장음표시 사용
131쪽
matur et promulgatur; et ideo promulgatio est de rations legis, sine qua non oblisat Subditos. Lex sic definita dividitur in legem aeternam, legem naturalem , legem humanam, legem Divinam. Quid sit lex aeterna dictum est initio articuli. Lex naturalis est impressio divini luminis in creatura rationali, seu lumen illud a divino lumino participatum, quo quisque in communi discernit honestum a turpi : Haec lex nomini deest, ideoquo per illam Ioan. 4. dicitur Deus, illuminare Omnem hominem venientem in hunc mundum. Aliquando tamen Vel ignorantiae tenebris, vel criminibus, vel mala consuetudine , vel prava educatione et i stitutions, ita corrumpitur homo, ut non exstincto quidem, volato tamen naturali lumine, putet bonum malum, et malum bonum. Haec lex prohibet omne turpe, et praecipit omno b num; estque lang 0mnium politicarum legum, consuetudinum justarum, et totius humani juris. Lex humana est ordinatio rerum agendarum in mente principis praeconcepta, et multitudini promulgata. Haec omnino necessaria est ad sanciendam publicam tranquillitatem, quae staro non posset nisi humana societas alicui potestati subesset, quae per leges malos fraenaret, bonus dirigeret, omnibus provideret. Isidorus describit omnes hamanae legis conditiones dum ait lib. 5. Elym. cap. 2 . et Erit lex honesta, juSta, possibilis, et Secundum naturam, secundum consuetudinem patriae, loco si temporique conveniens, neceSsaria, utilis; manifesta quo-κ que, ni aliquid per obscuritatem in captione contineat; et nullo privato comm0do, sed pro communi utilitate civium a Scripta. 2 Dividitur autem praecipuo in jus gentium , et jus civile. Jus gentium est quo utuntur omneS genteS, quasi sub naturae rationisque auctoritate viventes. JuS vero civile, quin quaelibet respublica suis praescripSit. Lex divina est ordinatio Deo constituta , rerum agendarum a populo fideli, ad placendum Deo et consequendam supernaturalem felicitatem. Omnes enim homines, ut amociantur in prosecuti0ne verae selicitatis, constituunt quandam rempublicam, cujus princeps est Deus, a quo proinde ordinari debent ea quae ad regendam talem rempubli CBm conveniunt. Haec lex dividitur in Veterem et Novam, Seu in legem Scriptam,
et legem gratiae. Lex vetus seu Scripta VerSabatur circa figuras suturae redemptionis: Lex Vero n0va, Seu gratiae, non figuras, Sed apertam Salutis viam continet. Actus legis quatuor enumerantur , Scilicet praecipere bona, votaro mala, permittere indisserentia, punire tranSgreSsores
Sud do his hactenus. Videri p0test D. Thoma 4. 2, a q. 90 ad 309, ex quo haec pauca desumpSimuS.
132쪽
Cum colebris sit divisio virtutis in intellectualem, quae resi- dot in intellectu, eumque perficit ad attingendam veritatem; et Moralem, quae perficit appetitum circa b0num, de intellectualibus aliquid dicturi in Metaphysica, hic Morales duntaxat paucis attin mus : inter quas complectimur et prudentiam, quia quamvis in intellectu sit, eumque ad attingendum verum perficiat, ut ob id inter intellectuales censeri possit, attamen ad morales etiam maximo pertinet, quatenus landatur in bona dispositione appetitus circa fines agendorum, perficitque intellectum ad benδ judicandum do agibilibus. Quae vero de Virtutibus in communi dicenda occurrunt, du0bus complectimur articulis : In primo explicabimus quid et quotuplex sit moralis virtus. In secundo agemus de contrario virtutis, Scilicet vitio.
