장음표시 사용
321쪽
RE IN A quam LiPilam , oleo sum quiddam, quod oleum
vocamuς, ad nos cx Hispania nova ad serviretur, turumque odoratissimum, praeserti in oleum. quod delicatioris δe suavioris est odoris. EsΤ vero Liquid. ambar relina coluens inc: sis arboribus vastae magnitudinis, pulchris 3 ramosis, citius folia hederaceis similia stant, O cu Indi vocant, cortice crasso, cinerco, qui incisus aut vulneratus crassum Liquid ambarojaculatur cui cort cx comminutus,odOris causa admiscetur, ut scilicci suavius de diutius spiret in iussi tibias. Vni nascuntur cfusmodi arbores, fragrantissmus est aeris odor, adco ut Hispani primum cis appellentes , istic aromata nasci, atque adeo eas aromatis cras csib arborcs cxi stimarcnt. TANTA quantitate in Hispaniam insertur Liquid ambar, ut mercium vicem suppleat, utribus 5 doliis eo impletis: eo etenim hic utimur insufia ibus,cadoramentis, pastil-jis, Styracis liquidae loco, cii; us odor proxime ad hunc accedit: adco aut cm validus est . ut celari, etiam sustitibus non additum, non possit, ct totas aedes, si cius sit copia, atque adeo plateas suo odoro implzat. PL v R I Mus in medicina illius usust nam calfacit, roborat, resolvit,& anodynum est. Ccrebrum, per se illitum, aut aliis aromatibus admixtum, roruarat, οἱ doloribus liberat, omnigenosque dolores a causa frigida, emplastri modo imponium, mitigat. Vcntriculo adprinae utile, stomachici instar adhibitum: ipsum c tenim roborat, concoctionem juvat, digerit, concoquit, &appetentiam excitat. Cura Styracis, Ambari,& Molchi momento mixtum emplastri consistentia, S: sicuti scirma super alutam extensum, omnibus praedictis morbis maxime prodest, c3 usque em plastri ob instignes facultatcs in hac urbe laus est. Calidum in fine secundi gradus, humidum ita prim Ex eo rcccns collecto, Ν istic reposto ubi per se tenuior e us substanti, stillare possit, oleum quod de Ligiis .amiar nuncupant, clicitur, multo pericctissimum , illoque longὰ suavius. Sunt qui exprcisione etiam cliciant, ut ma)Orcin quantitatum colligarit: nam elairothecis imbuendis plurimum absum: tur. UTILE cst medicamentum ad plerosque morbo et stigidos: nam calfacit, resolvit, Momnem tumorem emollit: ita quo ueterit umoribus,3 obsuuctionibus prodest, men siesque provocat: Calidum sere tortio gradu.SC iE N D v M tamen est, plauosque liquidam istam sturacena ex India inferre non perinde bonam, quia cramis eius arboris comminutis ta coctis Pinguedinem innatandem colligunt, venduntque pro legitimo. EI Vs arboris pampini es: tan mitates in sale eulos colitari, vestibus & straguus ab Indis iusseruntur, odoris gratia, me vimque usum Hii ianiae Uam vendum.
LAVDAτissi Mus ille liquor, qui, ob excellentes & mirabiles cssectus, Eoθ--,
ad veri Baliam quod in AEgypto nascebaturi imitationem, nuncupatur, in Hispania nova clicitur ex arbore Punica malo ma; ore, cujus solia, urticae similia, serrata &tenui istunt, Indi Mis Gomorais ibi vocant. Fr T autem duobus modis. Vno, multis incisiiris vulnerato arboris cortice, qui tenuis cst, e quibus liquor emanat, tenax, subalbidus excellentissimus S persecti stimus,scd ad copauca quantitate, ut ad nos non inseratur. Altero, Indis admodum familiari,in cliciendis succis ex quavis arbore: Ramos atque etiam truircos arboris assu Latina de minutim conciisses, in lebetem amplissimum iniiciunt, multa desuper ad susa aqua: bulliunt omnia & se vcnt quantum satis esse putant: igne sublato, frigescere s: nunt,&conchyliis Olcum supernatans colligunt. Id vero est, quod in has regiones invehitur, S quo vulgo utimur,colore ex nigro rubente odoris suavissimi. Vasculis armcnteis, vitreis, stanneis, aut fictilibus vitratis asservatur, aliam omnem materiem penetrans. IN medicina hujus usus receptus est, non nuperrime, sed statim eo sere tempore quo Hispania
322쪽
Hispania nova nobis patefacta est: nam cum Hispani Indos sua vulnera hoc sueco glutina
re animadverterent, illos statim imitati coeperunt. CvM primum in Hispaniam illatum est, ob ejus insignes facultatesmagna fuit, ut de- νὸς In ret, aestimationer illius uncia modo viginti, modo decem ducatis aestinaAbatur, at nunc temporis, ejus libra non pluris quam imus aut quatuor ducatis aestimari solet. Romam primum delati uncia centum ducatis veniit: postea, tanta quantitate illata, vilescere coepit, de etiam gratis quodammodo dari, ut solet in rerum abundantia sive raritate plerum aque contingere. Nam clim magno veniret, omnes ejus virtutes admirabantur atque requirebant: postquam vero imminutum est pretium, non aestimatur, tim tamen idem uillamum in quod fuit elim centum ducatis uncia venderetur.
