장음표시 사용
81쪽
MOR hs, P ΑΒ vLA M. Hoc declarat Aristoteles, cum ait. M)λMis dii τῖν, καὶ P . - pi is, Usa, in λω, α AH- Iam vero siquis adhuc quaerati, cii sint tragoediae pasD tes sex. quae nam omnium sit maxima;&in primis necessaria. Respondet Aristotele, facile hoc poste cognosci. Sed notandum hoc loco Aristotelem iam redigere ad mea thodum componentem ea, quae inuenit per methodum resellietem; ut singula postea ex ordine naturae desiniat,& explicet. Verum redeo ad priora. Ea secundum ordinem naturae praecedunt, quae maxima si int,& valde necessaria.Ateiusmodi est rAhvLAEa igitur inter partes maxima est,& omnium maxime neces laria. Quod autem p A-nvL A maxima sit, multis probat rationibus. Prima estasne ducta. sic. Finis in omni re maximum quiddam est, utpote ad quem omnia reseruntur, & cuius gratia omnia sunt. Finis in tragica imitatione est actio, nam tra odia imitatur actiones ; Fabula vero continet actiones, ergo Fabula finis est,& omnium maximum in tragoedia. Obiiciat se hoc loco aliquis, & dicat. Finem tragoediae non esse imitari aetiones; sed homines ipsisf;sicuti patet; sed respondendum putarim; tragoediam quidem imitari homines, sed non,quatenus homines tantummodo fiant; sed quaiciatis hominos agentes. Rursus dicat quispiam paulo acutior. Non videtur tragoediae finis esse, imitari actiones, sed vitam,felicitatem,& infelicitatem hominum potius exprimere. Huic quoque respondendum;Vitam,atque felicitatem hominum exactionibus pendere;& ut ut aliquis,vel honesta, vel turpia egerit; vocari aut selicem, alit infelicem. Tertio loco alius occurat dicatque; Finem tragoediae non es le imitari actiones, scd mores laominum; eos enim ubique exprimere conatur ,& huic ita responsum velim, in tragoedia qui dem exprimi mores, sed non perse; sed per actiones nain ex his dignoscuntur post ei mores, quales sint.At non hoc inprimis conatur efficere tragaedia; ut mores exprima , sed imitetur homines agentes;& ideo felices aut infelices. Finis enim ut Aristoteles ait in contextu ἱκ retara tλλα πρ π idest non est qualitas, sed actio,nam si finis in V tragoedia esset mi ; exprimeret nihil aliud, praeter habitum; nam habitus qualit s ' est. Sed habitus per se separatim exprimi non possiunt; exprimuntur igitu r per acti nes ; ex quo patet in tragoedia finem esse imitari actiones; non habitum, aut mores. Probatur vero huiusinodi conclusum, sic. In tragoedia habemus perspicere hominem aut selicem, aut infelicem At selicitas & infelicitas ex aetione pendet; nam pro actio nu genere homines aut felices,aut infelices vocatum,n5 aute ex moribus,na hi faciut, ut homines vel tales,vel tales appellentur; exempli causa;a iustitia i ullus ,a temper an tia temperatus,. I fortitudine sortis. Sed adhuc apertius locus hic declarari potest;x lebat Aristoteles ex ordine primo, qui naturam sequitur, constituere ordinem inter sex tragoediae partes,ut eo constatuto, de lingulis deinceps loqueretur sicuti sacit. Sed in constituenuo ordine videbatur ambiguum; an primo loco essent collocandi mores, an Fabula; quae ipsam actionem cotinet. Sic enim potuisset aliquis insurgens in Aiast. Κntelia dicere; Mores primu locu inter Partes tragoedie obtinet,quia ex moribus actiones prosciscuntur.Vt igitur tolleret ambiguitate hanc,ait, Fine in tragoedia,quod superius in definitione est declaratum, este imitari actione, vita, felicitate,sseu infelicitata hominu. Notandu veQ, ut etia ante diximus, tragoediae imitatione duplici modo cooderari; aut quatenus scenica est,& ab histrionibus agitur,aut quatenus a poeta sit scribente. Si quatenus a scribente poeta intelligas, dicimus primariu in tragoedia sne esto imitari,habitu animi,& mores nominum per oratione scriptam; ex qua description ς homines cerni possitiit an felices,an verὁ infelices stat Si quatenus histrio agens eam refert, sumas. nam sic semper,dum de ea loquitur Aristoteles,accipit. dicimus maximum ac potissimum snem esse ipsam actionem, ex qua homines diiudicantur aut solices,u ut infelices In scriptione & imitatione poetaru talis ordo constituitur, si naturam sequaris. Mo REI, ex quibus p ELI C iτ A s , aut INrELI cITA s. In actione vero scenica recitati si histrionii, huius odi. ACTIO. ex qua pEL i CiT As . aut IN
νEL 1 Ci T A s. Sed ille est maximus finis in tragoedia,qui proxime per se,& statim ac, ut vulgo ait int, immediate exprimit felicitate,& infelicitatem; sed si tragoedis imitatio
accipiatur, ut agitur in scena icuti semper Aristotelis accipit, proxime,& impaedi I
82쪽
