장음표시 사용
171쪽
Soluit obiectionem Aristoteles quae posset afferri ala aliquo aduersus ea, quae dicta sunt, obiectio est huiusmodi.Non debet talis coni itutio reprehendi,quia di si felice
hahet exitum rerum, tamen alia quadam ratione consequuntur poetae,atque cxprimunt ea duo, qua sunt trag xdiaeptopria τὸ ς ορον, τὸ λ, b r. quia apparatus eiul-
modi fieri poteti,qii i speciem praeseserat si Respondet Aristoteles,
verum quissem id ei le,ut φοῖρον, - ratior aliqua ex parte proueniat ex apparatu, sed commodius,maioreque quadam vi cxcitari,atque enasci ex costitutione ipsa rerum,& sabula. Apparatus enim est quiddam z.r, cici.atque extrinsecus additum. Constitatio autem rerum,& fabula est Gi cm. Ad artem igitur haec poetae spectar: egetque peritissimo artifice scribendi poematis,nam tota vis poeticae facultatis eli in ipso poeta; reliqua adiumeta quaedam si int; Cum igitur duplici modo concitetur comiseratio,&terror, qui ex cousii tutione rerum fabulaque prouenit,praestantior est alter: qui ex apparatu, leuior est; & minus ad poeticen illectat :lludet enim imperitus poeta , cum ipse sua peritia id assequi non possit,commisera ionem ciere ex apparatu, sed peritus poeta ex ipsa fabula potius. cci γα 'μ αν sit G οραν, ουπω ωυε ν Flu θον, com S, ectat crat τα προλυαπα,, γνο δεα, - ῆlν, se ζωειν-τ συμβαινούπων, ατ υ ταθρι ια υων Eboici, msul αξρο - Α' Ω--ο Ahao jeα Πλυαδν απιχό EDν, D Aοήιοι in ., Sic enim sabulam contexuisse oportet,ut etiam sublato spectaculo se quis,quae geri contigerunt, percipiens plane exhorreat, misereatur ueris quibus apprime duobus. qui fabulam Oedipodis cognouerit, afficie-- tur. Illud autem, quod ad spectaculum pertine minus sine operosumis est,&impendio indiget.
Praeceptionem dat Aristoteles quae ex superius dictis deducitur,liuiusin odi. Opo
tere poetam ita fabulam conscribere, ut in ca tota vis inst mouendi commiseratione,& perterrefaciendi, ut etiam si ex oculis sublatus fuerit apparatus,omniaque,qtiae ad scenam,pertinent,& theatrum, vis tamen appareat in ipsa sabula,& rerum constitutione;Exemplum rei lautus sumitur ex Oedipode Sophocleo.Tolle enim apparatum tolle scenam, reliquaque omnia scenica adiumenta , nihilo tamen minus cfficiet id, quod conuenit tragico poemati.Nam aliquis vel legens tacitus,vel audiens ab alio reeitari sine gesticulatione ulla ,aut imitatione quali utuntur histriones in scena; inhorrescet & sentiet animum situm magna commoueri commiseratione ema Oedipodem.Cicero in B uto ubi loquitur de C. Pisone genero suo, orationem illius ostendit ex gesticulatione magis & motu corporis,atque pronunciatione . quam ex artis- ,, eio probari selitam Itaque tantos procellus faciebat,ut euolare, non excurrere vide- ,, retur, eratque verborum ' dele ius elegans, et apta, &quasi rotunda constructio. 4, gestusque natura ita venustiis, ut ars etiam quae non erat,&e disciplina modus qui- , , dam videretur accedere. Idem de Hortensio priildpo l.Vox canora a suauis; motus, di, &gestus etiam plus artis habebat, quam erat oratori satis.Oratores enim etiam ipsi habent, unde orationem si iam exornent,augeantque,extrinseco sellus, pronunciationisque adiit mento,quo sublato,saepe tota friget oratio,n . vllam habet vim,sed ea est optimi oratio oratoris, ut etia sine seitu,& motu corporis;aculeos habeat,ac vim,qua quaerimns; ut in rebus, verbisque insiti non in sellia,& pronunciatione dicentis. Ad
ὸl Non placet verso Paccii cum ait Minus sane operosium est,& impendio indiget. , , nam Aristote is sententia est. Illud quod apparatum, scenamque spectat,minus est artisciosi ;nam in eo non ponit operam sitam Poeta res potiusque eget opera & sum is piu Aedilium quam artificio, di opera poetaruui.Nam appellavit sumptum, i operam
172쪽
operamque qua in ludis scenicis adhibere consueuerant, ab Atheniensib.olim diciti; de quibus superius fatis multa a nobis dicta suerunt.ipsi aute aediles, seu κοι Dipoetis ministrabant in apparata faciendo, scenaque,ac theatro ornando. o Asaia aec: Da ον Us' ο te α x et x δε- μονρν - κα-.bντες, οὐδζιυ τραγωδiae Ui.ωνου--ου γ πασαν ὀ ει λῶν κδεν ut αγ τραHAM. ec ἀυ ακειαν.
