장음표시 사용
51쪽
conjunctam praeseserret, etiamsi homo exterus ac
transalpinus hospes Romam advenis iet Z Quocirca illud satis sit dicere, quod Purpuram i plam, maximum ac singulare Pontificiae amplitudinis praemium , eloquentiae ac doctrinae venalem fuisse
Quae cum ita sint , Auditores, superest ijam ,
ut eo, quo altera orationis pars s ponte sua vergere videtur, animum intendatis , dum brevissime doceam quonam pactoo unusquisque literatorum sibimet studiorum suorum comparare possit vindi- cem ac patronum . Quod quidem statuo nemini fore dissicile, si labore industriaque conetur doctrina ac literis inter ceteros eminere. Sit enim quispiam latini sermonis elegantia politus, aut singulari dicendi facultate ornatus, seu mathematico in pul Vere egregie versatus, hunc procul dubio principes viri honore prosequi, hunc civitates publica quasi legatione accersicere, huuc reges maximis praemiis ad se pertrahere summo studio ac
voluntate certabunt. Quod sane argumentum non modo antiquioribus repetitis exemplis, verum etiam recentilii mis rebus planum omnino facere posssem , nisi aut doctissimorum hominum amicitiae nimis tribuere, aut eorum existi piationi de industria blandiri velle viderer. At quos tandem quaeso literatorum prae ceteris majores nostri severe summoque loco habere consueverunt, nisi eos tantum , qui ingenio doetrinaque magnopere excellerent λ Platonem quidem tantam a Dionysio Syraculano gratiam iniisse compertum est , ut et i Syracusas advenienti non solum Rex idem obvi-
52쪽
38 Paulini a S. Iosephoam ierit, sed etiam regali rheda, cujus Rex ipse
moderabatur habenas, exceperit, ac triumphali plausu ingentique populi acclamatione in urbem advexerit. An Cliniae, an TImaeo, aut Philolao aliisque sexcentis, qui per illud tempus in maxima frequentia erant philosophi, obvium se dedit Dionysius, curru recepit suo , 3c ad ampliorem triumphi celebritatem idem ipse regio paludamento ornatus aurigam egit λ Tanta proiecto honoris amplitudo nequaquam iis desertur , qui philosophantor in triviis, aut barba tenus philosophi, ut ait M. Tullius, existimantur; sed illis
sine controversia debetur , qui optimarum rerum cognitione atque exercitatione philosophi personam gravissime sustinent . Unus itaque Plato honorificentissime excipitur , unus opibus fortunisque a Syracusano Rege cumulatur, quod unus inter ceteros praestantiori doctrina caput extollat, quod
unus ingenii ac philosophiae princeps, quod denique unus tantam sibi apud omnes conciliaverit auctoritatem, ut ipse Romanus orator cum Platone errare, quam cum aliis philosophis vera sentire maluisset. At sortasse id temere factum, S ad Platonis fortunam plus habuit momenti libido Principis 3c arbitrium, quam sapientiae singularis praerogativa. Ac pro inde quod quispiam , quemadmodum Plato, aliquem studiorum suorum vindicem habeat liberalissimum, id non tam doctrinae ccnditioni, quam praeclaro fortunae beneficio tribuat necesse est. Ita ne verb P At Reipublicae literariae annales diligentius evolvant qui
hoc modo ratiocinantur. Id unum aetatum omni-
53쪽
Oratio II. 39um consensu atque auctoritate firmatum invenient, eos videlicet tantum gratia ac liberalitate Principum floruisse , qui non litus legere, sed in altum disciplinarum provehi minime debitaverint. Heroicis enim illis bonarum artium temporibus, in quibus cum eaedem insigniter vigerent , tanta quoque erat philosophorum poetarumque copia , 'ut sicuti exercitus in legiones & cohortes, ita illi in sectas ordinesque dividerentur , eos duntaxat apud primarios viros omni humanitatis officio receptos fuisse accepimus, qui earundem bonarum artium haberentur instar imperatorum . Patebat
quidem Caesaris Augusti domus clarissimis poetarum ducibus Publ. Virgilio & Q. Horatio, quam tamen Chaerilis & Cluvienis aliisque ejus notae versificatoribus patuisse non legimus . Cum illis scilicet, quod & acumine ingenii &lelegantia styli ceteris palmam eripuissent, humanissimi Prii'cipis familiaritas omnis erat atque conjuncto .
eorum aspectu , sermone atque consuetudin quentissime recreabatur.
