장음표시 사용
171쪽
ish AROMATUM H Is TORIA UOL vNT nonnulli ex Corasone ad Ormur.&inde in Indiam deferri: alii ex Curarate, tametsi istic ex regno Dcli adferri vulgo asseram, regione admodum frigida , quae ad
Corasone usque & regioncm Clitruam ex Aviccianae lib i I. cap. 2. testimonio exicnditur. ILL v D autem certum est, hoc gummi, uti hi Arabibus dici, nonnullis Antiri nam cuicumque Arabi gummi Imgat aut Iuttara ab Indis vocatum Ostenderis , stati in id Ahihi sive Antis esse pronuntiabit. PLANTA ex qua hic liquore manat, incolis Am eri quibusdam dicitur. Sed quoniam hoc gummi e longinquis adsertur regionibus, veram plantae descriptionem habete dissicile est. M v LTi s ab Avicennalib. I I. cap. rL. nominibus insignitum est hoc medicamentum, veluti est Mihi Amabaris, propter linguarum in regionibus, unde ad Vchitur, Vari utatum. ID autem Interpretem movcrit, cium vertit, ignoro , nisii quod verisimile sit eum non Asam, sed Laservcrtisse; idque vocabulum deinde temporis inJutia in Ala depravatum esic. PORRO dicet aliquis Altibi non esse nomen plantae Laseriserae, sed ipsius potitis succi concreti & coacti: cujus sententiae esse videtur Gerardus Cremon. Commcntariis in Rasin, cap. de Diminutione coitus, lib. Divis i. cap. 79. Huic sic responsum volo, Cci .udum veram linguam Arabicam ignorasse, cum ex Baetica Hispaniae oriundus fuerit: lingua vero qua Avicenna scripsit, legitima est Arabica,qua videlicci Syri, Mesopotamii Persae,& Tartari utuntur, apud quos Avicenna natus creditur urbe Basora squae nonnullis Babylonsuisse putatur, certo tamen rescivi Babylonem eam non esse, sed proximam liuic i uis secuius nulla nunc extent vestigia)in provincia Uzbeque sita. Est verbVZhequc pars Tartariae, strenuos producens viros,&peritissimos sagittarios, qui tum pedestres, tum equestres peregrinorum Regum stipendiis militant: forte autem Parthi sunt, Romanis Olma ad coinfesti de formidabiles ) Εam igitur linguam vocant illi Arah, id eli, Arabicam, qua vid c licet scripta inveniuntur Galeni, reliquorumque Philosophorum, S salsi Piophctae opera. Nostrorum vero Mauritanorum linguam Nagaras' nuncupant, quasi dicas, corum qui ad
Occidentem liabitant: siquidem garι 1 Occidentem Arabice sbnat, Sc eorum CETERvM Altibi nihil aliud est quam ipsa planta Laserisera, veluti plerumque sumiatur gummi pro ipsa planta. y ERvM obiiciet aliquis: Si non est Asa dulcis, quid est Asia dulcis 3 Asem dulcem apud nullum probatum A uctorem, sive Arabem, sive Graecum, sive Latinum, legisse memini. Sed cum Arabes liquorem sua vocenti eum vero qui probe coctus sit &deniatus, Roburam Rob enim Arabice densatum nat,& Alest articulus genitivi apud Arabcsὶ hinc depromptum esse nomen Asae dulcis verisimile est CETERv M Altilit Arabum, esse Laserpitium Dioscoridis& Plinii, tametsi nemo legi timorum Arabum squalis est Rasiis Avent Oisi usquam ejus meminerit: satis ollendit rapio lib. simpl. cae 2II. qui de Altihi agens, ad verbum ea refert quae Galenus & Diosc. de Laserpitio scripsere. Ita firma ergo eorum opinio qui naultis argumcntis probare conan 'tur, Asiam foetidam a Laserpitio disterre. Nam quod Laserpitium veterunt in cibos adis missum esse aiunt, Asam vero foetidam medicamentis stilum uti lcm, idque raro, in cibis vero plane damnari obtetrum odoremi plurimum falli mihi videmur. Siquulem nullum medicamentum simplex per totam Indiam maiore est in usu, quam Asa foetida, cum in medicamentis, tum condiendis cibis. Eam enim pro suarum facultatum modo sibi emunt, cujusmodi sunt Baneanes ' S: omnes gentiles provinciae Cambayae, quos Pythagoras imi latus videtur. Solent illi Asam suis iusculis S: oleribus cominiscere, confricato primum ex ea lebete; nec alio condimento utuntur omnibus in cibis. Bajuli Sc huiusmodi tenuis fortunae homines, quibus dumtaxat panis est& cepe, non niti summa in necessitate ca