' Proinde,qui non terrificum illud sed portentosum duntaxat spectar culo exhibent, alieni prorsus a Tragoedia habendi sunt, quippe dele-D ctatio non omnifariam a Tragoedia, sed quae tantum propria ei fuerit
Postquam Arist. docuit terrore esse excitandu ex ipsis rebus,& sabula ;reprehed theos qui ex apparatu illa ciere conantum,ostenditi qua longediuersum illi faciunt ab eo quoa est facienduina dii putant se assequi τὸ imc ρον. essiciunt, ut potius appareat το τι- ,, ροπώMf.D IGr ci porteta vocatide his Hermogenes in lib.-ὶ γοργοτ ris,cap. nasis
,, ὀύ ci τερπολογncr. Proclus quoque in quaestionibus poeticis . ubi ait poetam sumere,, απτG rauli nonnulla, his utitur verbis. csκα G ,sa γάσω, γοωMU,Tisse,aia εἰσι ,, s Te s Portenta autem omnia, quia praeter naturam consuetudinemque existunt admirationem iniiciunt.ac terrorem,ex inspectione horribili.at alius liac terror est,diuersusque ab eo, quem quaerimus in tragoedia. Praeterea portentosi haec oculis sese obiiciunt, atrocitateque sua perterrefaciunt intuentes. At μιον tragicum ex
euentu fortuito,qualis est ante expositus, prouenit. Adde, quod sciat monstra appellamus ea,quae ex diisimilibus constant partibus,aut pluribus praeter naturam; se Appatus scenicus si suerit horrificus,Fabula autem longe diuersa;qitoniam nulla est inter duas has res similitudo;portentosum quidpiam praeseseriint ut si Alcestin tragoediam Euripidis,cuius exitus similis comico est in selicitatem,& hilaritarem,uideas recitari in icena, quae horrificum preseserat apparatum.Sensus igitur est Aristotelis, si stimmatim proseras, hic.Qui terribile illud non inducunt, quod est tragoediae proprium; sed portentosum tantum, horrificumque apparatum obiiciunt oculis spectatorum, minime assequuntur tragcidiae finem, nam non omnis delectatio est exquirenda in tragoedia; lea quae ipsius tantum est propria, quaeque ex natura ipsarum rerum, quas continet,enascitur sicuti enim ab unaquaciuaque re,& animali exigendum est,& expectandum,quod est ipsus proprium; sic a tragoedia, nam si quis exigat ab equo,ut Arationi inseritiat,a boue, ut Ephippia, equitemque dorso gerat,non expetat id ab iis,quod proprium est ipserum, nam neque bovi clitellae, neque equo aratrum conuenit. Tale quiddam minime consentaneum naturae ipserum volens declarare H
di, Optat ephippia bos.exoptat arare Caballus. Quod dictum referri potest ad omnia,que discedunt a naturali ossicio,& innata actione. Eodem igitur modo cum peculiarem Labeat naturam tragoedia; id ab ea eliciendum voluptatis genus,quod ipsus natura pollicetur; nam sicuti in omnibus rebus naturalibus, atque animantibus peculiaris inest natura; ita quoque in singulis posmatum generibus.
Quoniam autem a timore, misericordia ue talem delectationem
173쪽
se per imitationem poeta parare debet satis quidem apparet in ipsis re se bus id esse inserendum.
PostquJm dictum est non omnem voluptatem esse quaerendam in tragoedia; deci rat breuiter Aristoteles,quai epilogum statuens superius dictorum Omninm, qualis sit peculiaris tragoediae voluptas; Ea autem est,quae paratur per comiserationem,&terrorem,adhibi ta imitatione; Rursus hic existit quaestio, te qua sit perius aliquid diximus,dicat enim quispiam,hoc postulat Aristoteles,ut voluptas sciretur in tragoedia per commiserationem,&terrorem;Sed tantum abest,ut ex duabus illis perturbationibus oriatur vlla voluptas, sed potius maximus oriatur luctus,& dolor; quae igitur voluptas in lugendo Respondeo haec vera esse; nam quis neget ex illis perturbationibus , cum ex calamitate;& infelicitato hominum bonorum proueniant ; scuti est ante dictum copiose enasti luctum' sed per imitationem cum exprimantur incommoda , calamitatesque quamlibet maxime,luctu pariunt cum voluptate,omnis enim imitatio, quamuis truculentarum,miserabiliumque rerum si iucunda & sine in lu- ,, ctu perse etiam voluptas est.declarat hoc Aristotes es libro Rhet. I. in ait. v τοιο D et ξMn ini ερ Naivm ι Τῖσε lora, fati g, λ ίιθὶ Id μοῦ Arariis: a bis γ e. G μ μαθω, -
de his hactenus,nam superius quoque declarata firmant .Requirit etiam aliud Aristos, teles,de quo iamdudum locuti suimus; quod exprimitur his verbis,iu τοῦτο αἰψαο , , damnat enim illorum sententiam, qui ex theatri scenaeque apparatu studesant duas has animi perturbationes mouere, neglecta rerum constitutione ac fabula ipsa; imo tantum apparatui tribuebant, ut etiam si tragoedia comicum haberet, laetumque cxitum; quod repugnat naturae ipsius, putarent ex apparatu , qui horrificam praeseserret speciem , posse elici . Sed ait Aristoteles piudenter, ac vere, non hoc extrinsecus' ab apparatu; Sed a rebus ipsis esse petendum; nam si ab Apparatu proueniat;iam non poete hoc fuerit artificio tribuendum ; sed χomi , di aedilibus, curatoribusque theatri, & scene. Hermogenes in lib. V. . ubi loquitur stoi mTWαν ait sermonem seri mμον, si ducatur a rebus,quae eius nodi fuerint,vi liquis
de Diis, de Relisione de Sacerdotiis, de Rep.loquatur, aliisque rebus huiusimodi; na
M -,ita quoque apud poetas tragicos ex ipsis rebus horribilibus, & commiserabilibus,de quibus agitur in fabula,concitanda est commiseratio S terrori,non ex apparatu, aut alia quavis re, quae sit praeter fabulam,& actionem. Idem Hermogenes in limbro bini Alta ubi docet,quid si tragice loqui , ostendit exemplo Homeri&Demosthenis;nihil aliud esse tragice loqui,quam de rebus sebilibus, ac commis ,, rabilibus,verbis quoque comiserasilibus loqui τε d. ix λ γ ν ο ι - μί. . . uἱi; δεμοσ,, AN A μωμο.oblitio rivria. α τα ἡ πλατο μαρ neci. t aulo post.
