장음표시 사용
251쪽
sonae arripere actionem.atque,ut ait Aristoteles in contextu,ν se μοῦναVerum no i mere saepe a nobis dictum eli. v NAM v Nivs PER IONAE AC TiONL M. nam si quis circa unam pers nam versetur,no continuo laudandus, possunt enim unius pe
sonae plures, diuersae lite esse actiones, praeterea tam prolixe fortasse potest una aetio exprimi in Tragoedia,ut non concludatur periodo unius Solis, id quod est proprium omni u Dramat viii. Ideo in contextu volens haec significare Arist .au; debere nos imitari in hac re Euripidem, no Alschylum. Vterque horti Nioben fabulam scr:psit. sed
pere assimo , nam illa verba r- τω si 'tr aliter etiam possunt intelligi.Tertio enim die imitatio fieri potuit in scena; bidui vero iam praeteriti, fusta mentio seldm. V rum locus hic adnotandus est etiam alia de causa. Aeschylus in tragoedus scriben- tius in primis animi magnitudinem,& sortitudinem in Hemibus exprimere solebat, quare factum est, ut non faciat lugentes, ct eiulantes HerόM;sicuti caeteri poetae.Nioben igitur vehementer dolentem ob mortem filiorum cum vellet monil are ino illam quidem lugetem, aut flebiliter loquentem iaciti sed indentem iuxta tumulum filiorii, obuoluto capite, Idem expressit in Achille Axschylus,ut patet ex verbis, quae superius recitaui .Possunt haec conferri cum eo loco Ciceronis, tui est in Oratore ad Brutum,Vbi ait, pictorem quendam egregium,cum desperaret posse se penicillo summii Agamemnonis luctum imitari in mactatione Iphigeniae, put illius obuolutum pin-
ille.Quam rem paulo ante,cum loquereinurrita re et rin, retulimus. Veram de
his hactenus. Satis igitur constat Nioben Ahschylum scripsisse. Medeam ab eo quoque scriptam innuere videtur Aristoteles;sed id mihi non satis liquet ex Νllo alio veterum; qui id scriptum reliquerit. Nioben quoque scimus tragoediam a Sophocle scriptam,atque eam nominat Athenaeus libro quarto ubi loquitur OG Mi a sed iis , -
'φυγί . Qui igitur Oam haec est totius disputationis cΘncluso ac tionem tragicam eo 'modo,quo Epica solet,constituunt,vel . Wr Moisi inquit Aristoteles eo utens Uerbo, .
uod superius declarauimus idost explodutur; vel infeliciter, sineque laude certapi; certamen autem intelligit,de quo toties locuti cimus, trasi coi ii poetarum in schna contendentium de laude, &praestantia Dramatum. Ars luna scribit Quintili inus rudem in plerisque &imo postum suisse, ac propter id ab Atheniensbus pernusium,
ut posteriores poetae eius fabulas correctas in certamen deserrent, eoqus modo multos suisse coronatos. Plutarchus Laconem quendam refert libro Symposiac. octauo Cap.vm. cum Athenis spectasset tragicos poetas in theatro certantes, iiiisse illorumis diligentiam in re ludicra. Verba illius sunt haec.χάρι- ρ τοι το si λα. - Α'Mina Muria ,, ἀ venisti. in φαγωδῶ . ia r m, staress χοροῖ caris re ad j καλ- , rara ,, τ αμιλλα ,ουκ i σωφρονοῦ. Κῶ ra HU TH dor μυών et bus et, δε ι, ι πια οί, δει
,, Si quidem propter id unum cecidit Agathon. tametsi tum in peripem iii tum in simplicibus actionibus hi quidem suum mirabiliter propoγ' situm assequantur. Etenim tragicum, atque humanum est.