COMMENDARvNT mihi multi condimenta istorum Banean lim clini a saporis tum ab odoris suavitate. Horum oratione persuasus aliquando ejusmodi condimenta degustavi, quae sane sic satis palato arridebant, non tamen adeo ut illi praedicabant: quoniam forte neque jusculis neque condimentis valde dclector : odore certe tuo non crant molesta, tametsi nullus odoraeque mihi infestus sit atque Asae foetidae. S v M v N T vero nonnulli Asiam, ut desecti appetitus fastidia tollanti initio enim aliquantulum amara est Asa, ut sunt olivae conditae; deinde devorata mirum in modum illis bens sapit. Solent etiam plerique ea sbia ad stomachi corroborationem, flatiisque discutiendos, medicamenti loco uti. Quamobrem multum hallucinantur qui Sepulvcdam secuti nullo esse in usu medico asserunt, nisi aliis medicamentis permistam. L E p I D A M porro historiam quae in Bis ager contigit, praetermittere nequeo. Lusi
172쪽
L I B E R I. IJι tanus quispiam istic vivens equit m habuit maximi pretii quem illius Provinciae Rex libenter emisset. iiiii multis statibus Obnoxium comperiiset. Lusitantis asam farinae permixtam equo prabet edendam, S: statuum morbo liberat. Equum l .m sanum emit Rcx. SI qua ratione curatus sit, percontatur. Rusipondet Lusitan usam gii silve Asana cdendam dedisse. Tum Rex: haud sane mirum si curnus, cum Dcorum cibo illum paveris. Ad haec Lusi. latius sed inuissitans, ne exaudiri posset, S Lusitanico quidem sermone, verius cacoda monum cibum nuncupasses.s Eo non polsum non mirari Matthaei Sylvatici cap. I. de Aniuden oscitantiam , qui Galen. citans, venenum esse asserit. Nam nequc Galenus, neque Graecorum quispiam id unquam scripsit,clina omnes uno ore Lasser magnopere commendem advcrsus vcnena, peltis contagia, lumbricos,&scorpionum plagas. SOLENT Indi cavernis dentium inderem dolore: quam facultatem etiam illi tribuit Dioscorides lib. 3. cap. 76. tametsi Plinius lib. 22. cap. 23. Id non cmicat, excmplo cinus. dam,qvi hac de caucaseae ex alto praecipitavit. Sed is sorsitan cach exta laboravit,& me. dicamentum eos humores qua turgebant, nimium commovit.
M A c Ni apud Indos est pretii, quod eo plurimum utantur etiam in Venero proritanda. Radicis vero aut soliorum apud cos nullus est usus: sunt enim illis incognita. Is aulcm quem supra dixi Asa sola saepius uti, referebat sibi narratum csse succum hiinc ex planta quadam foliis Coryli cxtrahi concisb caule, deinde in bubula coria coniici prius illita sanguine cum tritici farina permisto,conscrvationis gratia: ea inque ob caus in si quid in Lasere furfuribus simile conspiciatur, non adulterationis, sed puritatis potius esse indicium. Atque interrogatus doctus quidam Bancanes, Cur Asa vesceretur, quandoquid in admixtus ei set bubulus sanguis 3 rc spondit Gusmodi esse mcdicamentum, ut haec regula minime in illo observanda iit. F R E VE N s vero est in Mandou, Chitor, &: Deli; praeterea ex Ormuz aducti itur in Pegu, Malaca, Tanasarim-regiones his vicinas. PORRO Laseris duo genera ad Indos adseruntur, alteriim sin crum S transsucens: alterum turbidum & impurum, quod a Baneambus repurgatur ante quam in cibos admittatur. Sincerum colore est puro, Electro limili, id Gurarate convehitur cx Clutor, ut aiunt, ct ex Patane S Dcly. Impurum ex Ormur adscitur. Maioris pretii cit sincerum: neque facile Mercatores impurum emunt i solet aut Em id magna ex paric in renuiorum cibos N medicamenta cedere) nisi in purioris desectu Sincerum validioris est odoris, quam sordidum. utrumque tamen mihi scelet, sed id magis quod sinccrius csse putatur. Qui vero ejus usui assueverunt, sincerius, odoratius cssea iserunt; quod quadam consuetudine fit. Multis enim male olent Styrax liquida S Algalia propter validum odorem, cum tamen maxima ex parte sint odorata. Sic neutrum Laser mihi Porrum redolet, sed ad nostram myrrham nonnihil accedere videtur. Hinc factum puto, ut Aviccnna Asam divitem in foetidam & odoratam, quod stetidam potraceo odore esse assererent, cum non ita sit. Si quidem veteribus odoriferum dicebatur, non quod suaviter oleret, sed quod validi esset odoris. Sic vocant calamum odoratum, qui multorum iudicio foetidus potnis dicendus erat: eadem ratione Myrrha validi est odoris, Aloc validioris, S hanc adhuc Spica nardi odore superat. Multos cnim aegros purgavi qui a Rha barbaro abhorrebant, quod illi Spicam admiscerem.