δε αλω diuis OMu αἰ in si iam λδω. tis id a mina x oatia .ra: τείχη πιν ἰκαία. χωρον,, A Ixor ut A -παδάροι καὶ αν an συο ο κωὐσ. Locus verὁ hic, is equo loquitur Hermogenes,est in oratione Demosth. πω παν et σοῦ H. insignis plane,& admirabilis in quo commiserationem excitare studet in animis Atheniensium recitans Phocensum calamitatem.Tota vero ratio mouendae commiserationis est ducta ab ipsis rebus, quae commiserabiles stini. ideo dicitur ab Hermogene tragice loqui.dcbent igitur cadem ratione etiam poctae tragici a rebus ipsis, ad eas verba com-
174쪽
miserabilia adaptantes , ducere commiserationem non ab apparatu; aut sicena, quae horribilem aliquam praeseserat speciem. Verba Aristotelis in contextu sunt. τουτο δὲ
si est,quid aliud est,quam ipse sermo & grauitas quidem,& dignitas non exprimitura secundia,& vi Oratoris apte,copioseque loquentis; sed potius ex necessitate rei apsius;quia cum res grauis,seueraquest, necessarib cogit oratorem, ut de ea oratione, praue,seuera,plenamque dignitatis habeat. Haec si vera fiunt,sicuri plane verissima videntur,pari ratione dicendu est in tragoedia non facultate,& eloquentia poetae scribentis res sebiles seri , sed ex natura ipsa,quae illarum est flebilis,ac commiserabilis. Ad actionem igitur,ct res, quas continet fabula resipiciat necessc est poeta tragicus,
arque ex iis concitet commiserationem,& terroi em; non autem aliunde petat; nam nisi tes commiserabiles fuerint frustra laborabit si voluerit commiserationem ex a paratu deducere, res interim narrans,quae alterius cui usitam naturae sint.
δε De rebus itaque contingentibus, quae terrifici, quae ue miserabilis si speciem allaturae sint,deinceps dicere aggrediamur. Necesse autemia est huiusmodi actiones vel amicorum inuicem, hostium, sue etiam ,, neutrorum esse. Itaque si hostis hostem obtruncet, obtruncaturus ueis sit,nequaquam miserabile illud.praeterquam necis ipso affectu, asse, quetur: idque sequetur, si inter neutros ad accidat.
Postquam Aristoteles declarauit ipsem τι ceci ιν,καὶ τ .λiber esse elici edu ex ipsis relius non eX apparatu. explicat,quales nam sint eae res,& persona .quibus id effici pocst,Ac primum p rpendenda in contextu diligenter sunt illa verba meis Ilis, in e cur; no enim sine causa δωὶ dixit, no autem i, M. quamuis postea riimus ea utatur dictione apte uti ostendemus.Aristoteles ipse lib. ii.Rhetoricorum; ubi loquitur de commiseratione ait solere nos commiserari eos, quos cognoscimus; recte quidem . nam nullus commiseratur eos, quos non cognoscit;nis ελαθοῦσι di fortasse.Qiiod si nobis aliqua assinitate.& consanguinitate sint coniuncti eos,non dicet quispiam,nos commiserari.maior enim quaedam haec est animi perturbatio quam ut commiseratio appellari debeat. Duobus igitur nominibus haec distinguit Aristoteles; nam illa vocat commiserabilia mala,quae accidunt hominibiis, quos cognoscimus aliquatenus. haec autevocat Hira , quae accidunt consansuineis. Verba Aristotelis sunt haec. λιο ιδἰ τοὐστι
Exemplum esto. si quis si um suum videat duci ad caedem;aut visco dilacerari; non quidem illum commiserari proprie dici poterat;nam maiore quadam assici illum necelle est perturbatione; id quod Amasidi contigisse olim narrat Aristoteles eodem l
co.& nos superius,alia de causa retulimus ne pie enim tanta erat vis doloris illacrymatus ell, cum tamen idem commiseratus amicum inopem, stipemque petentem Vt medici & proseuchae solent,lacrumas statim effuderit. reddens huius rei ratione Aristoteles ait lib.Rhet.1 i. υτο ἰ δε Mim, κῆνο δἰ δMν. ὁ δυον criva Οἰλέω, - 'νκρου τα'a Λἰλὼυ.νοὶπ-x πύωχς σνγ. tanta igitur habet vim Ποδ ρr,ut pullat,tria-υ datque rata .Cum igitur Aristoteles paulo post in hoc contextu poetices, explicet ad tragoediam apta esse ea mala,quae accidunt di oriuntur inter consanguineos.Ida
175쪽
se Perturbationes vero ipsae,quando euenerint inter necessarios, v ,, luti si fratrer seatrem,filius patrem mater filium, filius matrem vel ne,, cet, vel necaturus sit,aut etiam tale quid facinus patret, patraturus uem sit,captandae sunt.
