장음표시 사용
281쪽
tione ad amorem : Sirent dum sodm, etiamtcum ipsa sessione. halmo potentiam ad ambulandum, quae tamen potentia nonr incit ambulationem ut comjungon m cum sessione, implicat oniis ut sedendo ambulem; sed solum ut ponendam insim a semione. Unde sicut sedens dicitur ho re potentiam ad ambulandum in sumia diviso, Imitamm in sensu composito; ita dicimus praemotum ad amorem habere potentiam non amandi in sensa diviso, et non in sensu composito : si Sicut promin pothntiam in sensu diviso moens sedendo est
liuer, itu quo praemotus ad amorem, liberrim6 amat, eo quod talem potentiam retineat. Quod anism ad libortatem sussiciat pulantia in sensu diviso, et quod illa distinctio sit omnino admittenda, luce meridiana clarius demonstratur. Et in primis quod suminat ad libort tem : Num Deus post decretum, et Christus post praeceptum sibi impositum ost liber : quae etiam praedicuntur a Prophstis, eveniunt libere; im6 in eo instanti, quo amo, sum liber; quis hoc negabit' Et tamen horum omnium oppositum non potest fieri nisi in sonsu diviso; nam impossibilo est, quod Dens c jungat oppositum rius quod decrevit cum deresto, et Christus oppositum lus, quod praecipitur, cum praecepto; si nos opp0Sltum eorum, quae praedicuntur, cum praeuietione, aut Dent amorem cum amore; ergo sum it ad libertatem potentia in Sensu diviso. Deinde quod haec distinctio sit indispensabilitor necessaria, ostenditru : Num certum est, quod in aliquo Sensu non p0SSumus resistere voluntati et motioni divinae ossicari, ut enim dicitur Rom. 9. Volt tirti ejus qreis resistit' Et ESter 33. Non est, qui possit ture resistere voluntati. Et Augustinus de Correptione, cap. 44. Deo volenti salvum falcere nullum humanum Urbitrium resistere Potest. Et D. Thomas 4, 2, quaest. 40, art. 4, M. a. Si Deus moveat vo luntatem au aliquid, impossibile est, quoia votimias ad illud non moveatur. Et tamen aliunde certum est nos psis sacere contrarium ejus, quod Deus vult, etiam voluntate in
caci ; alias enim non impleremus illud lib0re; imo id expressθd nit Concilium; ergo nucessario distinguendus est duplex Sensus, unus in quo possimus, et ali is in quo non possimus. Replicabis: Praemotus ad amorem, ut sit libor, debet posis coniungere non amorem cum praemotione ad amorem; Hrgo nulla solutio. Probatur misceriens : Liber debet posse conjungve non actum cum omnibηs praeroquisitis ia actum: Sed praemotio est de praerequisitis; ero ut quiμ sit liber, debet Ἀλsse conjungere non amorem ciun Praemotione ad
Respondeo negando antecedens. Ad probationem, distinguom orem: Uber debet posse e jungers non actum cum Omnibus ad actum praerequisitis, prioritato temporis transeat,
282쪽
praerequisitis solum prioritate naturae, nego. Praemotio autem solum praerequiritur prioritate naturae; nam in eodem instanti est praemotio et actus, quippe, ut patet ex superius dictis, causa per praemotionem fit ultimo operans et profundens actionem : undo eodem modo loquendum est de utroque. Sicut ergo ad libertatem non requiritur, ut aliquis posSit Simul amare et non amare; ita quoque nec requiritur, ut aliquis possit simul praemoveri ad amorem. et abstinere ab amore. Dices : Praemotus nullam retinet potentiam ad oppositum; ergo non est liber. Probatur antecedens: Possibili posito in actu nullum sequitur absurdum : Sed Si potentia ad oppositum praemotionis reduceretur ad actum, Sequeretur absurdum, nempe praemotionem eSse inessi cacem; ergo nulla datur potentia ad oppositum