장음표시 사용
141쪽
quod hujus virilitis munus sit discernero quid eligi debeat, ruidve repudiari. Aristoteles 6. Ethic., cap. 5, aptissimh illames nit, Rectam rationem agibilium, id est, virtutem recum cantom intellectum ad beno se habendum circa agibilia, seu eligibilia , coincidunt enim. Quippe cum intellectus Sit regula et dux appetitus, ut bene hoc munere langatur, rectoque Sehabeat ad judicandum do his ad quae appetitus sertur, et ea quae decent an expediunt praecipiat, eget aliqua virtute, quae
Ex hac prudentiae definitione quaedam ad pleniorem ejus notitiam deduci possunt. Primo principium quo prudontia nititur, esse reclam finis intentionem. Prudentia enim negotiatur circa agibilia. in quibus sinis se habet sicut principium in speculabilibus: Undd sicut eonclusionum cognitio praesυpponit cognitionem primorum principiorum et in ea sura datur ; ita tota prudentialis negotiatio circa agibilia fundatur in appetitu
recto finis, cui agenda commensurat; id 'oque appetitu circa finem corrupto impossibile est Subsi Stere prudentiam, sed necesso est ut degeneret in malignam qitandam astutiam. Et quia in humanis ultimus totius vitae sinis ΡSt aliorum men Sura,
quamvis ille qui ad aliquem particularem finem benli ratiocinatur, ut ad victoriam. dicatur aliqualiter et Secundum quid prudens, scilicet in bellicis; attamen ut quis sit simpliciter
prudenS , necesse est ut bono se habeat circa finem ultimum vitae, ac recto ratiocinetur de rebus agendis per ordinem ad ipsum. Secundo deduci inr, Pria dentiam non haerere in universali-huS, Sed maxim0 respicere singularia : Undo qui vacat sublimiorum, imi versaliumque rerum cognitioni, Sapiens quidem habetur. non tamen prudens, nisi ad singularia descendat, ut observat AriStot 'les 6. Et hic. , c3p. T. Hujus voro ratio eSt, tum quia prudentia perficit rationem practicam ad regulandaSactiones : do rBtione autem regulae est ut applicebur regulandis ; ideoqtie ad prudentiam maximh pertinet applicatio rationis ad Sinsulas actiones. Tum etiam quia prudentia verSatur circa agibilia: Actio autem est in singularibus, et ideo Sing laribus maximo attendit prudentialis con Sideratio. Verum cum virtus certa insallibilisque esse debeat, et aliundb singularia fiunt maximis incerta; dubitari posset, qua ratione prudentia possit certo et insallibiliter objectum suum ait ingere, Si versetur circa singularia. Sed id laetio patebit advertendo, quod licsit ratio vix possit certo et insallibiliter attingere i uid verum Sit in rebus Singularibus; potest tamen certis et insallibilibus regulis discernere quid in quolibet particulari negotio: quantum volueris lucerto ac dubio, agere debeat homo ut secundum virtutem in illo se serat, vitii quo deformitatem vitet. Prudentia non quaerit quid verum sit in
142쪽
ipsis rebus particularibus , imo plerumque vir prudens quantum ad hoc errat; sed solum quid amplectendum sit, omnibus expensis secundum exigentiam rei, loci, perSOnas, temporis, etc. Et quantum ad hoc prudentia est certa et insallibilis. Τertio insertur proprium prudentiae actum eMe Praecipere Seu Imperare. Cum enim rectificet, rationem practicam, debet illam perducere ad id quod est persectum ultimumque in ratione practica : h vero est praecipere Seu imperare. Imperium enim statim insert executionem, quae est sinis rationis practicae; ideoque caeleri rationis practicae actus, Scilicet consultare ac d0 consultatis recte judicare, censentur imperfecti et steriles, nisi per emcax imperium applicentur ad Op . Undsi praeclarli notat D. Τhomas persectionem artis consistero in judicando, prudentiae vero in praecipiendo. et Et ideo, n inquit sanctus Doctor 2. 2, quaest. 4T, Art. 8, a reputatur meliora artifex, qui volens peccat in arte, quasi habens rectum ju-
