장음표시 사용
561쪽
ta, per quae syllogismus, & non ponat ea qui re spondet, eo quod propinqua sint illis, quae sunt ex principio, & praeuideat quod subsecutum est,
sed fortas te & studiose aget, quoniam maxime noue,& propinquae sunt dignitates: ex illis enim scientifici syllogismi loci igitur unde oporteat sumere, dicti sunt prius,de ordine autem, & interrogatione dicendum . diuidendae propositi nes quaecunque sumendς sunt ad necessarias,necessariae autem dicuntur, per quas syllogismus
fit. Qive autem ad has sumuntur, quatuor sunti Deus. Aut enim gratia inductionis , Ut detur uniuersa declarat io. te, aut ad magnitudinem orationis . aut ad occultationem conclusionis, aut ut dilucidior sit oratio . praeter has autem nulla est assumeda proinpositio, sed per has augere, & interrogare te tandum. Sunt autem Fg ad occultationem certaminis gratia , sed quia omne, quod huiusmodi est, negotium ad alterum est, necesse est , R , Leuti illis uti. Necessarias igitur, per quas fit syllo.
ke uiatio gismus, non naism praeordinandum,sed abeundum ad suprema. Vt non postulet quis contrari rum eandem disciplinam , si hoc voluerit sumere, sed oppositorum: posito enim hoc,& quoniacontrariorum eadem disciplina syllogismo col. liget eo quod ex oppositis, lunt contraria. Si ve- reus. ro illam non ponat, per inductionem sumendum .eclaratio. proponenti in particularibus cotrariis. Nam aut per syllogismum , aut per inductionem necestarias sumendum , aut has quidem inductione, itilas aute syllogismo. qcunq; aute Valde nranifestae sunt, illas quoque oportet prIeponeremam
ε- kςμi- immanifestiuq est semper in abscessu, re indu-ήμιμω ρ- ctione, quod secuturum est,& simul ipsas necessarias proponere, & qui non potest illo modo sumere
562쪽
mere esse paratum, quae vero ad has sumptet sunt, accipiendae quidem illarum gratia. Vnaquaque autem earum hoc modo utendum inducentem quidem a singularibus ad uniuersalia, & a noris ad ignota: nota autem magis quae secundum sensum . vel simpliciter , vel multipliciter, vel multitudini. Occultantem vero , ratiocinatione praecolligere oportet ea, per quae syllogismus 7 ρςμΤ eius quod ex principio est debet fieri: & haec, ut declaratio. plurimum. Erit autem hoc ,si quis non solum necessarias. sed & earum, quae ad illas sunt utiles, aliquam syllogizauerit. Amplius, conclusiones 8. De . non dicere, sed postea ratiocinatione colligere, deelaratita subitarias. Sic enim longissime abscedet ab ea, quae ex principio, positione: uniuersaliter autem
Gicendo,sic oportet enim interrogare qui occulte interrogat, ut interrogata omni oratione, &eo dicente conclusionem,quaeratur propter quid id autem erit maxime per antedictum modum: nam sola ultima dicta conclusione , immani sein istum quomodo accidit, eo quod non praevidit , irespondens ex quibus accidit, non per membra
digestis prioribus syllogismis: minime autemper membra digerieur syllogismus conclusione, Cum non eius sumptiones ponutur, sed cum illa sumuntur 1 quibus syllogismus fit. Vtile autem , Leus α non continua postulara suntem,ex quibus syl' riolarati logumi, sed vicissim ad aliam & aliam conclusionem.Nam positis couenientibus iuxta se inuicem, magis quod accidit ex ipsis manifestum. Oportet autem & definitione sumere, in quibus i O. ἰρομ=possibile est, uniuersalem propositionem, non declaroiiε. . in ipsis , sed in coniugatis. Nam decipiunt salsa ratiocinatione seipsos, quando in coniugato sumitur definitio, si non uniuersale concedunt. Vt mm Α ἐ
563쪽
si oportet sumere quod qui irascitur appetit poenam, sumatur autem, ira appetitus este poenae propter apparentem parvipensionem : manis stum autem , quoniam hoc sumpto , habebimus uniuersale quod praeelegimus: at eis , qui in ipsis proponunt, saepe accidit, ut abnuat respondenseo quod magis se habeat in ea re instantia. ut quod non omnis qui irascitur appetit poenam: nam parentibus irascimur quidem, non autem poenam appetimus. Fortas'e autem non vera imstantia e st : nam a quibusdam sussiciens poena est tri stari, solum, & facere poenitere: verumtamen habet atquid veri limite , ut non videatur irrationabiliter negare propositum : in ine au- te definitione, no si militer facile est in statia inuenire. Praeterea proponere par est, non ut propter idipsum, sed alterius gratia eum qui proponit : nam deuitant ea, quae ad positionem sunt utilia. Simpliciti rautem dicendo, quam ma-r3. locus.
