장음표시 사용
111쪽
vivaciorem memoriam ac cogitationem rei dilectae; undd, ut inquit Aristoteles Rhetor, cap. 11 : Licet molestia sit in eo quoa talis res non adsit, attamen voluptas in eo est, quoia
quis recordetur, et vident quodammodo illam, et quid ipse
Quinta causa dolectationis est similitudo : Nam, Simile simili gaudet, et juxta frequentata Graecis proverbia, cognoSCufera feram; Et, Semper graculus cum graculo. Similitudo
enim ea est quaedam unitaS. Sicque bonum bono unitum ipsum auget, undh consequitur delectatio. Verum quia per accidens ex similis accessu bonum proprium corrumpi potest, ut dum figulus figulum in suo lucro turbat; ideo ex noc fit, ut aliquando simile suum simile abominetur. Porro ne Singulatim omnia prosequar, inter delectationis CauSBS recen Sera p0SSunt, tum admiratio, quatenus novi aliqualem cogniti0nem Secum asserti amplioremque p0llicetur ;und si rara et mira sunt jucunda , Sicut et omnes repraeSentationes rerum, etiam in Se minime delectabilium : Gaudet enim anima, inquit D. Thona BS, in collatione unius ad alterum quia conferre unum alteri est proprius et colinaturalis actus rationis: Tum beneficentia, qua fit homini quaedam imaginatio abundantis boni in ipso Oxistentis : Τum etiam ira, quae, ut ait Homerus, melle efffuso longe dulcior est, quatenus Spem lacit Vindictae, quae jucunda est , In quantum, inquit D. Τhomas, vigetur removere πρarentem minorationem, quae nidetur esse eae praecedenti laesione. Cum enim aliquis est ab alio laesus, videtur per hoc ab alio minoratus, et ideo appetit ab hac minoratione liberari per retributionem laesionis. Similiter amari, laudari, Suspici, delectationem creant, quatenus sunt signa boni existentis in nobis, maximo dum fiunt a sapientibus. Imo vincere , redarguere, Bli OSque increpare jucunda Sunt, non quatenus aliis malum inserunt,
Sed qua tonus pertinent ad bonum proprium, quod homo plus
B mat, quam malum ulterius adversatur. Vincere enim est delectabile, inquantum per hoc sit aestimatio propriae excellentiae ; et propter h0c omnes ludi in quibus est c0ncortatio, et in quibus potest eSSO Victoria, sunt maximo delectabiles. Bedarguore autem et increpare est delectati0ni S causa. tum quia h0mo per hoc alteri bonusacit, quod jucundum stSt; tum sera cipuo quia huc facit homini imaginatisnem propitia Sapientiae et excellentiae: increpare enim et e0rrigere est sapientum et
Elfectus dolectationis Sunt , in primis dilatatio duplex;
altera propri6 Sumpta, quatenu S in gaudio cor sese explicaro ac diffundere videtur , SpirituSque disitati sese uberius effundunt, quasi in occurSum boni pergentes, tantu aliquando licentia, ut cor ipsum nimis deStituant, sicque deliquium ac mora
112쪽
DE PASSIO NIBUS PARTIS CONCUPISQBILIS.
Sequatur; quam ob causam multi ex nimio inopinatoque gaudio exspirasse leguntur : nisi mavis ejusmodi genus mortis causari, non ex eo praeciSe quod Spiritus cor deserant, sed quod nimis pulmones dilatent, nimiaque Sanguinis assustono cor obruatur; Sicque tam reSpiratrice quam pulsatrico virtute amictatu, quasi duobus Vitae cardinibus concussis, deliquium, imo interitus inseratur. Altera vero dilatatio est metaphorica, quatenus in laetitia, et apprehenSio ex perceptione boni convenientis persectionem quandam aSSequitur, quae est spiritualis quaedam magnitudo; et assectus, ut plenius bonum capiat,
Secundus delectationis offectus est crearo sitim ac desiderium Sul, non m0do quando absens memoria recolitur, Sed otiam quando incipit haberi et nondum perfecte habetur :tunc enim delibatio ejus acuit desiderium plenius eam degu tandi. Verum postquam usque ad Satietatem percipitur, Gugat sui sustidium ac nauseam, ut patet in delectatione ciborum
aliorumquo sensjbilium, in quibus duntaxat locum habet id fastidii genus : nam spirituales delectationes quo pleniuS habentur, eo ardentius 3ppetuntur.