Quid et spioiuplex sit virtus moralis, et qua ratione ingeneretur in nobis habitas
Quatuor virtutis moralis desinitiones erui possunt ox Aristotele . Prima habetur 2. Ethicor. cap. 6, ubi desinit virtutem. Habitum qui bonum jacit habentem et Uus ejus redetit bonum. In ea habitus est genus, caeterae particulae distingunt virtutem moralem ab aliis habitibus; hujus enim proprium est reddere hominem simpliciter honum, et actus ejus omni ex parte persect0s, ut patebit Ρx dicendis. Secunda habetur ibidem, ubi describit virtutem moralem, Habitum electivum in mediocritate consistentem, definita ratione quoad nos, prout determinaverit ime prudens :Cujus definitionis sensus est virtutem moralem eSse habitum recti sicantem electiones, id est, inclinantem appetitum ad eligendum bonum rationi consorme; proindδque in mediocritato Silum, quia excessus et desectus sunt contra rationem, ideo-Jue ad vitium pertinent : undd virtus debet Versari cirra me iocria. Additur, ratione quoad nos, prosis prudens determinaverit, ut intolligamus hanc mediocritatem attendi debere per respectum ad siligentem . ita ut quisque id eligat, quod sibi secundum rationem congruit, nec pluS nec minus,
Prout prudentia dictaverit, cujus est ponderare eligibilia, et quid congruat aut dedeceat determinare.
133쪽
Tertia definitio habotur lib. 3 Physic., cap. 3, ubi Virtus dicitur Dispositio perfecti ad optimum , Sumendo scilicet
paulo latius dispositionem, prout etiam habitum comprehendit. Haec definitio paucis verbis erudith aperit naimam virtutis. Virtus enim proprili est qualitas perficiens potentiam adactus Optimos, quorum sit capux : sicquo apte dicitur reispositio perfecti, id est, potentiae, Quae dum habet virtutem, persecta est, ad optimum, id est, ad actus Suos optimo modo faciendos. Haec voro desinitio quamvis quadantenus omni virtuti aptari possit, quippe cum omnis perficiat potentiam adactum nptinio faciendum. Bitamen magis proprili morali virtuti compelit, quae sola reddit actum omni ex p3rte optimum. Nam caelorae virtutes dant quidem saeuitatem ben6 agendi, sed non dant bonum usum illius saeuitati S ideoque non omni ex pari se faciunt bonum actum : Ut scientia dat facultatem bene Cperandi circa verum, Sed non rectificat usum illius bonae sucultatis; uude vir doctus potost abuti sua scientia in m3lum. At vero virvus moralis rectificat ipsum usum : Facit enim ut bene utamur facultatibus quae in nobis sunt. Undo sola proprio disponit ad optimum, id est, ad actum et ex parto lacultatis et ex parte usus bonum. Hujus vero radicalis ratio a D. Th0ma traditur ex eo quod per voluntatem et appetitum utamur iiS, quae in nostra potestate sunt : VoluntaS enim B9plicat omnes alias facultates. Cum ergo virtus moralis rectili cet B ppetitum, non solum dat facultatem bone agendi. Sed etiam bonum usum omnium facultatum quae in nobis Sunt Ideoque homo non dicitur simplici lor et pers te bonus aeoptimus propter alias virtutes, ut quia doctus est, perituS ari,
Quarta definitio , quae videtur aliis virtutibus etiam convenire, desumitur sex 4. do caelo, cap. 11, ubi virtus definitur, Ultimum potentiae, id est, persectissimus status ad quem pintentia pervenire possit rospectu sui actus. Verum, ultimum Potentiae non convenit soli virtuti, sed frequenter etiam uSurpatur pro ipso virtutis objecto , quatenus objectum persectissimum, ad quod cunatus potentiae assurgere possit, dicitur ultimum potentiae. Sed quamvis hae definitiones praeclaraveriant naturam virtutis moralis, ad uberiorem ejus explic
Dico primo : Virius moralis potest praeterest definiri, Bona rualitas mentis, qua recto vivitur, si nullus malo nititur. Itaefinit virtutem Augustinus, et post ipsum D. Thomas 4, 2.