Relinquitur igitur unum tantum genus actionum, de persenarum aptum ad tragoediam,quod continet ea,quae accidunt,atrocia inter amicos,nam haec plurimum in se habent comiserationis. Verum obiiciat se aliquis fortasse hoc loco Aristoteli, dicat que,ipsum repugnantia toctui dixit enim ante,ea,quae accidunt inter inimicos neque atrocia esse neque commiserabilia; Nunc vero ait; si accidant inter amicos;esse atrocia,& commiseratione digna exemplum est Orestis,qui peremit Cly temnestram matrem:& Alcmaeonis,qui criphylen . At patet hos cum patrata suit caedes non suis leamicos, sed inimicos, alioqui patrari non potui flet, nisi odio impulsus ille patrasset. quomodo igitur atrocia haec accidere ait Aristoteles inter amicos : Resipondeo duplici modo id neri poste,neque repugnatia loqui Aristotelem.nam atrocia accidunt inter amicos ignorantes id ita sese habere , 'uod tamen paulo post detectum scelus factumque atrox esse apparet,ut in Oedipode,qui imprudens patrem peremit; & cum
Iocaste matre concusuit Postquam enim resciuit,at ue agnouit, factum utrumque nefarium,atque atrox visum est. Altem modo atrocia sunt inter amicos; cum orta in eos simultate,exulceratisque odio animis,propter iniuriam illatam;amicitia,coniunctioque non modo dirimitur,sed etiam mutatur in contrarium. Exemplum Alcmaeonis ei to,qui prius matrem quidem singulari pietate complectebatur; mox cum illa pa trem Amphiaraum peremisset; irritatus ea iniuria Alcmaeon matrem odille coepit, atque eo odio adductus ulcisci patris mortem cupiens peremit.Caedes igitur haec ab
inimicis,no ab amicis sit.Sed rursius dicat aliquis si ab inimicis in inimicos haec proueniunt,quomodo comiserationem excitabunt,aut quomodo atrocia videri poterunt respondeo utrumque in his inesse propter consanguinitatem,cuius ius,cum maximii sanetissimumq. sit a natura ipsa sancitum inter homines, nefas videtur 'esse violare; Quod si quando contingit ut violetur,atrox videtur factum, atq. legibus naturae repugnare. Eorum igitur calamitatem,qui odio aliquo impulsi colunctionem consansuinitatis derimunt;contemptoque omni iii re naturali,seipsses perimunt;no commiseramur modo, sed & caedem intuentes illorum inhorrescimus,quod non sine Deorsi ira talia patrari posse exillimamus;qui homines improbos ulcisci pro sua aequitate dum voli int;esticiunt saepe,ut praeteritorum scelerum,quae ab auis, proauisque fuerint ad- inissa; nepotes prunas luant atque sumte exagitati seipsos perimant. Hinc Horatius, de Romanis libro tertio Odarum ait. ' Delicta maiorum immeritus lues
Sic est, acerba fata Romanos agunt. Scelasque si ater nae necis, ' Vt immerentis stlaxit in terram Remi, Sacer nepotibus cruor.
