장음표시 사용
351쪽
ARBOR is fructum ex Peru accipiebam ab incolis Leucoma nuncupatum, Grilem nostrae castaneae forma & magnitudine, tum etiam sessili illa& albicante parto quam castanca obtinet: nucleum continere videbatur , sed quia binos dumtaxat accipiebam, confringere nolui, quandoquidem ait rum scrobam , qui non prodiit, alterum in aliud sationis tempus servem. Arbor, in qua provenit,Vastae magnitudinis, materi ἱ-que robusta Sesima esse dicitur: folia arbuti obtinere: fructuna a uicin edulem gratiquo saporis,& temperatu in; atque propter ad Pictionem, alvi profluvia sistere.
cm MN Ror E Rr novus orbis praegrandem alborem, foliis cordis effgie, nullo fructu. Gus uia 'cortex digiti crassitudine aut amplior, selidus, durus, & pondcrosus, tenui candi-α cante pellicula integitur: similis est admodum cortici Gua, acan, uti Gentia amarus, manifeste adstringens, grati tamen seu aromatici cuiusdam odoris particeps. MAGNA est apud Indos aestimatione, ut qui co utamur adversus omnis generis alvi profluvia, huius pulverem drachmae pondere, aut paulo amplius manc propinantes cxaqua conveniente, aut crasso vino rubita Ter aut quater id re mcdium repetitur; observaturque in reliquis victus ratio, quae huiusimodi morbo necessaria est. EI v s corticis fragmento donatus sum ante paucos dies, cujus periculum jam bis feci in alvi profluviis inveteratis magno successu.
boris Cortex ad Rheumatisimos.
INTER reliqua ex Peru ad me missa, crat crassus quidam cortex, quem ex vasta arbore ulmo simili cum amplitudine tum forma detractum ferebatu, nasoque ad ripas fi minis cujusdam viginti quinque Icucis a Lima distantis: nec alibi in America facilὰ
reperiri. i IN C o L capitis defluxionibus, rheumati simis, aut alioqui capitis gravedine laboran- ' tes, hujus arboris corticem in tenuissim uni pulverem commitavcmes, naribus imIMnunt rhumoribus enim insigniter eductis liberantur: atque ita se rem habere, nos ipsi expetii sumus. Secundum caloris gradum excedere videtur.
E x variis noHrarum Indiarum provinciis, mi, purgantia medica menta deferuntur , quiorum magna uuc facultates e de quibus ta mentionem faciam, uis ructa veluti Prafatio quaedam in Hisoriam radicis Ischoa an
π NSVLAE Divotum Dominici de Ioannis de Portu divite,tanta quantitate nobis tranΩοα mittunt Cassiam sollitivam, ut non modo Hispaniae, sed etiana toti Europae, atque ad-- eo univeris orbi lassiciat: nam S in Orientem, unde deferri solebat, plures naves ea onustae vehuntur, quam Cantabri serrum mittunt. Venetiis ad nos ex India Orientali mitti solebat, clim immatura collecta esset, temporis diuturnitate de itineris longinquitate ad nos ita corrupta pervcnicbat, ut parum diuam utilitatis praestaret. Nostra vero ex insulis praedictis , matura est, crassa, plena. pondcrola, medullosa, 3c adeo recens, ut interdum sexagesimo, postqua in collecta est, dic huc perse- atur dc quia recens, gratique saporis, non tetri, ut quae ex Oriente deserebatur, facilius vires suas exeriti Ba NIGNE
352쪽
sIMPLi C. MEDIC. HIS T. BENI C NE purgat, &sine ulla alvi perturbatione, bilem praesertim, deinde pituitam,
postea quae in meatibus&intestinis infarcta int, evacuat. Temperatos illos essicit, qui ipsa utuntur et sanguinem purgat. Utilis in omni morborum genere, sed maxime renum,& urinae, duabus noris ante coenam sumpta. Defluxionibus prodest, duabus a levi coena horis. Quotidianus ejus usus est ad pectoris & laterum vitia,eclegmatis modo. Convenit febrium ardoribus,& sitim exstinguit. Assiduus illius usus ante prandium aut coenam, calculi generationem prohibet. Fo Ris cum amygdalarum dulcium oleo illita, graves pulmonum S: renum dolores mitigat. Dosi s pulpae ejus est decem drachmarum, ad sescunciam usqi ei non exempta vero, quatuor unciarum. Lenit, resolvit, sanguinena depurat,& cius bilisque calorem infringit. Humida est in primo gradu, ad calorem, sed mitem, tendens. Is istis insulis primum coli coepit, postquam in nostram potcstatem venerunt.