Tertius essectus delectationis sensibilis est, impedire usum rationis, vel ipsum penitus ahSorbendo, si delectatio maxima sit et omnem animi intentionem ad se rapiat; vel saltem si immoderatior sit, multum distrahendo. Delectatio enim, ut egregie notat Marsilius Ficinus, est esca et oeluti hamus spirituum, qui neglectis aliis Iunctionibus ad eam percipi ondam astatim accurrunt : Vel demum vigorem judicii practici emolliendo: Unde Arist0teles 6. Ethicorum cap. 5. dicit, quod δε-
tectatio eorrumpit eaeistimationem prudentiae. Quartus demum delectationis essectus est, perficere prinpriam operati0nem qua percipitur. Tum quatenus et ipSa est quoddam bonum, proindliquo addita bono operationis ipSum auget, decorat, condit, ac perficit: Τum praecipuli quatenus allicit attentionem, intentionem contentionemque virtutis agentis. Est enim c0ndimentum quoddam reddens operatimnem Suaviorem, cariorem, Bppetibiliorem; et veluti quaedam OSca spirituum. Unde prudens natura necessariis operationibus liberali manu voluptatem admiscuit, ut libentius, attentius, decentius, ardontius, essi aciuSque perδgerentur.
Tristitiam, de qua peregregi δ D. Thomas . 2. disseruit per quinquo quaeStiones, ut breviter altingamus; HuS natur3, causae et effectus satis intolligi possunt ex dictis circa delectationem. Definiri enim potest, Quies appetitus in malo; quies inquam, non tranquilla et appetitui convenienS; Sed repugnans et disconveniens : Vel etiam, Assectus causatus ex apprehem Sione mali praesentis. Insertur autem a contrariis eorum quae inter causas delectati0nis recensuimus; et generaliter ab omni
113쪽
malo conjuncto et apprehenso ut tali. Effectus vero rius sunt, Tum anguSliare, constringere 3c Bggrav3re animum, sicut ipsum delectatio roborat : Τum prae caeteris passionibus corpori vitaeque nocere, eo quod, ut praeelBre n0tat D. Τhomas, impedi t ne cor motionem oc vitam liberὐ in alia membra es. Iundat, sicque quasi vitalem laniem Occludat ipsum constringendo ac prae caeteris p3SSionibus opprimendo. Verum cum ti istitia Sit quaedam Bnimi aegritudo, quaedam ejus rem diu et i 'nimenta commemorat D. I homas, inter quae primum est quaelibet delectio, qliae Suavitate sua, voluti bal Samo quodam, vulnus 3 dolore inflictum con,olidat, aut certe demhleet, reficitque latigatum animum, ut quieS membra Iabore Sol Ut3. Secundum remedium et connaturalius, Sunt fletus. gemitus, Si SpiriR, lamenis, paeteraque exteriora tristitiae Signa : Bis enim PXOneratur animus, quatenus upluti evacuatur ob extrueffunditur quaedam acerbitatis tristitiae pars, in lentioque ani- mssi ab interi0ri doloris sensu ad exteriora illa signa divertitur : intorimque aliqualis Saιisfactio capitur in hoc opstro con naturalissi ino; quid enim tam naturato dolenti, quam sere Omne autem eonnaturale opus delectat. Tertium est, 3micorum compassio, quae dolorem delinit, tum, quatenus PSi egregium Signum amoris porum; Signa Vero umoris, cum Semper deloclent, tum maximi, dum affligimur, quia tune magis aliena ope indigemus : Tum etiam quis oppressus doloris pondero animus ut leviatur, dum alii Per es inpaMionem ei conjunguntur, ad onus doloris cum illo
Quartum remedium sapientibus proprium, est c0ntemplatio veritatis, qua mitigatur dolor. n0n Solum qit9 tenus pyr QBm mentis acies a doloris Sen Su avertitur; animus no malis Succumbat origitur; robur quoddam ac generosum sensibilium seu assii gentium, Seu delectantium Pontemptum c0ncipit : Sed etiam quatenus ipsa cum sit maxime jucunda, exasperatum animum, demulcet ac Sua Suavitate acerbitΗtem Omnem Derfundit. Quintum demum doloris lenimentum Sunt quaedam rem clia corporalia, quibus dum debitus c0rp0riS Sl3tus dolors turbatus restituitur, animus Simul cum corporct reficitur. Inter OnVero Sunt, tum Somnus, qui, ut inquit Ambrosius, mentes fessas allevat, luctυsque Solvit anaeios, qualenus scilicet et dolorum curarumque oblivionem inducit, et bonigno quodam rore BrenteS Spiri luS recreat; undo voeatur a Tertulliano, Recreator corporum, redintegrator virium . medicus
laborem; Τum balnea. de quibus Augustinus 9. Cons. CAp. 2. ait, Audi eram balnei nomen inde dictum, quod anaei tates tollat eae animo.