Agatho,cuius πιθοσ sabulam paulo ante nominauit,explosius fuit aliquando a spectatoribus,quod parum artificiose actionem tragicam constituisset,similemque et teci cset Epicae constitutioni; lua aetate vivebat Socrates, & Plato, floruit Athenis Assilio hac poeta tragicus,eaque ratione putarim ab Aristotele nominari,quod homine
252쪽
de facie perfamiliariter nosset, saepeque illius tragoediarum recitationi intersi sint. Eum Plato ficit loquentem in Conuiuio. erat autem insigni se a cornoris; multique illum deperibant. Hinc Plutarchus libro octavo SymposCap.viii. ubi quaerit,
air x is cir τὸ τυ rama Paulo possitis οἰ προσ mine; ris Axori οἰ πιή AP, linay, a m μα ἰγκύμ- Γ σίλα χαρπo,dc quae sequuntur. Veiam de A gathone ita Etenus; Nunc reliqua tersequor.Poliquam hoc exemplo probauit Aristoteles consti tutionem tragicam,li similis sit Epicae,vitiosam esse,neqne catis probari, ideoque reprehendendos esse veteres poetas,qui artificium hoc ignorarunt;hoc uno excepto, in aliis rebus egregios illos esse demonstrat,laudeque summa dignos;nam si, vel duplices,vel simplices fabulas sbi proposuissent scribendas ,praeclare operam suam in utroque genere ponebanti, peripetias,agnitiones, reliquaque omnia,quae in duplici fabula requiruntur, apte conficiebant;Suidas resert in Arscnylo, non usiam fuisse illum peripetiis sepe in ruis fabulis sed aliquanto post coep.sse poetas eiusnodi genere duplici D sabulamim uti,in quibus esset peripetia Verba illius sunt haec auτi Axcoici αδ et
quae simplices sunt, neq. peripetia liabeant,naquae cu peripetia fiunt,duplices vocari diximus ante. In fabulis,que simplices sunt sine peripeti qualis eli Aiax Soph. luali, Medea Euripidis,tunc summa cosequutatur poetae, cum perturbationibus referta constituunt actionem,ac c5miserabilem,ab omni parte luctum cientes,& comiserationeminam&hae fabulae artisciose quoq. videntur scriptae, μον δε--ο - λα an ον inia quit Arist. no discedu ni igitur ab actionis genere quae suapte natura tragica est.& c5 miserabilis;imo pe riti viδentur in diiudicia is rebus tragi cis,ct comiserabilibus, hoe Ioco ponit Aristoteles σλα, ρυπω, ο Γ ἰλιιeῆ.delia re fatis superius disputauimus; ,, E m ge tis οπιν ο ποος smquia et inelua A κατ- ῆ, ωα Σιγυρος. Ga ό --
is Cum sapiens, idemque prauus: veluti Sisyphus deceptus fuerit: siue
se sortis, idemque iniustus superatus, verisimile enim est,ut Agat laonasseis rit. quandoquidem multa praeter ipsum verisimile accidere, a verisi se mile non discrepat.
Ut apertius ostendat Aristoteles eos pnetas uno excepto artificio eonstituendς actionis tragiem, in reliquis este laudandos,nam & peripetias apte conficiunt; & perturbationes apte miscent in simplicibus sabulis. Praeterea perite diiudicant, quae personae ad tragoediam aptae snt, quaeue non aptae; Exempli gratia.Sapientem decipere dissici te est,quia omn ia dignoscit, ac praeuidet;mireque subodoratur technas aliorum. Ac
sapientem quidem decipere,qui probus sit,etiam si quis possit,nolit;quod si quis v
lit coneturque decipere,prorsus improbus,ac nefarius erit existimandus; neque commiserationem videas ex huiusmodi re cieri; sed indignationem potius, ct odium in improbum illum hominem .patet igitur modum hunc non satis esse aptum ad trasrediam Iam verb sapientem decipere, peritumque rerum humanaru hominem sic enim libentius verterim hoc loco eoo,quam sapientem,cum sapientia vix disiungia virtute positi si improbus siderit, ac crudelis,quales multi repertutunsumma laus est, quia ingeniosi tantum homines id emcereposse videntur,neque terrore caret fictum hoc, quia prouidentia Dei detrusus in insidias videtur; ut luat poenas suae improbitati s ;Nec non commiserationem in se habet, quia is,a quo deceptus est,antequam deciperet multa incomoda perpetiebatur. Exemplum totius huius narrationis sumi potest
x Electra Suhoclis. Improbus Aegisthiis,improba Clytemnestra,sed & hsq,& ille,
253쪽