Cassia soluti flores&solia videre cum cuperem, quandoquidem ejus stultus
nobis adeo cognitus est, sicca tandem accepi. Es T autem solium pyri solio sere simile, flos verbexiguus, albus, quinque soliis Gya D.- constans, qui etiam resiccatus utcunque suavem spirat odorem. Ex parvo illo flore enascuntur oblongae illae Cassiae siliquae quarum nonnullae quatuor palmorum longitudinem ἀquam universe orbi adeo riotae, atque illi ex hac nostra ut be con municatae, ob ingentem navium, quae eam inde alio vehunt,quantitatem. Initio ad vilic batur ex Alexandria AEgypti, deinde Venetias, unde universborbi communicabatur: at nunc postquam ex S. Dominico & S. Ioanne de Portu divite ad hanc civitatem advehi coepit, universe deinde orbi ipsa subministravit, quoniam quae in nostra India provenit, melior & in Moris ossicacia censeatur, quis Orientalis. Recens natae antequam justam magnitudinem conse- inacis quantur, semper virent, &gustu sunt aspero, quemadmodum immatura ceratia, deindomaturari incipientes rubest uni primum, atque postea nigrescunt, quoque acriores fiunt, matutiores & dulciores evadunt: etenim eae quae atrum color cm nondum adeptae sunt, sed nonnihil adhuc rusescunt, immaturae sunt: atriores autem, laeviores,& graviores reliquis C.Dpraeseruntur.
Poκκd hujus eos duobus modis condiri solet, nempe aut cum sacchar tritus, rosati sacchari modo, vel flos integer iaccharo cxceptus δe una coctus: utraqtie ratione bene sa sit .pit,& fine molestia evacuat, sumptus ad duarum aut trium unciarum pondus, ut saepiussum expertus: si aliquot inest vitium, inde accidit, quod viliore saccharo excipiatur di nam si selectiore saccharo condiretur, don dubium est quin praestantior esset, gratiorisque saporis. medicamentum est delicatioribus conveniens: nam eosdem effectus praebct quos ipsa
naiuntur etiam tenellae M recons natae s liquae' sischaro primum exceptae S deco- Cf. iis luctae: decoctione enim & saccharo tollitur illa asperitas & adstrictio qua praeditae sunt, tenerioresque & palato longe gratiores sunt: eae sine molestia ventrem emolliunt, & sine iis symptomatis & torsionibus quae medicamenta purgantia consequi solent: nam neque palato ingratae sunt & purgationem facilius moliuntur. Doss est a duabus unciis ad tres: f
pius eas eum selici successu dedi, &ipse sumpsi cum aeger essem. Multa istarum siliquatum conditarum dolia singulis annis ex S. Dominico, & Portu divite advehuntur.