At piget me tandiu exemplis hujustio i esse immoratum, qui rem ipsam statim re quodammodo potuissem. Quidui soditores, quod ex popularibus hisceartibus ea ipla , quae aliis fructus insignes contuli, eadem aliis decoquere soleat nulloque es te adiimento Z Nam quotidie videmus nonnullos catlAidi, aut pingendi studio haud mediocres sibi fotunas comparasse, qui bus artibus alii vix tanturi pecuniae trahant, qua Π- tum tolerandae quouismodo vitae sit satis. Nonne discriMen hoc ex eo potissimum ducitur, quod
54쪽
4o Pantini' a S. IV locu in illi praeclari castigatique opifices , hi contra mediocriter in ea facultate versati este existimentur , si quod a Tibre accurateque elaborandum sit opus, rejiciuntur hi, invitantur illi, ac perhonorifica mercede proposita conducuntur J Studiosos itaque sui ac pene dixerim Mecaenates habent caelandi, aut pingendi artes , modo eae vulgares nequaquam esse censeantur. Utilitatis afferunt plurimum, non inficior; sed iis tamen, qui ingenio industriaque ad earundem artium principes propius accesserint. Praeterea florentissimae illae duae artes, Medicina ac Iuris prudentia, in quibus praeceteris omnibus , ut sermo communis invaluit , opes maximas atque honores fortuna collocasse creditur, an tales sunt, ut earum praesidio homines honori opibusque seliciter velificentur tametsi iiDdem leviter tincti nullum sibi nomen existimati-unemque confecerint P Fautores certe non habent plurimos, qbi aegrotos medicaminibus, aut qui legum formulis jugulant patrimonia. Verum qui in istiusmodi facultatibus praestantis uni recensentur, eos gratiam inire auEtoritatemque apud opti-inates sibi conciliare Videmus, eosque ad amplificandas fortunae copias, aut ad honores maximos
consequendos viam sibi munire expeditissimam . In quo quidem orationi meae firmiorem , quam cpus si, fidem complures, quos hic video else viri claristi mi exemplo suo satis commode faciunt. Quemadmodum igitur quod ejus generis artes nonnullis fructuosae non sint, imo potius jacentes ac steriles, impudentia singularis esset id non tam profestarum mediocIitati, quam earundem
55쪽
Oratio 'I. 4r artium vitio, aut iniquissimae temporum conditioni tribuere; ita fere intolerabilis videtur esse eorum audacia, qui ex levi quadam literarum umbra cum neque Opes, neque fortunas trahere potuerint, literas ipsas jacere clamitant , nullosque per hosce dies inveniri bonarum artium patronos, nulla superesse studiorum praemia. At desinant tandem aliquando desinant' per Deum immortalem' tam impudenter ac stulte conqueri. Ipsi profecto. jacent, non artes. Ipsis utpote feriatis remissis- , que ingeniis desunt semperque deerunt patrocinia , nunquam vero strenuis literarum cultoribus. Praemia nulla extant; sed ipsis merhecule nulla, qui oscitantes ea consequi neque labore, neque industria conantur. Excellendum est itaque praestantiori disciplinarum studio, excellendum: tum Vero deesse non poterunt praemia, neque fautores munificentissimi; cum minime defuerint in hac urbe, ut recentiores consulto praeteream, Francisco Pli lelpho , Pomponio Laeto, Iano Parrahasio , M. Antonio Mureto sexcentisque aliis primariae eruditionis viris, qui egregia quapiam doctrinae laude floruissent cum memoriae traditum sit eundem Muretum Romae ad politioris literaturae & elo.