exprimit felicitatem,seu infelicitatem ipsa adi io. Colligitur ergo in hunc modum res tota.Finis tragoediae est exprimere homines aut felices,aut infelices ergo in tragoedia sinis est ipsa actio non mores, nam hi exprimul homines,vel tales,vel tales no aute selices aut infelices; quod tragcedia sibi proponit semper faciendii in sua imitatione. Aene quis iniiceret scrupulu,qiiod superius diximus poetam exprimere mores,nsi actione ita intelligi volumus;quod poeta, dum scribit.respicit ad mores,di homines vel ex hol una,vel ex illorum morum formula describit;Non enim me latet, poetam tragicuDramaticescribere, & homines inducere agentes,atque ideo poetam dici posse, exprimere actiones,& i es.Sed actio non cernitur in oratione muta tam aperte, quam in actione scenica;& si aliquis legens sermonem a poeta scriptum sub sorma dramatica; videtur sibi intueri quodammodo homines agentes , ex quo consequitur ipsum poetam imitari actionem; sed occultiore quada ratione;scriptione scilicet dramatica. Haec quae hactenus a me declarata sunt, eliciuntur ex his verbis Aristotel is. M M 0 πν Α τοwmν nἰνήτ ne uec ανα-Mς .; γέν τε γωλαμ ιAMςmνουκ αἰ-
M Horum vero maximum est, rerum constitutio:cum non hominum se imitatio si Tragoedia, sed actionis, atque vitae, tum felicitatis, infeliciis talisve . Quippe selicitas ab actione pendet, finisque ipse, actio quae- dam est, non qualitas. Aliqui verb per mores fiunt tales, at per ipsas ,, actiones, sane felices vel infelices. Non ergo ut imitentur mores, in se actione versantur: sed per actiones mores complectuntur . Quaprosi pter actiones , ct fabula, Tragoediae finis esse dicuntur.
,, Omnium autem maximum, finis est, etenim sine actione Tragoedia si quidem fieri non potest: sine moribus potest, siquidem iuniorum nuis paucae morti expertes inueniuntur. Tum poetarum plerici tales om- nino sunt: ut etiam ex pictoribus Zeuxim li Polygnoto disset re diciis mus. Polygnotus enim morti optimus expressor fuit: coirὶ Zeuxidis si pictura mores minimh referre videbatur.
Innuit Aristoteles eum indicandam es le verum,ultimsique finem.Ad quem omnia reseramur alia.Eiusmodi verὁ esse fabulam,seu actionem; nam caetera eo respiciunt, mores etiam ipsi nam mores non exprimit tragoedia,nisi propter actionem, S sabulam. His declaratis.Consequitur secunda ratio,per quam probat primo loco tabulam
83쪽
di, constitui debere,non autem mores. Est autem haec. i LLv o. Maximum debet ita dies 33 ri,ct primariu ,sine quo caetera constare non pollunt. At fibula, cum sit sinis tra e-diae,est eiusmodi censenda; non autem mores;est igitur omnium partium prima, ac maxima.Quod eiusmodi sit,probat hac ratione. Sine moribus tragoedia constare potest; sine fabula autem & actione non potest. Quod sine moribus constet, nam hoc erat probandum probat adhuc. Sic. Ai sy, et rκ σν γ raro di ista, Asb A . θί- γάσα, πιαν. medri Q στλιου η si grata Minio et θα ς το ἰυaλα. Probationis summa est.Recentiorum poetarum tragoediar sere omnes carent moribus; &tamen tragoediarum numero censentur. Nunc videndum breuiter, quid per MORE 1 Aristoteles intelligat in tragoedia,& quae nam morata,quae vero non morata dicatur. DOREς paulo ante ita det niuit Aristoteles. P. sunt x 'οῦ motas' btiis V paelici objetro ino. Is . Nec multo post his verbis & apertius; λὶ δ vir ττω - ο δ λῶ ita V et erudi , ότας iis εἰ ob AAὶ προωρῶ γ, .cri μο λί - et it ἱκ χου . in ἰνδι MU MNI. Est autem n t up r in hominibus electio a recentioribus vocata, quae facit, ut
hoc eligant,vel illud sugiant.de hae saepe mentio sit in Ethicis,& in ipta statim initio Libri primi, ab Aristotele . est enim veluti sundamentum quodda, seu sons omniu
τάγαθον, τί, I P . Orationem igitur moratam intelligit Aristoteles,in qua apparet expressa illa etro iri a r.Aristoteles quoque I .ibro Rhetoricorum tertio, uni d e narratione loquitur, ait.Narrationem debere ei se valde moratam, & resertam affectio nibus animi diuersis, id autem esse sicile factu, quid sit illud quod moratam esticiat
orationem. Patet verb Mathematicorum orationem non esse moratam,qraia cum in