Huiusmodi igitur facta atrocia,Ob hanc causam hominum animis iniiciunt terr rem.Et atrocia quidem sunt ut ante diximus ipsis consanguineis inter se,reliquis ver3 qui ipses norunt de sacie atque amicitiae aliquo vinculo cum illis coniuncti sunt; commiserabilia,& horribilia; omnes enim homines ut inquit Aristotele s lib. Rhetiam secudo ἰωῆn is Nabim .nam s suerint ι'ma proferam illius verba surris tunc erunt gia,non ἰλέ in .Verum de hac re satis multa superius a nobis ducta sunt, Nunc alia quaedam explicanda quae sunt in contextu; Ac primum quidem sciendum, ,, eum Aristoteles dixite. Tvir GM-.non amicitia,quae vulgo conglutinari inter homines sinent mutua collocutione,& consuetudine sed affinitate coPavonem, consanguia
176쪽
sanguinitatemque intellexisse eorum,qui inter se arctiore quodam vinculo natura coiuncti sunt. Satis verb patet hoc, libro octauo Ethicora, ubi varia amicitiarum genera enumerans Arist. hanc uoq. sanguinis generisque coniunctionem φλὼν vocat, his
mis coniunctionem,consanguinitatem filiorum cum patre, & patris cum filiis, viri cum uxore. et uxoris cum viro. differunt autem singulae loe inter se cognationes, &coniunctiones, seu si malis uti verbo Aristotelis Graeco φιλι υ, quia diuersis e causis oriunt uindiuersaque est singularum vis;Non fuerit autem alienum a poetica facultate,si diligentius; ex Aristotelis praescripto,hai um unumquodque genus singillatim cosiderauerimus, facilius enim intelligemus, quomodo hae ad tragoediam adaptari posidio sint. Omnis quidem σηλία συγγν sic enim etia vocat Aristo. a caeteris distinguens va-B ria est; sed tota pendet ex ea,quae rora φιλία dicitur, hoc est paterna consanguinitas. Parentes igitur liberos amant tanquam partem quandam suimet ipsorum , ct rem, quae ex ipus extiterit. Liberi autem parentes aman tanquali, qui se agnoscunt, ac sentiunt illorum este partem quandam; aut quiddam,quod ab ipsis extiterit. Magis aute& prius liberos suos diligunt ipsi parentes,quam liueri suos parentes. magis quidem, quia maior coniunctionis causa est,qtiae prouenit ab aliquo ema aliquem, nam inde principium veluti quoddam ducit;indeq. vincula ex illum quinus alterum ipsi adiungituri, maxime enim agnatum est aliquis ei, ex quo pendet,& ortum est, verba Aristodia telis libro octauo Ethicorum sunt, i qm, re ei εἰ a U- ου. Prius autem incipiunt parentes diligere liberos,quam liberi parentes, quia prius intelligunt illos ex se procreatos,quam iii se ex illis. Paulatim enim liberi incipiunt, progrediente aetate, parentes suos internoscere.hinc matres, si ut tr-cue prires vero sese mutuo amant, quia ex iisdem te procreatos intelligunt, iaco arcere 1olemus τολυαίμα inquit Aristoteles A AG, κὶ ω τοι- hinc Horatius, ad Pisones scribens ait.
Vos δ Pompilius sanguis. Et Vergilius libro sexto quamuis ad nepotem reserat,est enim a proauo, seu autho regentis Anchisae prolatum.
Proiice tela manu sanguis meus. Sophocles saepe hiquis fiatres vocat eadem ratione. Augetur εἰ alemus amor educatione, quae simul sit,& aequali aetate,nam,ut est in vetere adagioinus o c. proseram utem ipsius Aristotelis verba, nam loquens de fratribus, ολι vocat ipsorum con- , , iunctionem ,his verbis. μ' Aeteo νιγλι, μῶσι, α νηὶ τονά mina ba εα ἔνια, ρ κ est 1nυλ . Patrueles autem sororum, statrumque silii: priuigni, vitrici, nouercae, aliique id genus ut propius, longius ue a primo coniunctionis genere abfuerint, ita ,, etiam minus,masi siue amant, habet autem fratrum ait Aristoteles ibidem eoi, H ,δῖα, Μ χρηνον. Rursus inter uxorem,& maritum σιλια videtur esse secundum naturam; nam homo animal est χλι&ιον, Μ etu nimον , coniunctionisque,& societatis appetentissimus. praeterea liberorum procreatio arctiore quodam vinculo, maritu uxorem que coniungit,sunt enim liberi veluti pignora quaedam mutuae fidei,& societatis; comunisque conuictus. Haec ego recensere volui,tum ut ostendercm Aristotele, Misconsanguineos,& agnatos ieu affines vocare, λίαν vero ipsam affinitatem & consanguinitate;tlim ut unusquis l. perspiceret, quantopere haec poetis scripturis tragoediam utilia sint;nosse enim illos exacte oportet orti 1,naturamq. omnis affinitatis; & cosangu initatis quid ex quaq. proueniat,quid huius,quid illius propriu; quam arcta hec sit, rua illa arctior;qua re quaelibet ipsaru innitatum,quale sit ossiciu huius erga illii qualeterius erga alterum, Nam qui haec non internolcit, ac Gudicat; non satis apt. mihi
177쪽
