장음표시 사용
151쪽
me omnium igitur haec actio spediat ad tragoediam cuius peculiare munus est concu
is Sed nec omnino improbos ex secunda fortuna in aduetiam lapses, is quandoquidem talis compositio, quae alioqui humanitatem prae se seres re potest miserandi aut terrifici plane nihil habet. Vt enim immerenis iis misericordiam excitat, ita terror a simili incutitur. Quo circa cum si nec miserandi, nec terrifici quicquam ab his proueniat.
Homines valde mali,quorum improbitas apud omnes in consessio est,ex secunda in aduersam fortunam, reiiciunturis actionibus tragicis; qui non commiseratione, sed odio digni stat. sed annotandum est. non temere ab Aristotele dicium fuisse in contextu σφόδρα et ora ὀν. Nam mali quodam modo, ut postea declarabimus, coni lituunt actionem tragicam;at non valde mali, prorsusque improbi . Verum eliciamus rursus argumentationem,quae spectat ad hoc probandum, cluctam ex iisdem locis.Tragica actio,& persena cuius actio constitia itur in tragoedia, eiusmodi eise debet, ut commiserationem cieat, & metum, in animis auditorum ; sed homines valde improbi neque hoc neque illud essiciunt; ut probabimus singillatim. Non mouent hi commiserationem, quia commiseratio cietur erga indisne, praeterhue omne fas patientem incommoda.de qua re Aristoteles libro Rhetoricorum secvnao,& nos paulo ante satis multa diximus. Hi ne Demosthenes in oratione in Midiam;quod improbus,crud Iis,inselensque esset, dignum non esse commiseratione demonstrat.hic orbis eb Uis λα τι δε α ivati Γλιῶν ἔeἰ NA A . me albe or Γ ἄ- Arta σου oon
milem auditoribus ipsis intelligit Aristoteles qui sere omnes boni censendi sunt, vel de bonis tantum loquiturinam ex eorum animis norma sumitur scribendς tragoedimneque ullus debet poeta improbos unquam respicere, sed totam suam scriptionem accommodare ad bonorum naturam.Viri igitur boni, cum immerenti alicui viro b no aliquid mali vident accidisse, metuunt, quὁd similem illum sibi, seque illi esse ii telligunt,ne idem sibi aliquando accidat,quia pari vivunt conditione. Hic vero metus plane nihil aliud est,quam religio quaedam meticulosa, qua animi hominu deuii
ciuntur, nam vera religio ea est, quae cum pietate,& obseruantia erga Deos coniuncta est,pro maximis illorii in humanu genus collatis beneficiis; maxime enim aequum est, ut nomines meritam Diis immortalibus gratiam diuinis honor ibus,&memori mente, gratoque animo persoluant. Hic est optimus Deorum cultus, idemque castis simus;atque sanctissimus, plenissimus pietatis ac verae religionis, ut eos semper pura
mente,& voce veneremur tanquam authores nostrorum omnium commodorum;
non aut extimescamus tanquam crudeles tyrannos, nam ut vere inquit Aristoteles libro secundo Rhetoricorum οὐδkb G Metecti . Sed tragica actio,& recitatio iniicit metum nostris animis Deorum; eosque tanqua truculentos ultores semper ostendit Quoniam igitur actio illa in qua viri valde improbi multisque sceleribus polluti ex selicitate in miseriam labuntur,neque commiserationem neque metum in se, uti diximus,habeti,Tragoedia includi non potest. Obiiciat se aliquis nobis hoc loco, diu ca: qnc huiusmodi genua virorum,actionumque,quanauis improbitatem,scelusque praeseserant,
152쪽
I 29praeseserant;aliqua tamen comiseratione dignos videri; nam miseria, & incomodum Onan i sque calamitas suapte natura tantam habet vim, ut, quamuis improbo accidat animos tamen moueat nostros. Respondet Aristoteles,id quidem verum esse, sed hoc affectionis genus non appellari commiserationem; at humanitate potius, quae a Graecis vocatur O Hii in lati saec enim minor aliquanto est, quam commiseratio, & magis generalis,nam nascitur ex vi & natura comunis cuiusdam mi crux aer, quae est inter nomines propter societatem humanam, & quod homines sunt ex eadem, scilicet sipecie. Hinc opponitur immanitas a Cice.dicta, seu a Graecis quae vocaturi semia MCicero libro primo Ossiciorum. Non modo id virtutis non est, sed potius immanitatis omnem humanitate repellentis.Idem in oratione per Domo tua ad Pont.Tam amans D siorum, atque sui quam communis humanitas postulat. Demost laenes eam saepe n minat ubique, sed ego ex oratione in Midiam alteram aliquot exempla. Legibus primum hanc con r attribuit, quae omne genus hominum tuentur, ac seuent, ab M iisque damnum,& iniuriam propulsant,cum ait ἀξυι-οι re si i HO- λαθρίαι in Paulo post cis 'Pro . M ox πποιι σγ lami sis: παισί, M . Et quae sequuntur.Paulo post proseri haec verba, in D quibus agnoscas assinitatem,quam dicimus esse inter αδε eanno, & . ix. Sic Dὶ