' sapientes, peritique rerum humanarum, &callidi; mira qua dem techna, seu industria Orestis insidiis irretiti,truduntur ad necem, luuntque poenas sue improbitatis. Huiusnodi igitur pers nae aptis simae si int ad tragoediam; Veteres illi in deligendis his per- senis valde vigilantes erant, laudantur itaque ab Aristotele . Exemplum, quod ipse assert,est Sisyphi .de eo tragoediam scripsit olim Aeschylus, s Suidae credimus, qui inter illius fabulas,& hanc connumerat. Eodem modo censenda est apta ad tragoediam persena,quae fortitudine corporis sit praedita; sed lumina sit inicillitate,& crudelitate insignis, huius personae exemplum non apposuit Aristoteles, sed a nobis facile potest proferri. Huiusmodi videtur suis te Oenomaus, de quo fabulam multi apud Graecos scripserunt;postea apud Latinos quoque eiusnodi extitit fabula; nominat enim Cic. in Epistolis familiaribus ex vetusto quodam poeta. Demostheties in oratione et M s. - Du,calliditatem Arschinae volens signiscare, crudelitatis plenisisimam; illum Oenomaum voca ex tragoediis antiquorum sumpta appellatione, per similitudinem, sicuti& Cic.in Epistolis ad Atticum aliquata solet; Paridem, Menelaum appellare sub hac similitudine personarum traficarum, ciues Rom. qui cum illis scelere aliquo conserri
persenae sortes quidem,sed quae sertitudine corporis abutuntur ad necem mortali ii, aptissimae sunt ad tragoediam, cum ab aliquo victae inducuntur seccumbere, ac pr sterni Quod si actiones, euentaque vera fuerint,vi Sisyphi,& Oenomai; nihil dubitamus recipi poste,quia ita acciderunt. Iam vero si actio confingatur ex verisimili; taleiaque euentum excogitatura poeta; quod non acciderit,sed accidisse probabile sit; n minaque etiam personarum omnia ut in hoc genere si fabularum, quae ex verisimili singunt una poeta ipso suerint conficta ex probabili; nihilo minus debet recipi; nam si illae,quae ex veris actionibus ducuntur,fabulae eiusdem generis,quae circa talem versantur persena, qualem diximus, recipiuntur,cur etia non recipiantur he,que ex verisimili sent confictae versanturque circa persona,cui probabile est talia accidiste Agallion olim huiusmodi fictione nouarum fabularii vehementer videtur suille delectatus, ut etia se perius os edimus, cu loqueremur de illius tragoedia, quae inscribebatur Flos;Cu igitur aliquando reprehenderetur a non ullis poeta hic, quod in fingendis nouis fabulis recederet a verisimili; ita se excusabat; verisimile elle aliquado non ulla,imbmulta accidere praeter verisimile; ideoque sibi licere talia confingere. de hac eadem re copiosius meminit Aristoteles libro Rhetoricorum secundo sub finem, ubi de appas, rentibus Enthymematum locis agit,cum ait.ὸs A GTO G in ολου,-UM rad Αγί is λάγιαι tar ει σαρ fi Πνωτριττονατυ αννυου - ω, - δε τὸ παρὰ τὸ εἰκοσα, r civit uti παρὰ το ει in sera ia εἰκοσ, ixis, x in xosa . Argutule quidem ille,& ingeniose hoc protulit,sed danda est opera, ut si seri possit, circa veras actiones versemuri, Sin minus, nouas ex verisimili confingamus. Verisimile autem cum sit
id quod contingit;&lco tingentia alia rarὁ,alia saepe contingant, latius fuerit ea sequi, quae saepe cotingunt,magis enim probabilia si,nt, Sed & raro cotingentia poetis eo cedutur, ob hoc sortasse, quia admiratione asserui atque huc plane respiciebat Agallionis responsum illud,Tragica enim sunt, quae admirabilia videri possunt. ,, Καὶ - χρον A Gec Num βῆν τ ' νυμτ, α μοριον ειν πια oλου, αγροι
a Chori summam penes unum duntaxat ex histrionibus esse opor- f
,, tet,totiusque partem esse: uti autem concertationibus, non sicut apud
is Euripidem sed sicut apud Sophoclem.
Pergit iam diu institutam methodum tradere Aristo. scribendae tragoediae, cumri uerationem constituendae actiorum, conficiendorumque Episodiorum demonstra stet;
254쪽
quidque in actione vitandum,ac diligenter cauendum sit, postremo docuisset,iradit praeceptionem, quae pertinet ad Chori artificium,est autem huiusmodi. orti, tragicus ex multis constat, ut ante declarauimus; ambigere igitur aliquis potuisset; omnesve an unus tantum in Choro loquatur. Respondet Aristoteles uni tantum partes Chori esse mandandas.cum loquitur;quod non solum apud Sophoclem, et Euripide, in tragixdiis, sed etiam apud Aristophanem in comoedus, ubi plures erant in Choro persenae, actum se isse obseruari potest. Ego exempla appona. ut res liqv idius cognoscatur.ex Sophocle in Aiace. ubi Chorus ait alloquens I ccmessam,quasi unus.
Respondet Tecmessa, quas unum alloqueretur.sic. Tin. Ui-λκειν ἰς Aio: δαγοα φρονεῖν Aliquando tamen observo,quasi plures, alloqui quempiam solere Chorum. ut apud eundem Sophoclem in Aiace.