praemotioniS. Bespondeo negando antecedens. Ad probationem, distinguo majorem : Possibili p0sito in actu nullum sequitur absurdum, Si ponatur eo modo quo poni potest, concedo; si poneretur alio modo, nego. Potentia autem ad OppoSi tum praemotionis non est reducibilis in actum c0njunctum cum praemotione, Sed solum praecisum ab illa. Objicies adhuc ex eodem capite : VoluntaS praemota non est domina sui actus; ergo non est libera. Probatur Bntecedens :Non est domina praemolionis: ergo nec actit S ad quem prae- movetur. Probatur con Sequentia : Praemotio et actus sunt in- dispensabiliter conjuncta; ergo Si non est domina uniuS, neque itidem alteri u S. Respondeo negando antecodens : Ad probationem distinguo,
voluntas non est domina praemotionis Origin B live sumptae, concedo; ti)rminativo Sumptae, nego; et nego con Sequentiam :Id est, voluntas non est domina principii, a quo descendit praemotio, nempe ipsius Dei; est tamen plend et per se te domina termini praemotionis, nempe proprii actus, otia es sub ipsa praemotione; ideoque ipsum Su Spendere, reVocare, et interrumpere ad nutum potest. Neque ex hoc ullatenus derogatur emcacitati et insallibilitati Dei moventis, quia hoc ipso
quod voluntas actum, quem ex praemoti 0 ne incepercti, revocat, non est sinu praemotione Dei; ideoque voluntas liberrimo ab uno actu ad oppositum excurrit, et innata libertate per diversa Vagatur, et tamen divinae motionis emcaei 3m nullatenus transilit. Cum enim Deus non Secus ac D. Τb0mdS4, pari. qu. 403, art. 7, agendo de divina gubernation o argumentatur) sit universalis motor omnium B gentium, ea qucae Bb ipso moventur, possunt in diversa et contraria serri, absque eo quod ejus motionem effugiant, quia nihil sine eo movente et applicante
Illustratur magis haec responsio, ostenditurque Bmplius hocce voluntatis dominium in actum suum et praemotioni S ter- ,
283쪽
minum, etiam sub praem0tione positum, aptissimo exemplo :Nam sicut Deus est omnium motor, ita et conservator; et sicut motio ejus est enicax et insallibilis, ita quoquo inlluxus ejus conservativus. Sed Sicut conservativus ejus influxus ita se rebus conservandis accommodat, ut corruptibilibus non aularai corruptibilitatem, Sed relinquat; ita motio ejus sic se causis quas m0Vet, accommodat, ut actui effectui quo desectibili et contingenti non adimat desectibili latem. Undsi sicut non obstante conservatione illa efficacissima, qua Deus avem conservat, homo tamen habet poteStatem supra vitam avis,
quam pote Si deStruere, et consequenter SuprB COnServationem avis, n0n Guidem originati vh non enim potest destruere avem impediendo ipsum Deum ne eam conservet ,
Sed terminativd, quatenus ei subtrahere potest terminum; ita pari modo homo non obstante, imo salva essicacia divinae motionis, qua ponit actum, habet plenum jus Supra talem actum, potestque ipsum revocare, ut libuerit; sicque Dei motio dicitur esse in potestate hominis, non quidem originati Vb, quia non habet jus in ipsum Deum moventem, nec poteSt eum amovendo cohibere; sed terminativd, quatenus potest ei subtrahere terminum, sicque cessabit. Et hoc est quod dicit D. Thomas 3, 2, qu. 10, art. 4. Quod quia Deus omnia movet
Secundum eorum conditionem, ideo sic Deus voluntatem movet, ut remaneat motus ejus contingenS et non neces
Sed addendum ad integritatem paritatis, quae debito ponderata magnam lucem hisce rebus asseret, quod sicut ex p0 testate, quam habent causae secundae ad destruendos essectus a