114쪽
DE PASSIONIBUS PARTIS IRASCIBILIS.
De Passionibus partis irascibilis, sciliret, spe, desperatione, audacia,
Ut reliquas passiones, quae Scilicet Bd 'arte in irascibilomspectant, breviter expidiamus; in primis patet Ρx dictis,
quod cum aliae ad concupiscibilem portinentes versentur circa bonum et invium Simpliciter Sumpta, istae addunt rationem ardui ac dii sicilis, suntque proinde veluti quidam animi conatus, quibuS et ad bonum SD origit, et contra mala insurgit. Sunt autem numero qui iique, Scilicet Spes et desperatio, timor et audacia, et ira de quibuS ut vorbo dicamus :Spes definitur, Passio qua appphitus tendit in bonum suturum arduum, ad Pptu tamen pOSSibile. QuatenuS yaSSis, con-vsinit cum aliis appolitus sensitivi motibus : caeterae vero particulae distinguunt Spem a reliquis passionibus: a timore. quiadem, quatenuS objectum spei dicitur bonum, timor en iiii est de mal0 : a gnu diu, quatenus clinitur1uturum, gaudium enim est d0 praesenti : a dosiderio, quatenus dicitur arduum, desiderium enim est de bono lii liii O praeci Se ut conveniens P St, non vero ut induit rationem Birdui; u dΘsparatione, quutenu S
dicitur adeptu possibile. desperatio enim est do impossibili. Ex quo patet quod Sties supponit desiderium, et in illo suntlatur, additque quandam appetitus firmitatem contra dissicultates. Quippe clesiderium est simplex anhelutio in bonuma ons , in una quia dilatio uillicultatesque, quibus obsidetur bonum desideratum eluti deprimunt, dejiciuntque appetitus
B ciem, ideo indiget quodam conatu, qu udamque firmitato ut Se Se erigni, Ut robor ut in prosecutione boni. Hic constus unimi sese bbfirmantis est spes, quae nascitur ex boni possibi, litate. Causae hujus passioni S simi, inprimis experientia, Recundum quod per eam erudimur tum, de possibilillite boni, tum domodo tendendi in ipsum, Nam si per eam cognoverimus r0m solere in deterius cadere, tunc imitedit magis quum juvat Spem . Secundo viros, quibus dissicultatus fiunt superabilos; ad quam causam portinent divitiae, sortitudo, amici, etc. Tertio enior cordis, quo Ss iritus roboriantur, ne ita facile co- dant dissi stultatum imaginationi, qua retunduntur. Quurto demum incon Sideratio, qitu fit ut dissi ullates non reputentur aut non 3dvertantur. Propter has causas et juveneS, et ebrii, et stulti sunt bonae spei : iuvenes quidem, tum quia in eis est paucum de praeterito. multum vero de suturo. ut ideo Spo ma- LSquam memoria vivunt: Tum quia optimam opinionem hami de suis viribus, dissicultates vero parvi pendunt, quis
115쪽
eas Satis non penetrant, nec experti sunt : Τum demum quia abundant calore cor dilatante, et Spirituum motum obii mante. Ebrii vero quia et in ipsis cal0r aeStuat, et bene sentiunt de suis viribus, nec difficultates perpendunt. Stulti demum propter inconsiderationem periculorum. At vero senos Sunt rarae spei, eo quod, cum in praeteritis experti sint res plerumque in deterius cadere, in suturis idem Suspicantur; et praeterea dissicultates magis ponderant ac penetrant; et demum languescens in illis calor non satis roborat spirituum motum, qui propterea facile retunduntur ex opinione dissicul
Essectus spei sunt, tum delectare, quatenus per eam desiderati b0ni quandam praelibationem deguStamus: Τum operationem perlicere; nam quatenus reSpicit bonum arduum, excitat attentionem; quatenus vero respicit bonum possibile, non retundit conatum : Tum in amorem perSonae inducere, aqua bonum speramus; ex hoc enim quod per aliquem Sper mus Iona nobis provenire posse, movemur in ipsum sicut in bonum nostrum, et sic eum amare incipimus. Desperatio satis innotescit ex dictis de spe, cui contrariatur. non quidem penes objecti contrarietatem Secundum bonum et malum, utraque enim est de bono, Sed penes accessum et receSSum, qu3tenu S SpBS est accessus ad bonum, desperatio