Ex sane, licet nihil aliud nobis intulissent Indiae, quam hoc mirabile Balsamum, Hispanorum tamen labor in illis investigandis non inutilis existimandus est:etenim iam multis annis periit' id Bais unum quod in AEgypto nasci solebat, nec usquam gentium amplius invenitur: idcirco nobis Deus opti m . illius loco Balsamum novae Hispaniae dedit, quod meojudicio inserius non est AEgyptiaco, si mirabiles ejus essectusa: utilitates consideremus. T R ip A RI A M vero in medicum usum recipitur: nam aut interius assumitur, aut ex- Ρterius inducitur, aut medicamentis chirurgicis admiscetur. . - -
IN Tvs assumptum mane jejuno ventriculo, asthmaticis utile est,&vesicae doloribus: menses etiam ciet, ut& pessi modo subditum. Rus quatuor aut quinque guttulae vino aut aqui rosacia in cochleari exceptae,& diluculo sensim in guttur initillatae, sic ut linguam non contingant cham Balsami sapor alui ius in ore haerens forsitan nauseam etiam move ret, nonnullis sane cibi appetentiam dejecto veteres stomachi dolores finiunt, ipsum roborant, coloremque commendant & anhelitum. I inori prodest, obstructiones aperit, atque juventam conser t. Magna existimationis vir mihi probe notus,ab ejus usi nullos dolores sensit, de tametsi senex, tam validus est, ut juvenis videatur. Phthisicos levat, de sterilium uterum expurgat, pessi modo adhibitum. F o R I s, calidum cum plumula illitum, omnes cruciatus ex humoribus frigidis provenientes tollit, praesertim si linteum Balsamo delibutum adponatur. Tu mores cede malo des distulit & absumit: quamlibet corporis partem roborat. Capiti illitum, cerebrum reficit & fovet: omnemque humorem noxium absumendo, dolores tollit. Paralyticis succurrit, cerebro, cervice, spina, & ea parte quae paralysi tentata est, inunctis: eadem ratione ad omnes nervorum morbos &contractiones utile est. Stomacho illitum, eum roborat. concoctionem juvat, de flatibus obstructionibusque liberat, sicuti de lienem, quem etiam emollit. Ne ritidem, nee non ventriculi dolores a causa frigida aut flatibus ortos, cal,
dum loco dolenti impositum sedat: idem praestat pani calido inditum, sicque adpositum.
Vtinam ciet de expellit illitum. Summe laudatur in articulorum doloribus, praesertim coxendicum, quod omnem duritiem dc tumorem residuum discutiat. CHEIRvRGicis remediis inditum, valde utile est e & quia molestum esset omnia Ciam ruis enumerare, ejus judicio relinquo, qui illo u etur, ut id scilicet aliis medicamentis com misceat, quae ad rem utilia esse judicabit. Vulgare sane admodum est eo in recentibus vul- 'neribus uti, nam statim illa sine iuppuratione glutinat, quinetiam in iis utile, ubi contusio adgluti irationem impedit i quod statim digerat , dc reliqua praestet quae ad vulneris usque glutirrationem neeesbaria sunt, ut non abs re Pauperum cheirurgia censeri possit: eaque de causa paucae sunt in hac urbe aedes, in quibus non servetur Balsam uim . Nervorum, iun. Eiurarumque vulnera prae reliquis medicamentis ad cicatricem perducit, contractionem. que prohibet. Capitis vulnera curat, modo cranium illaesum sit: sic etiam omnia recentia vulnera in qnalibet corporis parte, modo sint simplicia. Antiqua vulnera, per se, aut cum alio unguento impositum, emundat, εc ad cicatricem perducit. In diuturnis febribus, spiram calente inuncta dimidia hora ante paroxysinum,dc illico quinque aut sex guttis illius in vino sumptis modo praedicto, horrores discutiuntur, si ter aut quater remedium
ACRI vscvLo est sapore, de aliquantulum amaro: unde colligere licet, ad stlictionis particeps esse, calidum de tacum in secundo gradu.NvNC ex novi orbis continente magna quantitate inserti coepit Balsamum incisis a Mi muhoribus extractum, iis similibus quae in nova Hispania nascuntur, ubi Balimum decoctio. ne colligitur. Sunt autem eae arbores vastae magnitudinis , dc ad radicem usque ramosae, duplici septae eortice, altero crasso Subetini modo, altem tenui, interno, materiem arboris amplectente. Ex eo quod inter utrumque corticem est spatio, incisione Bal*mum
323쪽
educitur, alba Iimpidissimaque laeryma sitavissimi odoris,quod in senes facultates statim prodit. Et certum est illius guttulam potiorem esse, alterius quod decoctione extrahitutarema. hoc est, xxv. libris, tametsi miraculosos ejus viderimus cm us. H v i v s fluctus tqui penes me est exiguus pro arboris magnitudine: etenim eicens aut pisi grano major non est, amari gustus aliquantulum, inclusus in extrema siliqua an . gusta, digitum longa, alba,&simplicis regalis Hispanici tenuitate. Eo huctu sese stimum Indi, ad capitis dolores & defluxiones.