Deo conservatos nihil deperit in fallibilitati et efficaciae divinae
gubernationis et conservati0nis; nec ullum creatur ob SlBculum, quominus Dous res desectibiles quantum v0luerit et qu0- modo voluerit conservet, eo quod ex doctrina D. Τhomae mox insinuata η, pari. quaest. 403, cum Sit generulis omnium con- Servator et gubernator, id ipsum qii bd causae Secundae aliquid destruere posSunt, et de facto dPStruunt, non sit nisi sub eo conServante et gubernante; ita p3riter ex eo quod voluntas revom re, Suspendere, et mulctre POSSit Betum Suum, quem
Deo applicante elicit, insultibilitati et efii patiae divinae m0li 0nis nihil doperit, quia cum Deus Sit generalis mot0r, h0e ipSum
quod voluntas actum suum revo ut et suSpendit tanquam domina ejus, non sit nisi sub Deo movente et applicanto. Sicque omnia recte cohaerent in Senioni tu D. Thomae, salvatiirque persectum B c plenum jus voluntatis. Sino praejudicio dominii, aurisque primi m0tori S; Sicque evaneScit nubes illa, quae ex nimio inordinatoque libertatis creatae Zelo nata, clar3m verit3tis lucem eripere p0terat: Verum ut u Sque ad minimos glom0S dissipetur,
284쪽
Dices: Etsi possim irevomne B tum meum, quem ex BDlicatione Dei pono, et contrarium latere. attamen ut id fiat, egeo nova motione me applicanis : Atqui praemotio saeps abest, et a Deo non datur; ergo non habeo plenum perseo-tumquo dominium, sed potius merum imirumentum Dei Sum, me prout placuerit versantis, et quando placuerit otiosum relinquentis, ant potius utentis meipso ad dom a dum actibus meis; caeterum nihil veri dominii mihi relinquentiS. Et confirmaturetc roboratur magis hoc argumentum : Nam ut verb et non nomine tenuS Simus domini actuum n trorum,,
debemus habstra in nostra putestate Omnia nec Surio requisita ad illos ponendos quando non sunt, et revocandos quando sunt : Atqui praemotio Dei, quae ad id ne ει--rio requiritur, non est in potestate nostra, non enim possumus illam advocare, nisi Deus vitro Conserat; ergo non sumus P secth domini aetuum nostrorum secundim Thomistarum Sententiam.
Responderi potest prim6 solutione communi: Λd persecti a dominium libortatis creatae suffcere, ut in potestate illius sint
omnia requisita ex parte acius primi, non vero ex parte actiis Secundi; seu requisita ut possit; non vero requisita ut de facto agat: Praemotio autem non est de praerequisitis ox parto actus primi, et ad posse: Sed solum ex parte actus secundi, et ad agere. Ratio Solutionis est, quia dominium creaturae Supra actus suos essentialiter est Deo subordinatum tanquam primo domino. Undli non derogatur ipsi, si potestas quam habet supra Suos actus Subjiciatur Deo cpiantum ad applicationem et USum, Seu reductionem ad actum secundum; et ideo ut creatura sit persecth domina sui actas in suo ordine, satis est ut habeat omnia requisita ad actum primum, Seu ut p0SSit ipSumponere; uSum vero hujus potentiae a primo rerum omnium m iure recipiat, et non ex Se Suoque dominio primitus habeat. Undb aliis terminis distingui posset, ut domini simus actuum nostrorum, debemus habere in nostra poteState omnia praerequisita ex parte muSae creatae, concedo; praerequiSita ex parte Dei et causae increatae, nego. Haec enim dare debet esse In poteStato solius Dei. Respondeo Secundo, cum Joanne a S. Thoma solutione jam data, distinguendo minorem : Praemotio illa ad novum actum, praerequi Sita non est in n0stra potestato, ex parte principii concedo; ex parte termini, nego. Hoc ipso enim quod actus nostrae voluntatis cadit sub nostra deliberatione, ita ut si concludamus faciendum, fiat; si non faciendum, non fiat, habere praemotionem intelligitur esse in nostra potestate saltem te minativsi, quod satis est ad libertatem. Quid enim amplius