To, G τἰ εἰσχρcitra , - αγ λλίβα. Rursus paulo ante de legibus loquens in- quit. αλ I, GAr ιl, ο λωκα d, Gu λα- σω rasiois Eri πρΜῖν νει θαι, εἰ τοῖσγa obo , ἰῶ vixi λἰ M ari viae Iti; Timonem fuco Vcteres narrarunt suisse,qui non unum aliquem tantum oderat,sed omne sominum senus cupiebat male perdi. Ea enim est vis odit,ut non tantum in hunc, vel illum, utpote Socratum ,& Platonem vim suam essundat,sed etiam in nationes, & genus t tum hominum.De hac re Aristoteles loquitur libro secundo R hetor. his verbis. rata .di, τε A μω - προσ U γάν, τυ gio, elui μι- di, Mi, απιν σορ π ππ. Ipsa Γλλα etiae igitur, quae huic Opposita est, commoti nem,& a flectionem in animis nostris otiandam excitat etiam in improbos homines, quos itire calamitosos esse,maleque affectos scimus,ac videmus,ut pote, si latronem immanissimum videas torqueri ac dilacerari,unco i ue trahi; commoueri necesse erit trivi illa insita, quam iamdiu humanitatem dixi vocari, seu ciλπιρρω Em neque tamen commiseraberis; quia non indigne idipsum patitur,sed iure plectitur; neque timebis tibi, quia te proruis illius dissimilem esse cognosces. c um igitur hoc non iniiciat timorem,neque commiserationem, iis,quibus diximus,dc causis, neque . , itar, neque ζ dici poterit.Sed appellabitur m motae rex; Et sic patet homines improbos miseros,non este aptos ad constituendam fabulam, seu aetionem tragicam.
, Reliquum est, ut ad haec maxime idoneus is habeatur, qui medius
, inter tales sit. Is autem erit, qui nec virtute, nec iustitia antecellat, mi-- nimeque per vitium,prauitatem ue, in ipsam in selicitatem lapsus fue-- rit, Verum humano quodam errore, ex magna quidem exutimatio-- ne, atque felicitate: quemadmodum Oedipus, Thyestes, caeterique A ex huiusmodi generibus illustres viri.
In tragoedia uti iam saepe dictum est hoc poetis debet esse propositum, ut commiseratio et terror cicatur,cietur autem,non tam verbis flebilibus,horribilibusque,aut seru atrocium,horribiliumque actione; vel potius personis ipsis, circa quas versatur
153쪽
tra recedia; res enim aliqua suerit sertasse per se atrox, ac miserabilis, set,ilique etiam sermone expressa,sed quoniam viro improbo accidit,nullam comouere potest comiserationem persona igitur hoc facit potius, quam res; pers na inquam,cui aliquid aduersi acciderit. Optimum autem fuerit, opinor, si colligamus tres eos modos actionii. quae tragoediae non conueniunt. Primus est. Bo NI viri in in licitatem lapsi. Alter est. M A Li, improbique viri felicitatem assecuti. Tertius eli; M A Li in miseriam lapsi. Cum igitur nullus ex nis modis tragoediam constituere possit. relinquitur quartus modus; qui medius est inter hos; Sed fortasse aliquis reprehendat Arillotelis nanc enumeratione; quod non omnes modos compleotatu nam si recte consideres, praetermissus est modus hic . Bo Ni selicitatem assecuti; respondeo, non fuisse necesse,ut in eo enumerando operam poneret suam Aristoteles; satis enim patet alienissimum illum este a tragoedia.nam res lugubres cum tractet tragicus poeta; selicitatem sibi nunquam proponit imitatione sua exprimendam, praesertim bonorum, quia laetitiam parit & spemat ipsa comiserationem vult ciere,& metum. Rursus semini obiiciat aliquis. dicatque, extare apud tragicos similem actionis modum. ut apud Sophoclem in Electra.nam ea cum proba essingatur, simulque Orestes bonus exprimatur, uterque selicitatem an quitur;hic regno paterno potitus, perempto Aegisto,illa e teterrima seruitute vindi cata. Responaeo Aegistum. & Clytemnestra ab alia parte infelices exprimi; quod si adhue instet aliquis. At Aristoteles;ait improbos,qui in infelicitatem labuntur, non es.se aptos tragoediae; respondeo etiam; peripetiae, α agnitionis esse habedam rationem, quae pulcherrime illam actionem constituunt; addo etiam usitatum fuisse olim apud veteres, ut tragoediae continerent infelicitatem, de qua re postea suo loco copiosi uxagemus. Cum igitur ut redeam, unde sum digressus modi hi omnes, tuos expositi
mus, talium eventuum, et actionum tragoediam non possint constituere, Reliquii est, ut unus tantum concedatur modus tragoediae constituendae; ex eventu,& actione infelicis alicuius,qui medius sit inter hos . medium voco inter bonii ac malum; nam in ter selicem, & infelicem non potest ullus esse medius, praeterquam quod hoc non est quaeredum in tragioedia, etiam si quo modo esse possit; nam mala, ac infelicitatem exprimit persisnarum, ut commiserationem excitet; alioqui id non efficeret, sicuti patet; Quaerendum igitur est,qualis hic sit. Ac plane inter bonum,ac malum is est collocandus,qui peccat quidem, sed imprudens peccat; huiusmodi enim neque bonus almpellandus, quia iam peccauiti, neque rursus malus, quia non conssilio peccauit, sed per imprudentiam. Sicuti liberalis es qui neque auarus, neque prodigus; nam cum liberalis cogitet diligente, ut oportet, quantum oportet, & quando oportet aliquid tribuere, neque cuiuis temere essus e largiatur suas opes; prodigus dici non potest. rursas cum largiatur, multo minus auarus est appellaneus; nam auarus neq. cui oportet, neq. quado ne*'itantii oportet,largitum,cu nolit ex suis opibus ne astem quiae detraliere. Sic de serti aicendit,qui medium locu obtinet inter audacem,et timidum.N .