ii dictum quod tamen sequi non curat , quam qui peecata n0lens, quod procedit ex desectu judicii. Sed in prudentia et est si converso : imprudentior enim est qui volens peccat, et quasi deficiens in principali actu prudentiae, qui est praeci-
ι Pere, quam qui peccat nolen S. BQuarto deducitur prudentiam aliis virtutibus medium prae-Stituore. Quamquam enim omnis virtus moralis ex se inclinet ad medium in sua propria materia, neque hoc habeat a dictamine pruden ivi, sed ab ipso synderesis lumine dictanto vivendum esSe Secundum ratis nem, ideoque nec plus nec minus in Un0qtlOqne 3sSumendum , quam ratio praescripserit, in quo
medium virtutis consistit: attamen in quo situm sit illud medium in hoc particulari agibili, verbi gratia in eligenda come, tione, Synderesis immediate non praescribit, Sod hoc deducere ac determinare ex principiis Synderesis pertinet ad prudentiam. Undd acute Cristianus dicit prudentiam praestituere finem mediumque virtutis, non in abstracto, dictando verbi gratia non esSe recedendum a medio rationis in cibis propter dele lationem, ad hoc enim duco Synderesi inclinat temperantia; sed in concreto, dictando ubi sit medium rationis, quod quaerit temperantia in hoc particulari actu comestioniS.
Verum his circa prudentiam declaratis, ad pleniorem adhuc hujus virtutis explicationem operae pretium fuerit, Singula S us partes, tum integrantes, tum Subjectivas, tum potentiales, singulis Paragraphis attingere.
De partibus quasi integralibus Prudentiae.
in servat D. Thomas, S. I. quint. 48. art. 4. quod cum triplex distingui possit pariis genus, scilicet integralis, ut paries,
143쪽
tectum, et sundamentum respectu domus; subjectiva, quae scilicet subjicitur toti tanquam species generi, ut bos et leo animali; potentialis, quae adjungitur toti, per m0dum potentiae virtutem ejus participantis, sicut nutritivum et Sensitivum dicuntur partes animae, cujus virtutem inter se dividunt et inadsequato participant, omnes hi partium modi in qualibet virtute cardinali distingui possunt, Sicque triplex partium genus ei attribui. Uno modo, ad similitudinem partium integralium; non quod ipsa Virtus Sit aliquid in Se compositum, ost enim quaelibet virtus una Simplexque qualitas, sed ita ut illae dicantur partes integrales Virtutis alicujus principalioris
quas necesSo est concurrere Bd persectum illius actum, et sine quibus mancum desectu0Sumque censetur opus talis virtutis.
Alio modo ad instar Specierum Sub ea tanquam Sub Suo genere contentarum ; nam , ut dictum eSt in Logica, genu S est t0 tum aliquod commune, cujus partes Sunt species ei Subjectae. Tertio ad instar partium p0tentialium, ita ut partes potontiales alicujus principalioris virtutis dicantur aliae virtutes cum ea connexae illique adjunctae, quae ordinantur actatiqu0s Secundarios actus vel materias, in quibuS Tatio principalis virtutis pleno, persecth, exactstque non rePeritur, qvmque proindsi totam ejus potentiam non adaequant, Sed solum aliquam illius particulam sibi vindicant, Socut nutritivum non adaequat totam virtutem animae vegetatiJae, Sed Solum aliquid illius sibi assumit. Hoc ita conStituto in hoc. 5. quaeritur quot et quales sint parteS integrales prudentiae. Dico primo: partes integrales prudentiae sunt octo. scilicet, Batio, Intellectus, CircumSpectio, Providentia, Docilitas, Cauti0, Memoria, et Solertia, Seu Eu Stochia. Ηas Omnes recenset D. Thomas 2. 2. quaeSt. 48. Bri. 3. Sex quidem primBS ex