ad libertatem actus exigitur, nisi ut ita subsit judicio' incla,
285쪽
renti ac deliberationi, ni Si nobis visum suerit, ponatur; simminus, non ponatur Bespondeo demum tertio ex S. Thoma 4, 2, qu. 69. Bri. ι, ad 2, negando minorem confirmationis, in qus est imus dissicultatis, quod scilieet habere praemotionem non sit quadam tenus in nostra potestate. Et au probationem in es inclusam, respondeo ut praemotio sit in nostra potestate, non reqniri ut eam advocare et quasi attr3here po imus, sed Satis est, ut Deus poSSit eam nobis dare, imo semper eam nobis dispenset Secundum conditioncm nostram : Si euim ea quae per amicos POSSumuS, aliqualiter yer nos possumus, ut ex Aristotele dicit Angelicus metor ; a fortiori id erit in nostra potestate, quod habere possumus, non per amicum deficientem, Sed permotorem intimsi praesentem, quique omnibus rebus ita Sem P praesto adest, ut nunquam illis desit, in his quae cuiusIibet conditio exigit. Sod falluntur Adversarii, quod non satis penditrent illud ex Dionysio inculcatum a D. Thoma, a Primum et motorem movere unumquodque juxta suam conditionem, et neminique deesse in his quae ad ipsum spectant, ita ut nun-κ quam ille in causa sit, cur doliciat causa secunda : x Undo nunquam obstat ex parte illius et motionis ejus, quin actus sit plenissimo ac perIecth in nostra potestate. bed ne quis putet haec et similia argumenta Solos praemintionis dela Oros urgere, ecco latentur omnes in Superuaturalibus nos sine gratia Dei. etiam praeveniento Srvs ponas moraliter allicientem, sive physice moventem nihil refert quantum ad hoc nihil posse operari; quae quidem gratia non tam est in nostra poteState, quam naturalis praemotio, cum haec exlNe providentiae detur, illa non nisi ex misericordiae beneplacito concedatur : et tamen impletio mandatorum Supernat ratium in noStra potestato censetur: alias transgressio nobis
in culpam non imputaretur: Quidni ergo si pari actus nostros in potestato habebimus, quamvis ad illos ponendos necessaria sit praemotio Instabis : Applicatio praeveniens exercitium libortatis non potest ullo modo esso libera : Sed praemotio praevenit exedicitium lihertatis nostrae; ergo non est libera, neque in n0Stra
Respondeo primo distinguendo majorem : Applicatio praevs-niens exercitium libertatis non est libera, formaliter, trangeat distingui enim posset sicut et praecedens argumentum) cam saliter, nego : Nam talis applicatio datur aff exercendam et complendam libertatem. Unde causat ipsum exercitium nostrae libertatis, et proinde est libora causaliter. Νon est autem necesso ut sit sormaliter libora, quia sicut principium meriti non cadit sub morito, et principium deliberationis sub deliberatione , et principium discursus sub discursu; ita princi-
286쪽
pium totius libertatis actualis non debet cadere formaliter sub actuali libertate. Praemotio autem est principium totius actualis libertatis. Bespondeo Secundo, quod applicatio praeveniens usum libertatis croatae potest esse libera, si descendat si primo liboro; raemotio autem descendit a Deo, qui est sons totius libertatis :ndo illam non tollit, sed magis complet tanquam participatio derivata a libertate Divino.
Declaratur eoneordia Motionis divinae eum libertate nostra.