Mi RARi subit Antonium Musam, Exam. sim p. adeo credulum fuisse, ut his fidem adhiberet, qui Beniuy quod veteribus fuit ignotum, ut postea ostendemus 2 plantam consimilem Silphio esse affirmarunt. Sed de his plura suo loco. S i C Ritellius vir eruditus Δ: omni laude dignus, lib. de natura stirp. 3. cap. 12. scribit in
Callia nasici crasi,m magnamque radicem, ris nigricantem, initis candidam , quaecum suo liquore & semine mira fragret iucunditate. Huic ob in lignes virtutes illustria indiderunt nomina: namque modo imperatoriam, modo Angelicam, modo sancti Spiritus radicem appellant Herbarii, eique calfacientem siccatoriamque vim in tertio signant abscessu. Unice venenis adversari tradit, pestilentiae populatim savientis arcere contagia i ςOrpora ab lue pestifera vindicare, si tantum in ore teneatur, per hic mem ciceris magnitudine cum vino,per aestatem ex stillaticio rosarum liquore sumpta: ncc sensurum ea dic contagionem ait, qua quis devorarit; nam urina &sudore venenum abigit: sic etiam adversus fascinationes valere, aliosque praeterea morbos, quos brevitatis causa Omitto. Hanc igitur esse La serpitium Gallicum, cujus Vcterinarii medici meminerunt. Et si quis narcs consilitat, inveniti Laser illud idem quod Benjuinum ossicinis appellatum rc dolerc. Nam & doctos in ea esse opinione, ut quod ab officinis Benjuinum sive Mn Iudaeum appellatur, Laseris sit Syriaci genus, dictum quod Iudaea parens hujus mittat ad nos prolem suam. SED
173쪽
S E D eius opinionem cap. de Bem uino,multis& solidis argumentis convellemus. Eius dem seiuentis fuisse aliquando ut videlicet Benjuinum Laser esse putaret ipse Matthiolus Commentariis suis lib. 3. cap.78. scribit; veritate tamen coactum, sententiam mutasse.
vestrum genere qua G1mnosophissa usi suisse perhibeatur, amisiamur, in aliavi M
habenti atque bac ex nostre Aactore dryamni, qui νaris capitium deha agebas.
OV o D nos Lusitani corrupto nomine Amsiam appellamus, id Mauritani quos Indi
secuti sunt Osium vorant, deducto a Graecorum Opio nomine. Pleraqile enim nomina a lingua Graeca squam Iiam i, quasi Ionicam dicas, appellantὶ mutuati sunt Arabes, P in F, quod sint litterae multum amnes, mutato. Sic Opium Ofium dixerunt, Paeonia Faunia, & multa similiter. VARi Λ sant Opii genera pro restionum disserentia. Quod e miro adsertur insesera vocant) albicat & magni est pretii: id nostrum Thebaicum esse arbitror. Quod ex Adem advehitur, aliisque locis Erythraeo mari vicinis . nigrum & durum est: ejus pretium pro regionum varietate aut intenditur, aut minuitur. inod in Cassi baia, Mandou, & Chitor cogitur, mollius est,& magis flavescit. Magno vemitur multis locis, quoniam hujus esiui assuescitiit: solet enim quod aliqua in regione frequenti est in usu, carius semper vendi. Quod dixi ex Cambala adserti, maxima ex parte in Malui colligitur. Et quoniam id Thy
melaeam aliquantulum olet,putarunt nonnulli Thymelatae succo adulterati; sed falluntur. nam tota Cambala, imo tota India Thymelaeam provenire non credo. Et certe in Cam-baiete rescivi nillil aliud esse quam gummi,sive lachrymam papaveri L Nascitur istic Papaver Paxωx Vocant nomine cum Arabibus communi pragrandi capite, quod interdum binos fere sextarios' sin veniuntur etiam nostris haud majoraὶ capere possit: haec incisa opium exstillant. Non est autem id papaver nigrum , nam tota Cambala haud invenias, tametsi Avicennalib. 2. cap. sIs. Opium ex Papavere nigro parari scribat. Sed num aliis in regionibus ex nigro Papavere colligatur ignoro. PLURI M us hujus usius est per universiam Mauritaniam&Asiam: si quidem ejus esui ita assueverunt, ut eo abstinentes periculum vitae incurrant: quod sane admiratione non caret . quandoquidem adeo narcoticum & stupefactivum est. Sed etiam qui eo utuntur, dormitabundi plerumque videntur. Itaque solent qui ejus facultates intelligunt, exigua quantitate sumere. alii verb plerique liberalius eo utuntur, ut lassitudinem ex laboribus, animique fastidia tollant, non autem ut proniores in venerem essiciantur,ut stultὰ quidam credunt. quia Opium non modo venerem non stimulat, sed potius ejus stimulos infringit
sua frigiditate, Zc vasorum spematicorum constrictione. Et nonnullos Lusitanos novi qui hujus estu steriles& impotentes essecti sunt D O s I s communis apud istos est a viginti ad quinquaginta hordei granL Novi tamen quendam Corasenem natione a Secretis Nietamoxa, qui singulis diebus tres laminas Opii ederet, quae penderent decem drachmas & amplius t& licet stupidus&dormitabundus semper videretur,aptissime tamen docte de omnibus dis utabat: tantum potetaon
174쪽
Di xi M v s in LasErpitio Asam odoratam non esse Benjuinum, tam cis nonnulli docti viri in ea suerint se tuentia. Nunc illud restat, ut nostrani sententiam firmis
NEMi NEM Benjui unquam incondimenta recepisse certum est: Asae vero scelidae frequens est usus in condiendis cibis apud Indos, ut ante diximus: ex quo patet Bentui Asam esse non posse. M Axi MA pars Laseris ex India ultra Gangem sincolae Ganga vocant) advehitur. Benjui vero quod in Indiam adfertur,quodque amygdaloides vocant, nascitur in Samat ra& Sian. non in Armenia aut Syria Africave,aut Cyrene) elusque maxima pars huc convehituri deinde in Arabiam, Pertiam, & Asiam minorem defertur, atque etiam sut ex virorum fide dignorum relatu intellexi in Palaestinam, Syriam, Armeniam de Africam. Antonio Musae Exam. simpl. imposuerunt igitur ii Lusitani, qui incolas, apud quos nascatur Benivi, veritate coactos, id gummi etiamnum Laserpitium vocare stignificarunt: quandoquidem ab indigenis Cominbam appellatur. A D Ruellii autem lib. de natur. stirp. III. cap. LH. objectionem, quem