Macrobio, soptimam ex Τullio, octavam ex AriStotele : Ouorum octo quinquo pertinent ad prudentiam quatenus est cogn0Scitiva, scilicet memoria, ratio, intellectus, docilitas et Solertia : Alia vero tria pertinent ad eam, secundum quod est praeceptiva, Scilicet Circumspectio, Providentia, et inutio . . Conclusio non posset luculentidS declarari, quam ipsis D. Thomae verbis, qui hujus diversitati S rationem ex eo assignat, ε Quod circa cognitionemn spineticam et Rctus .moralis regulativam atria sint conSideranda, Primo quidem si ipsa cognitio, quae si Sit praeterit0rum, est memoria; si
si autem praesentium Sive contingentium, sive negeMariorum,u vocatur intellectus. Secundo ipsa cogniti0nis acquisitio, quaeu sit vel per disciplinam; discendo scilicet ab alio) u et adu hoc pertinet docilitas : vel per inventionem, η sinquirendo scilicet per seipSum e et ad hoc pertinet eust0chia, quae esto bona conjecturatio. Hujus autem pars, ut dicitur 6. Ethic. si eSt Solertia, quae est vel0x conjecturatio medii, ut dicitur
144쪽
a 4. Post. Tertio considerandus est usus cognitionis, Secuna clam quod scilicet ex cognitis aliquis procedit ad alia cogno , a scenda vel judicanda, et h0e pertinet ad rationem. Ratio et autom ad hoc quod recte praecipiat, tria debet habere. e Primo quidem ut ordinet aliquid accommodum ad finem; et et hoc pertinet ad providentiam. Secundo, ut attendat cira cumstantias negotii; quod pertinet ad circumspectionem. a Tertio, ut vitet impedimenta, quod pertinet ad cautionem. 3Ergo aptissimh assignantur hae octo partes integrales prudentiae de quibus ut quid piam sigillatim exAngelico Doctore dicamus:
Memoria hic sumitur, non pro potentia memorativa unde sumpta, Sed instructa pluribuS experimentis, quae circa negotia praeterita lacta sunt, vel ab aliis audita, quibus magnopere adjuvatur prudentialis consultatio, quatenus ex his futura conjectamus. Cum enim, ut ait Aristoteles 6. Ethic. oporteat principia conclusionibus proportionata esse, et eae talibus talia concludere; per experimentum negotiorum quid in pluribus eveniat discimus, sicque de agendis melius audicamuS. Sed egregie observat D. Τhomas 2. 2. quaest. 19. art. 4. quod cum, ex Tullio lib. 3. Rhetor. memoria non Solum B natura perficiatur, sed etiam habeat plurimum artis et industriae: Quatuor Sunt, n verbis ejus utor, et per quae homo proficit ina bene memorando. Quorum primum est, ut eorum quae Vulta memorari, quasdam similitudines assumat, convenientes, a nec tamen omnino conSuetas, quia ea quae Sunt inconSueta a magis admiramur, et sic in eis animus magis et Vehemen-ο tius detinetur. Ex quo sit qu0d eorum quae in pueritia vidi
si mus, magiS memoremur. Ideo autem necessaria eSt huc jusmodi similitudinum vel imaginum adinventio, quia ina tentiones simplices et spirituales lacilius ex animo elabun a tur, nisi quibusdam similitudinibus corporalibus quasia alligentur; quia humana cognitio potentior est circa SenSic bilia. Secundo oportet, ut homo ea quae vult memoriter re- si tinere, ordinatέ disponat, ut ex uno memorato M quaSi
deducente apta compag0 ac concatenatione rerum Sese excipientium) a facile ad aliud procedatur. Unde Aristoteles dicit nlib. de Mem. cap. 3. si A locis videmur reminisci aliquando. a Causa autem est, quia velociter ab alio in aliud veniunt. a Tertio oportet ut homo solicitudinem opponat, et affectuma adhibeat ad ea quae vult memorari; quia quanto aliquid et magis suerit impressum animo, tanto minus elabitur. Undiu Tullius dicit in sua Rhetorica, quod solicitudo conServate integras simulacrorum figuras. Quarto oportet quod ea laec quenter meditemur, quae volumus memorari. Undo Philo- e Sophus dicit B lib. de Mem. cap. 3. et quod meditationes si Salvant memoriam, quia ut ibidem dicitur, conSuetudo este quasi natura. v Haec ille apposite omnino.
