장음표시 사용
341쪽
aliquibus ita considerantibus, eam 'secundum partem esse meliorem : si enim secundum quam magis scimus demonstrationem , melior est demonstratio haec enim est virtus demonstrationis ) magis autem scimus Unumquodque , cum ipsum sciamus secundum se , quam quando secundum aliud, ut musicum Corinum, quando quod Coriscus musicus est, quam quando quod homo musicus est: similiter autem & in aliis. Vniuersalis autem, quod aliud non, quod ipsum contingit,monstrat:vt quod a qui crus, non quddaquicrus, sed quod triangulus, tu ae vero secundum partem,quod ipsum, monstrat. si igitur melior quidem, quae secundum ipsum, talis autem quae secundum partem: uniuersali magis,&melior Vtique, quς secundum partem est, demonstratio erit. Amplius si uniuersale quidem non est
aliquid praeter singularia, demonstratio vero opinionem facit esse aliquid hoc , secundum quod demonstrat, & quandam naturam esse inentibus talem: ut trianguli praeter quosdam, &figurae praeter quasdam, & numeri praeter quos-oam numeros: melior autem, quae est de ente,
quam' quae de non ente,& propter quam non decipietur, quam propter quam decipietur: iue lalis autem est talis, s procedentes enim mon-Itrant, quemadmodii de proportionato, ut quod
utique fit aliquid tale, erit proportionatum, Juod neque linea, neque numerus, neque solium,neque planum, sed praeter haec aliquid.
Si igitur uniuersalis quidem magis deente autem minus, quam particularis, & facit opinionem falsam : peior utique esset uniuersalis, quam particularis. Et prinium quidem nihil magis in uniuersali, quam in particulari altera ratio
342쪽
ratio en : si enim quod duobus rectis inest,non
inquantum aequi crus , sed inquantum triangulus, noscens, uod aqui crus , minus nouam- ouantum ipsum , quam qui nouit, qubd triangulus:& omnino si non quidem secundum quodpit triangulus postea monstrat , non erit utique demonstratio : sin aute nouit unumquodque.inquantum unumquodque inest, magis noui .
Me triangulus in plus est O dςm Vir
non secundum aequivocationem Minest omni triangulo hoc, quod est duos, non triangulus inquantum aequicrus , sed aequicrusinou um triangulus habet tales a ngulos Muare qui uniuersaliter scit, magis nouit secundum duod inest , quam qui secundum partem melior itaque uniuersalis, quam particularis. Amulius siquidem esset aliqua ratio,& nonae Quivocario,Vniuersale utique nihil minus esset
auibusdam particularibus: sed & magis, quan- incorruptibilia in illis sunt, quae vero particularia corruptibilia magis. Prpeterea nulla necessitas est suspicari aliquid es se hoc praeter haec, oubd unum lignificat nihil magis, quam in aliis, quaecunque non aliquid significant, sed aut quale , aut ad aliquid , aut facere: si igitur est, non demonstratio causa, sed qui audit Amplius si demonstratio quidem est syllogismus monstrativus causae, ouid, uniuersale autem magis est causa . cui nim per se inest aliquid hoc idem msi causa est uniuersale autem primum, caula igitur uniuersale est.quare & demonstratio melior: mazis enim causa: & ipsius propter quid est.