, ris, H - ηἰPm msaeri; Ait Tecmessa αν am. ex quo patet,quod volumus. Praeterea videre est summo artiscio Chorum aliquando in duas partes diuidi;& fieri duo ἐμ χορα.quae nihilo minus continent unius loqv enus personam, ut in Sophoclis
Alterum quoque est praeceptum in contextu, quod pertinet ad Chori artificium. huiusnoda. Oportet Chorum particulam esse totius, sic enim ait Aristoteles. io, ποῦ mi ολιυ. Debet vero locus hic ita intelligi. Si Chorus fuerit particula totius , erit quiddam coniumstum eum toto; Totum appello Drama, seu tragoediam, &fabulam. in Dramate collocutio fit inter personas;collocutio autem ex mutuis sermonibus,& responsionibus deducitur. Quotiescunque igitur de eadem re colloquetur cum aliis CGorus, erit particula totius.quotiescunque vero proseret aliquid,quod nosit coniunctum cum sermone mutuo aliarum personarum de eadem rcinon erit Chorus particula Dramatis,sed quiddam segregatum a fabula ; Oportet igitur Poetas sacere loquentem Chorum de iisdem rebus, de quibus colloquuntur reliquae personae in sabula.Tertium praeterea consequitur praeceptum, quo artificium Chori conficie di monstratur ab Aristotele. Oportet Chorum ita induci loquetem in fabulis, ut opi tuletur laborantibus . consilium dedi, operam polliceatur suam . Soletur lugentes, faueat bonis malos insectetur,ac reprehendat.Omnia haec Chori ossicia latissime perse quitur Horatius in Epistola ad Pisones. cum ait. Authoris partes Chorus. Et quae sequuntur. ' de hae enim re superius locuti etiam suimus;&in nostrarum Annotationsi lib.primo satis copiose,allatis ex Sophocle exemplis,declarauimus;cum ante nos omnes perpera illum locum fuissent interpretati. Vno verbo omnia complectitur Aristoteles. Muto. εἰ θω. quod habet hanc vim, ut quispiam in eadem relaboret. idem procuret, essi cereque
255쪽
M cereque studeat; & suam operam ad alios iuvandos conserat. NON s I C V T I apudax Euripidem.Sed sicuri Arvo Sophoclem.significauit his verbis Aristoteles, artificiosius Clioris attribuisse, id quod ipsorum est proprium . Sophoclem, quam Euripidem: nam opem praestare decet bonis, in pietate, & religione seruanda; non malis hominibus in aliquo scelere patrando. Sophocles in Aiace Chorum inducit c nulitonum euare incitum Aiaci, postea Tecmessae,& Teucro.Rursus in Electra Chorum videas, ipsi Electrae fauere, quae miserabiliter lugebat mortem Agamemnonis patris; & suam deflebat calamitatem.Non dissimili ratione Chorus,inordipodeTyranno,opem ipsi Regi pr stat in placandis Diis; & detegenda ea de Laii; sicuti monuerat Apollo. Euripides vero euomis ομενον quidem inaucit Chorum, sed no semper eo modo.nam in Iphigenia in Tauris,Iphigenia rogat;vt sileant,nequis resciret se exportaturam Deae simillacrum.mox illae pollicentur silentium.
Μ δωμ noemσών. Pollicetur Iphigenia se illas quoque nam Chorus ex Graecis costabat mulieribus ministris ipsius seruaturam sic.
Neque tamen seruat poste nam discedens illa cum Oreste,ipsas relinquit in Taurica regione. Hoc nisi fallor non admodum est artisciosum ;neque satis apte inducutur σι ν Gliora, cum deserantur postea.Apud eundem Eu ripidem in Oreste. Electra iurgiose compellat Chorum importune superuenientem.
- Reliquis vero concessa potius ea suat quae ad susceptam pertinentis fabulam: qu lim quae ad aliam Tragoediam, quapropter intercalarem concinunt. Huiusimodi sane rei initium primum ab Agathone sum- ,, ptum. Atqui quidnam di fieri inter canere, intercalare, locutionem uem illam, quae aliud ex alio nectit, integrumque Disodium p
256쪽
2 22 FRANC. ROBOR T. EXPLICAT.
Consequitur quartum praeceptum,quod dat Aristoteles, de artisicio Chori. Potui rset enim aliquis quaerere.Si una tantum personae Chori s rino mandandus est, quid reliqua: Chorus enim quindecim cotinet ageant in Theatro Respondet igitur Ari stoteles,oportere ipsas,no quidem ociosas elic, ac mutas in scena,turpe enim id estet aut parum decorum, sed aliquid proferre,quod ad actionem,fabulamque spectet.Videtur olim Gisse consuetudo in Choris tum tragicis,cum Comicis ,ut multa loqueretur praeter rem,aut Poetae expurgandi gratia,aut obtrectandi causa. Hunc igitur ino rem reprehendit Aristoteles,non enim decet Chorum loqui quidpiam, quod non sit eum fabula coniundium: Quid multis: hoc potissimum in Dramatibus est seruanduc quod saepe diximus ut partes inter se itinctae sint; & altera ex altera pendeat, nil ill-tiue sit, ut in vetere est adagio,x'-M. ,aut rq Dor. Ea,quq preter rem sunt, volens soniscare Aristoti appellat a r ι Ἀγαβα idest alterius tragi diae.quas ea,quae non ad fabulam.quae in manibus est,sed ad aliam spectant. Hoc vitium pulcherrime vit runt Sophocles,& Euripides, quatenus in iis, quae extant,perspici potest; Agathon Uioqucinam hunc primum