145쪽
mIntellectus sumitur hic, non pro potentia intellectiva, nec pro habitu quo principia uni V 'rSalia per Se nota , tum Speo iobilia, tum practica, tenemus; Sed pro evidenti ac penetr uva notitia singularis negotii circa quod versatur electio. Cum enim prudentia concludat aliquid singulare agibile, non sufficit intelluctus univer lium principiorum, quae tenent locum majoris, praeterea necesse est habere cognitionem singulari, negotii, quod in eonSultationem vocatur, ut sit loco minoris. Et haec cognitio dicitur quomodo etiam qui probe tenet aliquod particularo factum solet dici intellugens in illo Docilitas est, qua aliquis sit alienas instructionis bono suscoptivus; ideoque imitortat et affectum et promptitudinem
ad discondum. Haec ad prudentiam Summὐ necessaria est, quia cum prudentia versetur circa agibilia, in quibus sunt infinitae diverat lates, quae non SSunt Sati S ab uno pii spici, homo ad illam eget ob aliis erudiri : praecipud a senibus, quos tempus et Oxperientia in agibilibus doctos secere. Unde ut ait Aristoteles 6. Ethic. cap. 11. a Oportet Bitendere expertorum , et a Seniorum, et prudentium inclemonStrabilibus enuntiationi-u bus et opinionibus, non min s quam demonstrationibus rQ propter experientiam enim vident principia. s Hoc autompertinet ad docilitatem. Solertia seu sustochia pro e0dem enim hic usurpantur, quamvis aliquatenus disserant definitur : Facultas subito roperiendi quod expedit. Unde ad prudentiato judicium maximhnecessaria est; praecipue quia plerumque negotia non resim quunt copiam diuturnae consultationis, nec patiuntur, ut aliorum consilium requiramuS.
Ex solertia derivatur Solicitudo; Solicitus enim est quasi solers citus. Undb Solicitudo importat Supra Solertiam , qua dam exequendi promptitudinem ; quae etiam ad prudentiam spectat. Ut enim dicit AriSinteles 6. Ethic. cap. 9. Oportet verari quidem velociter consiliota, consiliari autem tarde. Sed clim solicitudo sit adeo commendabilis, nec vi tutes inter Se pugnent, paradoxum videtur id, quod dicit Arbstoteles . . Ethic. cap. 3. a Quod ad magnanimum pertinete pigrum esse et otioSum, v quad tamen capitaliter solicum ditii opponitar. Verum praeclarsi D. Thomas id explicat dicendo , u quod mugnanimuS dicitur piger Ut otiosus, non quiau do nullo sit Solicitus, Sed quid non est superflue solicitus cloe multis, sed considit in his, in quibus confidendum est, et a circa illa non superstue solicitatur. Superfluitas ρnim tim a ris et dissidentiae lacit superfluitatem solicitudinis. a Undo intantum magnanimitas excludit nimiam solicitudinem, im quantum excludit timorem et dissidentiam. Ratio sumitur hic, non pro facultate inserendi unum ex
146쪽
alio, sed pro quadam illius facultatis persectione circa agibilia, seu pro bono illius usu. Providentia quemdam futurorum prospectum importat: est enim providere quasi procul videre. Et haec ad prudentiam necessaria est, quia cum prudentia in finem assequendum omnia dirigat, id est, praesentia agibilia in futurum, debet et suturorum prospectum habere. Circumspectio dicit attentionem quamdam vigilantem ad observunda omniB, quae negotium circumstant, et collationem illorum ad ea quae in finem ordinantur, ne quid ex necessariis operi desit. Cautio denique veluti excubias agit, ad praecavenda mala quae operi admiSceri p0SSunt, et vitanda pericula, quae rem turbare, vel ex re conSequi pOSSunt.
De partibus subjeetivis Prudentiae, seu de illius speciebra.
Partes subjectivae prudentiae sunt quaedam specialiores virtutes, quae sub generali ratione prudentiae continentur, ut species Sub suo genero. de quibus proindis prudentia essentialiter et directo praedicatur, ut animal de bove et leone. Pro
illarum explicatione Dico primo : Prudentia dividitur tanquam in suas partes subjectivas, Seu proprie dictas Species, in prudentiam, qua quis regit Seipsum, et prudentiam qua quis multitudinem rogit; seu in prudenti3m monasticam, id eSt, privatam, pedisonalem , ac quasi solituriam ; et in prudentiam gubernatricem modoratricemque cujusdam corporis politici ex plurium conventu conflati, cujuS cura nobis incumbit.