quentiae ornamentum annuo fuisse mille aureorum
stipendio Gregorii XIII. liberalitate donatum. Non defuerunt, inquam, non sistum ingentes opes, sed etiam amplissimae dignitatis splendor Petro Bembo, Jaeobo Sadoleto, Guillelmo Sirleto, Caesari Baronio, Roberto Bellarmino aliisque quam plurimis; qui quandoquidem eruditionis ac doctrinae praestantia se supra ceteros extulissent, Summorum Pom
56쪽
a Paulini a S. Iosephotificum providentia, sedula semper meritorum indagatrix, fecit, ut dignitatis quoque amplitudine
ac purpara supra ceteros eminerent.
Quae cum ita se habeant, vos jam probe in telligitis, Adolescentes optimi, quousque vestra ducenda sint studia, quo aetatis, quo industriae ne vos intendere oporteat, ut studiorum fructus fer, iis locupletissimos atque pulcherrimos. Non vulgaris doctrinae ratio, non popularis quaedam mediocritas, sed summus scientiarum apex fortiter est attentandus, si optimas disciplinas maximo vobis usui & ornamento esse velitis. Quamobrem ne-
patiamini ab suscepto studiorum cursu deduci, aut saltem industriam vestram retardari ex perniciosis eorum sermonibus, qui vulgato quasi proverbio dictitant, jam bonarum artium studia profligata esse ac prope deposita, quod neque sint hac nostra aetate literarum praesidia, neque ulla ut olim proposita musis praemia . Contemnite , obsecro, ac pro nihilo ducite querelas ejusmodi inanesque clamores. Sunt equidem Romae, sunt maxima literarum praemia, sunt studiorum fautores propugnatoresque gravissimi, neque defuerunt unquam:& si antea defuissent, certe Clemente XI. Pont. Max. non deerunt: . qui cum sit & omni doctrinae genere cumulatissimus, & tot jam tantisque argumentis voluntatem suam in honarum artium studia significaverit, omnem vobis profecto dubitandi locum eripuit, quin Romae ad oξes, ad magistratus, ad imperia, ad purpuram etiam ipsam im nocentia vitae ac doctrinae nobilitate assequendam aditus universis pateat amplissimus. Cum igitur
57쪽
Oratio II. 43 . tam Iiberum unicuique vestrum sit beneficenti1simi Principis animum promereri, quam literis Meruditione excellere ; jam plane cognoscitis Mecaenates vobis minime defuturos , nisi per otium inertiamque voliis Vos ipsi defueritis. Quod quidem eo gravius esset reprehendendum, quo major est horum clarissimorum diligentia professorum quorum labores in hoc Romaso lyceo utilitati vestrae serviunt, quorum conatus omnes, vigiliae ac studia ad vos ornandos erudiendosque maxime re
feruntur . Uestrum igitur sit pari animi cura ac diligentia efficere, ut eorundem labori industriaeque maximum in vobis uberrimusque fructus respondeat; atque hinc ea consequi possitis dignissima praemia, quae Vobis non minus Romani Pomtificis beneficentia, quam doctrinae amplitudo ac praestantia pollicentur.