est, quod quisquam hoc loco dicat inter virtutem, & vitium non posse collocari aliquid medium; satis enim scio id verum est e, nam medium inter duo dissimilia eiusdequalitatis potius constituitur,vlose inter duo vitiorum genera medium collocatur, I i Vcu ,καὶ im colo. ut docet Aristoteles lib. I I I. Ethic.Cicero ea, inter quae modium no conflixuitur, in Topicis, ubi loquitur de Contrariis,vocat aduersa,vi sapietia,stultitia. Verum, cum liaec recipiant iis καὶ spina. quodam modo ea media v
cari possunt. nam qui paululum declinata sapientia, continubstulius est. Sed minus stultus hic,quam ille, hic magis. quam alter. Adde quod que media constituuntur inter duo,nomen habent per se separatum. Ennius, tu i statam sermam ponebat inter pulchritudinem, & deformitatem summam ut est apud A. Gellium,ubi reprehendit Biantis ratiocinationem illa in non tam ponebat,ianquam verum medio, quam cis Mis καὶ Ursa. Signum huiusmodi mediorum esto.'uta ea media, quae inter duo extrema, nominatim ponuntur diuersa, extrema inquam x V inae καὶ oc λὶ non multa sunt,sed unum tantum. Quae vero media vocantur inter duo aduersa in nou sta. multa sunt,sicuti patet. Praeterea medium ex extremis,ex aequo
154쪽
e5ponitur utrisque diuersim est ab iis. at si mediu sumas inter stultitia& sapientia, illud ostendas oportet compositu ex utrisque aequali modo. quod quale sit futurum
prorsus nemo videre potest.nis a I sti ον ut diximus in .sον. Haec media recei tiores vocant. Alia per negationem alia per comparationem, seu proportione.Pra
terea Aristoteles in lib. mi hilus is sub tinem quaerit, cum dicimus; Bonus et . An
huic pronunciatost contrarium. Hoc. M AL v s. vel N ON B o N vs. Respondet autem,cotrarium esse bono non bonum, quia ad eundem hominem refertur, & negatide in de eodem.Sed si quaeras, quale sit medium inter bonum,& malum, respondeo esse hoc;Neque bonum,neque malum.quod est per negationem utriusque.exempli causa; qui in civitate praeclara natus,in negocus ciuilibus, ac forensibus versatur homines iuuandi gratia bonus est. Qui vero in eadem natus ciuitate abstinet ab administi atione rei p.rieque sitis prodest ciuibus. NON Esr bonus, nedius inter hos suerit, qui in s tudine versatur. Verum de liis hactenus. Nunc loquamur de eo,qui per imprudentiam peccat qui medius dicitur ab Aristotele inter bonum,& malum; hoc est minus malus, quam ut vere malus vocari possit,& minus bonus, quam vivere bonus dici debeat. Ac primum repetenda queda sint ex dilutationibus plui sephorum, ut sicilius haec intelligantur. Aristoteles libro tertio Eliacorum, omnia
'uae homines agunt, aut voluntaria est e,aut non voluntaria appellanda. Voluntaria uia quae ,κ π - σέ- idest ab electione proueniunt. Non volutaria sunt ea,quae aliquis inuitus facit: atque sane inuitus videtur agere aliquid tribus modis, aut vi coactus; aut ignoratione, di imprudentia adductus; aut metu maioris alicuius mali. . quae tamen postremo loco dicta sunt partim cluidem voluntaria, partim autem nons, voluntaria videntur esse. Verba Arist. lib.a ii. Et hieorum sunt haec. elavi A moυ t Uxi zκ, οῦ Δ Θο o. Duo δἰ ου ἰ Q, ob . . exemplum affert Aristoteles eodem loco eius actionis, quae partim voluntaria, partam non voluntaria est.huiusmodi ut
si Tyrannus inquit iubeat aliquem perimere parentem, quod si perimat, sit inc
Haec Aristoteles ita disserit de iis voluntariis, & non voluntariis c mistae enim sunt
actionibus,qua tertio continentur modo. Violenta sunt ea quorum principium,&electio non est in nobis. Ea quae per imprudentiam & isnoratione sunt;vel cum facta sunt, nobis dolorem afferunt, quod poeniteat secisse:vel non asserunt dolorem, quod non poeniteati, saepe enim homines per imprudentiam aliquid agunt, quod postea laetantur 1 se sectum. Priora illa non voluntaria diei debent; steriora aute proris ses voluntaria. Verba Aristotelis eodem loco paulo post haec sunt. τρου, δί λπω ου, , ἰν 'cris sita ἄπιο ὶat, ακουσον A es munia rata ei inclit. ORA Hvia et clin Πιρῆν, M. I