C A P v T T. v NC recens advehitur ex Continentis quadam provincia inter Carthaginem &Nomen Dei lita Totu ab Indis appellata, Ballami quidam liquor, maximarum virium, praestantistamumque, quod hactenus ex iis regionibus allatum sit, medica-i
A R BORE s e quibus colligitur, pumilis pinis sunt similes, multos ranios qua laversum spargentes, foliaque Ceratiae similia obtinentes perpetuo virentia e praeferuntur domesticae,&in cultis natae. C. I . ara . . , tColligunt vero hunc liquorem Indi vulnerato&incise arborem cortice, qui tenuis de tenelliis est, suppostisque, de arbori adnexis velutiqitibusdam e hlearibus ecet in grain illis regionibus nata consectis, quae emanantem e Vulnetibus liquorcm excipiant quem deinde in alia vascula ad eam rem parata essundunt id vero ferventissimo sble fieri necesse: es , ut liquor facili iis em anet:nam noctu obfrigiditatem nihil estiuit: erumpit etiam lateris dum ex ipsis arboris nodis 3calis nonnihil liquoris, qui cum exiguus sit, Min solum decidat, perit. P O R R c, apes' quae ceram istam consciunt, nigrae sunt, eamque in terrae hiatibus 8e ea-vCrnis subterraneis elaborant. Plurimam autem hinusmodi ceram in Hisipaniam deterrividi, qua ad paranda funalia utebantur: sed ob tetrum quem elus fumus spirabat odorem, veritus fuit ejus usius, postea tamen in medicamenta rcceptus. Etenim perutilia ex hac fiunt cerata ad mitigandos dolores e quavis lausa frigida provenientcs i nam tumores r solvit,& plurima alia commoda praestat. . CETE RuM Balsamaeus hic liquor apud Indos maxime celebris est, insignes ejus facultates: a quibus edocti deinde Hispani, cum miros eius effectus ani inaducifert ni, pro romaximi pretii inde in Hispaniam dctulerunt, magno illum illic redimentes, nec abs re, quandoquidem mihi praestantius esse ma)oribusque facultatibus pollere videtur coqui dNova Hispania advehitur. Colore rubro ad aureum tendente est, mediae inter liquidum δc densum tonsistentiae, glutinosius admodum, dc, ubicunque reponatur, firmiter intrairens, sapore dulci &grato, nec, si sumatur, nauseam movente, quemadmodum reliqua Balsama, odore excellentissimo, Mi monum fragrantiam quodammodo referente, sic ut, ubicunque reponatur,celari non possit, sed suo Odote locum gratiorem reddat i etiam. pauxillum in vota manus attritum, suavissimum spirat odorem, uti Iasimini fer8. EI v s facultates insignes sunt, quia incisione elicitur, quemadmodum olim Balsamum in AEgypto, ad eadem omnia ad quae illud celebrabatur, efficax. Omnia recentia vulnera curat .consolidat, glutinatque labra, nec materiam purulem tam in iis exoriri sinit: quodque maius est,nullum cicatricis vcstigium, curatis vulneribus, relinquit, si eorum labra probe juncta fuerint, quapropter in faciei vulneribus singularis est, quan
324쪽
est,qu. indoquidem ea sine purulenta materiae generatione curat, nec vestigium ullum re, linquit. Primit in autem emundandum est vulnus ab omni spurcitie,& vino clueridum deinde rius labra probe unienda, Balsamumque sub tepidum illinendum,Wlmeus panniri duplῖcatus codem Balsamo intinistus supcrimponendus, atque ita colligandus, ut labra hiare nequeant: postmodum victus ratio sit tenuis, siccetiirque vena si necesse sit: quarto demum die solvat ut ligatura nisi symptoma aliquod ante solvere cogat & vulnus consolidatum invenietur. Quod si singulis diebus vultius curare iacccsse sit, lineum pannum Balsa in i liquoti intinctum subinde adponendo glutinabitur: etenim eju, facultas est, pia hibere ne materia in vulnere generetur. Praesertim vero utile est in vulneribus in quibus confracta sint ossa, exemtis pinis his quae scparata sint fragmentis, de reliquis ima istis: nani Balsami facultas ea expellet, vulnusque siensim consolidabit. Miraecti .am virtutis est in articulorum vulneribus,& nervorum lectionib as, omnibusque puncturis, nam cascurat, atque a contractione liberat, ne partes inutiles sani, S motu priventur, Alte penetrantia de cuniculos a vulnera curantur huius Balsami albo vino mixti perstringam in)ecticinc, S post ternas deinde horas ejus eductione: idem si in vulneribus punctim insti his, semel in die mediocriter calidum iniiciendo. Vtile praetcrea est in contu:ionibus, reliquisque chirurgi operam requirentibus, modo nulla insignis inflammatio adsitrea vero convcnientibus
