장음표시 사용
421쪽
tum,& obtusum in humoribus , & in magnitudinibus, sed hoc quidem tactu, illud autem gustu. Nam neque haec dissonant nominibus, neque in seipsis, neque in contrariis: obtusum enim est L Wμh contrarium virique. Amplius, si huic quidem I P est aliquid contrarium, illi autem simpliciter ni-Φ- rσφυ hil: ut et,quae est a potu delectationi, ea, quae est a Mr atteru tristitia contrarium, ei autem, quae est ab ed ηt riμ- quod est considerare quod diameter est costae incommensurabilis, nihil: quare multipliciter delectatio dicitur. Et ei quidem quae est secundum
mentem amare , odi me contrarium est: ei autem quae est secundum corporalem amam, nihil manifestum ergo quoniam amare aequivocum. P
. terea in mediis.Si huic quidem est aliquid me-Zπ-am dium, illi autem nihil. Aut si virisque quidem dii νεο - est non idem autem Iut clari ,&obscuri in col ribus quidem aliquid est medium,suscum, in voce autem nihil.Aut si sorte raucum quemIdmodum quidam dicunt raucam vocem, medium es Ie r quare a qui vocum clatum : similiter &ob-
. scurum. Insuper si horum quidem plura media,
illorum autem v nu, ut in claro &obscuro. Nam in coloribus plura media,in voce autem unum, , raucum . Rurnam in eo quod secundum contradictionem opponitur considerandum : si multipliciter dicitur. Nam si hoc multipliciter dicitur,dc quod huic opponitur multipliciter dic
rur. Vt non videre multipliciter dicitur, unum quidem non habere visum, alterum autem non
operari visu. Si autem hoc multipliciter dicitur, necessarium est & videre multipliciter dici,viri- priaa. que enim non videre opponitur: ut ei quidem,sione Oha quod est non habere visum, habere: illi autem
risu. quod non est operari visu, operati. Amplius, in
422쪽
his quae' secundum priuationem, & habitum di. cuntur,perspiciendum.Si enim alterum multipli. citer dicitur, & reliquum: ut si sensibile multipliciter dicitur, & secundum animam & corpus.& insensibile multipliciter dicetur,& secundum animam & corpus. Quod autem secundum priuationem & habitum opponuntur , quae dicta sunt, manifestum : eo quod nata sint utrunque sensum habere animalia, & secundum animum.& secundum corpus. Amplius autem in casibus considerandum. Nam si iuste multiplicitet dici- tur, & iustum multipliciter dicetur : secundum utrunque enim iustorum est iustum : ut si iuste dicitur , & secundum sui cognitionem iudicare dc ut oportet: similiter & iustum. Eodem aut mmodo & si salubre multipliciter dicitur, & salubriter multiplicitet dicetur. ut si salubre dicitur hoc quidem sanitatis effectivum, illud autem . conseruatiuum , quoddam vero significativum & salubriter vel e Aective, vel conseruatiue, vel significative dicetur. Similiter autem & in aliis, quando ipsum multipliciter dictum fuerit, &casus ab eo multipliciter dicetur:&si casus, &ipctum. Consideranda autem & genera secum dum nomen praedicatiorum si eadem sint nomiri hibus. Nam si non eaedem , manifestum est, quoniam aequivocum est quod dicitur : ut bonum in cibis quidem effectivum est voluptatis, in medicina autem effectivum sanitatis, in anima vero qualem esse: ut castam vel sortem, vel
iustam: similiter autem & in homine,aliquotie, autem & quando , ut in tempore bonum ibo. num enim dicitur in temporeὶ plerunque autem quantum in mediocri l dicitur enim G mediocre bonum quare aequivocum bonum. Simili-
423쪽
ter autem & candidum: in corpore equidem color , in voce autem bene audibile. Similiter autem & acutum: non enim similiter idem in omnibus dicitur : nam vox acuta quidem Velox sicut dicunt, qui secundum numeros armonici hintὶ angulus autem acutus, qui minor est re-