stoteles secun Jum artes has laudatissimas esse fabulas. Vulgus hominum rude,atque imperitum, quod sensu diicitur & opinione, magis quam prudentia, & coetnitione, aut peritia; semper sere disside ab eo, quod est rectum,et probatur a sapientibus;huie igitur poetae inseruientes olim Fabulas conscribebant, quales vulgo probari posse putarent; discedebantque ab arte, quae normam tradit reste scribendi; Ai s enim postula ut tragicis recitationibus expurgetur duae maximae ille animi perturbationes de quibus in definitione tragoediae locuti suimus; metus, & comiseratio; homines vero, qui voluptatibus, rebusque iucundis facilius alliciuntur, saepe res lugubres, tragicasque, quod iniucundi sunt, refugiunt. Felice igitur postulant actionum exi tum; ne perpetuo eos angant,urgeantque & terror,& commiseratio.& redeant ad hilaritatem pristinam; hanc rem,vulgique naturam praesare exprimit Aristoteles lib. 1 ii. Ethicorii, se his verbis. τειν ποMῶν A . emrατε. G EU . U ,- γ , ,ου n Οἴs ἀγαθον σα ara, Κρ1υν- ,, siti si m σαγαθον esu si λύπ&6ωσ καόν, ipsi/γα . Idem Aristoteles paulo ante polite, vereque diiudicat,quantum intersit inter sapientem,& vulgarem, rudemque nominem, in rebus dignoscendis; Atque utrumque quidem appetere ait bonum, sed hunc specie quadam nonnullorum,quae videntur bona, cum non sint, saepe decipi; illum vero nunquam decipi nam sapiens ipse sibi norma est, atque mensura quaedam . Verba ,, illius haec sunt.ο απουδ Anx κρnt .s, καὶ e. λυοψ ταλ- , - s . ναὶ να-
,, etχν,ίαΠρκα ν αμ qa αὐτάνων. Eodem serme modo in diiudicandis tragoediis poeta xum discrepat vulgaris, quia artem non tenet, a sapiente,& docto, tua bene peritus est totius artificii; Nullus autem poeta, qui cupit sua scripta diu versari in manibus hominum,debet unquam alio respicere, quam ad artem, & normam redite scribendi. nam si vulgarium hominum auribus, sensibusque voluerit inseruire,semper fluctu bit,nunquamque satis certam rationem in scribendo inire poterit; cum vulgus mutabile sit,modoque hoc, modo illud probet; sepe etia improbet, quod paulo ante prodi, babat. ταν si inquit ibidem Aristoteles, rem totam eleganti similitudine,, demonstrans obibam V κοπάλ. io Te 5 GI, τοσ Rri ια,ο ιοι- Α καὶ Παρα, raram x, Ahia, Rrix, καὶ σαμων Our . Ars eodem modo sese semper habet; iudicioque & obseruatione pira dentum comprobata est; hanc igitur sequi oportet in omnibus rebus agendis; tam etiam, quod ad rem nostram theciat, in scribendis, ae constituendis fabulis tragicis .nam si quis inanem vulgi plausum ut captet; recedat ab arte, in magnos labetur errores, tepeque etiam as eodem vulgo, quod inco stans est, minus probabitur; Hanc ego existimo fuisse Aristotelis sententiam cum ait, secundum artem, eas esse pulcherrimas fabulas. Euripidem igitur importune reprehendunt nonnulli, quod fabulas scribat magna ex parte desinentes in infelicitatem, cum id secundum artem fit,naturamque tragoediae rectum. Probat hoc ipsium Aristoteles signo admodum aperto ; In scena,&in Theatro, cum recitationibus tragie is inter se certant poetae, eae videntur fabulae magis referre tragoediae naturam , quae desinunt tu in licitatem ; nam, quae desinunt in selicitatem & laetitiam ,
multum absunt a tras aediae natura ; quae semper luctuosa est, & commiserabiles refert hominum calamitates. Habet in contextu Aristoteles ol ν- α' . , qtuar spicit ad morem veterum poetarum, qui inter se certabant de laude poematum . de qua re nos saperius saepe locuti suimus; Rursias illa verba adnotanda in contextu, ML6ριεὼm. ideit, si prosperum sortiantur euentum, recteque si iccedant. saepe enim histrionum culpa, aut alterius cuiusuis rei,vim suam non ostendunt fabulae tragicae, sed frigent. Hinc praeclare Plutarchus extollens Satyri histrionis recitationem, ait; referes verba primum ipsius Satyri ad Demost h. et ' mauis τορο δε αν μοι ins ' o re sub b,ὰ is, oci Hor sesamis , mror ταν δἰ εῶ - ωλίουσ
Et quae sequuntur. Si igitur να ε , idest, bene successerint, adiuuante histrionum peritia, vim sermonis recitationes eiusnodi tragoediarum, quaru exitus est in infelicitatem;
178쪽
tatem plane apparebunt . Quatenus vero ad Euripidem spectit, quod ait Aristoteles,licet perspicere, verum sit, nec nemam maxima pars tragoediarum Euripidis loquor de iis,quae extant secus videtur sese habere,ac narrat Aristoteles hoc loco.nam Orestes, quod postea copiosius ostendemus, felicem habet exitum; Iphigenia etiam ipsa in Tauris, alioqui propter agnitionem, & pumpetiam plurimi facienda. Praeterea Hippolytus, Helena, Rhesius, Alcestis in primis, in qua, opera Herculis reuocata ad stiperos uxor Admeto restituitur optata sit ma Andromache, in qua Peleus immortalitate potitus in fortunatorum insulas transfertur.Iphigenia in Aulide. Ion. omnes hae,inquam, tragoedie felicem videntur habere exitum, nam quaecunque ex Machina solutionem habent,inter eas,quae desnunt in felicitatem,connum rari possunt. Verum sane Hecuba pulcherrimo constat exitu, ac plane artificioso, in infelicitatem nam preterquam quod Polymnestor,oculis ei sessis, infelix apparet;lusensque Hecuba fili Polydori necem; multum infelicitatis praeseseri, vaticinium illud quod prosertur a Polymnestore,in Hecubam, & Agamemnonem, de Cassiandram. Sic. di, πρ. νύ π πι σε πύμ' ἴχμs Hoc de Hecuba. it ursus in Castandram. Sic.