vero recessus ab illo. Contingit enim aliquando bonum desideratum tot dissicultatibus circumvallari, ut illis obrutus animus Succumbat, et ab ejus persectione recedat, Hic assectus dicitur desperatio, quae proinde definiri poteSt, Passio qua ain petitus recedit a bono arduo adeptu impossibili. Haec vero impossibilitas non debet esSe metapnysica, Sed moralis, quatenus nimis dissicilia, quaeque conatum nOStrum Superant, reputantur ut impossibilia
Audacia definitur, Passio qua appetitus insurgit in malum
torribile ad ipsum fugandum et superandum. Quatenus dicitur pas3ro, conVenit cum aliis: caeterae particulae proprium audaciae characterem aSSignant; quae ut intelligantur, adve tendum cum D. Thoma quod licet appetitus per se tendat iub0num, et recedat a malo : per accidens tamen et recedit a bono, cum scilicet tot dissicultatibus vallatur, ut non p0ssit obtineri; sicquo fit desperatio : et o contra tendit in malum, non obtinendum, Sed Vincendum, quando Spes ipsius Superandi affulget; et hic motus dicitur a uilacia. Expressδ vero , diximus, in malum terribile, quia mala levia contemptum tyotius, quum audaciam inducunt: unde audacia non est nisi 'circa magna et terribilia mala. . Hujus passionis causae sunt, in primis Spes; n0n enim quis
movetur ad insurgendum contra mala, nisi ex Spe vincendi
ipsa: undo Aristoteles 3. Ethic. cap. 8. ait, Quod sui qui
116쪽
DE PASsIONIBLS PARTIS IRASCIBILIS.
sunt bonae spei, sunt audaces; ut juvenes, ebrii, stulti. Omnia quoque quae Spem fovent et augent, pari ratione audaciam causant, ut divitiae, amici, robur, experientia in pinriculis, etc. Sed prae omnibus legitimam audaciam facit confidentia divini auxilii, unde Aristoteles 2. Rhet. cap. 5. agnoS- .cit, eos qui ben8 se habent ad divina, audaciores esse; addit tuo qui injuriam passi sunt reddi audaciores, quia existimant quod Deus injustum passis a ilium ferat. Est praeterea altera audaciae causa ex parte materialis, calor scilicet cordis, qui roborat impetum spirituum no ita facile ab apprehensione periculi retundantur. Undo animalia quae habent cor parvum Sunt audaciora; quae vero m3gnum , Sunt timidiora, ut dicit Aristoteles lib. 3. do partibus animalium, cap . . Quia scilicet inquit D. Τhomas 4. 2. quaeSt. 45. Bri. 3. calor naturalis non tantum potest calefacere magnum cor, Sicut parvum: Sicut ignis non tantum potest calefacere magnam domum sicut parvam. Praeterea quia timor opponitur audaciae, ideo quae timorem tollunt, audaciam causant : Undo homo fit audacior ex eo quod non habet inimicos, ac nemini nocuit; illis enim qui aliis nocuere, maxime imminero videntur periculu. Inter hujus passionis essectus recenset D. Thomas , tum revocaro Spiritum et calorem ad cor initio periculi, quasi ad irruptionem vehementi0rem faciendam; undb audaces aliquando aggredienteS periculum tremunt : tum motus sortiores initio periculi sacere, quam in sine; undo Aristoteles 3. Ethic. cap. 7. Audaces, inquit, praevolantes sunt et volentes ante pericula, in ipsis autem discedunt. Cujus ratio est, quod illa passio regitur sensitiva cognitionse, quae cum non sit collativa, non discutit singulas periculi circumstantias;
undd illis ex improviso occurrentibus succumbit: cum si contra vir sortis sit in ipso periculo constantior, quam ante; eo quod singula praeviderit, imo majora aliquando, undis ex O cursu minorum non terretur, sed magis perSistit. Timor opponitur audaciae, ex cu us explicatione proindὁ innotescere potest: Unde sicut audacia erigit animum contra
mala, ex Spe Superandi, ita timor dejicit eum ob dissicultatem suadendi; ideoquo definiri potest : Passio qua appetitus Succumbit ingruenti malo terribili ac vix evitabili; Seu : Dejectio animi victi a gravitate periculi. Ut enim observat D. Thomas, dum malum imminens est in apprehensione, fit quaedam V luti lucta inter appetitum et malum ; nam et appetituS Vim
cere ac sugare nititur malum; et rursus natum malum est
fugare ac vincere appetitum. Si ergo in hoc veluti constictu animal Sentiat vires Suas eSse superiores malo, insurgit in ille , impetus ad aggrediendum explignandumque malum, qui eStaudacia ; si autum sentiat vires Suas esse min0res, malum