declaratio. xime facere dubium, utrum quod proponiIur, declaratio. an oppositum sumere vult. Nam dubio existente quidnam ad politionem est utile,magis quod sibi videtur ponunt. Amplius, per similitudinem interrogare. Nam dc verisimile , & latet magis uniuersale , ut quemadmodum scienKa& ignorantia contrariorum eadem, sic dc se sus contrariorum idem: aut e conuerso . postquam sensus idem contrariorum , M scientia: hoc autem est simile inductioni, non tamen idem: nam ille quidem a singularibus uniuer sale sumitur , in similibus autem non est: quod sumitur uniuersale , sub quo omnia similia sunt. Oportet aute & ipsum sibi met quandoq; in si antiam ferre. Nam in suspecte se habent respondentes ad eos, qui videnIur iuste argumentari.
564쪽
Vtile autem dicere quod consuetum, & quod dicitur tale. Nam pigrescunt quod solitum est
dimouere, instantiam non habentes : simul autem, &quia utuntur & ipsi talibus, cauentea dimouere . Amplius, non sedule agere, &si omnino utile sit. nam aduersus sedule agentes . magis renituntur. Et ut in similitudine proponere,quod prop:er aliud aliquid proponitur,
di non propter seipsum,utile ponent magis .Amplius , non id proponere quod oportet sumere, sed cui consequens, id est ex necessitate. Nam, di magis concedunt, eo quod non similiter ex hoc manifestum sit , quod consecuturum est,&sumpto hoc, sumptum est & illud. Et id ultimo interrogare , quod maxime vult sumere. Nam maxime prima renuunt, eo quod plurimi interrogantium prima interrogant . circa quae vel maxime student. Ad quosdam autem prima quae utilia sunt proponere . Nam proterui maxime prima admittunt, nisi omnino ma- nisestum sit quod secuturum est, in fine autem proterviunt: similiter autem dc quicunque at-bitrantur acuti esse in respondendo, ponentesi cnim prima , in fine recantant, tanquam nihil acciderit ex iis quae posita sunt; ponunt autem prompte, confidentes habitu i , & arbitrantes
militi se esse palluros. Amplius, prolongare,& interponere quae nihil sunt usui ad orationem , quemadmodum pseudographia utentes. Nam cum sint plura, immanifestum in quo falsum sit, quare & occultant quandoque interro'gantes, in absconso proponentes ea quae per se proposita, non ponerentur: ad occultationem
is. locus. declaratio. is. locus. declaratio. II. locus. declaratio. 18. Iocus. declaratio. I9. locus. declaratio. 2i. Iocus.
565쪽
cap. I I. 1i. Deus. declaratio.
AD ornatum vero , inductione ,& conclusione eorum quae assinia sunt. Inductio igitur quale quid est, manifestum : diuidere autem huiusmodi, ut scientiam scientia esse meliorem, aut eo quod exactior est, aut quod meliorum:& quod scientiarum aliae quidem sunt contemplativae, aliae autem activae, aliae porro essectius:
nam unumquodq; talium coornat quidem ora. tionem, at non necessarium est, ut dicatur adeonclusionem. Ad dilucidationem autem exempla Sc similitudines afferendum. Exempla aurem accommodata, Se ex quibus scimus qualia H merus , non qualia Cherilus: sic enim cIarius
erit quod proponitur. Vtendum autem in disserendo , syllogismo quidem ad dialecticos magis, quam ad multitudinem: inductione vero contra, ad multitudinem magis. dictu est autem& de his & prius. Est autem in aliqualibus quidem inducenti possibile interrogare uniuersale, in aliquibus vero non facile, eo quod non post tum iit similitudinibus nomen omnibus commune , sed quatido oportet uniuersale sumere, sic in omnibus talibus esse dicunt. Id autem determinate dissicillimum est, qualia sunt ea, quae proseruntur huiusmodi, dc qualia non , dc propter hoc saepenumero dissident in disputationibus, alij quidem dicentes, similia este quae non sunt similia r alij vero dubitantes quae sunt similia, non esse similia. Quare tentandum in omnibus talibus, ipsum nomina essingere, Ut neque respondenti liceat dubitare, quod non similiter quod insertur dicitur, neque interrogan-
566쪽
ti calumniari, ut similiter dicto eo qubd plura