1 positio' eto : gladius vero, qui est anguli acuti. Conside-
ne Gnerv. randa etiam & genera eorum, qu. ae sunt sub eodem nomine, si diuersa, & non subalterna sani:
Vt equus, hoc autem animal, & hoc vas : diuersa enim, quae secundum nomen es: horum ratio:
nam hoc quidem animal, quid significat, illud
Vero vas,quale auid.Si autem sub alterna sint genera, non necessarium diuersas esse rationes : ut' corvi animal, &auis genus est: quando autem' coruum dicimus auem es Ie & animal , quid dicimus eundem esse: quare utraque genera de eodem praedicantur. Similiter autem & quando anis mal volatile bipes coruum dicimus, auem dicimus eandem esse: & sic ergo utraque gener de coruo praedicantur, dc ratio eorum. In non subalternis generibus non accidit hoc neque enim quando vas dicimus , animal dicimus: neque quando animal , vas. Considerandum autem non solum si in proposito diuersa sani genera. ec non subalterna: sed Sc in contrario. Si enim contrarium multipliciter dicitur , manifestum quoniam &propositum. Vtile autem ad definitionem inspicere , quae de composito fit: ut candidi corporis ,& candidae vocis: nam sublatci proprio , eandem rationem oportet relinqui. Hoc autem non accidit in aequivocis, ut in iis ouae nunc dicta sunt: nam hoc quidem erit corpus habens talem colorem, illud autem vox bene audibilis: sublato igitur corpore , & Toce,
424쪽
non idem in utraque relinquitur : at oportet si Viriuo cum es nev candidum, quod in utraque di fitur esse idem. Saepe autem & in ipsis defini- tionibus laterassequens aequivocum: quapropter& iii definitione considerandum ut si quis significativum. vel effectivum sanitatis, quod moderate se habet ad sanitatem, dicat esse, non resutandum : sed inspiciendum quid moderate quidem secundum utrumque dixi : ut si hoc quidem tale significat, ut Lacere sanitatem , illud autem tale , ut significare qualis quidem sit .
habitus. Adhuc si non comparabilia sunt secun- ν dum magis.& minus,vel similiter: ut clara voY. '. IcIara vestis: dc acutus humor, & acuta vox haec enim neque similiter dicuntur clara, vel acuta, neque magis alterum et quare aequivocum cla.
rabile: aut enim similiter dicetur, aut magis alterum. Quoniam autem diuersorum generum, ut in ante& non subalternatim positorum diuersae species p dicamesunt,& disserentiae, ut animalis, 3 scientiae dia iis cop. uerta enim horum diserentiae 3 considerandum, si quae sub eodem sunt nomine diuersorum gene- differenrum, & non subalternorum diuersae differentiae tia. sint, ut acutum vocis, & magnitudinis .: differt enim vox a voce , eo quod acuta sit: similitet &magnitudo a magnitudine : quare aequivocum acutum: diuersorum enim generum, & non sub- alternorum diuersae ditarentiae sunt. Rursum si eorundem,quae sunt sub eodem nomine, diuersae differentiae funicut coloris qui est in corporibus,& in melodiis. Nam eius,qui est in corporibus, congregativum,&disgregativum visus: eius veto, qui in melodiis ion eaedem differentiae.quare aequivocum color: nam eorundem, eaedem din feren
425쪽
color i ma- serentiae. Amplius, quoniam species nullius est I.dji, oui differentia inspicere oportet, si eorum, quae subet chirame, eodem sunt nomine, hoc quidem species est, it se uis, te lud autem differentia:vt clarum.quod in corpo- iraehorda re quidem, species coloris,quod autem in voce, praeerant differentia.Differt enim vox a voce, eo quod clapo duo ha ra sit.De eo igitur,quod multiplieiter dicitur,permitonia, et haec,& huiusmodi perspicienaum.