PONT. O P T. M A X. Paulinus a S. Iosepho Scholarum Piarum TANTUM abest, ut conquirendae sint caussae,
cur tuopotissimum nomini , CLEMENs Pomtifex Maxime , hanc Orationem in mibam , ut
potius De argumenti magnitudo , e loci , ubi habita est , dignitas spectetur , eo inre Ἐμο
58쪽
Α omnino ad te pertinere Sideatur Beneficentiam quippe illam 2' amorem erga bonarum artium
sudiaplane sngularem, quem in Leone X. fui speximus oe admirati jumus. ecqκis in re pariter maximum oe mgranti mum esse non Gideat' Neminem profecto latet optimas disciplinas por omnem tibι aetatem tisque eo a prιmaptiorilia in deliciis fuisse o amoribus , ut d inde in omni fortunae gradu sis magis semper quam tibimet vixisse videaris . Itaque nou est, cur miremur, quod hoc ipsum Romanum Archi mnasium , perantiquum bonarum arxIum
domicilium, tam sapienter splendideque a Leone x insauratum , a te eximie diligi tibique praecipue cordis esse intelligimus. suinetiam , se per summam turbulentissimorasm temporum disticultatem id licuerit , aliquando fore sper mBS, ut quam olim in amplissimo soc loco sub Leone coia sequutae fuerunt optimae artes celebrι- ratem, ea, xo Ponti co , deosse nullo modo p0st . Viiod plane incies , s ea quae odyempiturnam Academiae hujus dignitatem praesidiumque Leo sapienti me decrevit , quoequc Iam nonnihil tomporum Siciniudo immutavit, pristino iuri resiluas . Hinc enim erit , ux quσper Orbem univorsum lati me Archigymnasii huius pertaetata est fama, sub literatissimo Principe maximo vigeat οῦ neque si, cur Leonis α- rati, quae aurea literarum aetas fuisse dicitur , nostris hisce temporibus quisquam invideat .suod profecto se femet eυeniat, quibus tum
59쪽
das statuet 8 Sed ut ut haec sent , ego is piaue
non sum, qui vcn ura tempora recentioresque caussa; conjecitari dcbeam , propter quas me tibi quam maxisne obj rictum se profitear . Torjam praeclara tu me meritorum tuorum sisn
Iunx aSumcnta, ut ingratus omnino essem a
que immemor, nisi ea, quae acceperim , qzantia me facienda snt, fatis agnoscerem, idque aliqua saltem significatione teflarer . suorum vero
praecipue beneficiorum nomine P Eorumne, quibus nostrum Scholarum Pinrtim ordinem tam liberaliter cumulasti, tot praesertim Seminariis, aut Collegiis, Albae, Cortonae, Rheate, Amat-phi, Urbini beneficentia tua insigniter ampli catum P Magna qstidem sunt haec ac sane digna , ux noster ipse Scholarum Piarum ordo universus te parentem beneficentissmum perpetuo oe agno cat colat oe veneretur . Cum tamen mihi cum noseratibus omnibus communia ea snt , non tam privati unius hominis, quam communc oλmalum exigunt grati animi monumentum. An igitur benescii eius , quod proprium es , nomine gratias agam, quod videli- cor perhonorificam misi eloquentiae in hoc R mano Archivmnasio proυinciam deduris , ac monominis prope nullius hominem ad summam huiusce loci celebritatem eGexeris P Id certe , δευe ingenii mei mediocritas , Me loci huiγs , ' qui eloquentissimo cuique seinper patuit, ampli-ris io Dcciaur, inirius es , quam tibi unqua/n
60쪽
que pares pro beneficio gratias agere possim. Longe tamen maius es aliquid , quod splendore suo cetera obruit , oe quod mihi maximi ac praeci pui beneficii loco semper erit , diligentiae scii
cet industriaeque meae demandasse ornatis umo' ad minutis indolem plane factum juvenem fratris tui filium ALEXANDRUM , ut in bonarum artium studio ei quas manu facem praeferrem, o commostrarem viam, qua par iumma quaeque virtutis maiorum suorum vesigiis in eret. Id certe tanti apud me est, ut cet ris omnibus, quaecunque illa sint, beneficiis tuis silentio praetermissis, hoc unum potissimum esse
censam, atque hoc tantum uno me gratum a memorem esse maxims cupiam . Etenim cum
non deessenx homines ingenii eruditionis fima praestantes, qui ad hoc munus obeundum impense sudium atque operam profitebantur suam , ea tamen fuit tua humanitas, ut me mistitem quas gregarium iis praeferri velles, qui
primos in literis ordines ducere videbantur . suamvis autem non ita me ignorem , ut id mihi tribuam, oe non tuae potius humanitati, quam tenuitati meae acceptum ferendum essemideam ς malui tamen tam praeclari commemoratione beneficii modestiam meam in suspicionem vocari, quam ingrati animi notam misi
eius flentio inuri. Quia vero id fatis esse nullo modo potest , ut diqua saltem ex parte hujusmodi benescentiae respondeam, si nulla alia