Explicatur: Qualitas tenet locum generis, non quidem proximi, virtus enim pertinet ad primam qualitatis speciem, Miliret habitum, ut ad pioximum genus, sed remoti: in incipit distinguero vi intem a malis habuibus; Mentis,ex 4
134쪽
cat sul octum virtutis , et sumitur paul6 latius pro omni eo quod est particeps rationi S , id eSt, pro intellectu , voluntatB, imo appetitu sensitivo qui participati vh dici potest rationalis, ruatenus fulgor directioque rationis etiam usque ad ipsumescondit. Particulae quo recte vivitur Oxprimunt finem vi tulis, qui est hominis vitam rectificare. Demum additur, qua nemo male utitur, quia pr0prium moralis virtutis munus est dare b0num usum eorum quae in nostra poteState sunt, modo Supra explicat0 in reserenda tertia definitionc Aristololis Ex hac definiti0ne patet subjoctum virtutis m0ralis eMe, tum intellectum practi cuin, quia est prima regula recto vivendi; tum voluntatem, quia, ut inquit AuguStinus, ea est per quam ben6 vel math vivitur; tum demum appetitum sensit, Vum, quia multum confert ad herili vel malo vivendum; quippe cum mirum in modum trahat voluntatem , eique in bonis aut malis assectibus collaboret. Membra v rb exteriora non Sunt Subiectum irtutis, quia cum obessiant ad nutum appetitui, sum cit habero appolitum rectum, ut illis bense utamur. Dico secundo : Virtus moralis dividitur in filialuor generales partes, quae Sunt Prudentia, Justitia. Temperantia, et Fortitudo. Unde solent vocari Cardinales, eo quod non Solum principes sint, minores tanquam sibi subditas continentes, Sed etiam his veluti quatuor cardinibus omnis bona honestaque vita Vertatur.
Probatur bunitas hujus divisionis dupliciter : Primb ex
parte subjecti moralis virtutis : Quatuor enim potentiae Sunt quibus recte vivitur, scilicet intellectus, qui est prima bensi Vivendi regula, voluntas, appetitus concupiscibilis, et appetitus irascibilis ; ergo debent dari quatuor generales virtutes his quatuor potentiis correspondsentes, Scilicet Prudentia, quae recti sicat intellectum ad bene rogendam regulandamque Vitam; diastilia, quae rectificat voluntatem circa bonum alienum n3m circa bonum proprium non eget virtuto quia et illud ardentissime appetit, nec in illius amore excedit, nisi quando propter ipsum turbat alienum;) Temporantia quae roclificat partem irascibilem concupiscibilem, ut bund moderat sique sonabeat circa bonum sensibile; Fortitudo domum quae rectist cat partem irascibilem circa bonum et malum arduum, ne aut ignavia nimia succumbat, aut inordinata temeritate insurgat
Secundo suadetur bonitas illius divisionis ex parte objecti.
virtutis moralis : Virtus enim moralis respicit bonum Secundum regulas morum taxatum : Tale autem bonum considerari
potest, Primo, ut eSt in Suo s0nte, id est, ut dietatur aratione; et hoc modo perlinet ad prudentiam : Secundo, ut applicatur operationibus voluntatis; et sic respicitur a iustitia. Wrtio, ut descendit ad moderandas passiones concupiscibilis; et sic
135쪽
respicitur a temperantia. Quarto demum, ut etiam se extondit ad regulandos impetus partis irascibilis, et sub hac ratione spectat ad sortitudinem; ergo recth adaequatdque dividitur virtus moralis in has quatuor generales Species, Sub quibus aliae omnes continentur, ut Sequenti quaeStione amplius declarabitu P.
