장음표시 사용
171쪽
ut sit persecto secura, debet claudi muris nulla ex parte hostibus apertis. Objicies primo : Impossibile est, ut homini occurrant objecta omnium virtutum; ergo impossibile est, ut Omnes acquirat; pruindeque si connexae sint, nullam persecis habere potest. Probatur antecedens in paupere, cui non occurrit o, sectum liberalitatis et magnificentiae : In selice, cui nullum patientiae objectum sese offert: In innocente, cui poenitentiae
materia non suppetit, etc. Respondeo cum D. Τhoma, materiam praecipuarum Virtutum et omni statu communium facilδ nobis occurrere: imo Saepe in unico neg0tio virtutum principalium objecta conglobari possunt. Quantum vero ad illa3 Virtutes, quarum materia non occurrit nisi in certo statu, vel susticiunt actus conditionati ad eas, quantum neceMe eSt, ut caeterae persectae Sint, acquirendas; vel cerib ad id satis est ipsa dispositio subjecti, quatenus aliquis in omni materia virtutum proprio statui congruentium Versatus, modico exercitio alias excellentiori statui zonvenientes acquireret, si ad illum statum tranSserretur, illud enim habere videmur, quod in promptu est, ut habeamus) ; vel demum , si tales virtutes statui alicujus repugnent, ut virginitas conjuFato, inocentia lapso, etc. haec non intelliguntur cum aliis formaliter connexae. Instabis : Potest homo unam virtutem studiosd colere, V. g. castitatem; ergo eam persectb aequiret sine aliis. Bespondeo, illam virtutem tandiu impersectam lare, quandiu deerunt aliae, propter rationem jam dictam; quia scilicet poterit c0rrumpi per tentationes aliorum Vitiorum : Ut patet In muliere c3Sta, sed avara, quae castitatis bono pecuniae aviditate retrahi potest. Urgebis; Erso virtutes debent simul acquiri. ReSpondeo Simul acquiri, non quantum ad substantiam, Sed quantum ad statum : Inquantum scilicet appetitus circa caelaras bene assectus, dum circa ultimam recth disponitur, in aliis ex consequenti perficitur; sicut urbs muris optimis clausa, Sed ex una parte aperta, fit perlacia secura, dum ille aditus occi ditur. Objicies secundo: Sequerotur ex illa sententia prudentiam simul esse priorem et posteriorem omnibus aliis virtutibus: Atqui hoc dici non potest; ergo. Probatur sequela: Nam virtus persecta Supponeret prudentiam persectam, et prudentia persecta supponeret alias virtutes perfectas. Respondeo, Prudentiam actualem, seu, ut loquitur C et anus, inferi, pr cedere omnes alios habitus virtuosos; habitum ustro prudentiae seu prudentiam in faeto esse praecedi ab aliis habitibus virtuosis. Nam ex naturali lumine Synde SiS,
et innato amoro honestatis, formatur prudentiale judicium ,
172쪽
quo regulantur actus appotitus, a quibus genorantur Virtutes moraleS. Deinde vero postquam appetitus habitualiter reclisa catus est, si capax fundandae prudentiae persectae, cujus proinde habitus ultimus omnium perficitur. Objicies tortio : Nec scientiae, nec artes, nec Vitia Sunt comnem ; ergo nec Virtutes morales. Respondeo negando paritatem : Vitia enim sunt desectus rationis; desectus autem non sunt connexi, sed plerumquem se Oppositi, ut patet in avaritia, et prodigalitate. Scientiae
vero et artes sunt circa materias disparatas, et in una Simplici conjunctas, ideoque separatim haberi possunt. Sed de virtutibus, ac de morali doctrina, quatenus lumine naturali constare potest, hactenus satis : Nunc pergendum ad ultimam Philosopinae nostrae partem.
FINIS MORALIS. Diuilirco by Corale
176쪽
Circa Ens in communi considerari potest, Primo quid, et quotu plox sit : Secundo quomodo inferiora respiciat, an uni- voce , vel analogich : Tertio quomodo componatur ex essentia et existentia : Quarto demum quid sit sunsistentia, suppoSNlum et permna. Unde hanc quaestionem dividimus in quatuor articulos; Primus erit de quidditato, et variis divisionibus entis : Secundus de uni vocatione vel analogia entis respectu inseriorum : Tertius an essentia et existentia distinguantur inente creato : Quartus demum de subsistentia, Supposito et
uuid et quotaplex sit Ens, et quomodo sit primum cognitum.