rans agit,ignorat quid aequum sit, quidque oportet, vel non oportet agere, ut squis iratus aut ebrius peccet. qui vero per ignorationem agit, scit quidem quid aequum, quid oportet; imprudenter tamen,& inuitus agit. hic suidem particulare ignorat, quod agit , ut Oedipus, qui peremit Laium patrem, sciebat enim nefas esse perimere patrem; sed ignorabat illum esse patrem. hi quidem igitur, qui per imprudentiam peccant, excussitione, commiseratione digni, ut idem ait Aristoteles libro te ,, tio Ethicorum sub initium, his uui his . M A τει -----mA- , Miis dimicίου. si igitur huiusmodi commiseratione digna patet referri posse ad trago diam , quae eam perturbationem in primis studet excitare in animis auditorum. Diuisionem harum acvonum inquit Aristoteles vulem esse legum latoribus, ut dii
155쪽
dicent,qui puniendi, qui rursis non puniendi sinn, nam voluntariae actiones stippi iacio tui debent.non voluntariae saepe veniam extorquent;quia comiserabiles. Sed non illis tantum verum etiam poetis tragicis, utile est liaec dignoscere, ut sciant apte adtione in in traga diis constituere. nani actio violenta ad tragoediam reserri non po-G st, voluntaria multo minus,quia improbitatem, & scesus praeseseri, Neque rursus illa,quae ab ignorate sicuti ab Ebrio,& Irato patratur,quos PYTTACVs MI TYLEN Aa v s ut idem refert Aristoteles) duplici poena afficiendos putabat; primum,qubdeum in illius potestate positum esset, ebrius fieret, vel non; id ei sicere non studuisset, quod facile potuisset; deinde propter patratsi scelus. Reliqua igitur una est actio e xum , qui m M peccant; hi enim commiseratione digni, ae venia. Hanc sumunt tragici poetae, conanturque exprimere, & imitari. Quare cum Aristoteles hominem
quaerit, qui medius sit inter bonum, & malum, hunc ipsium signis cauit, qui ignor
tione peccat,& imprudentia. nam bonus non est, quia peccauit. neque tamen omnino malus, quia imprudenter peccauit, doletque se peccasse. Describit vero illum ino contextu Aristoteles his verbis. Diri μῆτρα isti, rivos H-ω a. si Πηλ κο , Mu iis c DFG HS VH εισ τ ῶ ι is sio. α δ veto quae . Si enim excelleret virtute, et probitate, fieretque infelix hoe potius nefarium esset habendum, & sua-ήν, ut ante dictum est. Si autem improbus, & malus fieret infelix, quia infelicitas alla, & calamitas propter scelera illi accidit, non est commiseratione dignus ulla,
sed supplicio . debet igitur talis esse, qualem sit peritis diximus, qui ob peccatum aliquod per imprudentia admissum in miseriam sit lapsius. Atque haec quidem ita sese habent. Aliud vero etiam requiritur in huiusmodi actione,&persona tragica de qua loquimur; ut peccatum illud magnum lit, ac foedam ;& ab alto selieitatis gradu in
maxima miseriam cadat Inam si aut peccatum fuerit leue, aut miseria no satis magna; miseratione quoque leuem cieri necesse erit; sed qua maxima esse hanc oportiet, ut magis astici at,perturbetque animos auditorsi. Considerada illa verba μέγα
s τι Dat. id est eorsi hominii, qui in magna felicitate, gloriaq. siti sunt. signi sicauit enim Arist.si ita intelligas tragica actione non duci a peccato cuiusuis hominis,qui Φ plebe sit,& filius terrae; si sequaris lectione non ullorum librorii, qui mant scripti fiant,& tollas illas duas diectiones, κὶ si τυπικ est enim apud me manu scriptus liber in quo no triuntur iis dictiones sensus fuerit reserendus no ad hominem, qua se lem diximus; sed ad peccatum de quo loquitur Aristot. Sic η, quὰ u m ad orti, iari in f. idest proptςr aliquod peccatu quod admittitur in iis, quae in magna sime existimatione apud homines,si aut si imaque habentur, & maxime nefaria, quale est cubitus cum matre,quale est parricidiu,& quae huius imodi sunt. Sed csi haec patram seleant etiam ab infimis sesse hominibus, dicat aliquis sertasse,sententiam hane noposse satis probari,cum in tragoediis;Reges tant lim, Heroesque nobilissimi inserantur, eorum' ue actiones argumentum Doetis pWbeant tragicis. V Him resi, ondeo c
siderada esse alia Aristotelis verba paulo ante posita,csi est, is τα Μωπ έσ M.' Nam quali bot ex infima plebe aliquis patret fraue sicinus, quale diximus,ouomodo
tamen in infelicitatem ex felicitate labi potest nam quae tande,aut quanta sui usta di hominis erat felicitas. Verum quid felicitatem dixi, cum nunquam hi felices dici