Quantum ad generationem habitus virtuosi moralis, cum receptissimum sit illum innasci, formari ac confirmari per
frequentationem actuum, attamen non ita facito declaratur modus istius formationis. Undo ut res scitu dignissima radicitus explicetur, Advertendum ex D. Thoma 4. 2. quaest 54. art. 2. et quaeSt. de viri. in C0mmuni, art. 9. agentium quaedam habere solum in se principium activum sui actus; sicut in igne est solum activum principium calefactionis; et in his non habot locum generatio habitus; et indli est quod res naturales non possunt aliquid consueScere, Vel dissuescere, ut dicitur in 2. Ethicor. Alia vero habent in Se Simul principium activum et passivum Sui actus, quatenus immediatum eliciti-Vum principium non prorumpit in actum, nisi ut motum ab alio altiori existento etiam in eodem agente. Et in his habotlocum formatio habitus : inquantum a principio altiori movente derivatur in principium in serius aliqua impreSSio ha bilualiter permanens et facilitans ad ea peragenda quae facit ex motione Superioris : sicut videro est in manu, quae quia Scribit ut m0ta ab intellectu sit voluntate, arte dirigente, ideo SuSceptiva est cujusdam impressionis ab illis principiis eam moventibus derivatae, qua fit habilior ad scribendum. Manifestum est autem quod respectu actuum seu intellectus, seu appetitus, est in homine duplex principium, Unum Retivum. et aliud passivum. In primis enim cuna distinxerimus in fino Physicae dupli rem intellectum, agentem et pasSibilem, pascibili S non exit in actum, nisi quatenus mediantibus Speciebus Sibi impressis movetur ac perficitur ab intellectu agente: Similiter voluntas non prorumpit in actum suum, nisi mota ab intellectu dirigente ac regulante. Appetitus verb iras ibilis et concupiscibilis natus ost moveri a voluntate, eaque mediante, ab intellectu. Undb in his omnibus potentiis gigni possunt habitu S, quatenus motio superioris imprimitur in inferiori mois, ac stabiliter in eo manet, firmaturque in habitum. Verum cum ex illa D. Thomae doctrina praeclara ac radicitus elucescat habitu iam omnia larmati0, ut cum eodem quaeSt. cit. de virtutibus speciati in declaremus cujuslibet habitus, i tellectualis scilicet ac moralis, pr0priam generationem, Observandum est discrimen inter actum intellectus et appetitus,
et m0tionem intellectus passibilis ab intollectu agente, et appetitis ab intellectu. Actio enim intellectus sit per 3SSimilationem intellectus cum re intellecta, moveturque intellectus
136쪽
possibilis ab intellectu agente, quatenus ab illo isti imprimuntur species, quibus intelligat, ac objecta manifestentur. Undo virtus intellectualis fit, quatenus Species illae, notionesque per illas formatae permanenter firmantur in intellectu passibili, qui non fugaci facileque delebili impreSSione hos characteres
excipere natus eSt, Sed eOS Semel impreSSOS Stabili, perennique tenacitate conservat : Quippe experientia constat notiones quas do rebus antea nobi S ignotiS Semel sormamus, vel per alienam instructionem, vel per propriam ratiocinationem, non sugaci labilique sulgore statim evanescere, sed alta mente reponi, adeo ut quotiescumquo illius rei cogitatio inciderit, in eam intellectus seratur, non ut in ignotam, Sicut antea, Sed ut in rem claram sibique jam manifestam. Haec stabilis tenaxque impressio in intellectu passibili conservata vocatur virtus intellectualis : ex quo obiter intelligitur, has virtutes intellectuales in instanti ac unico actu sormari, eo quod Species, notionesque semel impressae intellectui stabiliter in eo