capite de Lasere, Imperatoriam Laser Gallicum atque ossicinarum Bem uinum csse, contendere scripsi nausi se respondeo.CvM is inter reliquas Imperatoriae facultates hanc illi tribuat ut libidines extinguati in Lasere vero dixerimus Indos eo uti ad venerem excitandam, Imperatoria Laseris genus esse non potest. CETERvM nostrum Benjui veteribus ignotum fuisse omnino puto: si quidem neque Graecorum quempiam, neque quemquam Arabum hoc desicribere memini. Nam quod Avemo is s. Collig. cap. r6. dicit, Belenietan, aut BelenZan, sive Petro Zan exsiccantem S excalfacientem in secundo excessu habere facultatem, stomachum humidum & langu scentem exsiccare,& roborare, oris odorem commendare, partes corporis confirmate,&venerem excitare lex ejus adeo succincta de brevi historia, persuadere mihi non possum esse Benjui quod describit: quod si quis contra sentiat, per me licet. VETER. i Bus etiam Iudaeis ignotum fuisse ex eo coniicere licet, quod neque David, neque Solomon ejus meminerunt, tametsi odores dc summenta summopere commendarint. FrERI autem potest ut Ruellius sin eo quod Benjui Ben. Iugaeum vocat lapsus fuerit nominum assinitate, debueritque potids nuncupare Benjaoy, id est, filium delacia, ubi plurimum nascitur. SCR i 3t et Mediolanensis quidam nasci Beni uim monte Paropanis , de praeter Macedones quosdam, qui in monte Caucaso odoratissimum, nostroque multo praesuntius se vidisse asserebant, Ludovicum etiam Romanum citat. Eco vero neque huic Modiolanensi neque illis Macedonibus facile crediderim, quandoquidem videre licet huc commeantes tot Thraces quos illi Rumes vocanti δc tot Turacos, qui Benjui mercium gratia hinc transvehunt: quos,li apud eos Ben; ut nasceretur,alias potius merces quae majoris essent emolumenti de quaestus, transportaturos crcdibile est. Fieri autem potest, ut illi Macedones Sturacem pro Benjui intellexerint: sed tamen nulli bi Styracem nasci scimus praeterquam in AEthiopia . ubi etiam Myrrha repetit ut D E Ludovico Romano a Lusitanis quibusdam audivi,quibus hic in India cognitus suit, nunquam eum praeteriisse Calec ut neque Cochim r necdum enim eo tempore ea maria navigabamus quae nunc nobis aperta sunt. Ego sane hunc Lugovicum olim veracem esse credidi: sed lectis ejus Commentariis, multa eum pro arbitrio finxisse deprehcndi. Exempli gratia, ubi agit de OrmuZ, lib. 3. cap. 2- insulam aut urbem esse potentissimam resert, in qua sint aquae suavissimae, chim ramen nullam istic aquam praeter falcam invenias, omnisque annona dc aqua aliunde eo convellatur, nec ista quidem admodum hona. ' DeindGnm
175쪽
neque aquam, neque ligna in Malaca inveniri scribit, lib. 6. cap. II. cum tamen istic sit 3e aquae potabilis, Musque suavis, copia, S egregia lignorum materia. Ex quibus videre licci, non multum ii dei tribuendum este huius Auctoris scriptis de rebus Indicis. PORRO Beia lui plura se uigcucra. Idam in maxime a Mercatoribus expetitur, quod Amygdalordes vocant, quodque ungues seu maculas candidas admixtas habet amygdalarum inflar: quoenam pluribus hujusmodi maculis abundat, tanto praeliantius habetur. M A x t M E id provenit in Si an dc ejus contermina Martaban. 'Rus meminisse puto Antonium Mus ana, idque permixtarius radicum scobe adferri asserere. sed falso, qua nil quidem unum idemquecst gummi, aliud videlicet crassiori consistcntia, aliud liquidiori.& aliud non plene dura, quae deinde a Sole exusta magis albet. Id Benivi sic exii ccatum nonnumquam in farinam resolvit hir, quam Mula radicum icobem csse putavi A LI v D genus nigrius invenitur in Iacia de Sama tra. quod villuris est pretii. Est S gmnus nigrum in Sama rae novestis arboribus prolluens, ab odore grato Ben)ui de Boninas vocatum: id superiori decuplo carius cst. Illius fragmentum superioribus diebus mihi d nomisi Tin e suavissimi odoris, quod manibus confricatum, eas mira oris fragrantia
Eco saepius exillimavi illud genitii de Boninas nihil aliud esse quam Benjui cum Sty
race liquida, quam Sinentes Rosim.ilba vocant, permixtum, quoniam ejus odor aliquam tum ad Benjui de Boninas acced cret reamquc ob causam aliquando periculum facere volui, mixto Mimui cum Styrace liquida. Ad licet Benjui sic permixtum vulgari odoratius esset, odoris tamen fragrantia St sua viratca Bci tui de Boninas superabatur. CETERvM Benjui e novelli plantis profluens Amygdaloide odoratius csse, causam esse puto, quod gummi multum 1 Mivae suae fragrantiae vetusti te amittat, ut sere reliquali 'usmodi. Sed quia c: nd. dum clegantius est, nigrum velo & novel sum Odoratiuς, utrumque permiscere solent, ut odori fragrantiae etiam clegantiam concilient. BE N I v I Mnera vocamur a Sincn lituis ab Arabibus quasi dicasThus de Iaoa. quod haec regio prunum Arabibus introi uetit, Arabes enim Thus ouan di. cunt. Guetarate &Dccan incolae, Vis. Es T autem Benjuifera arbor procera, vasta, pulchra, umbram late diffundens, ob ramorum frequentiam, quos pulcherrimo ordine digcstos & in altum sublatos habet. Caudice est crasso, materie praedura S fit m a. Eius f Oha minora fiant aliquantum Citti sive L, monerae foliis, non tamen adeo virentia. sed parte avcrsa candic: ntia. quae vero in ipsis majoribus ramis enascuntur, ad Salicis folia magis accedere videmur, latiora tamen sunt,sed mimis longa. Ea tum aceto condita , tum ramis adhuc inhaerentia nactus sum. Nascitur interdum in silvis Malacae, loco humidior . V vLNERANTvR arbores, ut Gummi quod est Benivi) masori quantitate essiuat Novella, ut dixi, arbores Bentui de B ,n in .is emit tmu quod est ex provincia Bayros praestantius eo quod in Si an nascitur, licet id ro liquis aliis ne ibus praestratur.