Reliquae siliquae plenam maturitatem adeptae praestantissimum sunt thamnus quidem
notum pro suo genere purgans medicamentum, quodque facilius securiusque evacuet, uti non modo medicis, sed &aliis omnibus per sipectum est: nam ea nocumenta & symptomata non adsert quae alia purgantia medicamenta consequi selem,sed benignum est,&inter benigna maxime benignum, cuius facultates & naturam peculiari capite prius descripsimus: haec autem nunc refero ejus dumtaxat rei gratia,ut foliorum recens a me acce
CETERvMeos qui Cassiam solutivam ad ventrem leniendum, & evacuandas seces praestribunt, admonitos volo,eam brevi admodum spatio ante prandium sumendam esse, ia fae.. nempe
353쪽
nempe ad summum dimidia hora, quoniam cum cibis mixta, simul eum illis facultates exelit, eaque ratione facili4s & sine molestia opus suum molitur; quod minime facere potest quae duabus aut tribus horis ante cibum sumitur, ut hodie vulgo fit, quoniam cibi sumptionem differe*do, peragere suum opus cupit: de cum sit valde 4ebilis, prorsius in vapores resolvitur, per universum corpus sesie distundemesi si diutius cibus disseratur, malimentum convertitur: quod muliorum annorum, quibus medicinam feci, experientia didici: propterea semper illam ibi una modo dimidia ad lummum hora ante cibum exhibere ibi eoi facilisque est elus operatio: si vero multis horis ante cibum detur, patum ad
Pu RGANTI A verd medicamenta cum cibis permisceri, auctor est Hippocrates multis locis, atque etiam Galenus in Commentariis. Verum quidem est, multa horis ante cibum dari solere, quando non evacuare, scd vapores dumtaxat per renes N reliquum corpus di nundi cupimus.
Ex maritimis Nicaragua & Nata quae sunt in novi orbis continenti) invehitur in Hispaniam medicamenti genus purgans, bilem praesertina .FRuc Tvs est arboriscimusidam vastae, castaneis similis, sed calyce laevi, non, ut illarum, echinato: eo calyce fructus continetur castaneis non multum abiimilis, sed sino cortice, & sere quadratus,in duas partes divisus, medium intcrcursante, & totum deinde ambiente pellicula. ambati. ED i Tu R hic fructus viridis, aut contusus vino exceptus : si siccus, ejus pulvis ex vino aut gallinae Iustitio sumitur; datur etiam rostus, ut minus purget: quocumque tandem modo sumptus, sitne molestia purgat, observatis iis quae a purgandis observari s blent, Scpraeparatis prius, ut decer, humoribus. Illud vcro mininais silentio praetereundum, pelliticulam illam exteriorem & internam abiiciendam etae, alioqui gravia syni promata excita turam, veluti ingentes vomitus, animi deliquia,& periculosa alvi profluvia. Calidus est iu primo gradu.
ati, a ιν ento, insula divi Dominici quoddam genus Avellanae mi-l siit, qua se Indi familiariter purgabant. Postea Hi sipant necessitate compi illi, illis,.. -- ' etiam purgare se coeperunt, non sine vim discrimine. Colore S: forma nostris . u. Avellanis si inites sunt, putamine tenui, coloris sipadicet, triangulares, medulla inteliore alba 5: dulci, sicut multi, dulcedine illecti, decepti sint. - mPM . M E D I C O R V M Vulgus eas Ben mignum vocat nam Ben est duorum generum Parvum,ia aulcm ciceris magnitudine est, & ex eo Itali odoratum illud oleum, quod de Ben nuncupant, conficiunt, quo sibi caesariem dc barbam inungunt deliciarum grat:a.r Miti. V ALIDISSIME pituitam & bilem sepe me SI inferne purgati t. Nonnulli tamen ea- tum vult ementiam assatione infringebant. Coli doloribus praesens sunt remedium, flatus disieutiunt & clysteribus injectae, mediocriter evacuant. Dosis est a dimidia dractima ad drachmam unam: sed assandae sunt. Calidi sunt temper. Dinenti initio tertii gradus,& sicci in secundo.
354쪽
TRANSMiττιτ etiam Nova Hispania Pineorum nucleorum genus, quo Indi se ri M'purgabant: hos imitati sinit plurimi harum regionum. mmm. Nos TR is pineis nucleis similes sunt, nasicentes in strobilis magnis, quales sunt Doripit Mayri spicae muticae: molliori putamine, S nigriore quam nostri, rotundi, intus albi, pingues, Sc gustu dulces.
BiLEM, pituitam,& aquas validissime purgant :&licet Avellanis mitiores, attamen vomitum cient, atque vcntrem subducunt. Assi, neque tam valenter, neque cum tantis torsionibus purganti Dantur in diuturnis morbis, & peculiari quadam facultate elatas humores expellunt. Ovi v v v E aut sex triti Sc vino diluti, dantur pro virium robore, praeparato prios convenientibus Syrupis humore, qui evacuandus est, dc observata, ut decet, victus ratione. Etenim qui cis utetur, illum observare oportet, quae ab his observari solent, quibus pii r-gans medicamentum propinatum est. C A L i Di in tertio, & sicci in secundo, pinguedine tamen quadam praediti, quae siccitatem nonnihil imminuit.