medicamentis sublata, balla mi est usus. . IN morbis in quibus chirurgi opera non est necessaria . plurimum prosunt haustae ejus
aliquot ex albo vino guttae, veluti in asthmate: capitis dolorem e frigida causa prognatum lenit lineus pannus ejus liquore tinctus capiti circumligatust temporibuς adpositu in , omnem defluxionem, in oculos praelertim, cohibet, corumque dolores levat: praecaliduna ccrebro impositum, dolorem tollit, roborat,& paralysi remedio cito Vii sunt eo nonnulli phthisici, mane aliquot guttas e manu lam n do, magnumque senserunt commodum, quoniam pectus egregie expurgat. Aliquot rius guttae ex aqua vitae calida initio rigoris in quartanis, aut tertianis diuturnis importunis sumtae, utiles sunt, sed etiam anto frigus eodem balsamo ferventi oleo rutaceo permixto cervices inungendae. Si qu si ab ori scio ventriculi ad umbilicum usque inungatur, ventriculus roboratur, de dolore liberatur, languens cibi appetentia excitatur, concoctio juvatur, flatus discutiuntur: at longe majore esticacia istuci molitur, si aequales balsami & olei nardini compositi vel simplicis partes misiceantur, facilius etiam illinitur. Longa experientia apud indos probatum est , eos qui Hydropicorum in morem tument, si hoc balsamo aequis partibus cum unguento aperitivo mixto vcntrem illinant, Ii
nis regionem praesertim, magnum levamen sentire: quoslibet tumores & ccdomata cujuscunque partis corporis resolvit: omnes dolores a frigida causa Promanantes, etiam diuturnos, tolli templastri modo applicatum, &continue delatum Gonec sponte decidat. Eo Ddem effectus praebet calide adpositum, lincoque panno, qui aqua vitae selectissima calefacta madeat, superimposito, ubi sunt flatus, sive in ventre, sive in alia corporis parte. magnae Est etiam emcaciae in nephritico dolore, si fervens cum aliis oleis ad eum morbum utilibus inixtum illinatur: contractorum nervorum dolorem lenit, si per sim mos aestus illo illinamur de fricentur, eos relaxat: parotides seu scroph ulas caecas Sc apcitas curat. ALI As praeterea multas facultates obtinet hic mirabilis liquor, quae me latent: sed quas intelligere potui,universe orbi notas facio, ut adeo praeclaro medicamento Se tam ii
signibus viribus praedito quibusque longe plures δέ ma orcs tempus deteget quili t uti
325쪽
C A p vT XI. Hi MK - π Issus est mihi incrata harundinis tubulo liquor quidam e sonte ninnans non procul a litore maris, mellis modo flavus de liquid us, de odore Tacam alia .cisseisia, A VA Aiunt,&literis ad me scriptis significatu insignium esse facultatum, inveter tu. tis praesertim in morbis & frigida caula provenientibus: omnium corporis partium dolo. res a frigore aut flatibus ortos lenit, M perfrictiones tollit: quosvis tumores resolvit, eo Ddem obtinet effectus quos Carana aut Tacamaliaca, illarumque vicem in ea regione praebet. Manibus non nisi madentibus tractari potest,& ubicunque rc ponitur, a leo tenaciter haeret, ut auferri nequeat, donec temporis successu absumatur.
Exigua admodum quantitate & duntaxat pro specim me milii missus est, quoniam istic magnae cum sit aestimationis, pro re magni pretii ad tertur. Calidus tertio gradu videtur, manifesti lentoris particeps.
RU - EID 3 M etiam colligitur liquor sive resina, quam abiegnam vocant, ex arboribus se ris quae neque Pinus, neque Cupressi dici possunt Pino altioribus,&Cii pressi modo rectis. In harum arborum cacumine vesiculae quaedam enascuntur magnae dc parvae, quibus confractis guttatim stillat liquor admirandus, quem Indi diligenter conchis excirpiunt, sed tanto la re & molestia, ut multi viri exiguam admodum quantitatem singulis debus cogant. Eius usus est in omnibus ad quae Balsamum convenit: siquidem vulnera optime curat, dolores ex materia frigida&flatulenta progenitos mitigat. Utilis item e Ibinomachivitiis ab humore frigido aut flatibus, sumpta ex modico vino albo, ut in Balamo ed
N v No etiam nobis mittit Carthago novi orbis provincia resinam quandam purinsimam&odoratissimam , abiegna aut Terebinthina venera multo praestanti rem, iisdem facultatibus seu majoribus praeditam,quam sit selectissima Terebinthina. Experientia docuit, utiliter iniici nervorum , articulorum, pedumque Vulneribus, di antiquis ulceribus: magno etiam commodo, ea elota de praeparata matronae sibi faciem oblinunt.