Non est praesentis l0 i sexplicare oggontiam libertatis, id enim satis praestitimus in Morali : Solum breviter adducemus quatuor modoS, quibus divina Motio cum libertate sic c0nciliatur, ut eam non laedat, sed perficiat. Primus modus sumitur ex efficacia et universalitato Divinae Voluntatis, cujus praemotio est quidam inlluxus : Divina enim Voluntas ita universalis est et efficax, ut n0n solum attingat substantiam essectus, sed etiam modum. Undb non 80lum Deu S movet voluntatem ad agendum, sed etiam ad libere agendum; ad utrumque enim movetur volunt3S, et ut 3g3t, et ut libere agat. Quis enim neget, Deum, qui omnia p0l PSt, non P0SSe sacere ut homo agat, et libere agat ' Hoc vero poSito manifestum est homi noni sic a Deo motum non Solum fgere, Sed etiam liberrimo agerg. Τhom istae autem nihil aliud intelligunt per praemotionem, nisi influxum illum, quo DeuS nos applicat et ad agendum, et ad libero agendum : unde Suti tali motione voluntas remanet liberrima. Hic DXplicandi moduS eSt D. Τliomae 4, p. q. 49, 8, et 4, 2, q. 40, 3. 4, 36. 2,
aliisque in loci S. . . HSecundus modus desumitur ex illo axiomate D. Τhomae et D. Dionysii, Deus movet unumquodque secundum Proprietatem eius. Cum igitur proprietas libertatis sit ut cuusa libera non naturali necessitate sit ad unum determinal B, Sed per edi liberationem se applicet ad agendum; Deus m0vet voluntatem ad hoc ut deliberet. et per electionem se determinet. MutS Rutem possit suSpicari ex ea motione oriri praejudicium libertatis, quae nos movet ad dpliberandum, ut quod per deliberali0nem n0bis expeditu judicaverimus, deind6 De0 Semper applicanto oligamus. Sed egregili saliuntur AdverSam, quωim0ginentur Τhomistarum praem0tion sim veluti adamantinam catenam et serreos comped ps quibus constricia voluntas salaliquadam necessitate uni adhaereat, donee isti compedes S0l-Vantur, et aliis supprvenientibus novae rei alligetur. Haec omnia Sunt chimaerae et somnia: Νihil enim aliud per praemollin
287쪽
nem intelli imus, quam applicationem descendentem a Deo et moventem voluntatem ad exercitium Suae libertatis, id est, ad deliberandum et oligendum juxta dictamen inisellectus. Est enim nihil aliud praemotio, ut id a nobis millies dictum aliquando tandem exaudiant Adversarii, quam ultimus agendi vigor descendens a prima causa et unicuique juxta suam conditionem dispensatus, quo compleatur ad agendum juxta suae
Tertius modus desumitur ex ipsis libertatis principiis : Libertas enim consistit in eo quod voluntas agat non quia est, sed quia vult, sicut subtiliter notat Cajetanus ex D. Τhom B. et nos in Morali agendo do indillarentia ad libertatem requisita expendimus; id est, ut voluntas agat non naturali impiusione, sicut lapis dum tendit deorsum, Sed ex propria electione, cujuSelectionis adhuc domina est, inquantum potest de illa disponere vel retractando, vel Suspendendo, vel continuando, prout libuerit, id onim quotidie in nobis experimur, dum no tr3Seleetiones retractamus, suspendimus, et immutamus prout Placuerit. Deus autem per su-motionem hoc dominium nobis non eripit, sed magis complet. Actus enim quem praem0tuSponit, Semper est in ejuS potestate, ita ut saepe ipsum suspendat, et ad libitum mutet, Deo tamen ad haec omnia inguente per modum primi motoris.
Quartus modus petitur ex indifferentia objecti ad quod voluntas praemota tendit. Recepta enim sententia est, quod voluntas sequitur intellectum : Undo quandiu intellectus proponit objectum indifferenter amabile, voluntas quoque illud indisserenter amat. Divina vero motio non impedit, quin objectum, ad quod tendimus, proponatur indifferenter amabile ab intellectu; et ideo non impodit indisserentiam et libertatem
Ex his omnibus habes quam commodδ divina motio cohaereat cum libertate; si tamen explicetur, ut eam ponunt ΤhOmistae et non detorqueatur in Sensus malignos, chimaericos, et omnino alienos, uti saepe fit ab Adversariis : Datur enim ad exercendam libertatem, ut influxus solis arbori ad exercendam
vim fructificativam. Et ideo sicut influxus solis non impedit quin arbor ex se ipsa fructificet. sed potius hoc sacit : ita Dei motio non impedit, sed facit ut liberδ agamus.
Ostenditur Thomistas in explicanda Divina Molione esse omnium remotissimos ab Haeretieis.