Haec omnia non sine rei nummariae dispondici didic t siquidcm per belle satisfactum est ei qui mihi& folia& ramos hujus arboris attulit . ut Tiluum erat. Nam praeter fiammam quae his adeundis est silvis dissicultatem. maximum subeundum est periculum, ob Tigri-aum quas illi Reimonec vocanti in iis silvis frequentiam. Si quid vero eis quae nunc disceptavi melius intellexero, palinodiam non modo inliis, sed de aliis omnibus canere non pudebit. Craddiis est nam. betis asa,ri ἀ--n tum fuisse, qui Lad viso Ramos pinam aq- erat, ast μὴ
176쪽
Cu M Veteres dilo Thuris esse genera tradant,alterum Arabicum,alterum Indicum;
de eo nobis differendum existimavi. PER universam Indiam Thus non nasci certissimum est: cum quicquid Thuris hie cosumitur &hinc in Lusitaniam evehitur,cx Arabia deseratur. Non possum ergo non mirari a quo Dioscorides libr. cap.7o. quem tamen S Avicennalib. I I. cap 2 s. scet uti sc st) Thus in India nasci acceperit. De Arabibus mimis mirum,qui nigri Cantcm colorem, quo Thus indicum praeditum esse vult Dioscorides, Indum plerumque vocent,ut ex Myrobalano nigro quem Indum appellant, patet. CETERvM Thus Arabibus, apud quos siolum provenit, vocatur, nomine CX Iaium ἰraeco deducto: Avicennae lib ii. cap. s1 .c .nder, id est Resina sesinat enim illis est gummi, veluti camac est,gummi Arabicum) Serapioni lib simpl. cap I78 Iroiser cor- st, . . rupto vocabulo. Nam multos Arabes conveni, sed omnes Thus a quoquam co nomine appellari negant, paucos vero quosdam Conder vocare, & plerosque omnes Duan. Idem C.mkr. a quibusdam Lusitanis, qui in Arabia diu vixerunt, intellexi. Addebant & illi arborem quae Thus producit, ab incolis etiam appellari, ejusque duplex esse gonus: alicram montanam, alteram in planis nascentem. Montana arbor montibus confragosis pro- 'U' venit, optimumque&laudatissimum Thus profert. In planis vero nascens Thus proscri et hiuis,hihi nigrum, improbum,quo cum aliarum arborum Ic sinis permixto navcs picant de oblinunt, iis uvinis. uti nos pice solemus. Eae arbores illius Provinciae Regi cedunt: nec cuiquam Thus colligere licitum est, nisi Regis permissis. Confluere eo Negotiatores ex Adem, Xael,& aliis Arabiae locis, & cum Rege de Thuris quantitate quam avecturi sint, & de pretio convenire si a- Thia masic lere modblaudatum sit & legitimum quod nos masculum vocamus, ipsi uappellant. LAvDA TissIMI, huc etiam delati, vile est pretium : centenae enim librae duobus dumtaxat Lusitanicis aureis emuntur. Improbum interdum cum Optimo nuscctur , cui nonnunquam & corticum fragmenta inhaerentiatque huc desertur: sed vilissimi est pretii. Thus ergo nullam aliam adulterationem novit. Nam quis, quaeso, id adult crare vellet,
M v Letus est Thulis usias apud Indicos medicos in unguentis & summentis. Non. Thvisus . nunquam & in corpus assumitur ad varios capitis affectus & alvi profluvia. Sed maxima Thuris pars hinc in Sinarum regionem exportatur squoniam istic plurimum eo utuntur)&in regiones Malacae vicinas.
PORRO Thuris arbor humilis eth& solia habet Lentisco similia, peculiarisque est Arabiae. Scribunt tamen Hispani in novo orbe etiam Thus inveniri,sed penes eos sit fides,egocet te de eo nil ait pronunciaris possum.