ea non insit τὸ ου , ,α, nullam potest prae se ferre et x Fra. Oi alio quoque demonstratoria se Molis intelligo & Enthymematibus contexta crebris,quali Vtutur oratores .Morata autem oratio ut eodem loco tradit Aristoteles conficitur ex iis rebus, ' quae hominum mores consequi solent,ut si dicas. Ille ambulans vociferatur. His enim verbis significatur homo audax,&agrestis. Morata quoque oratio ei in qua aliquis aut ratione,aut cupiditate ductus exprimit 3 3vt si dicas, aut potius exprimas aliquem lacri causa omnia agentem; illum Veib honestatis gratia. Morata praeterea oratio est, cum in narratione signa aliqua omnibus nota asserunturi, ut, ore personabat; in ton bat,voce minitabatur, manus concutiebat, nam hoc exemptu refert ex Azschine Aristoteles Lib.tertio Rhetor. Vel cum clam aliquid signiscamus, exempli causa, si dicas illum expalluisse, hunc rubore suffusum . Poemata igitur,in quibus talis oratio est, quae mores exprimat diuerserum hominum, morata dicuntur; in quibus vero non inest,ea non sunt morata dicenda. Mores in poemate,ut apte exprimantur,quatuor se uada sunt. Sed de his postea suo loco copiose. Dionysius Halicarnasseus in sitis Rhet. reprehendit tum eos, qui orationem moratam non conficiunt; tum eos, qui mores non apte miscent,& inspergunt orationi, Eis verbis. s si ἰ i αμο εο τοὐσ λλοπ τα- M ta , οἰόμίνει τοῦ πραγμα - ω, τ, αγο α, ο A π αἰ- ἰου 23 ρειοι. ει , - 9 ἡῖ νύ i ν ἡ απα--σixes , & quae sequuntur. Paulopoli Idem ait. ἀγοδιυ εἰσὶ τυ ντορ δύο ἱῶ H JGόῶχουσ .s: ἀν Προσ A Wἔθοπ αὶ κυρίτιρω,κά - . sis, α ρητο μον ο si uis His&ὶ, ἡ δε λεια α An ii Mωεισχοραγ- . Haec ille quamuis scripserit de Rhetorica facultate loquens; pollunt tamen etiam poetis magno ustii esse,& sia
milia plane sunt iis, quae ab Aristotele dicuntur hoc loco, quod vero prolatum cst de
poetis quorum alii morata,alii non morata scribunt poemata, pr5bat exemplo pi i rum Teuxidis, & Polygnoti, ait enim πολυγνο σαγEI, , , - a Vertit Paccius. Optimus morum fuit expresser.Sed est sensus. Exprimebat Polygnotus mores bonorum virorum; nam pictores,& proborum,& improborum mores exprimunt.Zeuxidis pictura ἐδἰν inquit ci θω nam exrrimebat quide imagines hominum,sed nulla in iis apparebat παυρσια Aristoteles Libro octauo Politicorum Polygnotum vehementer probat;eiusque tabulas spectari vult a bene institutis adolescentibus, quὐd incitaret ad virtute. Paussenis vero imagines reprehedit; his verbis. i. Uῶ παίσμοσλωρῶ τοὐσ ,r π a γλ ἐν ἡ ἶσ α r da των α γαλ μ d i ta ira ta
84쪽
Si quis praetera ordine moratos sermones, dictiones, sententias que αγ bene formatas asserat, non quidem penitus negocium, quod est ipsius Tragoediae proprium assequitur. id quod illa tragoedia multo melius: prae sterit, quae talibus utetur, perinde ac secundo loco necessiriis: di, cum iam fabulam rerumque contextum habuerit.
Consequitur alia ratio,per quam probat, neque mores,neque reliquas partes constituere polle tragoediam,ex qua re quiuis cognoscere potest, illis in laac metiaodo no esse in gnandum primu locum Hac,sicuti diximus, probatione videtur explicare Aristoteles, sabulam non modo anteponendam M o R i B v s, sed etiam aliis partibns λεἱ , δαο e , sic autem sese habet. Ea maiora sunt, priora, ac potiora censenda; quae mai rem habent vim, ac facultatem consciendi id, quod est proprium tragoediae. Fabula vero hoc magis potest efficere, quam aut i ta Dra, aut λ tu; haec igitur primo loco iure est collocancia: uod possit hoc efficere, adhuc tali argumentatione demonstratur. Quamuis aliquis utatur oratione longa bene morata; ui texatque Uer δ ρ.ra, ct λιμο valde expolitas,atque exornatas non tamen consecurit, quod est tragoediae proprium. Sed rursus, si quis diuersa utens ratione, fabulam egregie componat, & argumentum rerum, & aetionum apte constituat, etiam si aliae partes abunde non fuerint compi tae,magis hic videbitur consecisse, quam prior ille, quod est tragoediae proprium m nus. Ex his sacile perspici potest,quantum Aristoteles tribuat fasulae,seu argumento, is no dissimili ratione libro tertio Rhet.ad Theod. ait λ fi 3lus poste in oratione cocin
κ1ν,οἱ retata, V s A ut 9 ci K Verba illa.. ναῖ λι οπ του o ver tit Paccius, quae talibus utetur,perinde ac secudo loco neces lariis. Sed Aristotelis haec ' est verborum sententia: ea trag aedia, quae utetur his magis aliquanto desectis; seu, in qua parcius appositae fuerint reliquae partes, modo habeat aptam Pin.ντῶ π urnix I; erit tamen tragoedia. ex quo satis patet,potissima,pi imariamque partem tragoediae esse sabulam. ροῦσα votat Aristoteles longa narrationem alicuius rei Lucianus in Menappo quoque cum ait.t istia μορον ἡ λεγαν, σέ τί et e ἐνουρν.. LAO appellat Aristoteles,quam Aristides in libro λογου πολι bκου, & Hermogenes in libro πM. Diali apa pellat ora ilis. μόν vero x γγ λ r. his verbis autem utitur Aristides: M ob re
a, ut ἰ nisi si . Rursus adnotandum,cum in contextu, ait ι μύω, - ea ad προ iam ronam. σAriae ἔπραγματο, est ipsa fabula, quae complectitur res, de quibus agitur in tragoedia .