auisorem suisse resert in contextu Aristoteles,a quo su xit consuetudo,ut Chorus caneret in Theatro idest; inserta, & coniuncta quaedam cum tota actione. exempla ubique sunt apud Sophoclem,& Euripidem. ubi Chorus concinitatam de cantu chori superius locuti se imus &loca cantilenis apta demostrauimus.aut igitur Deos precatur Chorus,Vt meliora dent, aut conqueritur,& lugent,eorum,quibus praesto est,calamitatem. Horatius Chori cantilenas prorsus M reiiciticum alti Nequid medios intercinat actus.nisi serte putes etiam Horatium fuisse locutum tantummodo de cantilenis, quae sunt praeter fabulam,neque coniungi in-tur cum actione; Sub hanc canendi cosuetudinem videtur magnopere probare Aristoteles, multum enim differt, aliquid canere ἐμολιμα . quod cuin fabula, & actionest coniunctum;aut narrationem aliquam in medium afferre,que ad fabulam non spectet neque eidem etiam semier insistere, sed quod multo magii est reprehendendia ab ea in aliam quadam longe diuersiam excurrere,& Episiodium inserere sermonem se Nim. ἰπυρδιον ολer,cum ait Aristoteles, sumit pro eo,quod est extra fabulam, & adactionem no spectat;sed est aliunde intensum.quo modo etiam superius fabulas vocabat Episodicas; quas dicebat esse deteriores. Hoc igitur diligenter est aduertendum neci iis serte aliter intelligendum putaret locum hunc.nam et Paccius in eo vertendo multis modis lapsius est; quo enim spectat illa interrogatio aut quid sibi vult hoe loco illud ira TtR CALARE; nam alio modo i ta ira protulit Aristoteles; non igitur dix ctionis vim percepi neque expresiit Paccius. Debent vero omnia ita verti. Reliqui sa' vero persenis,qui in Choro fiunt, ea una excepta,quae loquens inducitur; attributituris potius ea, tuae ad sabulae actionein peltinent cantuat enim quaedam. quae fabulae sentio inserta,& cum tota actione coniuncta,quod primum excogitauit Agathon. Et me quidpiam differre videtur, si quis coniuncta cum actione canentem faciat chorum; aut proserentem narrationem aliquam prolixam, quae diuersas habeat, ac di crepantes partes, totaque si Epis odica. is misero G τ α ν κιρκ Θροπι, Mi μν-αQὶ λενις ς δεο ata tenus.
M Iam vero cum de his omnibus dixerimus. reliquu est, ut de Dictis
sa ne,atque Sententia agamus. Hactenus Aristoteles locutus est de praeclara illa methodo, quam seruare oportet poetam in scribendis tragoediis; Si enim eo ordine, quo declarat si est,progressus sue rit;omnia apte,miroque artificio persequetuta, atque nihil ipsium subterfugiet, quod reprehendi ab ullo possit: id quod saepe contingit iis, qui sine ulla methodo ad seri bendum se conserunt; consese lite omnia tractant. Apponit igitur post dis pii latione hanc Epilogum,qui non quide hanc nam haec a caeteris fluxit sed eam,unde suxit, D complectitur; ait enim. Hactenus de sabula, Moribusque locuti fuimiis;enarrataimus - ,,que,quicquia ad duas has parιοι videbatur spectare. Nunc reliquum est,ut alias duas ti . . T partes
257쪽
si Tametsi de sententia in iis,quos de Rhetorica scripsimus libris: viis quod eius viae & rationis magis proprium sit disseruimus. Ad senten-
,, tia ea omnia pertinent, Ouaecunque oratione adstruere oportet. cuius D partes erunt ostendere,soluere, perturbationes praeparare sicuti mise,, ricordiam timorem,iram,Caeteraque huius generis: adhaec, exagges, rare,ac diminuere. Pars tragoediae tertia ut dictum siti superius est sh NTΕΜria; quam Aristoteles caeterique omnes Rhetores Graeci Anam vocant: de hac igitur erat dicendu sed quia in Rhetoricis satis copiose de ea disputatum fuit ad illam enim facultatem in primis
spectat de ea disserere no est necestie rursus eadem repetere.ex hoc loco licet cognoscere Poeticen sequi Rhetoricen, posterioreque loco esse collocandam; Rursus,i h torices magis elle proprium considerare dis . - τλόγαν quam poetices.nam Rhetorice, exprimit sermonem naturalem nobis a natura tributum;Poetice autem a Rhetorice expressum sermonem sumens numerisque includens profert; similemque Rhetorico efficere conatur.Sententiarum in primis curam suscipit apte effingendarum Rhetorica facultas, ut pro dignitate rerum loqui doceat.Sententiae graues,suavesque ex cogitari debet;Simulque vinciri,& explemalioqui instar fuerit oratio antiquissimae illius picturae paucorum colorum; Neque satis est sententiam proferre;in conesus ne quoque & numero sententiae elaborandum est.Summum vitium in sententiis leuitas est. requirunt enim pondus,& grauitatem;pondus aute in iis fuerit; si res apte exprimant,multaque simul complectuntur. Ad sententiam vero pertinent, omnia,quae proferuntur aliquid significandi, probandi, refellendi'ue gratia. Hinc Hermogenes , sub initium se e libri primi σμων ait. α in τοὶ λ μ αγαντzχει παντ- bis; is ελασ Mὰ μάθω i 'rta iamin, u Mia a Mi. o M. Verum quoniam de his rebus superius multa locuti suimus;non videtur necessse,ut plura addamus.Plutarchus multum operae ponit in sententiis Homeri perpendendis,illarumque siguris explicandis. A L; A δὶα παὶ ου is ει--ἰων ni Mil ποῖα - , Μ π in o. a. &quae sequuntur. Nunquam enim sere poetae nudas, aut simplices sententias profersit; sed semper aliquo habitu indutas.