Differ ita. I Isseretias autem in ipsis generibus ad se In- να inuetio. I uicem perspiciendum: ut quo disseri iusti. tia a sortitudine,&prudentia a temperantia:haec
enim omnia ex eodem genere sunt,ex virtute. Et
ex alio ad aliud ut in iis quae non nimium differunt : ut in quo di Fert sensus a scientia : nam in iis quae multum digerunt. manifestae sunt omni-8imilis eo no ditarentiae.Sinailitudinem autem consideran
statio. dum in iis quae sunt in diuersis generibus : ut sicut alterum ad alterii quidem,sic aliud ad aliud: ut sicut scientia ad scibile,sic sensus ad sensibile:& ut alterum in altero aliquo sic aliud in alio:vt quemadmodum visus in oculo, mens in anima,& ut traquillitas in mari,serenitas in aere:Vtrumque enim quies.Maxime aurem in iis, quae mul- steriri tum distant exerceri oportet: facile enim in reliquis poterimus similia inspicere. Consideradum autem & ea quae sub eodem sunt genere , si quid inest omnibus idem:vt homini, & equo, &cani: Utilitarat namhinest aliquid eis idem, in eo sunt similia. σευ φω- Vtile autem ipsum quidem , quod quotupliciter tonumis dicitur,considerasse, ad diluciditatem : maxime
ν th autem quis sciet quid ponatur, manifesto facto quota
426쪽
quotupliciter dicitur. Et ad fieri secundum rem eandem , dc non adnomen syllogismos: si enim immanifestum sit quotupliciter dicitur, cotingit non ad idem etiam qui respondet, & qui interrogat, ferre intellectu manifesto autem quotupliciter dicitur,& ad quid serens ponat, ridiculus videbitur interrogans esse, si non ad hoc sermo- .nem faciat. Vtile etiam , & ut non falsa ratione decipiamur, sed decipiamus potius: nam scientes quo tu pliciter dicitur,no allucinabimur,sed sciemus si non ad idem sermone faciat is, qui interrogat, & ipsi interrogantes poterimus apparentitatiocin tione fallere,nisi is qui respondet agnoscat quotupliciter dicitur. Hoc non in omnj siem per possibile, sed quando fuerint eorum , quae multipliciter dicuntur,alia quidem vera,alia autem falsa .Est autem prpprie non conueniens modus hic dialecticae: quare omnino vitanda dialecticis huiusmodi ad nomen disputatio, nisi quis Vtilitates aliter non possit de prorosito disserere Disseren- iisuentis,iutias autem inuenire utile, &ad syllogismos de disseretia eodem,& diuerso, & ad cognoscendum quid est numquodque. Quod autem ad syllogismos de
eoden ,& diuerso utile, manifestum:inuenientes enim ili Terentiam propositorum qualibet,osteu dentes erimus, quoniam no idem. Ad cognoscendum autem quid est unumquodque,eo quod propriam substantiae cuiusque rationem,iis, quae circa Vnumquodque sunt, accommodatis dinerent Vtilitatestiis separate solemus.Similitudinis autem consi- eonsiderit
deratio utilis est ad induct imas rationes,& ad sy l iionu Disi Iogismos ex suppositione, & ad assignationem lium. definitionum. Ad inductivas quidem rationes, eo quod circa singula in similibus inductione,
uniuersale existimamus inducere et non enim
427쪽
facile est inducere ignorantes similia . Ad syllogismos ex suppositione, eo quod probabile est quemadmodum in uno similium se habet, sic Min reliquis. quare ad quodcunque eorum facultatem habebimus disputadi, profitebimur quemadmodum in his se habet,sic & in proposito ba Γ nhψ . bere . id enim ostendentes, & propositum ex suppositione ostendentes erimus: supponentes enim quomodo in his se habet, sic &in proposito se habere demonstrationem faciemus. Ad defini- tionum autem assignationem, eo quod potentes conspicere quid in unoquoque idem, non dubitabimus ad quid oporteat genus, cum definiemus propositum,collocare : nam communium quod maxime in eo quod quid praedicatum genus erit.