FAB S purgatrices, quae Carthagine,& Nomine Dei nascuntur, nostris similes sunt, pil. 1. e. sed minores, ejusdem cum nostris formae& coloris, pellicula quadam tonui, ut ceparum tunicula exterior, illas per medium intersecante,quae cum cortice abiicienda est: alioqui tanta vehementia superne Se inferne purgans, ut in vitae discrimen sum cntem coniiciat. Assandae deinde sunt, ut illatum acrimonia infringatur; deinde in pulverem
DAT vn hic pulvis vino aut faccharo exceptus, ad cochleare unum, deinde haustus vini sumitur. APvD Indos hoc medicamentum celebre est obsumendi facilitatem: nam sine molestia bilem, pituitam, de crassos humores, multo lenius S facilitas quam superiora medicamenta purgant
DANOR in febribus diuturnis importunis, in coli doloribus, & articulorum morbis. Dosis esto assatarum squod cum in hoc, tum in praecedentibus observandum est; torreri enim singula praestatὶ a quaternario numero ad senarium, pluriumvc aut pauciorum, pro aegri viribus. C A L in in secundo, siccae in primo.
Fabarum vulgari mi m. qua ranulum cient, ct aerumra rarier purgor, meminu Drdanandus Lepet de Castagnera cap. 7. Induani R. aliquot poro praegrinossiuain iacepi Fa ha purgasi νε nomine insignitas : sed utillis mihi conspectru eli. nista irratilae nostro auctori Gripta conreniret . at patiis inter Phaseatis, omnes recensenda ridebamur. Prior, cutis his horam exhilamis, orbiculari fινὶ est forma. sed planis utrimque o quodammodo putrit alvi, Qui xxivi crassius sum aquam . duovum vero latitutinem aut ampsor. ex uno urere aliquantulum caro, qua vid θιer bam esserint, oesiciqua, inqxa comitietur, anaret rcortex darmo Iuno',uru, ex uis
fabae purgatricis nomine missuς.
355쪽
gari inibise armentu cor solis, sed adstriem nos perrenis.
356쪽
Iu omnibus continentis oris, lacteus quidam succus elicitur ex arbusculis Malorum s
militudine. Indi Pisipinsebi vocant: e cujus ramis recisis lacteus humor illico emanat, aliquantulum densus, viscosus,cujus t rcs aut quatuor guttae sumptae, validissime petatvum purgant bilem & aquas. B i B i Tu R. ex vino, aut desiccati pulvis sumitur pauca quantitate, propter nimiam ve
ILL v D autem meuliare habet, quod si quis illo sumpto, jiasculum, vinum, aut aliud
quid iniiciat, subito erus operatio instineatur de cesset. S v M PT o aliquo ex superioribus medicamentis purgantibus, somno abstinendum cst,& ea observanda, quae a purgans aliquod medicamentum sumantibus, observari solent. C A Li Dus &uccus hic liquor in tertio gradu.OMNIA iam enumerata medicamenta valida sunt es perniciosa ;quibus uti desitum H, advecto escchoacan, cuim usio minime pericu Mus eH. Ad sum enim, tanquam ad medicamentum practantissimum, confugerunt non se nostri, sed omnes etiam Indiarum inretie De hoe
C A p v T Li. Me c H o Ac A N radix est ante triginta annos primum reperta, in provincia Mechoacan dicta, quadraginta miliaribus supra Mexico, quam devicit Ferdinandus