&,ut Graeci dicunt, ital μίαν. de his qui volet, legat Quintilianum iceronem multis in locis, aliosque quamplurimos. Verba ego quaedam tantlim Ciceronis apponam ex eo libro,nui inscribitur Oratori,ex quibus cognoscas Demosthenem ideo peritissimum oratorem habitum a veteribus, quod miro quodam artificio sententias tractauit. Sed sententiarum ornamenta maiora sunt, ' quibut quia se uelisit me Demosthenes utitur,sunt qui putent iccirco eius eloquentiam maxime esse laudabilem. Et vero nullus sere ab eo locus sine quadam conso tione sentetiae edicituri nec quicquam est aliud dicere,nisi omnes, aut certe plerasque aliqua specie illuminare sententias; Partes,seu osticia sententiarum Aristoteles in co-
textu ait esse lumq. haec.Demonstrare.Soluere. Perturbationes ciere. Augere. Manuere. Obscura demonstrantur,contraria,& repugnantia soluuntur. Perturbatio ad animos auditora resertur.exilia,& tenuia augentur.Magna& grandia minuuntur. Haec
258쪽
ta sunt. Aristoteles libro Rhetoricorum secundo; locos firmandi,& soluendi Enthymemata docuit; multisque poetarum exemplis allatis sitam omnem disputationem coprobauit quod scilicet nihilo minus his omnibus ututur Poete,quamoratores .Quatenus vero Aristoteles in contextu ait, ad sententiam pertinere V παξ. παραρο in , - m ἔρν,ερ οἰώ, rix ο - τοι sit. eiusdem alter locus considerandus est. libro pri-M mo Rhetoricorum, ubi ait. ἰτὼ AH risibas τουτά cim cum te licti a Nise nἱλκω. - Gua G., δε- μίου, α που λω ,-N λ, m 7M , - ζιτω--9 U mala. V τι, , ἰκοει ni ἐσου ταθῖν, - ποιον ΤΑ- oi et lasen , καὶ . & quae sequunturi docet enim illic Aristoteles multas rationes, quae rem facilius probant, duci a natura perturbationum. Has quidem Orator comouere studet, ut facilius persuadeat. Nam, ut ait ,, Amistoteles ibidem,oux u αποδί ηας κρίσier rarra is,M ,κπιχα cirres , MMDub,9M stinisTss. Poeta vero, ut sinem suum ast equatur, qui est impellere hominum animos in diuersas perturbationes, qualiscunque fuerit rerum subiectarum, quas tr
ctat & imitatur materies; Cicero totum hoc mihi politissime videtur protulisse in ,, eo libro, qui inscribitur Oratori,cum ait. Duo sunt quae bene tractata ab oratore
admirabilem eloquentiam faciant, quorum alterum est, quod Graeci . ων vocant, se ad naturas,& ad mores, & ad omnem vitae consuetudinem accommodatum. Ait rum quod iidem παλ, ον nominant quo perturbantur animi, & concitantur. in quo uno regnat oratio; illud superius come, iucundum, ad beneuolentiam conci- ,, liandam paratum. Hoc vehemens,incensium, incitatum,quo caulae eripiuntur,quod
cum rapide fertur, sustineri nullo pacto potest. Auerroes in sua paraphrasi locum
hunc Aristotelis ita explicat. Sermones quibus perturbationes mouentur, magis , proprii sunt Rhetorices, quam Poetices; Perturbationes autem animi . quae m Dentur per sermonem Rhetoricum,& Poeticum sunt metus,ira, amor, odium, sau- , dium,& dolori,& caetera,quae hominum animis accidunt; quae enumerata sunt in libris Rhetoricorum. Et quemadmodu sermones Rhetorici tales excitant affectiones,, sua vi; sic apparatus histrionum, suo persenam aliquam representat,& vox,&sestus; ,, quasi praesentes res obiiciatur oculis spectatorum, tales cient perturbationes. Ex quibus Averrois verbis licet perspicere,quantum intersit inter hunc & illum modii in uendi allectiones,quaque id ratione essiciat poeta,& qua itidem orator. Postremo iudi, ibi verba in contextu perpendenda; MMb stiγρατ, ha ροτ. . Nam sententiarum in oratione duo haec maxima sunt ossicia; augere rem,& minuere.Aristoteles hiati. Rhe- ,, torieorum sub finem de his ait. τοa Iis, Mu larem n- a b π, το δώω, o b μγα ἔ - an αγαθον, ἔκπιον δΛ-,; αμον, Uu et J αVisitaῆν. eodena loco plurima le,, si possunt de ratione soluendi argumentationes. ubi ait. Ub A Adaiis inὶ M., si τεὰ, ὲ5δὶ λύειν οῦ Glio Uxtat M. ἔ ασα M. γαὼθ . reliqua, qui volet,ibi leget copiose;nam non sine causa dixit Aristoteles; haec ad Rhetoricen spectare, inde igitur sunt sumenda,& reserenda ad Poeticen,sicuti ipse monet. 11.Cicero in Oratore.rem Iotam hanc docte animaduertit . ait enim, quatenus ad augendi, & minuendi ossicia se spectat. Augendis vero rebus,& contra abiiciedis nihil est, quod non perficere possitis oratio,quod & inter media argumenta faciedum est, quotiescunque dabitur vel am- plificanai,vel minuendi locus;&pene infinite in perorando.