Cum primum principium cujuslibet scientiae sit desinitio ejus objecti, Statim in limine Metaphysicae quaeritur, quid sitens. Haec quaeStio non est admodum obscura, quia nihil est notius ente in communi, quamvis subtiliores dispulationes, quas circa ipSum docti movent, sint difficillimae. Per ens igitur omnes intelligunt tu, quod est; ens enim dicitur ab esse. Unde D. Τhomas ipsum definit, Cujus actus est esse : Quippe unumquodque eo modo dicitur ens, quo habet esse e si s0lum habeat possibiliter, est ens possibile; Si actu, est ens actuale.
177쪽
Hac descriptione entis praesupposita facile deduci possunt variae illius divisiones. Unde
Dividitur primo ens in ens reale, et ens rationis. Eorum enim quae Sunt, alia existunt in rerum natura, ut homo et lapis; et haec dicuntur entia realia: alia Ver0 Sunt inolimi in apprehensione iotolloctus; et haec dinuntur entia rationia. ut ub
Dividitur secund ns salse in increatum. et creatum, Seu in Creatorem, et C ituram. Eorum enim quae Sunt in rerum
natura, quaedam Su is alio, ut homo et planta, et generaliter omne quod noli e a Se ipSo. Cum vero impossibilo sit omnia esse ab alio , IK a io deveniendum est ad aliquid
quod sit per go et a se ipSO : Hu Sm0di onS Vocatur, Deus, qui cum caeteris omnibus det eSSe , a uullo ipsum recipit, sed a soipso habet, imo est ipsum esse, Unde dicitur, en3 per essentiam, cum creaturae Solum dicantur entia per participationem : sicuti lux eSi visibilis per se ipsam, cum colores sint solum visibiles inquantum participant de luce. Tertio Ens creatum dividitur in Substantiam et accidens. Eorum enim, quae participant GSe, et u Deo producta Sunt, quaedam habent esse in seipsis, ut homo et lapis; quaedam vero habent esse in alio, ut virtus et pulchritudo. Quae habent esse in se ipsis, vocantur Substantia, quae habent me in alio, vocantur accidentia. Haec vero accidentia dividuntur in novem praedicamenta, de quibus egimus in Logica .
Quarto, Ens reale dividitur in ens necesGrium, et ens c0ntingens. Eorum enim, quae habent rase, quaedam ita sunt, ut non poSSint non esse: Haesi dicuntur neceMaria. Quaedam xvo ita habent mae, ut tamen possint ipSum do perdero : ista dicuntur conitasten lititi. Ouia vero omni S creatura, Salimn per voluntatem Dei , potest anni hilari, et amittere Suum esse, ideo omnis creatura est contingens absoluth l0quendo, et solus Deus est ens neceMarium. Attamen cum Deus Sit optimus, Suaque dona communicet Sino paenitentia. ut ait ApoStolus, ideo etiam opera divina, quantum est ex parte Dei, Sunt aeterna. Unde inter creaturas etiam quaedam possunt dici necessariae , inquantum a Solo Deo dependent, qui eas indefectibiliter conservat; ejusmodi sunt angeli et anima rationalis, et demum quidquid a i eo immediate conservBtur. Dii into, Ens reale dividitur in spirituale et materiale. Eorum enim quae Sunt, quaedam habent esse in materia, ut terra set planta; quaedam vero eS3e Sine ullo materiae commurcio, ut Deus ut fing0li. Anima rati0nalis mediat inter utraque; du0SDnim status habet, alterum in materia, alterum Sine m3teri3. Hae Sunt frequentiores Entis divisiones, ad quas aliae revocari