PLvRiMA adsertur etiam ex Arabia ad nos Myrrha, quae Indis dicitur: tum
etiam ex regione Abexim, quae 2Ethiopia est. Qualis vero sit arbor quae eam profert, aut qua ratione resina eliciatui, numquam sic ire potui. Illud dumtaxat adii clam, quod a quodam Mercatore, qui in Mel inde Mosambique negotiabatur, tum a quodam sacrifico Ethiopiae, Episcopoque Armenio intellexi: videlicet genus esse quoddam hominum montanum &silvestre squos BodOins vocant, linguaque pura Arabica, - , quae non nihil ad Chaldaicam aut Syriacam antiquam accedat, uti perhibenti quod Myrrham in Brava & Magadaxo terrestri itinere adfert, & e Chaldaea regione sc illis vocata se adserae asserit.
177쪽
Qv A M ossicinae Laccam, eam Arabes, Persae, & Turei De Sumutri, quasi dicas Lacicam e Samatra, nuncupant: non quod Sama tra in Provinciae Pegu, ubi plurima Lacca nascitur, finitima, sed quδd Arabes, S: alii iam memorati in Sama tra gigni putarent. Idem nomen etiam invaluit apud Provinciarum Balaguate, Bengala, S: Ma lavat incolas, quoniam a Mauritanis sic edocti fuerunt. Legitimum tamen carum Provinciarum nomen est Iac; in Pegu vero & Martaban, ubi praestantissima est Tree: atque istuc e Iamay adferri tradunt. Non vocaturare, aut a qu, ut Pandectarius cap. i 3. corrupto nomine appellavit: neque Sae, ut apud Serapionem lib. simpl. cap. I 8i . corrupte legitur. C E T E R v M cum ab ipsis incolis, apud quos plurima nascitur, ec vocetur, mirabitur aliquis, cui nomen Lae, De aut Lac invenerit. Sed hanc fuisse causam coniicio: quod hoc medicamentum in Loc five mellis crassitiem di lueretur cum ad inficiendum , tum ut eius esset usus in medicina. Praestaret tamen semper nativum provinciarum, in quibus medicamenta nasicuntur, nomen servare, quod haec immutatio multorum errorum occa sonem praebere soleat. PORRO Pegu & Martaban incolae eam Samatram exportabant, le inde Piper in tuam regionem revehebant. Qv IDNAM esset Laeca, quomodo pararetur, & ubinam gigneretur, diu dubitavi. Nam adfirmabant nonnulli in Pegu flumina exundare atque alveum suum superare solere; aqua deinde defluente, in lutum quod remaneret bacillos ab vicolis iniici, in quibus praegrandes sormicae nascerentur, A eae quidem alatae, quae multam Laccam accumularent. Percontanti autem an eorum quae narrassent oculati essent testes, tantum sibi fuisse otii negabant, ut haec adeo diligenter animadverterent, sed famam vulgarem eam esse. Conveni tandem virum apprime honestum& curiosum diligentemque, qui istic fuerat. Dixit is vastam arborem illic inveniri, foliis qilodammodo Pi uni, in cuiuS surculis de minutioribus ramis magnae formicae, in terrae visceribus aliisque locis enata hanc Laccam elaborent sui apes mel conficiuntu materiam ex ipsa arbore ex siuge s. Hos deinde ramulos, ab arbore revelli atque in umbra siccari, donec iis excidentibus Lacca ipsa voluti intubulos concreta maneat: interdum tamen ligni fragmenta inhaerere. Meliorem tamen censeri, quae sincera sit, lignique fragmentorum expers: eam vero cui inhaereant fragmen ista, deteriorcm. Inveniri etiam vesta impuram, quam postea colliquarent &in pollinem reducerent ; viliorem tamen censeri, quoniam multam tetram admixtam haberct. De inde negotium dedi quibusdam qui Pegu profecturi erant, ut an ita se res haberet, diligenter perquirerent illi sane sermonem eius confirmi unt. Idem postea verum esse didici in Balaguate profectus, ubi nonnulla nascitur,'reservatur, quam deinde in proximos portus exportent. Huc item mihi allatus est ramulus ab arbore Berisera scuous in siecundo labro mentionem faciemus) revulsus, cui multa inhaerebat Lacca Sed quoniam exigua admodum quantitate provenit, adversante caeli temperie, negligitur. Multi tamense vidisse in iis arboribus affirmarunt. Formicas autem hanc Laccam elaborare inde manifestum est, qudd plerumque alae sormicarum Laccae permistae conspiciuntur. PRAE MANSA autem haec Lacta, ' pulcherrimo rubro colore inficit quae est deligendi ratiot & ex ea bacilli illi, quibus in obsignandis epistolis utimur, consciuntur. admixti iis coloribus quos maxime expetimus. Iisdem etiam fabri lignarii dc qui torno Jacula aliamque materiam elaborant, colorem inducunt, ipsis, in tornando, operi admotis. Hac vero Lacca implent etiam cum Aurifabri, tum Argentilabri uaca majora aurea&argentea. NON est autem ea arbor in qua Lacca elaboratur, Myrto similis aut facie aut magnitudine, ut aliqui volunt; sed interdum in nucis juglandis magnitudinem excrescit, ritzI- dum minor est. Α v I C E N N A lib. Π. cap. 424. Paulum secutus, Laceam, quam ipse Luc vocat, ItyrrhVpersimilem facit, atque odoratam esse scribit, debereque cum delectu se mi , eosque reprehendit qui illam Carabe similem faciunt: nonnullas tamen facultates Carabe similes ha bere. Existimo autem Avicennam Laccam non novisset nam neque Myrrhaeisimilis est, quoniam haec in extimis ramis elaboratur: Myrrha vero ex ipso arboris trunco cxtillat: neque item odorata, veluti Myrrha, est, tam is Avicenna ibidem odoratam esse contem ἀat. Qilod Bellunensis Lue verterit, fieri potest, eum ita in veteri exemplari invenisse. Attamen
178쪽
L I B E RAttamen nunc omnibus , rabibus laesamutri dicitur. Errat simit ter, quδd simile, illi eum Carabe facultates tribuat. Carabe enim glutinatoria adstrictionis particeps.