Constat autem supra dictarum partium rebus accommodata asser re oportere ae nil videlicet vel miserabilia,vel grauia,vel mira, vel ve- risimilia astruenda sunt.
V Pulcherrimum dat hoc loco praeceptum Aristoteles, quod fiammo studio, curaque
seruari oportet ab eo qui poemata scribit;Cum sententiarum pondere resertam in primis oporteat esse tragoediam; Sentcnti que diuersae sint pro materie rerum,de quibus Uitur; poetam necesse est respicere ad naturam rerum; ut ex iis eliciat aptas sentenistia a
259쪽
12stias,quibus omnia explicet venuste,ornate,& accommodate. Non disiimile vero est, quod ab Aristo. traditur hoc loco, ab iis,quae si perius declarata suerunt ; ubi dictum est,sententiam explicare, ea,quae insunt in rebus,&ipsis conueniunt, hoc est V Mors,
2 G visis. I. Cum igitur sententiarum ossicia sint quinque, ut expositimus paulo
ante,Soluere, perturbare,augere, imminuere, probare;haec omnia sciendum est commode duci ex vi,& natura ipsarum rerum; quarum sit imitatio, In tragoedia de ea enim in praesentia loquimur) commiserationem, terroremque concitare oportet; at concitari liaec non possunt, nisi res fuerint commi serabiles,& horribiles, fiunt autem huiusmodi,si aptis sententiis exprimantur.Quod autem a rebus sententiae ducantur probat Aristoteles de trobationibus loquens libro secundo Rhetoricorum, cum ait, si R τον siti is M οὐ δεῖ λδι, 6 eu γῆ ο ελι πι ἶδεω eum Q G,cir. συ - ,, οιν, προπιον κα τούτου εχ hoc λram ροῖὼ ἔ Σαν M,;-ουδ-σ αν 'χοι σ-- is. Dilisenter perpendenda illa verba ειτε πολι ιικῶ συλλογισμῶ,ciri λαω ν: nam syllogismus quid aliud est, quam Maena; aut qiiiddai, r. per eam enim ratiocinamur,& id,quod ex ratiocinatione colligimus; vere sententia potest appellari. Rursus rati cinatio diuersi est,quia alia ciuilis & oratoria sic enim voco,quem appellauit Arist.
rara lικον συ γα μν)na orator cii versetur circa res ciuiles,& urbanas; tum oratio ipsius
omnis,tum ratiocinatio ciuilis,ac politica votatur; Alia philosophica, quatenus eius modi disputationes complecititur,quae ad Philosophos pertinent;Alia Astronomica, Alia Geometrica, Alia Musica,Alia Poetica, pro diuerstate rerii, quas cotineti, innuit igitur Aristot.ex subiectis rebus enasci diuersas ratiocinationes, & sententias; quas nemo unqua proferre poterit, nisi res ipsas, unde elici utur, habeat in promptu. At rite idipsum fine apertissima ratione demonstratur.Quis enim in Atheniensium curia ; si
consultatio sat de bello gerendo satis apte suadere possit illis bellum e ne serendum,s non habuerit copias ipsorum,& vectigalia,ciuitatisque totius Vires perspectas; socios, ederatos,vectigales populos no norit, quorum praesidio firmiores esse possint Quis rursus satis comode,& ornate illos laudare poterit, qui nesciat, quot praeclaros ciues,& Imperatores ea tulerit respublica,quot praelia prospere ges erint,Si ignorent Salaminiana,Marathoniamque pugnam Nimirum enim res sunt,quae dicentibus sententias,argumentationes,verba etiam ipsa suppeditant. Ait igitur Aristoteles eodem M libro secundo Rhetoricorum, paulo post . G σπασον ι bi vici δικουν α οπαIII Marior,
mittendum, Aristotelem in contextu enumerare quatuor, tuae continent. Argumentationes seu sentetias ductas ex rebus traficis,sunt autem haec. Commiserabilia; Horribilia: Magna; Verisimilia; quae s singillatim consderes, videas apte ab Aristo. posta; quia ad tragoediam pertinent. Commiserationem, ac terrorem iam diximus in eo moueri oportere grandem praeterea,ac maiestatis plenam orationem esse oportet tragicam. Hinc Horatius eam cum matrona comparat,tum propter grauitatem, tam propter verecudiam sermonis, cum ait ad Pisiones scribens. ,, Effutire leues indigna tragoedia versus,M Vt sestis matrona moueri iussa diebus,, Intererit satyris paulum pudibunda protervis. Non quidem,quod humilia quandoque non proferat tragoedia, nam idest paulo ante declaratum aliquando fieri necesse esse, & Horatius idem. D Et tragicus plerumque dolet sermone pedestri, se Telephus,& Peleus,cum pauper,& exul uterque, o, Proiicit ampullas,& sesquipedalia verba.