eorum, quae non similiter dicuntur, similiter vi--tieur. dentur dici. Quando autem inducenti in pluri' deelarario. bus non dederit uniuersale, tunc iustum est enflagitare instantiam , non dicente autem ipso in aliquibus sic, non iustum est emagitare, in aliis quibus non sic. oportet enim inducentem prius sic instantiam emagitare. Emagitandum au- ρςμt rem instantias non in eo quod proponitur fiet. --μti re, nisi unum tantum sit huiusmodi, ut dualitas partium numerorum solus primus. Nam oportet, & eum, qui instat in altero instantiam serre, aut dicere quod hoc solum tale est. Ad a . Lem. eos autem, qui instant uniuersali, non in eodem declaratis. autem instantiam ferunt, sed in aequivoco , ut quod habeat aliquis non suum colorem, vel periem, vel manum,habebit enim pictor non suum colorem, & cocus pedem non suum, diuiden. do reuera in talibus interrogandum est.Nam latente aequivocatione, bene viderentur instate G. ἰοcut. propositioni. Si autem non in aequivoco, sed la M. in eodem instans praepediat interrogationem. oportet auferentem id, in quo instantia est, proponere reliquum , uniuersale faciendo, donec sumat quod utile est. Vt in obliuione, & in oblitum es sie, non enim concedunt eum qui amisit disciplinam, oblitum esse, eo quod transeunte re amisit quidem disciplinam , oblitus autem non est . dicendum autem auferenti id , in quo instantiam est, reliquum, ut si permanente re amisit disciplinam, iccirco oblitum esse . Similiter autem, & contra instantes, quoniam maiori bono , maius opponitur malum: proferunt enim quoniam sanitati minori bonorquam bona habitudo. maius malum opponitur
567쪽
19. locus. declaratio. 3o. locus. declaratio. 3 r. locus. declaratio. 3 α. loe s. dri laratio. 33. locus.
nam aegritudinem maius esse malum mala habitudine , auferendum igitur , & in hoc , in quo
initantia eth: nam ablato, magis ponet, ut quoniam maiori bono maius malum opponitur, nisi conferat alterum ad alterum 2 quemadmo
dum bona habitudo ad sanitatem. Non solum autem eo instante hoc faciendum, sed & si sine instantia negat, eo quod praeuideat aliquid talium. Nam ablato eo , in quo instantia ess, compelletur ponere, eo quod non praeuideatin
reliquo, in aliquo non sic esse. Si autem non ponat, emagitatus instantiam, non habebit assignare. Sunt autem huiusmodi propositioniura, quae in aliquo falsae sunt, in aliquo autem ver in his enim par est auferre , reliquum autem verum relinquere. Si autem in multis proponenti non ferat instantiam, postulandum est Ponere.
Nam dialectica est propositio, ad quam sic in
pluribus se habentem, non est instantia. Qua
do autem contingit idem,& sine impossibi Ii,dc per impossibile syllogizare, demonstrantiquidem & non disserenti nihil refert vel sic,vel illo modo syllogismo colligere : disserenti autem non est utendum per impossibile syllogismo. nam,si sine impossibili quidem syllogismo colligat, minime fiet, ut dubitent: at, quando perimpossibile syllogizant, nisi valde manifestum sit falsum esse, in non impossibile dicunt esse,
quare non fit interrogantibus, quod volunt. Oportet autem proponere quaecunque in Pluribus quidem sic se habent. Instantia autem , aut omnino non est,aut non in superficie est conspicere : nam qui non possunt conspicere in quibus non sic,tanquam veru quidem fit,ponunt. Non oportet autem conclusionem interrogationem
568쪽
ncere. Alioquin autem, eo renuente non Videtur feti syllogi sinus: nam, & saepe cum non interrogat , sed ut sequens infert, negant: & hoc facientes non videntur redargui iis, qui non conspiciunt quod accidit ex iis quae posita sunt:
quando igitur non dicens quidem accidere, interrogatui, ille autem negahit, omnino non videtur fieri syllogismus. Non videtur autem omne uniuersale dialectica prodositio esse, ut declaratio.
quid est homo 3 aut quot modis dicitur bonum3 est enim dialectica propositio, ad quam est respondere, sic, vel non : ad dictas autem non est, quare non sunt diale Elicae huiusmodi interrogationes , nisi ipse determinans, vel diuidens dicat : ut putas,e bonum sic, vel non sic dicitur nam ad talia facilis responsio,vel assitnaan. do,Vel negando: quapropter tentandum sic proponere huiusmodi propositiones. Simul autem, Js. locu . α iustum sortasse ab illo interrogare, quot mo- declarari dis dicitur bonum , quando hoc divi aente, &Proponente, nullo modo concesJerit. Quisquis 36. loc M.