Lacca vero obstructiones aperit.
C E T E R v M erroris an iam Avicennae praebuisse puto, quod Laccam Cancamum DioLcoridis esse existimarit, cum tamen plane diversum sit a Lacca, quae minimo, ut diximus, odorata est: Cancamum vero ad sustimenta usurpatur,qiiod grati Odoris est indicium. Pr. eterea estis error ex eo manii cstus est, quod duo diversa capita descripserit, in altero ibidcni Cancami descriptione enarrans,in altero de Chelcb- agens, quasi divorse essent simplicia. C imbem. SE RA M o lib. simpl. cap. I 8 I. de sententia Diosc. dc Aatha barac, squem nonnulli Paulum putant) gummi esse ait arboris in Arabia nascentis. Myrrham quadam tenus referens. Deinde ex sententia Rhasis, in ramos Sorbi,quam ipse Gubcram vocat, C Caelo de-G- . tibi dicit. Postremo, Lacca, inquit Istac, res quaedam est rubca, quae tenuibus lignorum surculis inhaeret. Coquitur thaec,& ex ea panni rubeo colore inficiuntur, quam insccturam Chermes appellant. Ceterum Lacca ex Armenia desertur. Haec sunt Serapionis verba S E D, quod pace tanti viri dictum volo, Serapioni ignota suit Lacca, quoniam Diosco- Dica miras. ridis Cancamum csse putavit. Laccam tamen a Cancanio diversam csseiana diximus nullique Graecorum cognitam fuisse asserimus.
L ACCA M autem in Arabia non nasci palam est, quoniam in Arabiam ex India dem latur: Similiter nec in Sorbi ramos delabi, neque etiam Mespili , ut nonnulli perperam verterunt, cum nullae sint per universam Indiam Sorbi aut Mespili. Sed nec in Armenia nascitur . nec etiam est Chermes Arabum, cum id nihil aliud sit quam Coccum insectorium Graecorum.
AN Tu M vero hallucinentur Monachi qui in Melaen scripserunt, dist. I. cap. 8. sanguinem Draconis vulgo vocatum Cancami loco substituentes, doctissime Matthiolus inultis argumentis ostendit suis in Diosc. commentariis lib. I .cap. 23. Eo Ru M item opinio, qui Dioscoridis Cancamum Benjui esse volunt, magis erronea acti Mais inest, quam ut reselli deberat : siquidem non nascitur in Arabia, uti de eo commentantes
VE κ v M, si mihi dicere licet quod sentio, in ea sum opinione, ut nos legitimo Cancamo minime carere putem, Λ Laccam etiam legitimam nos habere, quam ex India omnes Mauritani petunt,eaque etiam in suis compositionibus utuntur, ves uti in Dialacra, quam ipsi Dalla a vocant. ERIT autem Graecorum Cancamum, mea sententia,id quod nos Anime vocamus h ad Cratain.m
suffimenta idoneum,quod in Lusitaniam ex AEthiopia Arabiae finitima advehitur. Si quis vero aliud proserat quod Cancami descriptioni magis conveniat, sententiam mutare paratus sum.
HALLvCINANτvR vero qui Anime in Bresiliana regione inveniri contendum, S genus illud picis sive Bituminis Resininem Sirvam, ut aiunt, non procul a Moluccis repertum, Anime esse credunt. Nam ejus picis multa copia huc ex Samatra aliisque regionibus advehitur, qua picandis navibus utuntur. Sed nec odore praeditum est Cancamo simili, de dumtaxat resinam aut quodvis vulgare gummi olet. Tacea cum sua bacita.
adhuc retentem era omnes notas obtinerι quia nosterdiu ar Laeca tribuit.
Eim isonem, uti ad noscam sua bacilla a mur, his sabus undam cura M.