se Ad haec, quibus maxime mortalium animos Tragoedia delectat, se Fabulae quidem partes peripetiae, id est euentus in contrarium, ct agni
Haec alia est ratio,qua idem probat quod superius, sic autem sese habet. Ea maxima ct potissima sunt censenda quibus tragoedia oblectat,voluptatemque aisei t audientibus,at haec sunt,fabulae partes peripetia,et agnitio;quare satis patet vel ex hoc ipso sa- si bulam primariam esse trag edi et partem: Omnia,quq insperatum habent euentum.aut comu Latione, homines magnopere oblectant. quia, ut inquit Aristoteles libro rata.
85쪽
,, post Aristoteles ipse persequens sigillatim ea, quae iucunda solent esse,etiam ipsas πι -
, Eius praeterea rei signum est, quod qui conficere aggredi untur, exactum illud non ante queunt dictione, atque moribus attingere, , qu in actiones constituerint.id quod veteres poetarum sermo omnes
sensum horum verborum Aristotelis neque intellexisse, neque expressi se satis videtur Paccius: nam ita sese habet. Illud est natura primum, quod minus sese a principio osteri nobis in omni re, sed postremiam et liquod nos homines sensit statim percipimus, semper existimandum. Fabulae vero eiu si nodi est constitutio, ut no prim si sese nobis ossurat, neque sit in promptu. probat vero hoc tali argumentatione, quae valde probabilis est. primi illi poetae,qui ab initio poemata scribere coeperunt,poterant quidem orationem effingere politam,et morat sed constitutionem rerum, hoc est ipsarrifabulam,ut certo quaedam esset ordine disposita non tam facile effingere potuerunt. hoc igitur postremum fuit,quod homines effecerunt,paulatim perspicientes,quid rectum,aptumque esset.quo consecto, nihil iam reliquum fuit, quod desiderari ab ullo iure posset. Quod si postremum hoc suit,quod homines perspicerent,est cerentque.
Erit necessario natura primu hunc vero ordinem ipse sequi se profitetur ab initio in methodo artis huius scribendae.Non di ssimili ratione utitur Aristoteles. libro Rheto. tertio; primum natura extitisse ornatam dictionem in oratione, & poeticam; mox critera inuenta paulatim ab hominibus . his verbis . Prig. A s si Q λδ Λ γ si , , ' η 'lia λ tu rixari 'ra, mi Eis It τω- το το ἶMi mrt iro usuro G να- αῖ ,2 οἰ r αδ των τοὐστοα υτ si s u glacia noti lino sui. Poetae inquit olimpam graues res tractantes, ac fere pueriles, excellere tamen videbatur. quod ornatis uteretur verbis. Dictio illa in cotextu ποιῶ. signiscat poema scribere, quod superi usetia et fame declaratu. & Arist. libro Rhet. tertio ait. m o. θέλε roteir, scit δ' era x clx ῆα να- τοιῶ Akμουν est cacte aliquid efficere ;ide Arist.lib.Rhet. tertio. ωs ς-- ρόν ob ἱκ arx οῖ-cs a ei mi, or λαγ έω .s .idest exacte dicere non est necessie. Patito pos . . όs τα τεσ,ολ λ'γli .et 9. δἰ ἰκρίνω cis 2 S. I in m ct mala
sir. Hec ego uerba apposui .etia si ad id,quod probare uolumus, no spectant,qua satis uenulle ostendit se ge dictione locutum in libris his de Poetica,quae omnia extant, &rnobis paulo post suo loco copiose explicantur. Aristoteles quo'. lit,. primo de Ani-
t stotelis interpretes; nam dum conantur tueri Aristotelem;quem putant dixisse, scientia de anima, excellere ,quid certior sit. Frustra des idant , ac ridiculi sunt, sententia enim Aristotelis ell, ideo praestare caeteris scientiam aliqua, tum quia ἱ ueteribus omnibus exacte literis mandata fuerit, quod in omnium ore uersatur, tum quia res gra- rues, pluri inique faciendas, ac praestanteis complectatur. Demosthenes in oratione Olynth: Iecunda . Agar αισι,τοeti in eis α Hetriis. - ψυ
86쪽
- Est igitur principium, ac uelut anima Tragoediae, fabula: secundo M vero loco mores: in quo etia picturae similis esse apparet, siquis enim D sucis pulcherrimis tabulam susim illinat, non aeque sane delectabit, ac D si imaginem albo tantum distinxerit.