At vero actio app0titus in appetibili fit per modum inclinati0nis : movetquo intellectus appetitum, quatenus eum ad aliquid inclinat: Quamquam enim appetitus ex pr0pria SulratIone feratur ad bonum, altamen ex se indisserens est ad inndendum in illud vel istud bonum, et ad ipsum ordinato vel inordinam prosequendum; ideoque expectat intellectum p ponentem bonum in quod tendat, et determinanium ac regulantem m0dum tendendi, sicque appetitus dicitur determinari ac regulari per rationem, tanquam per proprium mOVenS. Quemadmodum ergo tenera arbor de se indisserens ut incurvetur ad dextram vel ad sinistram, et ob id expectans manum agricolae flectentis, cum multoties inclinata suerit in unam 93rtem, detorminatur tandem ad hoc ut sponte sua in eam Vergat, Sicque transiens illa motio firmatur in dispositionem c0nStantem ; Ita quoquo appotitus de se indisserens ad honeStum Vel turpe, cum multotius a ratione regulant' inclinatus determinatusque fuerit ad bonum honestum in aliqua materia pula justitiae, motio illa regulativa tranSiens, ex aSSuetudine figitur firmaturque in dispositionem stabilem ac in appetitu pormanentem ; ita ut qui prius extrinseco solum et cum dissicultato flectebatur ad bonum ordinato prosequendum nova illa dispositione contracta, faciis, jucundo, sortiter que
illud propendeat. Haec stabilis constansque dispositio vocatur virtuS moralis. Ex quo patet virtutem moralem sormari, so- veri ac augeri per frequentes actus, eo quod sat per 3SSuetudinem, ad quam requiritur actuum frequentatio, illamque nihil aliud esse, quam dispositionem, seu formam aliquam 3igillatam in ressamque in vi appetitiva o ratione regulante, ut loquitur D. TitomaS quaeSt. cit. de viri. art. 9. Seu
137쪽
pronitatem contractam roboratamquo ex frequenti rationi Aregulantis m0tione, qua appotitus ex se indisserens determin tur ad bonum honestum. Undo talis virtus, generaliterquBomnis moralis habitus, dicitur, altera natura, quia in unum determinato inclinat quemadmodum et natura, ut loco mox citato interpretaιur D. Thomas.
Be eontrario virlaus, inuret vilio.
Etsi ea quae do vitio dici possunt, quadan tenus intelligi
pomini ex his quae circa virtutom dicuntur, quippe cum unum contrarium per aliud innotescat, non pigebit tamen uberioris doctrinae gratia quaedam' breviter attingere circa viliorum naturam, clivi Sionem, caums, et actum, qui propri6 preciarum dicitur.
Dico primo : Vitium rsetδ definitur; Mala qualitas mentis,
qua malo vivitur, et nemo bono utitur. Haec definitio satis constat ox dictis circa virtutis definitionem : Sicut enim virtutis proprium munus est dare b0num usum et vitae nostrae cursum dirigero. ita et vitii proprium est, inclinare ad mald utendum sueuitatibus nostris, Rc Vitaen tras ordinem corrumpere. Definiri praeti rea potest vitium, Dispositio imperfecti ad pessimum : Vitium onim significat dispositionem potentiae corruptae nc male se habenti S, est veluti quaedam spiritualis aegritudo, inclinatque ad peccaminosum actum, qui est peSSi S. Ex hac definitions colligitur omne vitium esse contra naturam hominis, non modo quia est corruptio quaedam aegrit
doque animi, cujus potentias a debito statu dimovet ac pervertit, Sed etiam quia est contra rationem, qua homines SumuS, et a brutis distinguimur. Dico seeundo: Vitia dividi possunt, non seci,S ac Virtutes, in quatuor generalia, Imprudentiam scilicet, Inj titiam, Intemperantiam , et vitium contra sortitudinem, quod generico nomine carere videtur.
Conclusio probari potest, tum quia contrariori im sicut estesdem ratio, ita et idem proportionaliter divisionis modus: Tum ex parte subjeeti vitii, quod ebi quadruplex, non Secus ac vi tutis; intellectus scilicet, voluntas, appetitus concupiscibilis, et appetitus irascibilis : Tum demum ex parto objecti; vitium enim cum habeat pro Objecto bonum deordinatum, corrumpithonum rationis : Tale autem bonum potest quadrupliciter turbari ae comampi. Primo ut est in fonte suo, scilicst in inivi-
lectu; et circa hoe versatur huprudentia: Seeundo ut est in
138쪽
voluntate derivatum, et talis corruptio si per injustitiam: Ter. tio ut 0xtenditur ad regend0s partis concupiscibilis affectus, et sic turbatur per intemperantiam : 0uarto demum ut moderatur passiones irascibilis; eι sic destruitur per vitium sortitudini
Praeter hanc partitionem dividi potest vitium : Prim6 hi illud quod consistit in desectu, et illud quod consistit in excessu.