326쪽
Pt ANTA Tabare antiquitas in usu fuit Indis, Hispaniae praesertim ii ovae accolisi ad
vulnera curanda. Paucos ante annos in Hispanias delata, magis ad ormandos horistos, quam ob ejus facultates: nunc vero multo celebrior est ob facultates, quam propter elegantiam.
NOMEN legitimum apud Indos est Picis: nam Tuato nomen ab Hispanis illi indi ν-.tum, ab insula quadam ejus nominis, ubi frequentissima nascitur. D. m. M A e N A altitudine assurgit,& interdum Malum Assyriam, quam Limonem Vocant, Taia . Mil. aequat, caule recto multis praegrandibus ramis brachiato, folio mali Assyriae fere, sellam. pliore veluti Oxylapathi, colore viridi dilutiore, Ze aliquantulum lilrsito, uti tota planta est. Florem scit in summis ramis Campanulae modo, candidum, medio purpurascentem, quo decidente succedunt veluti capitula papaveris nigri, quibus continetur semen valde exiguum, colore ex cinereo nigri cante. Radix erassa est, multifida, lignosa, intus crocea& amara, quae facile cortice suo delibratur: aliqua tamen facultate praeditam esse non intelleximus. NA sci TvR plerisque Indiae locis, humidis praesertim &umbrosis,A exculto levique vim vita alo. Seritur omni tempore: cum vero prodiit, frigore praeservanda est, δe siccundum pa- is rietes plantanda ad eorum ornatum: liquidem toto anno viret. Citrior tim modo. i FOLIOR vM dumtaxat est usus clametsi totum de diu quidam siemine utanturri eaque Masservari possint, sto trajecta in umbrasus,:nduntur de siccantur, deinde aut in t
gris, aut in pulverem tritis, utuntur.
C A Li D A de sicca est in secundo gradu: itaque caliscit, resbivit,mundi ficat 3 aliquantulum adstringit, ut ex sequentibus facultatibus sudicare licebit. F o L r A hujus plantae calefacta 3c imposita, praesens in Cephalaea 3e Hemicrania sunt raritas. -- remedium, si morbus ex causa frigida aut flatibus ortus sit saeptiis vero suns repetenda do- εi nec morbus tollatur: sunt qui caput oleo florum mali arantii prius inungant. Idem remedium rigidis cervicibus sive Teiano utile est, de in totius corporis doloribus ab eadem
DoLOREs dentium amula frigida non mod5snit, dente prius deterse aliquo linteorius succo delibuto, de solio in pilulam convoluto, dentique indito, sed etiam, ne corruptio serpat, prohibet. PECTOR is vitiis, tussi veteri, asthmati, de similibus ex frigido humore ortis morbis,
soliorum decoctum ex aqua, δc eclegma ex Qus decocto, utilia sunt. Serapium e saccharo sis. ιμα de foliorum decocto paratum, paucaquc quantitate sumptum, putres humores pectoris D tace. eiicit. Asthmaticis interdum, eorum fumus ore exceptus opitulatur: sed necessatias eva.cuationes praecedere opus est, si mora serri possit. Sua cineribus calefacta folia,& rdida, non excussis cineribus, cas daque saepies imposta, ventriculo perfrictionibus dc flatibus laboranti auxilio sunt. Viridia folia alii manibus oleo inunctis confringunt,de sic imponunt Ventriculi Ac Limis obstructionibus atque scirrhis solia pauxillo aceto intrita, diuque illita de adurim, utilia sunt i sed his deinde so lia calefacta, aut lineus pannus succo soliorum calente intinctus, singulis diebus superimponenda. Foliorum desectu, pulvis communi unguento obstructiones aperiente excipiatur, de pars obstructa, aut tumore assecta, diu inungitur. IN DI C E mulieres valde commendant in puerorum, de etiam grandiorum stomachi cisa, lita eruditatibus: nam ventre inseriore prius inuncto oleo lucernarum, de foliis sub cineribus viviri ..ealefactis, altero ventriculi regioni, altero tergori qua ventriculum sipectat, positis, eas concoquunt, dc alvum emolliunt, si quoties opus erit, renoventur. Latas 3c teretes ventristineas expellit foliorum succus cum saccharo coctus, 3c depuratus, pauca quantitate sumptus: umbilico tamen etiam imponendum folium tritum, de alvus deinde clystere eluenda. Nεν HRtricis de flatulentis doloribus folia sub cineribus, ut ante, calefacta , de N. Milia. quam calide fieri potest adposita, magnum adferunt levamen, idem remedium, quoties opus erit, repetendo. Commode etiam clysteribus iniicientur, atque citam so mentationibus, dc emplastris admiscebuntur.