Circa motionem divinam duplex praeci si fuit haeresis; altera Pelagii, altera Calvini. Calvinus enim docuit libertatem
288쪽
per peccatum originale landitus peritSSe, inquantum concinpiscentia ne ilis victrici aiscessitato voluntatem ita captivat et subjicit, ut nihil vori dominii in actus suos ei permittat. Undb infert non dari moritum, quia ubi liberius non est. meritum essμ non pot0st. Insent etiam omniis hominum opera tesse γωcata ex se mortalia, etiam quae .maxime laudantur in Sanctis ;eo quod ex corrupis radice, illigque suum malitiam communis cante, pullulent; dicit tamen illa peccata non impurari oloctis. Idem autem quod tribuit concupiscentiae, tribuit etiam Divinae moti0ui, inquantum sicuticoncupiscentia nGessitat voluntatem ut velit nolit in elum ejus sequatur, nullumquo in ea domianium relinquit; ita pariter diuit divism motionem necessario trahere voluntatem, ita ut nullatenus possit dissentire : db apud illum voluntas absolvisi carot liberinis, quia in omni actione usi est serva concuspicentiae, vel captiva divinae motionis, cujus efficaciae nullo modo reniti potest. Et si aliquando dicat sub motione Dei nos retiners potentiam ad Ore Situm, solum loquitur de potentia passiva set contingentiae,
qualis est in bacino, qui dum vetur Surgum, revinet potentiam passivam ut movisatur deorsum : Caeterum conuanter negat remis re potentiam illam dominatricem, quu voluntas Vero Sit domina sui actus, . ac proludb libera : Butat enim tale dominium, in quo conSistit libertas, non posse stare eum efficacia divinae motionis, uui depravatione concupiscentiae. Econtra Pelagius negabae. hominem aliquid detrimenti .co irraisse per peccatum. Adae. uia, tensebat voluntatam esse adobsortem et in pendonim, ut sino ullo auxilio essicaci posses agere bonum; praecipvsi quia concipere non potorat liberimurn POSSe Stare olim illa molione .divina ossicaci quam admittebat Augustinus. Caelerum . misit quentam e Reumum, quem v cabat Possibilitatis adjutorem, et qui videtur correspondero concursui simultanBo. Admittebat setiam motiones morala&α- citantes, illu8trantes, suad te ut patet,per Atra unum G
de Gratia Christi cap. 7 et 4 d. Ex quibus manismin constat haec duo, monstra, scilicet he resim Calvini et i iugii, quamvis inire M pugnent, eidem tamen principio inniti, scilicet quod motio effic' isItallib0rtato et p0tentiam ad oppositim : Ex quo principio subsumit CaivbnuS, Atqui datur molio de Mellicaxς αμ non datur Iibertas .: Pelagius vero si contra subsumit, Atqui datur libertas; ero non datur motio de se efficax. Rogo autem, quinam Sunt rinmotiores ab istis duobus sco lis, elab istis duabus haeresibus; vel qui lavent, .imo qui stabiliunt. pro sundamento suae docuisnae principium illud, cui utraque: haeresis incumtiit, vel qui fienitus averruncant fatalo istud principium et salsitatis c umnam e Prosectis mina est ipsam haeeogium radicem tanditus
289쪽
venenatos Surculos tantum amputare. Λtqui Advorsarii Tho-mistarum lavent hoc principium, cui utraque praedicta haeresis incumbit, scilicet, motio divina tollit libertatem; Imbillud supponunt pro fundamento suae doctrinae : Τhomistae verb ejusmodi prmcipium radicitus emtirpatri docentes, cum divina mctione posse stare libertatem; ergo doctrina Τhomistarum t omnium remotissima ab utraque haeresi, Pel giana scilicet et Calviniana; ipsasque radicitus overtit. Hinc est quod merito adhibetur in Catechismo Tridentino veluti
antidotum contra haereses ellicacissimum; et nuper Alexam der VII, eam contra errores dangenii Lovaniensibus adeo, commendavit tanquam tutissimam et inconcussam.