Declaratur bonitas divisionis : Cum enim prudentia sit recta ratio agibilium , ibi diversae sunt species prudentiae, ubi diversa sunt formaliter agibilia : Atqui agibilia circa privatam personam et circa multitudinem sunt diversa; ergo pertinent ad diversas species prudentiae. Major patet: Probatur minor. Cum enim agibilium ratio desumatur ex fine, sicut conclusionum ratio ex principiis, agibilia in diversos fines ordinata sunt s maliter diversa, sicut concluSiones ex diversis principiis illatae sunt diversae formaliter : Atqui agibilia circa pro- Liam pemonam, quae pertinent ad monasticam prudentiam, abent pro fino bonum propriae personae, seu privatum Agibilia vero circa c0mmunitatem, quae respicit prudentia gubernatrix, habent pro fine bonum publicum totius communitatis ; ergo sunt sormaliter diveris.
Dices: Virtus proprio dicta debet versari circa honum p
147쪽
trium , ut faciat bonum habentem : Atriui prudentia illa gue matrix non quaerit bonum proprium, im0 propter c0mmune negligit proprium, ut videre est in optimis principibus et magistratibus ; ergo n0n est Virtus proprisi dicta, nec proindδspecies prudentiae. Respondeo cum D. Th0ma 2. 2. quaeSt. 47. Brt. 40. ad 2.u seu bd ille qui quaerit bonum commune, ex con Sequenti etiam a quaerit bonum suum, propter duo. Primo quidem, quia b
a miliae, vel civitatis, vel regni. Undd Valerius Maximus dea Antiquis Romanis dicit, quod malebant esse pauperes ina divite imperio, quam divites in paupere imperio. Secundo a quia h0mo, cum Sit pars d0mus, Vel civitatis, oportet qubde consideret, quid sit sibi b0num ex hoo, quod est prudensu circa bonum multitudinis. Bona enim dispositio partium et accipitur secundum habitudinem ad totum; quia ut Augu- a stinus dicit lib. 3. C0nfoss. c. 8. Turpis eSt omnis pars
Dico seeundo : Prudentia gubernatrix Seu m0deratrix communitatis , dividitur in oeconomicam, politicam et milita rom. Declaratur divisio. Cum Onim gubernatri X Prudentia rospi ciat regimen multitudinis, distinguonda eSt Secundum varicis
Species socialis multitudinis, et sines diverSos in qlios tendit Atqui triplex ost species multitudiniS, triplexque linis propine quem convenit; ergo et triplex distingui debet prudentia gubernatrix. Declaratur min0r : Est enim in primis multitudo adunata ad constituendam familiam, et ad convivendum, cujus finis est, vel educatio liberorum, vel paulo generaliuS, pacificus, tranquillusque convictus, nec di SSidiis domesticis tu batus, nec necessariorum inopia m0leStus, nec poSSeSSionum mala administratione in brevi dissipandus : et ad hanc multitudinem regendam, illumque finem procurandum datur prudentia oeconomica, cujus egi filios rite educare, Sevvis Lene uti, posseSSioneS eon Servare, quaestui legitimo studero. Est autem alia multitudo, non hominum sub uno tecto convictriqueBSS0ciatorum, Sed plurium familiarum convenientium Suti iisdem legibus ad constituendam civitatem Vel regnum Cujus finis est pax tranquillitasquo publica : Et ad hanc multi iudinem regendam ac in pace servandam datur prudentia politica. Est domum aliud multitudinis genus ad unum particulare ning0tium, scilicet victoriam, congregatae; et hujus multitudinis regula est prudentia militaris.
Prudontia politica dividi praeterea potest in architectonicamot politicam simpliciter dictam. Prudentia architectonica est, qua, qui praeeSt, regit multitudinem ; possetque subdividi in
monarchicam, aristocraticam, et democraticam, juxta tres c
lebres regiminum formas; in quarum Prima unicus est qui
148쪽
caeteris omnibus imperat; in secunda optimates supremumrsegiminis clavum tenent; in tertia p0pulus SeipSum regit. Prmclentia vero politica simpliciter dicta est, qua civis pro sua virili parte collaborat principi, seque disponit quatenus est membrum reipublicae in ordine ad bonum publicum; seu qua aliis recisi convivit in ordine ad bonum publicum.