Qi iam uis fortasse alia de causa. Sed magna, & grandia proprie tragoediae competunt;
260쪽
' In quibus tamen liarc laabenda distinctio est: quod aliqua quidem,
V nullo doctrinae adminiculo apparere necesse est: aliqua vero sermone ' ipso dicentem praeparari, ac vi etiam sermonis euenire . Quod enim ' dicentis munus esset: si no quide sermonis vi, grata esse viderentur
obiicere se potui stet aliquis hoc loco Aristoteli,mirarique;cur dixerit in tragoedia quatuor illa conandum este conscere sententi is, & orMione, quali vero res per se non sint tragice adeo commiserabiles,et horribiles, ut satis magnum iniicere terrore posisint, & commiserationem excitare. Respondet Aristoteles diligenter omnia esse perpendenda;nam aliquando res eiusmodi sunt,ut sine ullo sententiai si pondere satis fraues sint; atque,vel si leuiter proserantur sne ullo ornatu,& artificio possint vehementer mouere auditorum animos.Aliquando autem eiusmodi,ut nisi audatur sentiarum pondus,atque ornatuς, vix seriant aures audientium, in his igitur multum operae ponendii est;hic enim dicentis artificiu apparet,hic perspicitur;quantu scribendo valeat ingeniosus poeta,hic deniq.summus est labor,res leues, addito sententiam pondere, graues esscet e paruas extollere;languentes excitare; repentes humi eveherelarum uestis achictuosis,luctu maeroremq. adiungere; tuae enim aut qualis esset scribetis aut dicentis virtus,& artificium;si res suapte natura graues,lucundae luctuosae,&Rrandes apparerent,non peritia & ingenio ipsius; qui aut loquitur,aut scribit ' Sermo de Diis,de religione,de templis,de Coelo,per se grandis,grauisque est ut ait Hermo,, genes neque multum scribentis eget artificio.Haec sapientia inq iit Cic. in Oratore si maxim) adhibenda est eloquenti, ut si temporum pers narumque moderatori, nam se nec semper,nec apud omnes nec pro omnibus nec de omnibus eode modo dicenduse arbitror. Is igitur erit eloquens,qui ad id,quodcunque decebit,poterit accommodare M orationem , quod cum statuerit,ium ut quidq. erit dicendum ita dicet; nec satura ,, ieiu ne,nec si a ndia minute,nee item cotra, sed erit rebus ipss par, & aequalis oratio; Idem Hermogenes ubi loquitur 9M Αλα ait tunc maxime intermiscenda elle so mam illam loquendi;cum oratio per se exilis est;ac nimium subtilis;& paulo post Aristoti ipse in hoc libro,monet oportere scribentes poemata an primis elaborare εἰ τῆσἀοψ. idest, cum rem per se ociosam,& no satis Ornatam animaduertent, tunc enim conandum est, plurim si decoris,& vis in oratione inserere,quod tum ex verbis, tum ex sententiis summo artiseio excogitatis facile fit.Gm, im Mira cum ait Aristoteles in contextu,sensus est, nonnulla sunt,quae etiam sine oratione, et vi sententiarum,quibus exprimunt,videri possunt grandia,atrocia, commiserabilia. Praeterea adnotanda illa verba Hἰ παρὰ πυλο ανγmos,idest iuxta ipsum sermonem seri, si ad verbum v lueris referre. Eodem modo locutus est Aristoteles libro secundo Rhetoricorum,ubi
, , πιι αρὰ U- λ γχοπι σπιυν,νά- ci. hoc est subterfugiens sermone qui penes secundumque ipsas res est. Idem paulo post in eo praeclaro loco, ue innuit Cic. in Oratore cum ait in eo no esse positas Graeciae sortunas. πm δε ταρα πιτο ἡγο