IN sutacationibus uteri, soli a probe calefacta, de umbilico, uterique regioni imposita, Vires praesens adserunt remedium: quod si lut fit interdum in animi deliquium subsequatur, fumus illorum naribus obiiciatur lico liberabitur:quod remedium Indicis mulietibus adeo Cc vulga-
327쪽
3o8 HIC LAI MONARDis vulgare est, ut ea de causa Tabaci folia diligenter adservent S magnifacianti sunt vero
qui odorata umbilico prius admovent, deinde solium superimponunt. Maxime autem conserunt aut Tacam aliaca, aut oleum de Liquid ambar, aut Balsamum, aut Carana,aut cx his omnibus emplastrum constans, & in umbilico assidue gestatum. . ARTiCvLORvM doloribus modo humores frigidi sint, vel saltem non nimium calidi ei ficacissime sota calida adhibentur,aut porum succo calente pannus lineus imi rictus: etenim humores res uunt de digesunt, ideoque etiam timrotibus oedematodas, foliorum succo calido prius elotis, utilissime imponuntur. PERNIONE L sanare, si ter aut quater hujus plantae foliis fricentur, deinde pedes
manus aqua calida cum sale abluantur, experientia docuiti ibiso .h l. V E N EN I S, S toxicopcrnicio tissimo, quo Cannibales suas sagittas illinunt, resistere, e s. paucis abhinc annis cxpcrti sunt nonnulli r nam ante, sublimatum vulneribus inspergeteiolebant. Toxici autem vires infringere hac ratione sciverunt Hi Ipani. octasia expe- Cos Tici T ut quidam Cannibales in suis cymbis ad D. Ioannom deportu divite na-
vigarent, Indorum, atquc etiam Hispanorum si quos reperissenti telis suis velis ratis con- iciendorum causa. Eo appellentes, I idos & nonnullos FHispanos confici uiu, plerosque autem vulnerant: cum vero sublimato carerent, a quodam Indo edocti sunt, ni Tabaei succum expressum suis vulneribus imponerent, &ipsa deinde soli a trita: sedati sunt ilico dolotes Dei beneficio, S ea symptomata quae hujusmodi venena subsequi 1blem, vene superatum, vulnera deinde curata. Ex co, foliis hujus plantae adversus venena uti coeptum est, Rox ipse Catholicus, ejus vires ex pexiri volens. cam vulnus infligi iussu in gutture, toxico, qu vcnator utuntur, illini,&paulo post folios uin Tabaci sue mlatis copiosu instillari,S ipsa folia trita supra vulnus ligari: liberatus in canis non sine om
E OD E M modo venenatis pestiferisque carbuneulis imp 'sita crustas indiicum, deinde curationem adferunt: SI ad ictus morsusque virulentorum animalium pretestas sunt ro
REcEN Tinus vulneribus imposita, ilico anguinem sistunt. eaque glutinant: quddit ira aiuscula sint, vino prius cluentur, S labiis vulnerum coniunctis, succus foliorum inisspergetur,&ipsa folia trita supra vulnus alligabuntur: postridie reliquisque subsequent, bus diebus idem ordo servabitur, vitatisque ratio necessaria.. VETE RA ulcera, Gangraenasque succus instillatus, 3c soli a tritates posita detergent, curam. de ad cicatricem perducunt purgato videlicet pinis corpore Monedici consilio, de millione etiam languinis, si necessaria sit, facta: deinde observata, quae convenit, vitius
Post Ro non modd in hominibus ejusmodi ulcera curare,sed etiam in animalibus, ipsa experientia docuit: nam per universam Indiam sesquentia ulcera vaccas, boves, & alia animalia infestant,quae facile ob regionis humiditatem extremam putrescunt de vermibus scatenti quibus solebant inspergere sublimatum, melioribus remediis destituti: sed cum magno istic vcneat, plerumque quod ulceribus inspergebatur, pluris constabat, quam animal curandum aestimari potuisset: Itaque Tabaci facultates in hominibus expetii, illius
etiam usum ad putrida, foetida, vermibusque scatentia animalium ulcera transtulerunt, atque adeo compererum, siccum ejus instillatum non modo vermes necare, sed etiam ulcera mundare, deinde ad cicatricem pcrducere: prodest etiam jumcntorum exulcerationibus, ideoque Indi Tabaci pulverem semper circumserunt.. v E N D A M noui narium ulcere laborantem, quo sanies manabat non sine contagii