Quantum ad tituli partem alteram, ens in tantum dicitur
178쪽
Irimum e0gnitum, inquantum prima notio, quam intellectus brmat do qualibet re est ipsa notio entis, seu quod talis ressit ens. Ut enim arguit D. Thomas 1, PBrt., quaest. 85 art. 3. intellectus noster cognoscendo procedit de p0tentia ad actum, ideoquo debet incipere a communioribus, consu Sioribus, et imperfectissimis, procedendo ad distinctiores et persectiores notiones, ut dicitur 4 Phys., text. a. Sed notio entis est Omnium confusi SSima et imperfectissima cognoscere enim quod res sit ens, et .adhuc ignorare, quale Sit ens, est rudis et confusissima cognitio ; ergo cognitio entis eSt prima, quae Sit in intellectu. Id confirmari potest ex eo quhd omnis alia cognitio supponat notionem entis; nam impossibilo est intelligere rem esse tale , vel tale ens, nisi intelligamus eam esse eras; erg6 notioentis est omnium prima. Adde experientiam , qua sentimus nos do omnibus rebus , quas aliqualiter c0 0Scimus, statim certos esse, quod sint entia; sed saepe ignorare, qualia sintentia : ut omnes certi Sunt lucem esse ens, sed quidam dubitant , utrum sit substantia, vel accidens; ergo cognitio entis
praecedit omnes aliaS. Hic tamen diligenter observandum est, nos p0sse habere duplicom entis notitiam ; alteram scientificam , penetrando
scilicet ipsa entis principia, divisiones , proprietates, et di, tinctionem a formalitatibus particularium entium; alteram imperfectam et rudem, qua solum intelligimus ipsam entitatem confuso, set ut distinctam a nihilo. Dum orgo D. Thomas dicit ens esse primum a nobis cognitum, loquitur de cognitione illa rudi et imperseeta, qua omn0s etiam maximst rudes intelligunt quid sit ens, ipsumque distinguunt B non ente. caeterum pruna illa cognitio scientis ea eniis non pertinet nisi ad sapientes; undd in illa occupatur Mota physica omnium Scientiarum sublimissima. Et in hoc sensu dixit Aristoteles 4 Metaph. Universalia esse maxim8 difffcilia αd intelligendum; id est, notione Scienti sica et principiorum, c3uSarum, proprietatumque penetrativa.
Utrum Ens sit nesvotum, vel potius analogum respectu suorum nlariorum.
Diximus in Logica, Univom esse, quorum nomen Commune eSt, et ratio per n0mon significata est simpliciter in omnibus eadem : Anal0ga Vero, quorum n0men quidem est Commune, Sed ratio per nomen Significata non est simpliciter
eadem in omnibus, Sed s0lum Secundum quid, id est, per
179쪽
quamdam veluti proportionem. Hoc posito quaeritur, utrumens sit univocum od sua inferiora, vel potius duntaxat an,
Et in primis, quod non sit univocum ad ens rationis, etBns reale. constat serδ apud omnes; quia ens rationis non habet nisi aliquod esse umbratile et diminutum. Solum di Lficultas psi rμspectu Dei, et creaturarum, Substantiae, et accidentis. Scotus tenet ens esse univocum ad haec omnia, negat D. Thomas et communiter alii, etiam extra D. Thomae scholam.
Dii o primo : Ens non dicitur uni ch de Deo, et creaturis, sed solum analogice. I in D. Τh0mas 4 Pare., quaeSt. 43. , art. 5. et infinitis aliis in locis.