possint; cum semper in summa versentur in selicitate; propter incommoda vitae', quae
patiuntur,& paupertatem, seu inopiam. Ingeniose igitur Aristo. duo haec sumpst. Peccatum,graue,& magnum Deinde. v T L licitate labatur in Miseriam ; simul enim liaec accidero nulli possunt, nisi qui summa dignitate sit, ct a ut horitate vir; in altoque selicitatis gradu a fortuna collocatus. Miserrimi enim fiunt, & grauissimo, casa, instar altitan irum turrium, decidunt. hanc esse Aristotelis sententiam , vede nobilibus ae illustri loco natis viris non sit locutus,patet ex ipsa definitione tragoediae, in qua nulla est huiusmodi virorum mentio. Atqui ,si misset necesse appon
re, ad naturam, essentiam lotra et indiae declarandam; non pretermisisset eo loco; nam
definitio debet omni a complecti: ut integra sit. Sed vide Aristotelis artiscium ; An nraduertet bat vir summus, si diceret in tragoedia esstat personam, quae propter pe
156쪽
eatum aliquod graue,per imprudentiam admissum; lelaberetur ex summa felicitate, in maxima calamitatem,no posse hoe ad ultu referri, praeterquam a d Reges, Heroas virosque illustres.non igitur fuit necesse,ut illud,quod ex consequeritibus satis poterat intelligi,frustra apponeret;cu sit breuitatis amatori nullumque verbii, quod oti sum sit,aut mane adscribat unquam in suis libris.Rursus ponderanda illa verba οι eἰ M lira μγ.Nam ambiguum videtur An de illustribus genere; An de illustribus, ac a signibus propter tam magna errata oquatur.sed assi arim ego omnino Aristotelem loqui de iis ,qui ins es sunt,ae illustres propter rarum aliquod, ct inustatum peccatum,quo admisso statim ex summa selicitate lapsi sint in magna
calamitatem,neque enim unquam neceste sui ut Aristoteles proferret, Nobilitatis, Illustriumque genere virorum esse habendam rationem;nam etiam si tragoedia personas Regias Heroicasque recipit; non erat tamen artis idipsum proferre , cum cons quatur ex altero quod magis est primarium. Satis enim patet ad calamitatem ex felicitate, qua nulla nquam potiti sunt delabi non posse ignobiles homines, ac viles. Exempla vero persenarum huiusmodi sunt;Oedipodis,Thyestae,& reliquorum sinitium,qui cum felicissimi essent,propter admissa scelera,cuiusmodi dicta sunt, ad calamitatem redacti sunt maximam. Neque vero est,quod quisquam putet omnes tragmdias tales actiones,aut tales complesii personas,quales exposuimus;nam paucae admodum eiusmodi sunt ed Aristoteles in tradendis praeceptionibus trago uiae scribendae,astionis,persenaeque deligendae,quae apta si ad tragoediam,specimen capita prostantissima actione,& persona,quae sui videtur aptissima. Non Gebent igitur omnes veterii tragoediae perpendi hoc examine,aut redigi ad hanc normam;nam priter actionem,personamque Oedipodis qualem expressit Sophocles ; nescio, an aliam reperias apud ullum ex veteribus. Hercules in Trachiniis apod eundem Sophoclem commiserabilis videtur, propter atrocitatem sortasse malorum, 'irae perpetituriat non, quod talem persenam sistineat, quae si media inter bonum,& malum.Bonus enim potius existimandus,quam malus eodem modo in Electra,nam ea quidem bona non media inter bonam,& malam Orestes quoque.Argisthus vero,& Clytemnestra prorsus mali .quod s redigas ad hane normam Aristote is,erit nefarium scelus, id est μιαροι Electram bonam immerentem infelicem esse,& incommoda pati tam magna. Quare facile adducor ad credendum Aristotelem,cum tragoediae artiscium traderet,pl ne exquirere voluisse, praestantissimum adtionis genus, atque aptissimam persenam
essngere. Sicuti in demonstratione tradenda; tuae enim tandem apud philosophos de monitratio inuenitur vlla adeo integra, ct ablbluta ab omni parte, quae conu emat cum praeceptionibus Aristotelis, quas tradit in Libris λιμα-andi , Sed sane optimum fuerit ad praestantisiimam hanc actionem Tragicam, quam hoc loco essneit, caeteras omnes adaptare, emcereque, ut 'uamsimillimae illi sint; aut quam numnae procul seri poterit,absint ab ea,quae absolutissima est. notae αεν καλωρ ε μ Μον,κ δὶ λων, crari me totar.