Praesagia haec futurae infelicitati s,ab infelicissimo homine prolata essiciunt, ut etiaips,qui tibi selices videbantur,infelices sint, tum iis iniicit metum futurae infelicitat:s. Itidem tragoedia,quq inscribitur Φίnum,in infelicitatem desinit, nam ordirus inducitur, effossis oculis, in exilium missus a Creonte Rege, misertimus discedere e Tlaebana regione,in qua paulo ante fuerat Rex. ait vero.
Euripidesque ipse, tametsi aliqua parum recte dispenset, omnium ,, tamen poetarum maxime tragicus ivideri potest.
Postquam Aristoteles eorum refutauit sentetiam, qui Euripidem reprehendebant, quod tragoedias faceret exeuntes in infelicitate;idipsum Euripidi ipse magnae tribuit laudi,atque de eo quid sentiat libere profert dormitauit alicubi Euripides in oeconomia tragoediarum; Hoc uno excepto omnium praestantisiimus est poeta in scribendis tragoediis Euripides celendus,quia tragice prorsus loquatur,hoc est, luctuose,et flebiliter, scuti maxime conuenit suic poemati,in quo cienda est comnuseratio.Sunt hi versus statim in principio Orestae positi. Σκ ιον μόἡHbo wmi εποσ
179쪽
,, D A si ἔ aeo' hJ- αιθριασυ en M. Quos Cicero scribit tanti ponderis existimatos sitisse a Socrate, ut eos reuocarit magna cum admiratione bisque , ac ter recitari voluerit, id quod contigiste in versibus Vergilianis,Dulces exuviae,Seruius narrat.Na Augustus Caesar dulcedine, ac suauitate illorum versuum, ita est allectus, ut iusserit bis proferri. Nec vero mirii tam docte grauiterque tragoedias scripsisse Euripidem, E Scholis enim prodiit summorum plii losophorum maximarum, plurimarumque rerum cognitione instructus;nam ct Anaxagor et Socratem audiuit.Veru de his satis;qui plura volet intelligere, scireque de Euripidis doctrina,praestantiaque quid veteres senserint, quatumque ipsi tribuerint. poterat omnia perlegere,quae collegit Dialogo quinto de si istoria poetaru II L i v sGREGORI vs GYRALDvs F E R R AR I EN II s, vir Eruditissimus; que ego mehercle tanti facio,ob singularem doctrinam,et variam eruditionem omnium re si,quanti debeo eum qui nolirat ia haec studia tantopere excolit, exornatque, atque antiqui talem omnem inuestigans,in abstrusis ,reconditisque veterum libris,omnia profert in
medium,ut aliis prosi sed ut redeam ad Eui ipidem; is oeconomiam,ac dispositionem in sebulis no exacte videtur seruasse. Exemplum ego unu asseram ex Alcestide ipsius tragoedia. qualis enim quaeis,aut quam probabilis sinos is est ut Herculem victorem coronatum redeuntem a pugna inducat; ignarumque faciat funestationis aedili Admeti propter Alcestidis mortem,apud illum diuersantem, quod cum ab eo postea lugente intellexisset,cupiens discedere Hercules ait;
Cui respondet statim Admetus,prohibens illum discedere.
