. Quod autem definitio talis rite facta clarior sit S intellectu facilior, quam res definita,ex re ipsa itidem quilibet intelligit 3Φ6. XI. Quod si res nobis offerantur, ex aliis reis hu. compositae, quarum quaelibet seorsim
189쪽
definitione adhibita,euoluendast, opus esta uisione. id itaque, quod diuiditur, rotum vocatur, & ex partibus diuersis constat, aut eum in modum a nobis concipitur. Eiusiaque diuersas dari species, facile intelligitur, quas ad certas reuocare elasses, ne quidem a necesse fuerit.
f. XII. Manifestum inde est & sua sponte sequitur, quod in diuidendo naturam ipsam sequi
debeamus,nec rem aliter partiri, quam eius indoles permittat , siue re ipsa eκ partibus componatur, siue ita a nobis concipiatur. Namque & conceptus nostri naturae rerum debent esse consermes. S. XIII. Et hinc rursas genuinum sundamentum regularum diuisionis intelligere licet. Pariates enim rite constitutae non possunt non exhaurire totum diuisum. Vna pars qua talis in altem nonpotest contineri, ceteroquin non ensent partes unius totius. ParteS quoque non
essent, nisi a se inuicem essent, aut re ipsa , aut ratione distinctae,& ita oppositae. Si diviso in nimis magna membna, aut nimis generalia fieret,ad claritatem idearum parum faceret. Nec naturam ipsam sequeretur, qui membra nimium inaequalia constitueret, aut qui, dum cuncta nimis aequare vellet, coniungendas pararet, aut separanda coniungeret, Vel ubique inepte dichomnias sequeretur,
190쪽
F. XIV. Sed & in iudiciis quoque & ratiocinationibus, ad errores quosvis euitandos medit Itone opus est. Ast dirigenda ita est, vi nunquam nisi de rebus clare re distincte conceptis iudicetur. Quod si summus euidentiae gradus obtineri nequit, eousque saltem assentiendum est , quousque euidentia eius nobis patet. F. XU. Qua in re ne aberremus, dcres credendas ideo reliciamus, quia clare & distincte a nobis percipi nequeunt, distinguendum sedulo est inter euidentiam obiecti,& euidentiam resimonii. In rebus philosophicis requiritur euidentia obiecti: sed in rebus quae auctoritate diuina nituntur, euidentia testimonii, hoc est,tum demum assensum praebemus, cum elare & distincte intelleximus , hoc in scriptura sacra contineri.
Necesse itaque etiam est, ut de rebus quae vel minimum obsturitatis habent, tamdiu dubitemus, donec illarum veritas quam euidentissime pateat. Quae dubitatio si iustis limitibus circumscribatur, tantum abinest in ceu illicita reiicienda sit, ut potius pro medio maxime necessario perueniendi ad veritatem, recte habeatur. f. XVII. Praeterea cum desectus attentionis in ca