Haec do palebri illa quaestiono dicta sufficiant; in quibus ietsi non omnia, quae a Τbomistis pro tam justae causae patrocinio adduci solent, comprehonderim, nec Singula quibus ab Adversariis impugnari solet, retulerim quippe cum solicitata tot altercationibus humaui ingenii foecunditas immensa hac de .ro profuderit, et nova in dies parturiatὶ Satis tamen me egisse, arbitror, ut quisque perspiciat quam altis iundamentis Τhωmrelarum Seniuntia nitatur, quam sancto illi de Deo semtiant, quam ut in illius in omnes creaturas dominium stabiliant, quam profundsi omnium causarum ab eo depondentin Scr tentur, quam justo haee sentantia a tot sanctissimis doctissimi ue viris ino aris et si is defendatur, quam fatala contra impugnatores propugnetur, qumae injustsi a sciulis, But m lignis, tanquam dura, uno erroribus assinis apud : plebe lam
advidentitas spiritaalibra, pmeipa da inentia. Hactenus egimus desubstantiis spiritualium, nunc is Andi in
μ illarum accitantibus. Haec vero accidentia . partim residem in intellectu, ut habitus cognoscitivi; partim vero in Voluntato, ut virtut moriam. Da virtuta morali egimus in Ethicas: Undbhlo .solum agendum supMeu do habilibus intellectu ruis per quinque articulos: Primus torii de virtutibus intellocrualibusin numini: Secundus specialiter de scientia.: Tortius, de imbacient um : Quartus do comparatione Scientiae cum DdMnei: usinu .ue . S cc paratione cum sideo au
290쪽
De virtutibus intelleelualibus in communi.
Circa virtutem intellectualem: Primo quaeritur quid fit: Secundo, quo tu plex Sit. Et tertio, virtutes intellectuales sigillatim
Dico primo : Virtus intellectualis recto definitur, Habitus attingens insallibiliter Verum. Declaratur definitio : Et in primis, dicitur habitus, per quod convenit cum aliis virtutibus : dicitur attingere verum infallibiliter, quia virtus, cum sit persectio p0tentiae, debet illam determinare ad attingendum proprium objectum modo persecto : Objectum autem intellectos est veritas: Undo virtus intellectualis debet perficere intellectum circa veritatem, inquantum determinat ipsum ad illam attingendam in fallibiliter . Ex quo patet, opinionem, suspicionem, fidem humanam non annumerari inter virtutes intellectuales, quia non dete minant intellectum ad attingendam veritatem insultibiliter, saepe enim saliuntur. Fides autem divina licet sit virtus, non recensetur tamen inter naturales, sed Τheologicas. Dico secundo : Quinque sunt virtutes intellectuales, Intellis gentia, Sapientia, Scientia, Prudentia, et Ars.
Declaratur conclusio : Cum veritas sit objectum intellectus, aliqua veritas est de se manifesta, et quae non aliis quam propria sua perspicuitate convincit intellectum : Rusmodi sunt prima principia; et circa tales verit3leS Versatur Intelligentia.
Alia vero veritas deducitur ex principii S per se n0tis; et quidem si deducatur ex altissimis principiis, pertinet ad Sapientiam : si vero deducatur ex principiis magis particularibus, pertinet ad Scientiam. Est autem 9uaedam VeritaS, quae re icit agibilia, inquantum recid judicamus quid expediat agere et non a ere ad bensi vivendum : Circa illam versatur Prudentia. Est demum altera veritas in rebus lactibilibus, in- uuantum per certas regulas certo et insallibiliter judicamus Quomodo sit disponenda materia externa, ut lapides ad domum. Haec veritas pertinet ad Artem, cujus eSt judicare per regulas insallibiles quomodo tractanda sit materia ex-Habitus primorum principiorum, seu Intelligentia, definibtur, Habitus quo principia de so manifesta cognoscuntur; dividiturque in nabitum primorum principiorum Speculabillum, et habitum primorum principiorum practicorum. Habitus principiorum speculabilium retinet nomen generi cu': Habitus vero principiorum practicorum vocatur Synderesis. Isti duo