y pzerea usque ad hoc quaerimus proptet quid i ta tunc opinamur scire, quando non sit
343쪽
liquid aliud quam hoc aut factum, aut existens : finis enim & terminus ipsum extremum iam sie est. Vt cuius gratia venit ut accipiat argentum : hoc autem Vt reddat, cui debet: hoc autem Z ne iniustitiam committat, & ita procedentes , quando non amplius est propter aliud neque alterius causa , propter hoc, sicut finem dicimus venisse , & esse, fieri, & tunc cognoscere maxime propter quid venit, si autem similiter se habet in omnibus causis, & iis, quae sunt propter quid, in iis Vero, quaecunque sunt causae sic , sicut, cuius causa, sic nouimus maxime &in aliis: igitur tunc maxime scimus , quando non amplius insit hoc, quoniam est aliud. quando igitur cognoscimus, quod quatuor exteriores sunt aequales , quoniam aequicrus, adhue deficit, propter quid aequicrus Z quoniam triangulus: & hoc, quoniam figura rectilinea, si
autem hoc, non amplius propter aliud erit, tunc maxime scimus, & uniuersale est tunc, Vniuersalis igitur melior est. Amplius quaecunque magis particularia sunt, in infinita incidunt, uniuersalia vero in simplex & terminum . sunt autem in quantum infinita quidem non scibilia, inquantum autem finiuntur scibilia: inquantum igitur uniuersalia magis scibilia , quam inquantum particularia. demonstrabilia igitur magis,' quae uniuersalia sunt, demonstrabilium vero magis, magis est demonstratio , simul enim magis quae ad aliquid existunt: melior itaque est uni. uersalis, quoniam & magis est demonstratio.
Amplius si eligibilior sit illa , secundum quam hoc & aliud, qutin illa, secundum quam
hoc solum nouit: qui vero uniuersalem habet,
nouit & quod secundum partem, hic auIem Vni-
344쪽
uersale non nouit: quare & sic utique eligibilior erit. Amplius autem sic : uniuersale enim magis scire est eo qudd monstratur per medium quod est proximius principio , Valde autem proximum est immediatum , hoc vero principium. Si igitur quae ex principio est ea, quae non ex principio, aut quae magis ex principio est ea, quae minus certior est demonstratio , est autem talis, quae uniuersalior, melior utique esset uniuersalis : veluti si oporteret demonstrare A de D per media, in quibus B C: superius itaque B est . quare quae per hoc uniuersalior est. Sed ex iis , quae dicta sunt, nonnulla logica sunt: maxime autem manifestum, quod uniuersalis est potior : quoniam propositionum priorem quidem habentes, nouimus quodammodo & posteriorem & habemus potentia, ut siquis nouit, quod omnis triangulus habet tres duobus rectis aequales, nouit quodammodo dc arquicrurem,quod duobus rectis est potentia: de si non nouit aequi crurem, quod triangulus sit: qui vero hanc habet propositionem, uniuersalem nullo modo nouit, neque potentia, neque
actu. Et uniuersalis quidem intelligibilis est. 1ed particularis in sensum desinit. Quod igitur uniuersalis melior ea, quae secundum partem , tot nobis dicta sint. Demon Frationem affirmativam negativa deniorem esse' atque adscientiam
p. x I x. QVod autem monstrativa sit dignior priua otiua hinc manifestum . sit enim haec de
345쪽
' monstratio melior aliis eisdein existentibus
quae est ex paucioribus petitionibus, aut suppo-etionibus, aut propol1tionibus . si enim not militer sunt, celerius cognoscere per has inerit: hoc autem eligibilius est. Ratio autem propositionis, quod melior , quae ex minoribI , Vm- uersaliter haec est si enim consimiliter esset hoc, quod est, nota esse media, priora notiora sent. Sit de monst ratio quidem per media BCD,