179쪽
Nos dubitin est quin multum Arabibus debeamus quibnsdam in medicamentis:
etenim quan emam meminerunt, quae veteribus Graecis neglecta,aut ignota . , L . ' NE MyRπruum planam descriptionem non reliquerunt,id accidit,quia
D regio sigm fuerunti Nam&ego, qui multo jam tempore inhaeregione ha--vi,su a cum dissic in veram de genuin Ammatum notitiam eonsequi possum partim
180쪽
L I B v li I. istpartim quia nostri Lusitant, tametsi magnam partem orbis navigant, selum solliciti sunt
quas merces quibus ex regionibus majori cum quaestu sint evecturi, quasve inuce uti ; ut vero siciant quae in singulis quas adeunt regionibus, quaque forma at res nascanturnum fructiferae sint necne, possintne cum nostratium quibusdam comparari, minime cu.riosi: tum etiam quod propter ingravcscentem aetatem singulas regiones mihi adire non licet, nec etiam si velim,concedatur ab harum Provinciarum Praesectis Gubernatoribus, qui mea, propter senectutem S rerum experientiam, uti malunt, quam aliorum Medico rum opera: tametsi eruditi viri non desint. Quamobrem culpandus non luna, si interdum nonnulla cum dubitatione prostro. CETERv M ut ad institutum revertamur, Capur de Cabur omnibus Arabibus dicitur.
quoniam apud eos litterae &ρ magnam inter se habent assinitatem ibod si a qui bii cadam alia induntur illi nomina, aut exemplarium depravatorum vitio id accidis, aut ipsos auctores deceptos esse credendum est. Es T vero Caphura nobile medicamentum scujus nec Galenus, nec qui sui iam veterum Graecorum mcminit, praeter Actium e recentioribus. tametsi Serapionis vulgata cxum plaria Dioscoridis auctoritatem citent, falso tamenὶ duorum mnerum, Caphura videlicet de Burneo, &quae ex Sina advehitur. Caphura de Burneo nunquam usque ad nostras regio. nes penetravit, saltem cum istic essena,videre non contigit: nec id mirum . quandoquidem hujus libra tantic mitur, quanti comenae librae Mus quae cx Sina adscrtur, quae secundum genus est, eaque in Europam defertur, in panes orbiculares coacta , quinque digitorum dia. metri: quaecum coacta sit, compositum medicamentum videtur, non simplex.
E A Caphura de Burneo quae magnitudine est Milli, aut paulo major, maxima cx parte vilior est. Constituunt enim Gentiles, Baneanes, S: Arabes qui eam emunt, illius genera quatuor. Namque dividunt in caput, in pectus, in crura, & in pedes. Esus quae ex capite est libra, pardans octoginta aestimatur: lesivero Pardan 'monetae aureae apud Indos genus ruod conficit decem regales Castellanos) quae ex pectore, aureis viginti: quae ex cruribus uodecim: quae cxpedi us quatuor, aut ad summum quinque. Nonnulli magis curiosi quatuor instrumenta cuprea sumunt inaequalibus soraminibus pertusas qualia qui uniones vendunt habere solentin per quae Caphuram transmittunt. Ea quae pcr instrum Cntum majuscula solamina contincns transiraiisa est, certum habet pretium: quae per instrumcnt timmediocre, aliud; quae per instrumentu in minoribus soraminibus pertu sima transinissa est. aliud etiam peculiare pretium. In ea vero discernenda adeo sunt experti Baneanes isti, ut Caphuram Caphurae permixtam dextre distinguere norint,pretium qu ejustura imponere; nec facile inveniatur civi eos fallcre possit M vLTA nascitur Lare Caphiaram Burneo. Bairros, Samatra, NI Pac n. Nomina autem locorum in quibus Serapio& Aviccnna nasci tradunt, magna ex parte sunt corrupta. Nam quam Serapio lib. simpl. cap. χ64. de Panser vocat, est de Paren in Sama tra insula: Quam Avicenna lib. 2. cap. 13o Alsu et ' appellat, de Sonda esse potest, quae insula est Malacae vicina: Quam vero Serapio ex regione Calca advehi tradit, corruptum est vocabulum , debebatque e Malacra aicere, quandoquidem in Ba irros loco Malacae vicino
Es T autem Caphura gummi, non medulla aut cor, ut Avicenna loco supra citato, alii quidam putaruntὶ quod in meditullium ligni cadens, deinde extrahitur, aut per rimas exudat. Id vidi in mensa ex Caphum arbore constructa apud Pharmacopolam quendam; deinde in ligno quodam semotis crassitudine donato Gubernatori Domino Ioanni de Crasto idenique in tabella palmum lata apud quendam Mercatorem. Non tamen neg.
Verim, quin interdum in arboris concavum decidat. Principio vero exudat admodum candida sne ullis ruhentibus aut nigricantibus maculis: Organis autem non elicitur, veluti quidam scripserunt: neque ad candorem conciliandum decoquitur,ut falso Avicennae lib.
II. cap. I 3 o. & Serapioni lib sinapi cap 3 4 . persuasum est.
PRO certo mihi relatum est,solete quemlibet prodire huius colligendae gratia: qua ubi cucurbitam impleverit, si quis validior hunc cum cucuibita viderit, ilico cum impune posse occidere & cucurbitam auferre, fortuna nimirum id illis ut aiunt) elargiente. ex Bumeo adsertur, plerumque admista habet minutissima lapidum fragmenta aut gummi quoddam, a-erros illis vocatum, Succino crudo persiimile; aut lignicu.jusdam scobem. Sed facile maleficium deprehenditur. Nullam praeter hanc adulterandi rationem novi. Nam si interdum rubentibus aut nigricantibus maculis conspersia videtur: id ex sordidarum & impurarum manuum contrectatione, aut ex madore contrahi astirmam. Sed facilὰ a Baneanibus id vitium emendatur: Si quidem in panno linco colliga
ram, in calidam aquam cum demittunt, addito sapone & Limonum icco, deinde probe O , elotam