De partibus potentialibra Prudentiae, seu de Virtutibus ei adjanetis.
Pars polentialis sumitur hic, non pro correlativ0 totius P. tentialis, do quo diximus in Logica minori; Sed secundum analogiam ad divisionem virtutis rei in quasdam potentias essentiae adjunctas, in quibus inadaequath reperitur, sicut supra dictum est g. 4. Undo virtutes illae dicuntur partes potentiales prudentiae, quae illi adjunguntur ac ministrant in quibusdam actibus minus principalibus, nec plen6 rationem prudentiae aSSequuntur, sicut subjectivae. Pro quarum explicatione,
Dico : Tres sunt partes potentiales prudentiae, Seu virtutes adjunctae ut ei inserviant ad actus minus principales circa materiam prudentialem, scilicet Eubulia, SyneSis et Gnome. Ita D. Thomas 2. 2. quaeSt. 54. Declaratur conclusio. Batio praetica, quae dirigitur per prudentiam, tres actus habet circa agibilia, scilicet consilium de agendis; judicium de consiliatis; imperium applicans consiliata ad executionem; quorum trium actuum, ut patet, imperium eSt principalior; urgo necesse est prudentiam quidem immediatb reSpicere imperium, ut actum principaliorem; habere vero virtutes sibi adjunctas, quae immediath procurent alios duos actus minus principales, consilium scilicet et judicium. Virtus quae rectilicat consilium, dicitur a Graecis ευεου- λια eubulis, id est latino bene consiliativa, seu bona con-Sultatio, cui opp0nitur et: ουρ ιια panurgia, quaSi latine ca liditas, vafrities, seu astutia, suae malignis consiliis procurat assecutionem finis. Quae vero rectificat judicium circa consiliata, duplex est : Altera enim do consiliatis judicat secundum commun0s : et haec dicitur συυεσις synesis, a verbo mute, αι, quod est latinli intelligere, seu ben8 sentire, aut Secundum alios sensare decernere. Un , inquit D. Thomas Secundum synesim dicuntur aliqrn syneti, id est sensati, vel eusyneti, id est, homines boni sensus. Huic Opponitur ἀσο'eσία, Asynesia, id est stoliditas ac stultitia. Altera
demum de consiliatis, in quibus leges communes desciunt,
149쪽
judicat secundisin altiora principia : sunt enim quando piscasus insoliti, quos aut lex non attingit; aut si attinua patitur tamen exceptionem in illis, propter aliquid circum. stans, et ide6 necesse est recurrere M altiora principia, ut dat illis rectum seratur judicium. Virius quae id praestat dicitur gnoma, quae lichi apud Graecos Sonet Simplicem se tentiam, ex usu tamen sumitur pro aliqua judicii exc0llentia, importatqtie quamdam animi Sublimem perspicacitatem alti
Eubulia, ut de singulis quidpiam dicatur, duobus maxi
corrumpitur, malo fine, vel malis msediis. Ut enim ait D. Thomas L 2. quaeSt 5 . art. 4. Bd 4. a Non est honum consilium, e sive aliquis malum finem in consiliando praestituat, siveo etiam ad honum sinem malas vias adinveniat: sicut etiam et in speculativis non est bona ratiocinatio, sive aliquis salsum e concludat. Sive otiam concludat verum ex salsis, quia nona utitur convenienti medio. a Requiritur insuper ad hanc vim tutem, non solum adinvenito solθrsqueeSemitatio eorum quae sunt opportuna ad finem, sed etiam aliarum circumstantiarum accessus, scilicet tempus congruum, ut nec nimi S tardo, nocpraecipiti velocitate consultatio fiat, modus conSiliandi, ut Scilicet firmum constansque Sit conSilium, etc. Synegis. eum sit arbitra et ponderatrix conSiliatorum,