spicione: mcci consillio instillavit foliorum Tabaci succum: a secunda instillatione multi vermes cxciderunt, deinde pauciores, δe post aliquot dies sanatum est ulcus, sed quae et si erant,non restituta. Illius etiam soliis impetigines,& capiris scabies utiliter confricantur. rariti μαω H AE c est celebrata illa Indicis sacerdotibus planta, qua uti solebant ad responsa dan- ιη Etenim apud Indos moris erat, Sacerdotes de bellorum eventu, alii sciue magni m menti negotiis consulere. Consultus sacerdos, istius plantae solia sicca ureoae, & eorum fumum tubulo seu cannula quadam in os excipiebat, deinde quasi in exstasin quandam raptus, cadebat, Omni motu privatus: sicque permanebat aliquamdiu. Discussa ejus sumi facultate, ad se redibat, reserebatque negotium cum daemone contulisse,&responsa d hat ambigua, ut, utcumque eventus succederent, illis facito persuaderet, sie se praedixisse: eoque modo barbaros illos homines misere decipiebam. C E R v M vulgus etiam Indorum cum fumum per os & nares recipit animi gratia, cum insomnia videre interdum,&extra se quasi rapi cupit, tum etiam de suorum negotiorum eventu, exi omniis quae apparuerint pronunciaturum. Nam ut impostor est
328쪽
diabolus, herbarumque favitates no vit,illos hujus vires edi Ruit, quo apparciatibus Mus modi insismniis nati his homini bis si impora ad d, i. AT non citrecens, plantas quasdam inveniri, quae mari hicat', trist
nas specizs Ω imagines ob istari faciant. Si hidem Diosc. cap Madido sius uti alia, Mus radicem dracliniae pondere ex vi q9 potam, secere si, ciesva Miniasti non injucundas obversari scribit, sed duplicatum eius ilio)um adire seque diri ii ii
alienationem adferre, quadruplicatum interimere.Anisumsinitis dorimiturias edat oinrita excitari sucunda A suavia: contra Isai liani est, gravi S turbulenta : ω sic de pluris l. aliis. G A Rc i A s ab Orta refert Bangue plantae succum aliis admixtum indontis alienation facere, insomnia citare,&omui s hciciiduae liberate politii erim Opiuini quod
Orientalibus Indis admodum familiare est: de sub multa apti l casiam. Si C dc nostri Indi, oneribus serendis aut aliis laboribus d fatis it K b ci sus ium
riunt, & ilico, quasi nactate alienati, corruunt cxcitati vero, refociliato iii res recuperatas sentiunt. Eorum exemplum secuti ath:opes pro manci us ec, Ddo i, ni mis frequenter eum laauriunt, quo fit, ut eorum domini mrogie eos miti ut,& illorum I abaco exurant, quo an am aut cram saepius illo utendi: et in tam εἴ illi non desilium. V sus est etiam Tabaci apud Indos, famis sitisque sedandae oratia hoc indilii Confliylia quaedam cochlearum fluviatilium urunt, deinde ille sum calcis i dot sui3tis de solio.
elam Triri r AZ is pinnas aquaedam rum Tabaci aequas partes sumunt, manduiriquc, donec Cx utris ι' u quam in pilulas pilo majores formant, atque in ui ob a iis caras in ulmi repoμuψ . . iuri it et per deserta, ubi neque cibiam, neque potuin ilium auios se putam, iratum. λι- . latum secum delatarum unam intcr labrum interius de dentes reponcntcs, Mi liquiasen assiduesbibent, quaabsumpta,aliam reponunt, atque itom aliana idonec peregrinationcm triduanam interdum, aut quatriduanam, absi)lvant :istaque ratione toto illo teinpore ne 'que famem sibi molestam esse, neque sitim asserunt: ciijus causarii est Syrii 5,quod sit ben-tes allidue pitulas illas, etiam i mores pituitosos e cerebro elicitant, qui ad uti ix invEC triculum denailli, naturalem cjuς calorem hinnectant, s. d ab co tu Maa ala stimulatur, alictum ciborum desectu: ut in multis animalibus obtervare licet , quae tota laicine insulsi latibulis se continent sine alicujus alimenti copia,quia calor naturalis occupatin est in pinguedine absumenda, quam aestatis tempore collegerunt. Mi c sum quae de celeberrima haς planta Tabaco,ejusque facultatibus colligere rotun)
duo,stonte in nostru hretur retia quadam ct dubiastetits nata, superior ilin pauibbumilior, currus. Ita,ut tu priore, caul samplictuntur,sed musto angustiora, etiam im rast- . Set tundaretur usoliorum amplitudinem: floribus tamensata- raritas rubinnis, hoc quis idia amatitur.