multis Similiter autem & in multum distantibus utilis distatibis. ad definitiones similitudinis consideratio : vi quod idem tranquillitas in maxi, & serenitas in
aere:Vtrunque enim quies :& quoniam punctum in linea, & unitas in numero: utrunque enim principium:quare commune in omnibus genus assignantes,arbitrabimur non extranee definire. Pene autem & definientes sic solent assignaternam & unitatem principium numeri dicuntes.se, & punctum principium lineae : manifestum igitur quoniam ad commune virorumque genus collocant . Instrumenta itaque, per quae sunt syllogismi h. aec sunt: loci autem, ad quos Vt,
lia sunt praedicta,ij sunt qui dicendi sunt. . Orictotelis Libri Primi
428쪽
quidem uniuersalia illa vero particularia : uniuersalia quidem, omnis voluptas bonum est, & nuli,djla voluptas bonum: particularian vero, ut aliqua voluptas bonum,& aliqua voluptas non bonum. Sunt autem ad Vtraque genera problematum communia Vniuersalia : & constructiua , & destructiva. Oste dentes enim quod omni i nest, & quod alicui inest ostendentes. erimus t similiter autem & si quod nulli inest ostenderimus, & quod non omni inest olletidentes erimus. Primum ergo de uni .etialibus destructiuis dicendu , eo in comunia
429쪽
sint huiusmodi ad uniuersalia , & particularIa, dc quia magis positiones afferant in eo quod
ineu,quam noli: disputantes autem destruant. ,
Est autem dissicillimum conuerti ab accidente propriam nominationem : nam aliquo modo Ms ρης- . non uniuersaliter in solis contingit accidenti- d η ' bus. a Definitione enim,&proprio, & genere nerique. cessarium est conuexti: vi u inest alicui animal gressibile bipes esse, conuertentem verum erit dicere, quoniam illud animal gressibile bipes est. O genere. Similiter autem a genere. nam si animal inest ali proprio. cu i, animal est.Eodem autem modo Sc in proprio est: si enim alicui inest gramatices susceptiuum esse, grammatices msceptiuum erit. Nam nihil horum contingit secundum quid inesse, veI non esse: sed simpliciter vel inesse, vel non inesse. In accidentibus autem nihil prohibet secundum quid inesse, ut albedinem , vel iustitiam. Quare non sufficit ostendere, quoniam inest albedo,vel iustitia, ad os edendu quod albus, vel iustus est: nam habet dubitationem, quoniam secundum quid albus,vel iustus est, quapropter non necessarium est in accidentibus conuerti. Determinarea item oportet & peccata, quae sunt in problematibus:nam sunt duo, vel in eo quod talium diciat,vel. in eo quod transgrediuntur positam locutionem. Falsum etenim dicentes,& qui quod non inest,inesse alicui dicunt, peccant: & qui extraneis nominibus res appellam ivt platanum hominem transgrediuntur posita nominationem. Loci problematum quὸdemicquam insit, vel non inpt.
x Nus autem locus est inspicere, si quid secun-Dreuratis dum Miquem alium modu inest,ut aecidens assigna
430쪽
assignauit. Peccatur autem maxime id circa ge- .nera . ut si quis albo dicat accidere colorem esse non enim albo colorem esse accidit, sed genus cius color est. Contingit autem &secundum nominationem determinare eum qui ponit : ut quod accidit iustitiae virtutem esse. Saepe autem δί cum non determinet, manifestum genus ut accidens assignauit : ut si quis albedinem colorari dixerit, vel ambulationem moueri: a nullo enim genere denominative prςdicatio de specie dicitur , sed omnia uni uoce genera de speciebus praedictantur: nam & nomen, &rationem generum suscipiunt species: qui igitur coloratum dixit album , nequc genus assi-
gnauit, quoniam denominative dixit neque ut proprium, vel ut definitionem nam definitio, Mproprium nulli alij inest, sunt autem coIorata, & pleraque aliorum , ut lignum, Iapis , homo, equus : manifestum igitur quoniam, ut accidens pendiu Ionssignau It. Alius locus est inspicere ea, quibus eis. inesse aut omnibus,aut nulli dictum est: dc con- melanurios derare secundum species,& non in infinitis. loeus Nam transitu magis, & in paucioribus Conside- est eou Ar ratio: oportet autem considerare, & incipere a lita Oprimis, deinde consequenter usque ad indiui, deuructio dua. ut si oppositorum eandem disciplinam quis dixerit esse, perspiciendu si eoru quς sunt ad aliquid , & contrariorum, Z quae secundum priuationem & habitum, & quae secundum contradictionem dicuntur eadem sit disciplinat & si in his nondum manifestum est, rursum ea diuidem dum usque ad indiuidua: ut si iusti vel iniusti, vel dupit, veI dimidit: vel caecitatis, veIvisiis: vel esse, vel non esse. Nam si in asiquo ostendatur quod non eadem, interimentes erimus pro-