- Necesse est igitur pulchram fabulam constare magis ex uno hoc
se genere, quam ex duplici, ut nonnulli putant, cuius quidem ex miseria se ad se licitatem mutatio non sit; sed contra ex selicitate ad miseriam, is errore sane non leui, minime vero per dedecus,ex illo quidem vir se ruin,de quo dictum est,genere: quodve potius ad meliores, quam ad se deteriores spectet.
Connectuntur cum iis,quae superius dicta sunt, in hunc modum. Postquam D
157쪽
cuit Aristoteles quales personae aptae sint ad tragoediam; dixitque opotere eas ex summa selicitate in magnam miseriam lapsos videri, propter graue aliquod erratu, quod insigne sit, ae illustre,propter magnitudinem;& attrocitatem, ostendit actionem eandem potius debere ex simplici genere constare, quam duplici. Simplex sentis intelligit Fabulae, in qua persona aliqua ex felici, si infelix; ut in Oedipode Sophoclis aute contrario ex infelici felix, ut in Iphigenia Euripidis licet perspicere. Duplex vero sabulae genus vocatur ab Aristotele, in qua alia persona sit ex felici infelix, alia ex inse lici selix, sicuti apparet in Electra Sophoclis, in ea enim exprimitur selix Aegislus &Clytemnestra Electra in selix. Rursus e contrario Aegis bis & Clytemnestra infelices Electra vero una cum Oreste, felix. Et sic patet locus hic alioqui difficillimus. Et quoniam aliae fabulae,que simplices vocantur,in infelicitatem desinunt,aliae in felicitatem,quaerit Aristoteles, utrae sint praestantiores; ac sane palma illis tr.buit,quae in infelicitate exeunt, quia hoc magis est tragoediae proprium, tu semper ex infelicitate hominum captat lucium,ac commiserationem; mon illa infelicitas non accidat improbo alicui valde merenti, propter improbitatem, & scelus aliquod n cfarium spontὸ adimissum , nam huiusmodi,odium, uti ante diximus,concitat in se potius,atque illud
atrox,quam commiserationem, nam a comiseratione quam longissime abest odium, commiserationem enim scimus ex beneuoletia ortum habere, cui contrari si est odiu.
Infelicitas igitur talis exprimi debet,quae acciderit homini, qui medius sit inter bona ct malit, hoc est, neque bonus , neque malus,qualis est ante declaratus. Quod si tale
personae non occurrant paucissimae cnim occurrant neces le est propter raritatem sacti neque possis arriperem sabula scribenda personam, quae media si inter bonum S malum: potius debebis arripere persbnam, in qua insit probitas, quam in qua insit improbitas.Verba Aristotelis sunt ; - νωχύρω . quae huiusmodi sensum habent. Si non possis eiungere quale diximus, effingito aliquem, qui propius ab eo
absit, ab altera parte ad probitate tendens, quam in improbitatem ab altera parte propius inclinet. Atque sic patet, noluisse Aristotelem omnino bonum virum concedere in actione tragica; sed aliquid tamen detraxisse ab ea persona, quam mediam constituebat inter bonii, & malum. Ac sane omnia optima ratione ficta sunt ab Arist tele, qui semper hoc sibi habebat propositum, ut tragoedia excitaret & commiserationem,& metum simul. Nam malus commiserationem non excitat, si infelix fuerit , tantum abest, ut excitet terrorem, & metum. bonus commiserationem quidem excitat,si quid aduersi patiaturi, at non terrorem, sed potius μιαρον. ac sicuti terror imducit in animos religione,obstringitque cos magis cultu quoda, ac pietate erga deos iquorum potentiam extimescunt; sic μι ἰν animos abalienat prorsus a Diis, qui quas mortalia negligant, probitatemque hominum non intueantur, Gueantque cos, qui virtute fuerint praediti, malis multis bonos viros conflictari permittant ex qua re an- dignatio grauis oritur in animis hominum in Deos ipsos;& opimo; ipsos securum ut ille ait agere aevum,ac ociose dormitare in resendis mortalibus, maximum enim prouidentiae Deorum signum esse iudicant homines, si viros bonos praemiis assciant, improbos autem ulciscantur,maleque perdant. Hanc multum terroris imici videas ex recitatione tragiae diae Sophocleae, quae Aiax inscribitur; quod enim ille suis viribus Gdens Deos negligeret, ac de iis obtrectaret, in insaniam mentis iniectus est a Minerua, qua impulsius multa perridicule cum secisset, eaque postquam respuit, agnouisset ac, escisset,gladio incubuit. sic scilicet discimus,omnes deoru contemptores, atq obir diatores male mulctari a Diis, pelli lite in amentiam; hoc enim maximum est ultioniseenus quo Dii homines ins bietes silique numinis contemptores plectunt.Nec verbaesunt hac nostra aetate Aiaces, qui μελ Arsis ex ira Dei Opt. Max. quia diutius illoriun improbitatem perferre non potest, in solitudinem vastam, quasi a mentes, su-ioreque vesano concitati, procul remotam ab oculis & vestigiis hominu profecti seipsos iugulanti nec sine prouidentia eiusdem Dei optimax.st, ut superstites saepe snt, quamuis occidisse se ipsos cutierint;exemplo ut sint aliis;ne unquam ipsus sanctissimum numen aspernenturi, quid quod ea ipsa corporis parte plectuntur, qua peccare
158쪽
M Huius autem rei indicium sit usus. etenim iam inde ab initio poetar,, quascunque nacti essent fabulas, admittebant: nunc autem pulcnerri-M mae circa paucas omnino familias componuntur: ut sunt Alcmaeonis, is Oedipodis, Orestis, Meleagri, Thyestis, Tia elephi, caeterorum due ge- ,, neris lauiusmodi, quibus, vel facinora quidem grauia perpetraste, velo, ipsos tulisse contingit.