Postquam tam multas rationes attulit,ut probaret Fabulam inter caeteras tragoediae partes primum obtinere locum;concluait 4emum principium,ac velini animam tra- Ioediae elle Fa bulam. Principium ideo dixit,quia, sicuti ex principiis caetera manant, atque existunt; sic ex Fabula tragoedia tota pendet.Non minus vero polita similitudine Fabulam tragoediae anima appellauit,nam sicuti anima sorma est ipsa,&ωτ λ. χωcorporis,ita Fabula serma est,& abGlutio quaedam ipsius tragoediae, & sicuti animal per animam molietur, ac spirat; ita tragoedia per fabulam vipet , spiratque quodammodo. Et sicuti sine anima corpus plane emortuum est,& caciauer fit,ea sublata, ita sine Abula prorsiis emortua est,& instar cadaueris,tragoedia;Secundo loco statim post fabulam in methodo hac poetica. MOREs , sunt collocandi ,hoc vero etiam probat aptissima similitudine,quae magnam vim habet ad eam rem probandam; Duciturque
a pictoribus, & pictura;quod iam saepe est ab Aristotele factum,q iua ius duabus a tibus nihil est inter se conuenientius. Ideb Horati quoque est.
Vt pictura poesis erit,quae si proprius stes, ,, Te capiet magis,& quaedam si longius abstes.
,, - Haec amat obscurum volet haec siil, luce videri,M Iudicis argutum,quae non dat acumen.
,, Haec placuit semel, haec decies repetita placebit; ci citae vertit Pa ccius, tabula;Tu rectius dixeris imagine. Sensiis autem est,duplex esse ricturae genus; altilia,quod lineamentorsi conserinatione tantum constat. Aliud quod est variis coloribus dispersim distinctum; Media inter has pictura est laudanda, quae neque simplici constat lineamentorum circumductione , neque nimium consipersa est coloribus; sed ita aptὶ distincta, ut mire sipe'. intes possit oblectare. Primo generipieture similis est ea tragoedia,quae fabulam quidem tantum habet apte compositam, sed reliquis partibus non est admodum ornata,mores enim & dictiones instar in oratione tint calorum; Alterum senus picturae comparari potest, cum ea tragoedia,quet moribus, orationisque coloribus sit mirifice conspersa; non tamen distincte positis, sed dispersim sessis, nullo cum artificio:cum fabula non subsit reliquarum partici sim missimum sundamentum elefans verδ,peritusque pie tarum imaginum spectatos ac iudex rudem illam lineamentis tantum qu ibusdam descriptam alteri anteponet,quod nimia illa colorum ac sertuita inspersio nullam venustatem habet,aut artificium Ste quoque poematum diiudicandorum bene peritus tragicorum ; illud existimabit essedaudabilius, quod fabulam habeat apte constituta etiam si caeteris careat ornamentis. Atque se patet iant,potissimum libi locum vendicare in tragoedia fabulam; atque
in met nodo aescribenda reliquis partibus esse anteponendam. ADNotanda vero illa I verba ταer καλ- sinoe . Haec Cicero vocat pigmenta Libro de Diuinatione
B qecundo, cum ait; Aspersa temere pigmenta in tabula oris lineamenta ei fingere pocsint. Haec autem verba eo libentius adscripsi, quod simillima sunt iis, quibus utitur Aristoteles, &si Cicero de sertuita imasine, quae existit ex colorum , seu Pi mentorum conspersone loquitur; Aristoteles v. o, de conspersone parum arti si ciosa. M ο - . vero qua dictione utitur hoc loco Aristoteles γ est alba circumducere lineamenta atque iis, absque ullo pismento, figuram aliquam effingere.,, Notandus verὁ Ciceronis locus in Bruto, ubi est. Intelliges nil il illius lineamentis,M ita eorum Pi entorum,quae inuenta nondum erane, fiorem, di colorem defitisse.