Esr haec provincia auri admodum dives, sed magis argcnti, reliquas vicinas opulcnti 1 longe superans: nam aiunt totam argenti globa abundare ad ducenta & amplius milliaria. titie sunt adeo celebres & opulentae illae fodinae cacatem nuncupatae, singulisque di bus C. Meti se aliae dites argenti, nonnullae auri venae deteguntur. Temperatus Sesalii bris illic aer mirpes producit calutiferas, Ze ad varios morbos utiles: cujus rei gratia, ante Hisipanorum ad vem tum, vicini eo confluebant, ut a suis aegritudinibus liberarentur. Portilis ctiam est regio, Se hinfrumenti, ferinae, fructuum ferax: multas habet scaturigines, ac in his nonnullas aquae Mis. dulcis pistium abundantiam praebentes. Qua de causa inquilini seniores, agiliores, mi reque magis florido vicinis. PR1MARiΛ urbs ejuς provinciae incolis Chimisiti dicituri Hispani totius Provineiae cis M. nomine appellant, quam serri,sive soleae equinae instar ambit lacus aquae dulcis, valde piscosust celebie est emporiunt, propter argenti venas, quae tota illa regione fre-
PAuto post Meupatam a nostris provinciam, missi Franciscanimisnachicliti sui ordinis monasterium illic exstiuxerunt: horum nonnulli paulo post siit in alio orbe. multum ab Hispanico aere disere panto in morbos inciderimi, Equorum numero ipse et i am Praefectus, Goardianum appellant. Huic arctae r Ramicitia cum Cisona stotius illius Provinciae regulo, qui ipsum consipicietis extremὰ aegrotantem, indicavit, sibi esse stabstitum, ruo Medico utereturi hune forte remedium aegi studini adhibiturum. Glatum id Guariano, qui aliorum medicorum praesentia destitutus,illum adduci lubet di venit, morboque observato significat suo Domino, monachum cura tutum, modΛ cujusdam radicis puIue rem samete velle, quem d tutus esset. Guardianus salutis cupidus, pulverem ex modico vino bibit, desine molestia sic illo purgatur, ut magnum sentiret eo die levamen, majus etiam subsequentibus, donec plenam sanitatem consequutetur. Illus Iexemplum sequuti alii monaehi & nonnulli Hispani aegri, pulverem semes, bis, ac quodies necessaridum fuit,siimunt, S: similiter libetantur. Ejus rei linitimonio Moxicum misso ad totius indinis sua premum Praefectum , ipsi Provincialem nominant: si istic radicis perieulum, magno omniinn, qui sumpserunt, commodo de admiratione. Itaque brevi temporis spatio uni
vetiam illam plovinciam celebris facta est haec radix, & et Rhabarbati Indici nomeninditum: tandem in Perilanum etiam regnum, reliquasque novi orbis provincias, illius usus F f inductus,
357쪽
inductus, neglectis ceteris medicamentis, tanta oonfidentia, ut, ea sumpta, certam sibi
A Rτ v S & tricesimus jam uitur annus. quod istam radicem primum lila conspexerim. Pasichalis quidam Catanatus Genuensis, ex Hispania Nova redux in morbum incidit. ad cujus curam accersitus fui. Eum purgare cupienti praestantissimum medicamentum e Nova Hispania se attulisse refert, Rhabarbarum Mechoacanum nuncupatum, quo omnes Mexicani uterentur: illo se feliciter aliquoties curatum fuisse. quod si quod purgans medicamentum sumendum esset,illud se cupere, cujus exploratas haberet secultates.
Damnavi talium recentium medicamentorum nobis ignotorum usum, quorum nulli auctores meminerunt: ipsique persuasi nostratia potius sumeret longo usii & experientia comprobata, S a classicis auctoribus descripta. Pharmaco ipsus morbo conveni cnti a me praesicripto purgatur: ex quo magnam quidem sensit utilitatem: morbo tamen non ita li. beratus, quin alia purgatione opus suerit, negavit se aliam admissurum quam .suum Me-claoacanum I liabarbarum i quotam probe curatus est, ut pristinae sanitati restitueretur.