Probatur primo conclusio ejus ratione : Effectus non adae. quans virtutem suae cauSae, non convenit univoch cum illa :Sed ens creatum est effectus entis increati non adaequans ejus virtutem; ergo non convenit cum eo univocli Major certa est: Cum enim effectus non adsequat virtutem Suae OUSae, non recipit ejus similitudinem , nisi diversi modo, et secundum modum long6 inseriorem, quod est contra leges univo- , corum, quae debent eodem modo participare rationem communem , in qua sunt univoca. Minor vero probatur : Virtus Dei est infinita, ens vero creatum est finitum secundum Omnes formalitatos; ergo non adaequat virtutem Suae cauMe. Respondebis, ex eo quod ens creatum non adsequet virtutem suae causae, Scilicet entis increati, solum sequi creat ram n0n convenire cum Creatore secundiim rationes particulares; attamen pomo nihilominus convenire secundum univer salissimam entis rationem. Sed contra: Creatura non adaequat Suam musam etiam in ipsa ratione emis; ergo etiam Secundum rationem entis non conveniunt uni voco. Probatur antecedens : Umbra, et imperfecta participatio, levissimumque vestigium essendi non adaequat totam ontis plenitudinem et veritatem, etiam in essendor Sed ens creatum comparatum enti divino non est nisi aliqim hujus verissimi entis umbra, impersecta participatio, et alse qu3lst vestigium; ergo ipsi non adaequatur, etiam Secundum rationem entis. Major videtur certa ex terminis. Minor vero saepe inculcatur a Scriptura, Patribus et Theologis, imo ab ipsis antiquis philosophis. Nam Plato , ut refert Augustinus lib. 8 de Civit. cap., dicit, solum Deum esse Simpliciter, eo quod omnes perfectiones contineat: Et Dionysius, creaturBm quidem existere, Sed Deum superexistero : Imo inscriptura Deus digitur ipsum ens Exodi 3. Egi sum qui Sum: At vero creatura coram Deo dicitur non ens : Quod perelegam ter p0nderans, Isaias c. 40, omnes gentes, inquit, quaSi non sint, Sic Funt coram eo, et quasi nihilum et inane repu-
180쪽
tatae sunt ei: Ergo creatura respectu Dei non est nisi umbra, tenuis participatio, et leve vestigium entis increati. Probatur secundo alia D. Thomae ratione : Quidquid praedicatur de aliquibus seeundum idem nomen, et non secundum eandem rationem, non praedicatur de illis univoch: Sed ons,lichi praedicetur de Deo et creaturis secundum idem nomen, non tamen praedicatur secundum eandem rationem; ergo non praedicatur de illis uni voco. Probatur minor : Nam ratio entis desumitur ab esse : Atqui esse non convenit eodem modo Deo et creaturis: ergo etiam ratio entis non praedicatur de Deo eodem modo ac de creaturis. Declaratur minor: Nam modus essendi Dei est, ut sit ipSum esse puri Mimum , irreceptum, infinitum, a se ipso, immensum, aeternum, independen S, et in sua simplicitate omnes persectiones essentialiter importans: Modus vero eSSendi creaturae est, ut Sit per existentiam a Sua essentia distinctam , Sitque ens per participationem. limitationem , dependentiam, et per infinitarum persectionum exclusionem ac negationem; ita ut, sicut optimo nolat Plato, Deus sit tantum esse nihil habens de non esse, ut etiam 3nnotavit D. Tliomas cap. 5 do ento et essentia. At vero creatura plus habeat de non esse . quam de esse; fuit enim nihil
per totam aeternitatem, et dum existit, constat ex infinitis non esse , ut homo habet quidem esse humanum , sed habet infinita non esse , ut non esse Angelum, non eSSO Solem . non
esse coelum, etc. Unde creatura si nomen sumatur a principaliori ) deberet potius dici non ens, quam ens : ideoque merito Propheta supra relatus dicit, creaturas eMe quasi non sint, et quasi nihilum et inane; Deus vero Solus, ut supra notatum est, dicitur proprili ens, Ego sum qui βum. Seu , ut vertunt Septuaginta, Ego sum ipse ens. ἐτώ εἰμ ὁ si . Ergo Di us et creatura non habent esse eodem modo, Sed long6
Dices : Non est contra leges uni vocationis, ut grBdus communis participetur diversimodo : nam animal longo diverso modo est in homino , ac in verme, aut in alio bruto; est enim in homino cum dolo rationalitatis, in bruio vero sine tali dote, et in verme cum infinitis imperfectionibus. Respondeo quod licdt diversitas, quae non refunditur in ipsam rationem communem , sed solum attenditur secundum differentias adventitias, non tollat univocationem, Bil Bmen diversitas, quae attenditur secundum rationem communem , nitiis tollit univocationem. Cum igitur homo et vermiS non disserant in ratione communi animalis, quippe cum eodem modo Sentiant, totumque discrimon sit γnes disserentias addititias rationi communi, nihil mirum rationem communem manere in illis uni vocam. At vero Deus et creatura non solum
disserunt per disserentias adventitias rationi eniis, sed etiam