Cum enim virtus medium teneat, omni A me sus a medio est
vitiosus. Dupliciter autem recedi potest a medio, primo per excessum, ut Si quis plus c0medat quam oporteat : Secundo per desectum, ut si quis minus de cibo sumat, quam exigat
Secundo, vitium dividi potest in vitium spirituale. At vitium cor orate. Objectum enim vitii est bonum deordinatum : Ex bonis autem deordinatis quaedam p sidentur modo aliquo spirituali, ut lama, gloria, honor, Scientiae, etc. Alia vom po
Sidenturi delectant per corporeum contactum , ut voluptateSgulae, et laetus. Vitia spiritualia sunt, quae in bona primi generis deordinato tendunt: vitia vero corporalia, quae versantur inordinato circa bona secundi generis. Tertio demum ex vitiis quaedam dicuntur radices aliorum, ut cupiditas, quam Paulus vocat, radicem omnium malorum; eo quod, ut peregregie notat D. Thomas, sicut radix truhit et suggerit alimentum toti arbori, sic cupis itas colligendo divitias prae bot nutrimentum toti arbori iniquitatis. Quaedam vero dicuntur eo qliod sicut caput influit vitam . motum, vi reniquo aliis membris, et ipsa ducit ac dirigit, ita quoque ista vitia influant in alia, et ipsa veluti ducant. Sic Superbia est in ilium et origo omnis peccati, eo quod omne peccatum consistat in eo quia homo se Gubtrahat a subjectione Dei, propriamque voluntatem divinae antpponat, quod est sine dubio summa Iuperbia : Similiter avoritia, hixuria, gul3, Pigritia, ira et invidia, ducunt, lavent, rΘguntque agmen viti rum, et ideo vitia casei talia V0cantur. Causae vitiorum, cum Sint variae, omnes possunt ad duas reduci. extrinseca S Scilicet et intrinsecas. Causae vitii extri Secae sunt, in primis malignus quidam genius tentans, instigans et concupiscentiam inflammans. recundo occasiones otobjecta solicitantia. Tortio pravi homines, qui verbis, lactis, exempli Sque alios ad iniquitatem trahunt. Causae vero inimriores vitiorum sunt, in primis ignorantia quae exstinguit lumen rationis dirigentis, sicque nos innumeris ossendissulis exponit, non Meus ac Si quis lucernam exstingueret homini in obscuro, lubrico, periculosoque tram iis gradienti. Secundo malitiamsius voluntatis, quae his A inten bionem e ruptam circa
em, favile peccat circa media. Tertio, passio quae solicitat voluntatem et excaecat rationem. Quarto demum, praecedens
139쪽
peccatum, quod nisi per paenitentiam deleatur, suo pondero
ad alia trahit. Peccatum est proprisi actus si vitioso habitu elicitus, et definitur a D. Augustino, Dictum vel actum vel concupitum contra legem aeternam. Dividi posset eodem modo ac vitium cujus proles est: Sed praeterea varias speciales divisiones habet. Primo enim dividi potest in mortale et veniale; inter quae id discriminis assignat D. Thomas, quod mortale corrumpat vitae spiritualis primum principium, scilicet ordinem in finem ultimum: Veniale vero duntaxat peccet contra media, retinendo tamen intentionem et ordinem sinis ultimi. Siquidem in peremto mortali homo praesert creaturam Deo; in veniali Vero, licet Semper Deum omnibus praeserat, attamen aliis non ita omnino utitur, si eut ordo finis ultimi exigeret, inquantum vel illis morosius adhaeret, vel negligentius incumbit, vel aliquo alio modo minus ordinath ad illa se habet. Sociando dividitur in peccatum cordis, Oris et operis, non quidem ut in tres species, sed ut in tres veluti gradus quibus acceditur ad conSummationem actus vitiosi, qui primo cordo concipitur, Secundo Ore exprimitur, tertio perficitur OPero et Ut ira primo concipitur corcle, secundo contumeli0Sis verDiS SP