Probatio est eorum omnium quae ante dicta sunt pulcherrimas scilicet esse fabulas tragicas ,'uae eas recipiunt a tiones, ac pei senas, quae propius accedunt ad meliores, quam ad deteriores . Comprobat vero haec usu bonorum poetarum , qui, non scuti olim mos fuit, quassibet temere recipiebant fabulas,sed eas tantum admittebant actiones,quae venustatem aliquam habere videbantur. Erant autem huiusmodi admodum paucae necessario,sabulae quia cum sumerent eas a veris actionibus, sicuti faciendum esse aliquando diximus ante, raroque grauia haec alicui acciderent; a paucis familiis talia deducebant ad imitationem tragicam.Neque vero sine causa dixit Aristoteles πω tarn diomas; Nam tragicae actiones hae, quamuis uni aut Regi, aut Hemi acciderent; ea tamen calamitas totam sequebatur ipsius familiam; hine videas ex una calamitate,Varias eiungi actiones,quatenus eam calamitate,multis eiusdem gentis,accidisse vario modo credibile est.Oedipodis unius est una calamitas. Sed& ex persona Antigones ducta est alia fabula,eo,quo diximus,modo,& altera Oedipodis Ri , haec enim actio illam calamitate est subsecuta; Electrae quoque periona,& Orestis ,& Iphigeniae argumentum poetis tragicis obtulit scribendae fabulae; cutamen omnes ex uno ducantur principio.quid dicam de Hecuba,Andromache, & caeteris id genus nonne omnes ex eodem sonte manarunt ' Enumerat vero in contextu Aristoteles Alcmaeonis,Oedipodis,Orestae, Meleagri ,Thyestae. Telephique actiones tragicas,de quibus singillatim dicendum,breuiter tamen;ut nequid praetermis ne videamur.Alcmaeon Amphiarai,& Eriphyles filius suit. Amphiaraus, quoniam ex v ticiniis cognitu habebat,se in expeditione Thebana interiturii, nolebat eo proscisci, Eriphyle monile accepit ab Argia,ut maritu cogeret. coegit.Quid mu itis ubi eo venit,terra absorptus est. Auaram matrem Alcmaeon filius, ut patris mortem ulciscere. tu peremi de ea re Propertius libro secundo ita est.
M Aspice quid donis Eriphyle inuenit auaris Vergilius quoque libro sexto. D Moestamque Eriphylen
,, Crudelis nati monstrantem vulnera cemit. Athenaeus libro sexto. Alcmaeonem narrat in insaniam, ira Deorum, quod matrem M peremisset, lapsem; mox insania liberatum, his verbis. Σφορω A, .-ό quis CG
159쪽
M.Cie.in libro Acad. quaest. de tragoedia, quae Alcmaeon inscribebatur, meminit,versusque recitat.puto autem Alcmaeonem in ea serentem exprimi.