87쪽
n am de oratione loquens eadem usi is est similitudine qua utitur lioc loco A ristoteles;mirificeque exprimit verbum illud Miso in ν. ut facile videre quilibet potest per se.Neque vero praetermittendum etia hoc & si de ea re superius stiis locuti su impovideri mihi Aristotelem, cum vellet ostendere, omnem tragoediae vim esse in fibula positam;apte usiam similitudine illa, O a Q. c. Nam & Epicharmus olim ut ait Cice- .ro ad. Q Frati scribens cupiens significare plurimum momenti esse QNGprotulit similitudinem ductam ab artubus, seu articulis in quibus magna vis, robur ue corporis totius inest; sic: am 1 5.Non dissimili ratione Cicero inor M tione pro lege Man. quod tamen est a Demosth.sumptum ) dixit vectigalia, rei p. ciuiis satisque neruos esse. Et in Epitiolis ad Att.coqueritur ciues Romanos amisisse omne sanguinem succumque reip. similitudines hae a corporis partibus duciae ostendunt,
quantum in ea re sit momenti; multo vero magis, cum tragoediar in quit esse mbulam, nam ut idem inquit Aristoteles lib.secundo de Anima) Est autem anima causa, principiumque corporis Viventis. Verba Graeca sunt, αἰ καὶ σέ πω ba προ Sic igitur,ct sabula causa principiumque poematis est. ,, ε τεμ εμως αἱ vi, fis1ς - μαλι τ αλυ ,
, Itaque actionis imitatio est tunc per hanc potissimum agentium.
Haec ita vertit Paccius, sed apertius dicas sic. Estque imitatio actionis eorum qui agunt per hanc in primis. Alia ratione adhuc conatur probare Aristoteles Fabulam anteponendam essς Moribus, quae est huiusmodi Id in tragoedia primum videtur ol tinere locum,quo continetur actio eorum qui agunt,quosque imitari studet poeta. Sed actio tota si bula ipsa continetur,non moribus; ii enim actionem distinguunt Po . tius,atque exornant;Poeta autem in primis exprimere imitando conatur ipsam actionem, qualis fuerit ut intelligant auditores; patet igitur fabulam, quae actionem complectitur primo loco statuendam esse Mores vero secundo loco. τρίτον si ἰ δὶα,οie τουτο δε ε Ἀγλεγει Rνααsb. ω Cis, s ταο μοροστα, ο Tro ἡ τ λο ιπης - ῶς κδ iEον ς Gγν ε Πν. αἴ-- γαλ α πυρι πιλι-ως Lapis ,, λιγντας ρη luta: .
se Tertio sequitur sentetia. haec autem est posse explicare quae instant, si atque quadrant: id quod in soluta oratione facultatis ciuilis, atqux,, Rhetoricae proprium munus est. sane veteres ciuiliter dicentes conn- ,, Sebant, nostri vero rhetorice,
Postquam multis rationibus sententiam suam eonfirmans Aristoteles, decreuit n. M bulam moribus esse anteponendam, Mores vero secundum sibi vendicare loe lim; te rium assignat m di insita nec disiimili ratione Dionysius Halic.& Hermogenes in suis rhetoricas describedis hanc --, &isto ore vocant Hermogenes Lib. primo et ὶ λύε
oriri καὶ lacly tam. Idem paulo post Cap. - mur; in m . e Bia το ναο εἰσι αμαὶ Ἀλπα μυα. πω A Do pisti. Et baec est ratio,qua usus est in tradedis praeceptionibus ornate scribendi Hemiogenes,sicuti satis patet in eo Libro. Dionysius Halica assin libr. -
dictionem; &orationem accommodari et : ἀῶ δ-m, ea enim est tanquam sun&mentum quoddam totius orationis. Idem paulopost sumi R ουλα λω δανο- λὶ
in praesentia Aristoteles, mox acturus de dictione; quae ipsam sequituri πατοῦ-- officium
88쪽
osticium illius est proferre ut ait Aristoteles. i5 -G αν I id est ea quae
in rebus insunt;& quq ipsis rebus conueniunt. Nam Paccius locum hunc non satis expressit,cu vertit V eri 9, ea, quae instant. Omnes vero facultates quae a Graecis vocantur δο ἶΜ et λntia in eo versantur, ut explicent id quod ante homines habet men te comprehensum. Nam Aristae vis est quaeda mentis, quae componit,diuidit, ratiocinatur,contemplatur simplicia apprehendit, affirmat,negat, argumentatur,demonstrat. At l .hinc enascsitur facultates ille, siue artes, quς numero quinq. si int. i nobis in procemio libri huius declarat :& quoniam in oratione alia sunt, quae signa sicant, alia quae
significantur, idest res, et verba, omnes he. explicant G MGI, sicuti patet,nam Demonstratoria, & dialectice arripiunt suas argumetationes ab iis, quae insunt in ipsis rebus; illa quide ab iis,quae insunt suapte natura, & cii ipsa materie pvorsus sunt coniuncta, nec ab ea separari potant, Haec vero ab iis, quae insunt quidem;& inhaerent rebus, sed
mi modi ,respondeo me prorsus assentiri in hac re sententiae REMicii Meliorati Philosophi doctiss.familiaris mei, qui unus hac nostra aetate dialecticen, quam superioruhominum barbaries faedarat,expoliuit, enodauit, ac illustrauit; sicuti omnes sciui qui illum Patauit, postea Pisis multos annos praeclaram eam facultatem interpretante audieruntiis igitur elegantissime, reiectis aliorum sententiis,ostendit in ea disputatione. uam edidit propolitionem in Haerentem hoc est e,m n sera ncti eam esse qua ututurialectici. Tertiam vero illam, quae dicitur πω S χηαί- ὰπία, oratoriae esse s cultatis propriam; nam de secunda nemo ambiae re potest. Haec ille vere, & docte, suculi caetera omnia explicasse mihi videtur; Aristoteles quoque libro primo. Top. ubi
cir 'lis , α μοῦ υ sc ν,ομο .is A raia m λιλον,3 Ar rin κωλύi οπι siti λιικον, οτι si μὴ λιμ ,π' in his verbis satis patet ambas propositiones,& eam, quae diciturn ora χι,&eam,quae dieitur is i εμι ex accidentibus deduci; sed priorem este si mi orem; alteram vero imbecilliorem, utpote quae ducitur ex accidentibus, quae sicile& adesse & abesse possunt; vel quae modo adsunt, modo absunt. qualia sunt. iacere. stare.sedere.dormire. & quae his sunt similia ; quod si aliquis dicat poetam, cum sebi losa sectetur , exprimere quidem V λωρ cοντα εἰδεχ eliciam sed non simpliciter, neque V λάωπα η αν axes ,respondeo, si hoc verum esset, poetam loqui t tum fabulosa ne illa quidem, quae dicuntur ia elici τὸ cime prolaturum suisse.