329쪽
AvvSΗvNτvRὸ nova Hispania quidam e natum sive harundinum tubuli, ii
teriore dc exteriore parte quodam gummi illiti, quod mea opinione Ta baci succo sectum est, caput enim tentati illo,ni fallor, cannam inungunt; utque tenax est, firmiter inhaeret, colorisque nigri est: induratum autem, non est tenax. Incenditur tubu- Ius ea parte qua bitumine sive gummi insectus, altera vero in ore sumitur,fumusque exciapitur, omnem pituitam dc purulentos humores e pectore edueens: hoc vero uti solent quum asthmate se premi & veluti sutacari sentiunt. Primatem quendam sepius asthmate laborare selitum, ejus usu plurimum utilitatis consequutum observavi, qui simile commodum antὸ ex Tabaci fumo percipiebat: propterea Tabaci succum admixtum esse oportere dico: tutum autem utriusque usum esse, ipsa experientia in multis doceti Nonnullos aegros & asthmate vexatos ex America reduces observavi viridia Tabaci s lia mandentes, de succum inde promanantem Brbentes,ad purulentos humores expellendos: quibus licet caput tentaretur, plurimum tamen profuisse apparebat, cum ad pus,tum ad pituitam pectori inhaerentem propellendam. Mirum est quam insignes Ac variae Tabaci facultates singulis adhuc diebus detegunturrnam praeter eas quas superiore capite desicripsi, totidem alias adhuc proferre possem, quas postea, vel reserentibus aliis intellexi, vel ipie observavi.
330쪽
Hic praetcriniitcnda non videtur ea planta qua usi sui R ii. qui Hispaoiam novam
nobis aperucrunt, in curandis vulnetibus. Cujus uitan priri us ι,..endi; Indus quidam Hispani, cui nomen Ioaimes Infans, lainulus, aqtio Ilae planta dato minata est. t E xi o v A est planta, soliis Oxalidis, aliquatitulum villosiς, si vo Iiispidis. rita talaria. Vi RIDI S praemansa aut trita, vulneribus luc impolita, sangui nc inlisiit, Caque conglutinat. Nervorum aliarumque partium vulnera digerit, a nriindar, S demum ad cica. ilicem perducit. Iisdcm viribus pollet sicca in pollinum redacta, quae ad vulnera carne cxplenda, viridi etiam praesertur.
Ex Charcis provincia Pertiana, radices quaedam advesruntur Iridis radicibus veside Rad x vestrea
similes, sed minores,&ficulnei folii odore. . :H is PAN i Indias inhabitantes coetu veri a appellant, Mali dicas at xi id arma Coatra treta. Cum, quoniam earum pulvis ex albo vino sumptus, adversus omnc venenum cui ulcuneta tandem iit generis, praesentissimum est remedium, uno sublimato erae prμ. quod sta ala. diis potione exstinguitur in vomitione illud reiicere faciens, aut per itidotes evacua s. s. Sed Z amatoria pocula, co pulvere halislo, educi scrunt. Ventris etiam ammalia pestit.: l. iG v ST AT A radix, aromaticum quiddam sapit cum atrimonia corriunctum: quare calida vidctur sccundo gradu. Lum.
Doxii Nus Franciscus de Mondoeta Prorepis Antonii de Meeti dora spius. in Nova
Hispania Caryophylio ,Piper, Zingiberaliaque aroniata ex Oriei li India alletica coli sevit: se i ii loc vivis sublato intermillium est illud studium:solum Tingiter re mansit quod feliciter enatum est: inde fit, ut ex Nova Hispani. i, S aliis Occidental s Itidiae locis, viride S liccatum. non miniis quam ex Orientali India deferatur. Eset autem Zingi Hr planta soliis Iridis, paullo tamen angustioribus, sed similiter vi- si
rentibus praedita: Mus radices, ut notum est, aliae aliis majores , quae vir cutes&ree res, iisis. nulla urente facultate pollent. ideoque in frustuIa concisae acetatiis iniiciuinur,ut ii sapo rem S odorem concilient: seritur seminc aut tentriore radice, nam utroque ita Odo faei te augetur: quum ad ustam magnitudinem excrevit, eximitur,d in umbra siccarur,ubi nullam humiditatem contrahere possit, quae eam corrumpat, propterea lino oblinitur. λAdfertur condita, tametsi & hic probe condire siccam norim, quae tamen ante iuxta locum juncis & scirpis conlitum sepulta fuerit sista cnim ratione tenerescere credituri aut calida aqua saeptiis lota &macerata, donec mollescat: addito deinde saccharoeonditur quemadmodum viridis. M A C N A facultate aromatica. de insigni actimonia praedita est haec radix ad modunt Zi liis .s Ucalefacit, ventriculo confert, ejusque dolores a frigida causa aut flatibus obortos tollit cosdem assectus atque piper praebct: saporem cibis, quibus inspergitur, conciliat: militis medicamentis additur ut ea corrigat, & illorum malitiam leniat: propterea turbilli ling, rico admiscetur: illis etenim vehiculi loco est, ut facilius suas facultates exerant: concoctionem iuvat, ventriculum roborat,& naturalcm calorem auget: languent cm eiborum appetentiam e frigida causa natam excitat, in quem effectum maximc constri, condita mane sumpta: colorem faciei praetcrea commendat, eadenique omnia pra stat quae pipcr, - α fere similis impcramenti est. . -