maximi momenti in agendis: quippe cum multi sint hostis consiliativi, qui tamen de consiliatis inventisque nesciunt λαλjudicare: Sicut etiam in spreulativis quidam solerter Sammterque inquirunt, eo quod ratio eorum prompta sit ad discurrendum tarea diversa propter intellentiam imaginationis divorsa liciantasmata facito apteque sormantis; qui tamen non pollint judicio discernente. et quid cuique congruat appostili dictanto, propter desectum intellectus, qui maxime provenit ox mala sensus communis dispositione, ut notat D. Thomas 2. 2. quaeSt. 5 . art. 3. Ad hanc vero virtutem tria maximis requiruntur. Primo, recta virtutis cognoscitivae dispositio, ad recipiendas res ut sunt in seipsis: Ilaeo enim comparatur spreulo, quod si fuerit recto dispositum, species rerum fido-IL,r reddit; si autem malis disponatur. Omnia subvor' clis. tortaque repraesentat. Secunilo, ut mimus non in falsis pra visque j disiis praeoccupatus, Sed veris et rectis imbutus. Quart6 demum ut appulitus non Sit vitiis depravatus; namia oligibilibus maximδ judicamus secundum appetitus diSp sitionem; Quippo, inquit Aristoteles, Qualis u requisque era, talis et Inis videtur. Gnomo, cuin easdem requirat dispositiones ac Synegis, imsuper exigit quandam animi iudiciique sublimiorem perspica. citatem, quae non Solum intentionem legis penetret, ut videat in quibus casibus ab ea Sit aliquando recedendum, propter
150쪽
quasdam speciales circumstantias; sed etiam sublimiora juris principia comprehendat, ut juxta ipsa do illis casualibus possit apte decernere.
De J ulla, et virtutibus sub ea tam leatis.
Justitia inter virtutes post prudentiam primum sibi locum
vindicat. Haec rerum publicarum genitrix, cuStOS, B c moder tria existit, legum optimarum parens, per tuum humBnde Societatis vinculum, malorum domitrix, bonorum praesidium, im iuriarum propulsatrix, discordiarum arbitra, civitatum anima, tu man0rum lionorum aequa disponSatrix, et, ut uno verbo dicam, publicus quidam pacis, tranquillitatis, totiusque publici
boni thesaurus, ex quo cuilibet, quod sibi congruit tribuitur. Undsi illius elogium est apud Aristotelem lib. 5. Ethic. α Quod e sit praeclarissima virtutum, et neque Hesperus, neque Lucifer . sit adeo admirabilis : cujus, ut inquit Cicero l. ossc., tanta et vis est, ut ne illi quidom, qui maleficio et scelero pacuntur, e possint sine ulla illius particula vivere. Nam qui eorum cuia piam, qui una latrocinantur, suratur aliquid. aut etiam eripit, et is sibi, ne in latrocinio quidem relinituit locum. Ille autem a qui Archipirata dicitur, nisi aequabiliter praedam dispertiat,a aut occidetur, aut a Sociis relinquetur. nSumitur autem aliquando justitia, praecipud in sacris Literis,. paulo latius pro omni virtute ita ut vir justus idem sit ac omnium virtutum dotibus instruetus: Cujus quidem acceptionis ratio ost, quia Sicut in omni vitio quippiam injustitim reporitur, quaisnu S vel Deo, vel proximo, vel etiam nobis aliquid debitum subtrahitur, indebitum tribuitur : ita quoque in omni virtute aliquid justitiae relucet, quatenus per eam unicuique, quod aequum est tribuitur; aut secundum quod omnis virtus in adaequatione cum rati0nis rogula con Si Stit, quae aequatio, justitia quaedam eSt, Secundum quod justum idem est acadaequatum Sed magis proprio sumpta justitia speciem quamdam viriutis constituit, cujus est an ualitatem inter perSonas diversas, aut inter personam et aliquid gerens munus personae con Stituere, quaequo proinde semper est ad ausrum. Hoc modo Sumpta justitia definitur. Constans et perpetua voluntas ius suum unicuique tribuens; quae definitio a Iuristis desumpt3 est, reduciturque a D. Thoma ad hanc exactiorem forma am : Iustitia ebi habitus. secvndum quem aliquis constanti et perseetua voluntate jus suum unicuique tribuit. Dabitus tenet locum generis, caeterae Vero particulae proprios citaracteres justitiae exprimunt. Haec enim in hoc tota