89쪽
Sed prorsiis poeta res exponit accommodate ad persuasionem hominum ,& fident, neque falsa unquam profert, nisi eo quo postea declarabimus modo patet igitur vere esse dictu ab Arist. Graio in poetica sacultate esse ea, qua proserimus Ue ex tre omnia quae triplici insunt modo , Ut declaratum sui t& quonia alia insunt rebus, alia insunt
personis:utpote Socrati, Platoni, Alcibiabi. Diale ticus quide ea tantu,quae priore loco dicta sunt cosideratii Poeta ver5,scuti etia orator,& quae rebus insiliat,& quae personis explicat ideo addidit Aristoteles titi U Idem Aristotele, quale hoc sit ,, explicauit Lib. Rhetor.tertio his verbis. Dc .M. A MA. . ἰα uitam δεῖ lo, ta x, otio a
m his uerbis suspicionem aliquis ducens dicat fortast non ad . . Diis, sed ad alteram paris,hoc est U D. pertinere,exprimere G αμπλα,quod ipsiim etiam affirmat Dio
ι λογοσ. Respondendum putarim, verum quidem id esse ; sed mores nihil exprimere
per se, re enim est,quae exprimit,& conficit orationem, mores igitur sunt qui disisu si per orationem eam moratam faciunt,&α μῆου P,ssed oratio exprimitur haec mo rata; per ipsam δὲ enm,& sic patet,quatenus moratam orationem profert Pim loqui ipsim etiam G αωκοπα. Colligo igitur. A α duplicem conficit sermonem, alium, ,, qui verus est,ac necessarius;alium qui verisimilis,& probabilis. I e. πα cum exprimuntur priorem conficiunt.U alterum. Et quoniam magnam habent affinitatem inter se duae hae facultates rhetorice,& poetice,& utraque δ. - habet exprimentem U E- τα rati G ame rae,Aristoteles loquens δὲ As, quae in poetica est facultate,eam declarauit per nure,quae est in rhetorica, connenturit enim serine iri omnibus rebus hoc uno disserunt,quod haec utitur metris, illa soluta oratione, ideos, Aristoteles in contexi v ait,ι iri ρ ει ὰ ου λόγsa Thol e ro sis uti reλλῆσέργ H. Duo alia maximi momenti, ac dignissima scitu in paucis his verbis sunt eosderanda. Primum quidem quod coniuncte protulit Politicen,& Rhetoricen,cum ait gn ἀσπου, ω - cre mor . Politice est ratio,& facultas administrandae ciuitatis,ad hanc, tanquam adi finem reseruntur aliae multae facultates,& artes; Declarat hoc Aristoteles Las. primo
,, κωνα A., P. Paulopost. Et ά pris inpias V, - μαμα remini Tora A. τ υ τι si Μ ήM τολωὲς - , τὐα πχρά.ν αἰπρον μίν οἰ ταο mi, is ποιώ i se μαξα li , qD - μκμ Mσ 'μει,- ά. A Y M ia is myu is inro τω TLu 39σ, a se t- ,, τιγαL , ο,πων - , ροτορο M. Rhetorice igitur siil,seruit politicae, hinc praeclare est ab Aristotele in Rhetoricis ad Theod.I-il, primo dictum, eam esse quoddam πυαπυ σ,, G, 'multinis, καὶ Ni . Nec alia ratio adduditas ait Cicer. Libr. primo de Inuent. Ciuilis quaedam ratio est, quae multis, & magnis rebus constat; eius magna pars est artificiosa eloquentia, quam Rhetoricen vocannhinc factum,ut nonnulli,quod scri bit Quintil. Libro secundo Capit. decimosexto . Rhetoricen, vocarent ciuilitatem. Ideo Hermogenes ubique prostetur se traditurum Iraeceptiones λογου πολι υ,
quod etiam Aristides Rhetor apertius facit; nam tale ipsius liber praesesert in scri- pti onem, sicuti omnes sciunt. Alterum est in illis verbis , οἱ μυ ς Κοι πολι ἶM V Θωκν λίγα- ,δι δἐν- ρητο M τ . Politice loqui,est accommodate ad verum. & ad id
quod utile est,aequum,& lio nensi, ex legibus dicere ; Rhetorice loqui est probabilia
sectari saepe obscurando ea que vera sunt,& honesta.quasi innuat hoc loco Aristot les corruptos fuisse mores antiquorum,optimos sita aetate;illi enim singula ita in Grabantur,ut vellent in primis rationem haberi aequitatis,& honestatis, illorum igitur auribus mseruientes poetae politice personas faciebant loquentes, hoc est, auiter, caste,verecunde.Sed postea Rhetorice magis loqui coeperunt, ridicula,& parum ver .aproserentes; hanc veris factum, ut tam male postea audierint oratores ,quod aperte