117쪽
440 TERTII PARS PHILOSOPIII E.
vero et periculum gravius, dejicitur succumbitque victa appetitus, et Sic fit timor. Ex his patet quod causae timoris sunt, tum desectus ex parte appetitus et appetentis, qui non Sentit in Se satis virium ad expugnandum malum ; tum gravit3S ex parte m3li, quod ita ingruit urgetque, ut vix evasionis copia elucent. Dico viae; nam si nullum prorsus effugium esset, timor in
destierationem degeneraret. Undsi ad timorem requiritur ali-qUR SI aes evadendi, non quidem Ort B ex excessu Virium nos trarum ad vincendum malum, haec onim in generat audaciam; sed sex quadam in celtitudine mali eventus, quod non necessario Sed contingenter imminet. His causis δccedit corporalis
dispositio, tum Ρx parte imaginationis, quae suliginosa quadam nigredi no horrorem rubus affingit. Undo in selancholici
sunt timidi nisi quibus melancholia sucilli inardescit; hi
enim audaciores exi Stunt), et tenebrae timorem h Urroremque incutiunt: Tum ex parte cordis, in quo calor modicus, parciorquo ac debilior spiritus existit; undo animalia quibus cor mBgnum et frigidus circum praecordia Sanguis inest, suntii midio . Essectus timoris sunt, inprimis contractio, eaque duplo: attera metaphorica, quatenus appetitus a malo victus pr0lligatuSque recedit, et in seipso colligitur : altera propria etc0rporBli S ; quatenus in timore calor et spiritus exteriora relinquunt et ad interiora, praecipue ad cor tondunt, ibi quo Congregantur, non ut impetum faciant, sicut in desiderio, ira et Bud3cia, sed ut salventur; Ideoque ibi non aestuant, SΡd tor- Πι ac marcoscunt, sicut victu civitate cives ad iniuriora et inunitiora sugiunt, non gratia eruptioni S commodius faciendae, sed gratia salutis ot offugii. Imo urgente Bpprehensione mali et cor DX pugnant . calor et Spiritus vergunt ad inseriora, quasi fugiendo apprehensionem mali a cerebro in cor derivantem. Idem ob eandem causam fit in morte, cujus timor
gravis est quaedam praelibatio, in qua calor et spiritus recedit
ad interiora. Verum egregili D. Thomas 4. 2. quaeSt. 44. BPl. 4. Bd 3. notat Verecundiam, quae est quaedam timoris Species, hunc essectum non inducere, sed potius OppOSitum, eo quod Verecundiu non cdusetur a mulo naturam destruente, sed Solum a quadam turpitudinis apparentia animum confundento ac turbante; et tueo sanguis, c9lor et Spiritus non fugiunt ad arcem vitae, sed potius turbulentd ascendunt ad superiora, praecipubad faciem, ubi sentitur labor ex turpitudinis deprehensione inu Salus, quaSi natura intenderet non solum parti labo- canti ferre opom, sed etiam velum quoddam inducere ad tegendam confusion m in ea relucentem; undb in verecundia rubet vultus ex asiluxu sanguinis et spiritus ad faciem.