rodit, tertio usque ad lacta injuriosa procedit. Annotat Vero . Augustinus lib. 42 de Trinitate, peccatum in corde tribuA quoque gradibus perfici; nam primo cogitatione inchoatur,
delectatione nutritur, conMnSu completur. Tertio dividi potest in peccatum contra Deum, contra proximum et contra Seipsum. Peccatum enim turbat ordinem rati nis. Triplex autem est ordo in homine, ad Deum, ad Seipsum et ad proximum. Peccata quae laedunt ordinem, quo homo immodiath rospicit Deiania, ut blasphemia, sacrilegium, etc. dicuntur eSSe contra Deum. Peccata quae turbant ordinem, quem
homo tenere debet in propriis bonis, dicuntur peccata hominis in Seipsum; ut gula, luxuria, etc. Peccata demum quae laedunt ordinem erga proximum Observandum, dicuntur esse in proximum, homicidium, surtum, etc. Attamen quia ordo quem homo habet ad seipsum et ad proximum continetur Sub ordine ad Deum, ideo omno peccatum est contra Deum. Porro in calco articuli, ut deformitas peccati profundius innoteScat, non pigebit annotare octo praecipud modos quibus peccatum est contra Deum. Primo ergo Deum offendit, ut Supremum legiStatorem, ejus praecepta contemnendo, et debitam obedientiam denegando. Secundo ut justissimum judicem, cujus judicium non formidat, et indignationem audacissimbprovocat. Tertio ut testem fidelissimum, non reverendo dus praesentiam et in oculis ipsius male agendo. Quarto ut Summum bonum, ci vilem satisfactionem praep0nendo. Quinto ut amicum et benefactorem ipsi odium pro amore, injurias pro
140쪽
heneficiis rependendo, imo rius beneficia convertendo in instrumenta injuriae; quod est ingratitudinis culmen . Sexto ut Supremum dominum, contra ejus legitimum dominium proteri δ rebellando. Spptimo ut primum principium, a quo deficit et sese subtrahit: Octav6 demum, ut ultimum snem et vitae nostrae terminum, ab co ab serrando ac Sponte recedendo, sibi quo cum insigni ejus contumelia finem ultimum in creatura praestituendo.
De virinlibus iii particulari.
Et si numerosissima sit virtutum familia, eam tamen ita digerit distribuitque D. Τhomas, ut omnes omnino virtuteS morales reducat ad quatuor illas principes, quas Cardinales Vocatus Supra memoravimus. Neque enim in moralibus virtutibus ulla esse videtur, quae non sit alicujus ex quatu0r cardinalibus , vel species Sub ea tanquam sub suo genero contenta vel pars integralis, concurrens scilicet ad actum ejus perficiendum; vel demum, ut vocat D. Thomas pars potentialis, principali scilicet adjuncta, non Secus ac potentia Suae PSSentiae, ut per eam minus principales actus porsiciantur; sicut essentia Per Se qu0d praecipuum est immediato praestat, alia vero persuas p0tentias perscit. Und6 in hac quaestione has quatuor VirtuteS praecipuas quatuor articulis breviter attingendas su ScipimuS, in quibus etiam de adjunctis, integrantibusque virtutibus dicetur, dequo earum speciebus, ut Sic omnium mora lium virtutum Seriem aliquatenus delibemus. Adjungemuspi aeterea quintum Articulum de connexione virtutum, cujuS discussionem huc usque distulimus, quia vix intelligi poterat, nisi praemissu virtutum in particulari notitia.
De Prudentia, et virtutibus sub ea eontentis.
Prudentia lux agendorum, ars recid vivendi, voluntatis ulus, caeterarum virtutum dux, sons, caput, n0rma, Princeps, definitur a Platone, Scientia felicitatis e sectriae, eo quod ad hunc scolium attingendum omnes actiones dirigat; a Cicerone vero dicitur, Rerum eaepetendarum Scientia , Sumendo scilicet, sicut et in priori desinitione, scientiam non Strieth, sed la id, pro quacunque certa et insa tibili notitia) eo