90쪽
demonstrat Aristophanes in Pluto,cum ait. ροτορ ινο πιαt,quasi eodem ordine sint censendi;idem quoque in Nebulis,ubi λογα loquitur alterum enim appellati sit. α -- . Demosthenes etiam ipse moratione in Midiam. diluit crimen oblatiis, a Midia,quod esset orator.his Verbis. Mu ροταρ , νουτω Pan ii -Hγιν,, γ di εἰ si s ὀ ,, si λόγια pb; eis se, . M που - νε λ cui , si in Νοομ ρ τωρ Δι ν, :
dis πολι ν δεχομM π ονομα, ἰ A δερον λ γ et di χαρν δεμορρο ,ου, α, ε .. in ρ Sed redeo ad poetas ipsis quoque partim politice, partim rhetorice faciunt loquetes pe senas,Platonis locus est adnotandus lib. i i ide Rop .ubi ait, poetas eos esse reiiciedos, .
qui quidpiam loquuntur cotra leges publicas. Illud Platonis dictum ego ita puto ac
Mos vero talis est, quo videlicet qualis voluntas si in his rebus, in ' quibus non satis liquet, sectetur ne quid, an fugiat ipse dicens, declara
tur: quo fit ut sermones interdum moribus careant. Sunt autem mores inquit Aristoteles qui significant,qualis si itomomae idest ei
ctio. Coniungun iur haec cum superioribus sic.Inter tragoediae partes primum locum obtinet fabula; Secundum mores;Tertium sententia; Nuc his ita constitutis, videtur Aristoteles velle apertius declarare, qui sint MORE s,que sit S E N T E N Ti A, seu Amum,
vi perspiciamus quantu hi ab illa distet)t,& quomodo i, τψ ο in sermo conficiatur affirmans, & negans; ex moribus autem sermo sat moratus, qui disssimilis priori vi-δetiir esse. In animis hominum ut declarat Aristoteles libro sexto Ethicorum, stibi nitium sere insunt appetitus, ct electio; illam ἰ sa, hanc et M vocat; appetitus quidem electionis ipsius principium est electio autem est principium actionis; na nihil aliud est electio quam,ut ide ait eode loco, o far βουλs , unde omnis actio emanat.Hinc Cicero litui.Offi.ait Animorum duplices sunt motus,alteri cogitationis, at cm i. res. teri appetitus; cogitatio in vero exquirendo maxime versatur, appetitus impellit ad agenati m. Sed redeo ad rem. virtus, aut vitium est in electione positum, na suntis ς α Οαψ Chaec ita refert etia Ciceio lib. I.Ossi duplex est vis animoria,& naturae, cu .
una pars in appetitu posita est, quae est ostia graec , quae hominem huc, & illuc rapit; altera in ratione,quae docet & explanat,quia iaciendum: fugiendumque sit. Si igitur
Mores, aut ex viri rite boni, aut ex vitio mali proficiscuntur, & virtus, ac vitium sunt habitus τὰ Mυρ - idest electionis. praeclare est hoc loco, & verisiime ab Aristo. dictum; Mores eos esse,in quib. signi scatur qualis sit electio. Consequuntur illa verbaia os sκ ibi δῆλον,ν et αυρῖ ,ci: φί si ο λιγάτ. Duo in his verbis sunt consideranda. Primum,cum ait sectetur ne aliquid, an fugiat. nam se, cum si ut libro v r. ait
Ethic. Arist. ορωβ1uMVA., appetit,de mitque ea, quae expetit appetitus ipse, deliberat aute,an sequi, se ere ue debeati, in appetitu enim duo insunt naec. Ideo Aristo. teles lib. v i. Et E.ait, λι AIdem quoque lib.i. Topic.ait loquens ' ' de problemate dialectico. Mμα A ἰώ Mκἶνον μὰ et rema. et M' ωρον, B et bis,ς et σαλ--,Y x s. Dionysus Halicar.in sitis Ri ei. ait; oportere in oratione ex ' viro, praeter caeteros,Vnum aliquod morum genus, cui relicrii subserviant, ut omnes
cognoscant qualis sit qui loquitur,quid probet,quod ue no probet: cxempli causa. Q