Q ouod A ipsi E inest: quae vero per ' F G, quod A tost D. Consimiliter itaque se habet , quod
A ipsi D inest, & A ipsi E, Obd A inest ipsi' D ptius & notius est , quam quod A ipsi bee hoc enim illud demonstratur : credibi tu, autem est id , quod est per quod . W- demonstratio, quae per pauciora , est melior altis eisdem ex i stentibus: ambae igitur & per terminos tres dc propositiones duas monstrant: sed
de quid esse aliquid accipit, illa vero &Esse & non essὸ aliquid , per plura igitur, quare& peior est. Praeterea quoniam monstratum suit ouod impossibile est, ut utrasque existentibus priuatiuis propositionibus fiat syllogismus, sed hanc quidem oportet talem esse , illam vero,nudd inest. Amplius ad hoc oportet hoc accipere, praedicatiuas enim aucta demonitratione j necessarium est fieri plures, priuatiuas vero impossibile est plures esse una in omni Pyllogismo . Sit enim nulli inexistens iosum A mnuot ipsum B , C Vero omni inexistens ipsum B, si vero oporteat rursus augere utrasque propositiones, medium iniiciendum, ipsius quidem AB sit D, ipsius vero B C, Er E quidem igitur manifestum, quod est praedicatiuium, D veto de B quidem praedicativum, ad Ave-
346쪽
ro ut priuatiuum ponitur: D enim de omni B, A autem nulli oportet eorum, quae D inesse: fit igitur una priuatiua propositio, quae est A D. Idem vero modus & in aliis syllogismisia semper enim medium praedicatiuorum terminorum, praedicativum in utraque , priuatiui autem in altera priuatiuum necessarium est esse : quare haec una talis fit propositio , aliae Vero praedicatiuae. Si igitur notius per quod monstratur & credibilius t monstratur autem priuatiua quidem pecpraedicativam: hoc autem per illam non monstratum prior igitur notior existens dc credibilior melior utique erit. Amplius, si principium syllogismi est uniuersalis propositio immediata di est autem in monstrativa quidem affirmatiua , in priuatiua Vero negatiua uniuersalis propositio , amrmativa autem negativa prior ¬ior, propter nanque assirmationem negatio nota . Et prior assirmatio, quemadmodum de ipsum esse ipso non esse: quare melius principium monstrativae quam priuatiuae, quae vero melioribus principiis Vtitur, melior est. Amplius principalior, sine enim monstrante non est privativa. Demon Erationem Onfenseam illa, . qua ducit ad incommodum, potiorem Ube.
Cap. x x. Voniam vero praedicativa priuatiua me- Text. lior est, planum qudd 5 ad impossibile ducente . Oportet autem scire, quae est differentia
ipsarum . sit itaque A mexistens nulli B , ipsi vero C omni ipsum B : necesse utique eorum,
347쪽
y' rara ba c non inelit quae vero ad 1m
stratio cum autem in Pyllogi mon ,
Αωi C non inesse, conclusio, A vero ipsi Bo ' Von enim 'si contingit ablatum esse ali-
A C & AB propositiones non se habent ita iritet L si istitui ouae ex notioribus &prioribus melior: mi autem ambae ex eo quod non aliquid , credibiles, sed haec quidem ex priori illa vero ex posteriori 1 melior simpliciter utique erit priuatiua demonstratio ea, quae est ad unpossibile, quare & quae hac melior praedicativa, est manifestum, quod & ea, quae ad impossibile est melior. a
348쪽
2uasientia certior ac prior sit: qica una, quaeue diuersa intersesientia sint. Et quod eiusdemplures esse demonstrationes possint.