118쪽
DE PASSIONIBUS PARTIS IRASCIBILIS. M
Caeteriim ex illo primo offectu plures alii Sequuntur, ut tremor, pallor, crepitus in de Stitutis c3lore , vigore, Sili rituque membris: in torclusio quoque voci S, quaSi Spiritu foras eructare ad formandam vocom refugiente; erectio cupillorum, compressis ob stigus purulis ex quibuS prodeunt, et quadam rigiditate ex frigore Omnia membra invadente in illis causata; im6 aliquando subita canities. vphementia scilicet timoris intra paucas horas in capillis id esse iente, quod lenta Senectus
tions sit deliqujum animi si igore praecordia invadente; Stupor et quaedam tutius hominis igiditas ob desectum taloris; siti Aet ariditas saucium, destitutis scilicet illis partibus solitusanguinis irrorutione; S0lutio Blvi. propter contractionum Ventris, et qu0d ex com 'ressa sellis vesicula bilis cx, iosa influat intestina stimuletquo ad Rectio nom sexc1 ementi interim- quo musculi retenti vi, sphincteres dicuntur, desectu spiritus debilitentur. Ad osse tus timoris spectant etiam , turbatio mentis, Stupor si insensibilitas qia:Pilum, ita ut nimio tim0re percuSSus neque audiat, neque vident, neque Bliquid c0gitet, eo quod nempe cogitatio mali totam phantasiam impleat, obrulit et impudiat
et Aie ex ea parte timor consilium Bdimit, et Operationem praepedit. Attum Ρn oti Bm solicitudo evadendi mali ex timore causatur ; et ideo ex linc paris timor dicitur lacere bene consilia liv0s, et Oporationem Adpivii re, quasi Stimulando ad quaerendum consilium , et adhibendam curam ut o vitetur Indium; quamvis ex alia et mentem turbando ac confundendo consultationem impediat, et calorem ac Spiritum reli Bhond0, quae Sunt proDria Ol Orationis Bdminicula, B cli 0nem l P tardet. Itu. quam Gregorius Nissenus eleganter vocat, Armigeram concupiscentiae, varie definitur. Cicero stam doscribit, Dιimiculam ulciscenui tempus observantem. Alii cum non unam Simplicem pdSSionem putent, Sed cinnum et plexum PasSionum, eam desiniunt, infectum, quo anima prae dolore ob injuriam accestium, ac odio in illius Ductorem concepto , pectoreque incalescente ad ulciscendum concitatur,
ut auctorem facti poemteat. Brevius definiri potest ex Aristotele, lib. 4. de anima Pup. 4. et lib. 2. Rhetor. cap. 2. petitus ultionis apertar, con fervore sanguinis circ&cor. QuatenUS apyetitus convenit cum aliis p sionibus, quae sunt quidum appetiti vi motus; reliquae particulae propri irae charactere S BSSignBnt ; nam proprium irae objectum est vindicta, seu ultio iniuriae, non qualiscumque , Sed B perta. Unde lib. I. Ethic. cap T. Aristoteles iram vocat, infectum apertum minimeque institiosum. Iratus enim vult inno-isScere, ei qui intulit in urium, se esse qui noceat, sit ob illatam injuriam noceat, ut sic eum illatae injuriae poeniteat.
119쪽
Additur vero cum fervore sanguinis circa cor, ad signimeandum materiale irae, quae quandam sanguinis ebullitionem circa praecordia excitat. Inter causas iram provocantes primatem loeum tenet parvipen Sio, seu injustus contemptus; quippe cum omnia irae motiva ad istud reduci possint. Ira enim est appetitus vindictae, id est, rependendi injuriam, non qualitercumque, Sed ex certa scientia et electione; undb contra eos qui vel ignoranter, vel ex passione nobis nocuerunt, aut parum, aut nihil irascimur. Quod autem aliquis ex certa scientia et electione injuriam inserat, hoc pertinet ad parvipen Sionem, cujus tres species enumerat Aristoteles, scilicet devectum, quo aliquis tanquam nulla re dignus negligitur; incommodationem, qua quis alienae voluntati se opponit, non ut aliquid Sibi eveniat, Sed ne illi: et contumeliam, qua quis nocet et molestus est in iis quae cedunt in dedecus patientis, nullo alio quaesito fructu nisi maligna quadam voluptate quam percipit, quatenus malefaciendo alteri, putat se excellere Supra ipsum. Quidqui clerg0 auget has parvi pensionis species, auget et iram. Et ideo quia tanto parvi pensio est gravior, quanto excellenti0r OStyerwna quae contemnitur, excellentia ossensi auset iram, e cellentia vero ossendentis supra ossensum eam minuit. Altera causa disp0nens ad iram ex parto irascentis, est desectus ejus pr0prius. Qui enim alicui desectui obnoxius est. facilius putat So contemni, ideoqlio ad iram pronior essicitur. Undhpaupereti infirmi, quibus negotia in deterius eveniunt, satilius irascuntur. En id egregi si a Terentio expreSSum in Adelphis scena 3. actu . .
omnes quibus res sunt mi illis sectandae. magis Sunt nescio quo modo Suspiciosi: ad eontumeliam omnia aecipiunt magis et Propter suam impotentiam se semper credunt negligi.