is Quid ipse Alcmaeon tuus,qui negat cor sibi cum oculiso Consentiret Nonne ibidem incitato furore, is Vnde haee flamma oritur. de illa deincepsis Incede incede, adsunt adsunt,me me caeret unti
id cum virginis fidem implorati,, Fermi auxilium, pestem abige a me Flaministram hanc vim quae me excruciat. ,, Caeruleae incinctae igni incedunt, is Circunstant cum ar3entibus taedis. Aristoteles vero libro Iξthicorum tertio ubi loquitur,de actionibus vol untariis hominum deque iis,quas ut coacti agimus,ait,nonnulla eiusmodi esse, adeoque nefaria, ut satius sit mori,qua m compelli ad ea agenda, quo loco e re nata reprehendit Euri- .pidem, qui in Alcmaeonis tragoedia,conatus est ostendere compulsum illum ad caede matris;cum tamen leues quasdam excogitarit causas, quibus vix compelli posse aut debere ad tantum facinus admittendum videbatur , verba sunt haec. M. AGσωσόν si ν
φήU-sine in in M,ῖ5 δἰ χαλ. πονι τι το ν λα τλον --πιι τε - Γ ruia ναρρωτι, , io Aχμπώτερον το ἰuiae τει γλ λἰ n. Et quae sequuntur. Haec de Alcmaeone haltenus dieta sint. De Oedipode nihil hoc loco dic am ,satis enim multa ante dicta sunt, & mulpo plura dicentur postea. De Oreste itidem non est necesse, ut loquar,saxis enim noxa actio apud Euripidem in Oreste & Sophoclem in Electra. De Meleagro pauca dicamus.Omeus, quoniam in primitiis studiuum dicandis, praeiaterierat Dianam, in eius regionem immisias Deae ira aper est, ideo vocatus ab urbe cius regionis Calydonius, qui pervius sint postea ab Atalanta, cui Meleager Oenei filius praemia tribuit, et spolia.Aegre tuleriit fratres matris Meleagri tres,quos omnes peremit Meleager. Althaea mater ipsius, ut fiatrum caedem vici sceretur, stipitem ardentem,quo protrahebatur,exsato, Meleagri vita; paulatim elanguescere est passa, donoc mortuus est Meleager filius;de hac re Ouidius libro octauo Metamor. Nunc
de Thyeste dicendum. Atreus, & Thyestes Pelopis filii , Thyestes regno pulsus ab
Atreo fratre, qui ipsi etiam filios vorandos apposuit.Thyestes fratrem execratus,vnde Horatius Thyesteas preces vocat,idest quas Greci vocant ψασ.Cum filia Thyestes exoraeulo concubuit, ex qua genitus AEgistbus,qui Atreum, & Agamemnonem peremit,ipse postea ab Oreste Agamemnonis filio peremptus,hine Ho ratius in Odis. Et saeuam Pelopis domum.Cicero quoque in Epistolis familiaribus. Pelopidarum faeta vocat res atroces cum vult significare.Thyestem Chaeremonis citat Athenaeus libro accin olertio,cuius hi sunt versus elefantes de rosis.
TELEPH vs vero Musorum rex, cum Graeci regionem inuassasint,congressus singia lari certamine cum sertisshollium duce Achille,vulneratus est. vulnus cum sanari noposset.accepit ab Oraculo; oportere rursus ab eodem vulnerari. exorauit Achillem ut vulneraret. hoc nonnulli reserunt ad serruginem seu aeruginem,quae ut scribit Plinius vim habet exiccandi, ae adstringendi. de Telepho, & Peleo simul Horatius in
Epistola ad Pisones, Telephe,vel Peleu.α quae sequuntur.satis enim patet illic acci pi pro personis tragicis,ac commiserabilibus.Veteres magna ulcera τελ- α im a Telepho vocarant. Horatius quoque in Epodis sui, Movit Nepotem a pletibus Nereium, ,, In quem superbus ordinarat agmina o Mysorum,& in quem Tela acuta torserat.
Athensus ub x. athonis tr sici Telephum citat. Atque haec quidem singillatim no i ii Ia mina
160쪽
mina virorum declarata suerunt, ex quibus tragoediarum scribendarum arnumenta propter insignem ipserum, totiusque familiae calamitatem,capi ru.Nunc libet, tu niam idem Athenaeus Alcmaeonem Aesim Eretriensis citat, vocatque soloeae libro, iiii. ubi sunt liaec ipsius verba . Aγγα- ο αἰά μα- EUGUMJκαγραριοἰσκα, m Gs δε οὐσ hi τοὐτάα
Diligenter hi sunt adnotandi versus, quia ficile ex iis cognosci poterit qualia suerint apud veteres dramata Satyrica. de quibus breuiter profero, quid sentiam. Mos sibit apud veteres Graecos scribere poemata quaedam, quae, cum personam tragicam aliquam sepe praeseserant,ὶ qua ducatur inscriptio ipiorum facile posset aliquis fortas lesuspicari tragicas illas suiste recitationes, quae satyrorum lusus haberent intermistos, uti ante quodam loco diximus,ad relaxandos animos. Verissimum quidem illud esse demonstrauimus antiquorum testimonio; sed aliae quaedam inscriptiones liae sint.' αλ lavdiis. er onyis. Crediderim igitur has suis te Satyras ipsas aut poemata sere satyris ipsis similia, quod siquis miretur Alcmaeonis personam, quae tragica est misceri 11s.facile dixerim este existimandum, tunc Alcmaeonem in Satyrica actionem introductum,cum insanus erat,post cedem matris, perbelle enim couuenit cum insanis,ac furentibus hominibus, Silenis,& Satyris, qui petulci sunt, & furentes etiam ipsi. Extat Euripidis Hl - ; quod Satyricum omnino drama censendum est, quamuis inter tragoedias conumeretur,consileuerant enim poetae veteres tragici dramata etiam Satyrica aliquado scribere,quae luctuosa essent,sicuti tragoediy.nam apud Euripidem effoditur oculus Cyclopi ab Vlysse. apte vero concinnavit Euripides totam illam actionem. Nam Sileni, ac Satyri finguntur nauare operam Polyphemo in pascendis gregibus ; & caseo cosciundo; lacteque mulsedo.ait enim loques Silenus.
Quis non videt dramata haec perridicula esse,ac iocularia paulo post Helenam ob in explebilem lasciuiam carpens Silenus ait,