cap. xx ASCientia autem est certior & prior scientia,quq Tex et ipsius quod & propter quid est eadem, sed non ea quae seorsum ipsius quod ab ea, quae propter quid: &quae non de subiecto est ea, quae de subiecto ut Arithmetica Harmonica:& quae ex paucioribus ea, quae est ex appositione , ut Arithmetica Geometria. dico autem ex appositione, ut unitas est substantia sine politione, punctus vero substantia cum positione, hoc autem ex appositione. Vna autem scientia est, quae est unius Thesia generis, quaecunque ex primis componuntur, &partes sunt,aut passiones horum per se. Altera Vero scientia est ab altera, quarumcunque principia, neque ex iisdem, neque alterae ex alteris sunt. huius autem signum , cum ad inde monstrabilia venerit. oportet enim ipsa in eodem genere ense cum his, quae demonstrantur : signum autem& huius, cum ea , quae monstrantur per ipsa , in eodem genere sint,& cognata. Plures autem demonstrationes esse eiusdem euenit, non solum ex eadem coordinatione accipienti non continuum medium , sut eorum,
i A transmutari, in quo autem D moueri, ipsum vero B laetari, & rursus E quiescere. Verum est igitur & D de B , α A de D praedicati : nam quod laetatur mouetur, & quod mo- uetur Iransmutatur : rursus A de Ε,& Ε de B , verum prae dicari:quare per altera media, &non
349쪽
ex eadem coordinatione syllogismus est , non
amen,ut neutrum de neutro dicatur mediorum:
recesse est enim eidem alicui ambo inesse. Cona' siderandum autem est & per alias figuras, quot modis contingit eiusdem fieri syllogismum. Eorum quasortuna eusniunt,quaque insensuum functione sunt,non essescientiam. Cap. xx ILEIus vero quod a Qrtuna, non est scientia per demonstrationem:neq; enim ut necessarium, neque tanquam utplur imum est, quod est a sertuna, sed quod praeter haec fit. Demonstratio autem est alterius horum:omnis enim syllogismus, aut per necessarias,aut per eas, quae Viplurimum propositiones conficitur: dc si propositiones quidem . sunt necesssariae, S conclusio erit necessaria, si vero utplurimum, &conclusio talis. Quare si id, quod est a iartuna, neque viplurimum est, neque necessarium , non esset utique ipsiu3 demonstratio. Neque per sensum est scire. si enim est sensus huius,& non huius cuiusdam . sed sentire necessarium est hoc aliquid & alicubi εἴ nunc uniuersale vero,quod est in omnibus, impossibile est sentire: non enim est hoc, neque nunc , neque enim esset utique uniuersale : quod enim semper& ubique uniuersale esse dicimus. Quoniam igitur demonstrationes quidem uniuersales sunt, haec autem non est sentire, manifestum est,quod
neque scire per sensum est. Sed planum quod &si esset sentire triangulum , quod duobus rectis aequales habet angulos, quaereremus utique demonstrationem, & non quemadmodum dicunt nonnulli, sciremus: sentire quidem enim necesse est singulare, scientia vero est in cognoscendo
350쪽
uniuersale. Quare & si supra lunam essemus, &videremus obiectam terram , non utique sciremus causam defectus, sentiremus enim nunc quod deficit, & non propter quid omnino, non enim erat sensus ipsius uniuersalis, sed ex eo, quod speculamur hoc plerunque contingere,Vniuersale utique venati demonstrationem habemus: ex singularibus enim pluribus uniuersale manifestum est. Universale autem honoratum est, quoniam significat causam. quare de talibus uniuersalis notitia honoratior est sensibus, & intellectione, quorumcunque altera est causa: sed de primis est alia ratio. Manifestum igitur est,quod impossibile est , sentiendo aliquid scire demonstrativorum, nisi quispiam sentire hoc dicat,scientiam habere per demonstrationem: sunt tamen nonnulla,quae reseruntur in sensus defectum in problematibus, quaedam enim, si videremus,non utique quaereremus , sed non tanquam scientes, eo quod videmus, sed ut habentes uniuersale ex eo, quod videmus : quemadmodum si vitrum perso- ratum videremus, lumen permeans, planum
Vtiqui e esici, & propter quid ' comburit, re ex eo η albi a plane, quia videremus fieri seorsum in V noquoq;, miliai intelligeremus simul quod in omnibus sic est. Non omnium sillogismorum eadem esse principia posse. Cap. xx III. EΑdem vero principia omnium cssc syllogismorum impossibile , primum quidem Iogice considerantibus: hi quidem enim veri sunt syllogismorum, illi autem falsi. quanquam enim liceat verum ex falsis syllogizare,sed semel hoc fit. veluti si Α de C verum, medium autem Bfalsum