Ipse Aristoteles lib. Ethicorum .i i l .sub initium serme, Mur m Euripidis reprehendit in Alcmaeone.parum enim probabiles causas protulit, quibus impelli potuerit ad caedem matris.rissiculamque ait esse totam Euripidis nartationem illam. Possem meum iudicium secutus, Aristotelisque normam;multa alia loca proferre, in quibus dormitavit Euripides,multumque errauit in dispositione partium tragoedis; sed quia in tanta iudiciorum varietate,periculosiim est proserre, quod sentias, poterit unusquisque Wr se illius tragoedias legens, adhibita Aristotelis norma ammaauertere, ubi in oeconomia lapsus sit. qulinquatravere hoc sit abAristotele prolatum. Iulius quoque Pollux lib. i ii Lubi agit ὸe choricis cantilenis,dormitasse Euripidem ostendit,liis verbis . vi μdis τί is e. τῶ μαε --γ- aes αὐτῆ 2 ποῶ ,σ πα-rεῖν,ο λα tui .Hir ι, ἄνου - λεν --λbin', γα-κα quid enim surpius, quam sitimet ipsius o di, inlisei,siuaeque dispositionis institutae Euripides igitur in Danaae chorum, qui mulieres constituebat sui oblitus, tanqua mares contineret, loquente facit. Nuc,lais nre- termissis;breuiter declaro, quibus in rebus cim iis versetur; aut quali egeat artificio. Satis vero in libello priore nostram annotationii exposui miis, quomodo veteres Graeci ρrotulerint hanc aictione pro dispositione, ac collocatione partiu in oratione;multisque allatis exemplis id ita esse probauimus, & si quidam παρnis scriptor, non sortasse παρήρ γ in quicquid a me de ea re ante, quam ille scriberet, triennio prolatu fuit, una cum aliis multis suis inseruit scriptis; studuitque essicere, vi s sorte ignorarent homines, Uter prior edidisset, crederet me cornicula esse Horatianae illi persmilem. sed in posteriore libello,mearum annotationia, satis honori meo cauere conatus sum, H c istitur sint hactenus hoc loco n indicta.In tragoediis diligenti opus est ει - μν & disipositione; in prologo, in epilodiis; in exodo; nam non Procul hae partes repetendae ab iis, quae multum absunt ab actione,sed ab iis,quae cohaerent propius,& st Iim rem aut praecedere,aut consequi solent; ut actio tota sibi e stet, ruhilque habeati repugnan ,
180쪽
repugnans,aut parum consentaneum. Respiciendum igitur est diligenter ad id, quod superitis diximus vocari ut ci ρ quo partcs ille omnes ducuntur, conectunturque cum actione aborasti, praeterea facit, ut,quod prius dicendum sit,non dicatur postem re loco, locet etiam quomodo personis id, quod singulis coniten it,attribuamus;accomodateque ad naturam locorum, morum temporumque scribamus.singula liaec exe-plis probarem, si putare esse necesse sed facita omnia per se diiudicat ut unus litisque; qui attente voluerit legere,ac perpendere veterum scripta.
Secundo loco sequitur, quae a nonnullis in primo collocatur, illam ex duplici genere compositio, quo ex ordine Odyssea est ut quae di- ,, uersa ratione, partim ex praestantioribus personis, partim cx humilio-M ribus constet. huic sane primas tribuit theatralis imperitia . Quippe
M vates hanc auram sequuntur, componentes quidem ad vota spectato-M rum, caeterum Voluptas illa no Tragoediae, sed Comoediae propria est.
Dictum est ante duas esse sabularum costitutiones; alteram quidem simplicem, alteram vero duplicem. Simplex est,cum mutatio fit selicitatis in infelicitatem eo,quo estantὰ dictum,modo. Vel ut apertius dicam in qua persona,cuius actio exprimitur, ex selici si infelix. Duplex est,cu mutatio si partim infelicitatis in felicitatent,partim selicitatis in infelicitatem,non tamen in eadem persena,sed in diuersis; exempliana verδ affert ex Homeri Odyssea.Nec vero mirura nam ex Homeri poemate lioc ; Ili de quoque,& Margit sicuti declaratum est antea me copiose, desumpta est non tantum materies sed etiam sorma comoedis,& tragoediae;ex Marui te quissem, comoedie; ex Odysiea vero,et Iliade tragoediae; nam dramatice quoque scripsit Homerus , qu tenus patiebatur EpopCeia.Refert AElianus pictorem quendam,quamuis foeda, at vera tamen imitatione expressisse Homerum vomentem, coeteros autem poetas humistratos lambentes.'uas innueret peritus pictor,omnes poetas scribendi rationem, &artificium sumpsiste ex Homero Apud Homerum igitur in Odyssea Vlynes primo quidem infelicissimus,variisque malis conflictatus apparet; sed idem sublinem po malis felicissimus. Rursus Proci beati, at fluentesque delitiis ab initio exprimuntur: 1ident pollea miserrimi quod ab Vlyile perimuntur. Vlysses, si recte consideres, quidsbi voluerit in contextu Aristoteles,est 'Miis idest melior. proci autem χειρο r idest deteriores, seu peiores contrarius autem utrisque euenitis,ira Vlysses ex infelici si selix, Proci ex felicitate in miseria labuturi,verba Graeca sunt, tau Tinsis πιξιαν τοια. His Qvi, Quae neque intellexi neque apte vertit Paccius, cu ait quae diuersa ratione partim ex praestantioribus pers ms,partim ex humilioribus costat. Nam de
iis non loquitur in praesentia Arist. sicuti patet; debent igitur intelligi, sicuti nos expo- suunus,quae contrariu praeseserat euentu bonis; ac deterioribus.Talem constiti itione fibulae secutus est Sophocles in Electra nam illa g λύων est.Clytemnestra autem, &Aegisti uis tib. Cum igitur haec ita sese habeant quaestio erat inter antiquos.Vtra constitutio sibillae praestantior esset; simplex ne an duplex. Multi quidem existimabat duplicem esse simplici anteponendam.Sed ait Aristoteles nulla ratione hoc satis probari posse, praeter quam salsa quadam voluptate indoctae multitudinis & imperit tum quorundam specitatorum inscitia. Magis enim ii delectantur eiusmodi exitu, quia placidior est,ac minus terroris in se habet,et expletur animus si auitate quadam, quae ex ultione improborum, & felicitate bonorum percipitur. Haec suit ratio, qua olim adducit stat in hanc sententiam poetet,vt tales lictaberent tragoedias,quia specta