autem Unam orationem multo tempore inter- declaratio, rogat, male interrogat. Nam, si respondeat quidem ei interrogatus quod inrerrogatur, manifessum quod multas interrogationes interrogat, 'i aut frequenter easdem, quare aut nugatur, aut
non habet syllogismum : nam ex paucis omnis syllogismus: si vero non respondeat quid, aut non increpat, aut discedit Z Est autem argu - 37. locus. mentari dissicile, de sustinere facile ipsas sup. declarariλpositiones. Sunt autem talia,& quae natura sunt prima quae postrema. Nam prima quidem
termino egenr, postrema vero per multa terminantur volenti continuum sumere a primis, aut
sophisticae videntur argumentationes: impossi
569쪽
bile enim demonstrare quidpia est eum,qui non incipit a propriis principiis, & connectit usque
ad ultima: definire autem nihil ducunt respondentes, neque si interrogans definierit, adueettunt, atqui non facio manifesto quidnam est quod propositum est, non facile est argumentari: maxime autem quod tale est, circa principia accidit: nam alia quidem per haec monstrantur, ipsa vero non contingit per alia, sed necesse est definitione talium , unumquodque 38. lacus. cognoscere. Sunt autem dissicile argumenta- declaratio. bilia, & quae valde propinqua sunt principio. Non enim contingit plures ad haec rationes inuenire, cum sint pauca media, horumque&principiorum , per quae necesse est monstrare ea 3'. ἰος-- quae post illa sunt. Terminorum autem clitn- declarario. cile argumentabiles ij omniurn maxime sunt, quicunque utuntur talibus nominibus, quae Irimum quidem immanifesta sunt, simpliciterne dicantur, an multiplicitet: adhuc autem quae
neque nota Virum proprie, an secundum meta.
phoram de definito dicantur. Nam,quia obscura sunt,non habent argumenta,quia vero ignirantur si absque metaphora dicitur quod tale q. Lος--, non habet quod increpeti omnino autem 4ςςloratio, omne problema quando difficile argumentabile, vel termino indigere arbitrandum est, vel est eorum quae multipliciter, vel eorum quae secundum metaphoram de definito esse dicantur, vel non longe a principiis , vel quia non manifestum est primum nobis hoc idem, secundum quem dictorum modorum est , quod dubitationem praestat. Nam, cum est manifestus modus, manifestum, quoniam,aut definire oportebit, aut
diuidere , aut medias propositiones inuenire.. Nam
570쪽
Nam per haec monstrantur vltima. In multis au- η I. locis. tem positionibus non bene assignata definitio. declaratio. ne j non facile disputare, ac argumentari. Vt Vtrum uni contrarium,an plura: definitis autem contrariis aliquo inodo , facile est ostendere Vtrum contingit plura eidem esse contraria , an Anon,eodem autem modo, & in aliis definitione
indigentibus: videntur autem, & in disciplinis quςdam ob definitionis desectum non facile describi ut & quoniam quae ad latus secat planum linea similiter diuidit& lineam,& locum: definitione autem dicta statim mani festum est quod
dicitur. Nam eandem ablationem habent loca, & linea: est autem definitio eius orationis haec. Simpliciter autem prima elementorum , positis q*-uc siquidem definitionibus , ut quid linea, vel quid ης-to iis.
circulus,facillimum ostendere,verum non multis ad unumquodque eorum est argumentari, eo
quod non sunt multa mediat si autem non Ponantur principiorum definitiones,difficile : tortasse autem omnino impossibile. similiter au. ς' si M.tem his, & in iis quae sunt circa orationes se ha- cruralist. . bet, non igitur latere oportet, quando difficile
argumentabilis est positio , quod passia est aliquid eorum quae dicta sunt, quando autem erit ad dignitatem , S propositionem, maior labor disputare quam ad positionem. Dubitare autem Dμ itatis. possit quispiam,virum ponenda sint talia,an non: nam, si non ponat. sed poscat,&ad illa disputare,maius praecipiet, quam quod in principio positum est: si vero ponat, credet ex minus credibilius : si igitur oportet non difficilius problema facere ponendum, si autem per notiora syllogizare, non ponendum. An discenti quidem non Ponendum, nisi notius sit: exercitato vero po-