Essectus irae sunt, primo quaedam delectatio ; undd Hom rus do ira inquit,
Dulcior effuso quae melle in pectore crescit:
Cujus delectationis causa est, quod per iram fiat Spes vindictae, quae maximd jucunda est, eo quod sit proprium romedium doloris ob injuriam concepti. Secundo servor quidam, non dulcis et lenis, qualis est in amore, quique correspondeat sanguini; sed amaria lentus et ad consumendum exaestuans, qui correspondeat flavae bili. Tertio turbatio, tum rationis quae ut quietos tranquillosque spiritus exigit, ita turbulentia
eorundem ab irae servore cauSata maxime confunditur, obnibilatur, obcaecatur; tum etiam corp0ris, maximo membrorum
ill0rum in quibus, inquit D. Thomas, cordis vestigia relucent: ut Sunt oculi, facies, lingua, etc. quam perturbati0nem ita des-
120쪽
DE PASS OXIBUS PARTIS IRASCIBI Ll S.
cribit Gregorius 5. Moral cap. 3 . et Irae suae stimulis B et cenSum cor palpitat, corpus tremit, lingua se praepedit, facies et ignescit, exasperantur oculi, et nequ9qu3m se cognoscunt et n0ti, os quidem clamorem format, Sen Sus quid loquatur igno-κ rat. v Unde non immerito quidam pro aptissimo sedandae irae remedio habuit, ut iratus se in speculo inspiceret, ex illa exteriori turbatione vultds, dimotum suu sede animum deprehensurus. Taciturnitas etiam reponitur inter essectus irae, quatenus turbata ratio, Vel digna passione Verba non reperit;
vel impedito organo satis ea exprimere nequit; vel aliquid inordinatum et sera paenitentia vindicandum proferro perti-
Addi demum posset inter essectus irae manifesta operatio :Iratus enim non insidiosus est, Sed apertus. Cujus rationem peregregie repetit D. Τh0mas 3. 2. q. 48. Bri. 3. Bd 2. partim quidem ex impedimento rationis, quae non p0teSt discernere quid sit occultandum et quid manifestandum, nec eti3m ex O-gitare occultandi vias. Partim vero ex ampliatione cordis, quae pertinet ad magnanimitatem, quam facit ira : De magnanimo autem dicit Arist0teles 4. Ethic. c. 3. Quod est nranifestus Mosor, et amator, et manifes V dicit et operatur. Partim demum ex discrimine quod est inter concupiscentiam et iram :concupiscentia enim sertur circa delectabilia quaedam, quibus adjungitur aliqua turpitudo et mollities, ob quam homo vult latere; unde concupiscentia vocatur ab Aristotelo: Latens et insidiosa. At vero ira respicit vindictam, in qua virilitas et excellentia quaedam relucet; unde iratus amat agere in aperto; tanquam praeclarb Se a ero putans. Addi praeterea posset, quoa ira, cum subitos habeat impetus, quaerit c0mpendiosiorem viam, Vide autem occultae et inSidi0Sae sunt Sinuosae, anfractuoSae, ae prolixae. Et demum hoc ipsum maximδ pertinet ad amoliendam parvi pensionem, ut omnibus innotescat ossendentem non impund laesisse, et ideo iratus non occultum, sed
Bpertum quaerit inferre nocumentum, ut plensi sibi satisfaciat. Sed de passionibus Satis.
De bonitate et malitia Morum humanorum.
Hanc Moralis partem eo pressius transcurremuS, quo suSius et accuratius illam Theologi expendu ut. Undb missis aliis quae circa bonitatem et malitiam moralem in Theologia uberius discuti solent, quidquid in hac quaestione dicendum o currit, tribus complectemur articulis. In primo agetur de mora-