Tametsi laudarem essectum, nondum tamen animo meo satisfactiim, donec plurimi alii, eodem sere tempore redeuntes, in apritudines inciderunt, a quibus Mechoacan radice purgati, felicissime curati fiunt, quod illo uti in Nova Hiisania consuevissent. His conis deratis, illius facultatibus fidem adhibere, atque etiam ipso uti coepi. NuNC autem adeo frequens ubique illius usus, ut maxima quantitate aliarum metiscium instar advehatur, magno redimendum. Mihi retulit Aromatarius quidam, se superiore anno, praeter id quod civibus vendiderat, plus quam mille libras exteris Ria abarbati Indici nomine vendidisse: nam omnibus adeo familiare, ut nullus sit viculus, in quo nususus non requiratur, tanquam tutissimi omniumque praulantissimi medicamenti, cum nullum medicum squod omnibus gratissimum est) consulere opus sit. S. νε hos qui e Nova Hispania redeunt, praesertim vero qui in Mechoacan suerunt, interrogavi de stirpis forma quam haec radix prosert: sed illud dumtaxat intelligere potui,
ex urba Colima quadraginta milliaribus ultra Mechoacan, adferri radices siccas & repurgatas, illas Hispalios emere, & in Hispaniam mittere: tanta est omnium negligentia, quaestus vero summum studium.
MAGNA sane reprehensione digni simus, qudd, quandoquidem in Nova Hispania
tot stirpes, & alia maximi momenti medicamenta inveniantur, nemo tamen Vel describat, vel sorma be facultatos percontetur, ut cum nostris conserri queant. Nam si in animum imducerent, ut inquirerent de explorarent tot medicamenta quae ab Indis in suis Dange sive seris vcnduntur, magna inde sequeretur utilitas, cum ipsi Indicorum facultates non celent, sed celebrent de communicent: contra plerumque nostri ista negligunt; vel, si quarundam virtutes norunt, neque eas nos docere, neque earum effigiem indicare cupiunt.
N p N desinenti porro diligenter sciscitari de hac planta,quidam, qui nuper admodum
ex ea provincia advenerat, significat, Franciscanum monachum, ex Mechoacan usque, navi qua ferebatur advexisse, non sine magna cura de sollicitudine, illius stirpem magno vase terra picno repositam, quam apud sui ordinis in hac urbe monachos alereti ingenti perfusus sium gaudio haec audiens, atque ilico ad monastetium me consero. video in dolio plantam multis ramis supra terram expansis luxuriantem, colore fusco ad cinereum tendente, qui vicinas perticas aut pergulas si adponantur) scandere,& multiplici nexu amplecti possint: foliis circinatae fere rotunditatis,in mucronem tamen desinentibus, nonnunquam admodum amplis, atrovirentibus, fibrosis, perennibus , adeo vero delicatis, ut humiditate carere videantur: fructu, ut perhibent, coriandri sicci magnitudine, racematim cohaerente, qui Septembri maturescit: radice crassa, vitis albae seu Bryoniae modo, ut non defuerint qui eandem plantam esse putarent, aut saltem ei congenerem: sed mulium differunt. nam Binoniae radix, cum viridis tum sicca, admodum actis est: inchoacan v
ro insipida, te sine acrimonia. Colligitur Octobri. ADvEHITvR radix magnis stagmentis de parvis, partim in taleas concisis, partim manu confractis. Milii semine obruta servatur, lineo pannopicato seu resina obducto
DELιGENDA recens, albicans, exteriora parte nonnihil flavescens: improbatur ca dida, nigra,cariosa. Inepte igitur faciunt, qui illam in pulverem comminutam adservant.
quoniam facile exhalat, de eius vis infringitur: praestat idcirco radicem primum deradi, cum pulvis sumendus. CALiD A est primo gradu icca secundo: tenuium enim esse partium,non nihil tamen adstrictionis possidere, ex eo patet, quod ab luta purgatione, internatum partium robori nihil adimit, nec eas debilitat, ut reliqua purgantia medicamenta: imo illa purgati, rob mores
358쪽
s IMPLIC. MEDr C. HIS T. stiores redduntur, quam ante sumptum medicamentum erant. Hinc sit, ut ni illa corre ctione indigeat: solum vitium cs eius vehiculum i cum quo sumpta facilius de es hcacius operatur, quam cum alio quovis liquore, nec vomitione reficitur. CAETERvM nunc ex Continenti advehitur Mechoacan, natum circa Nicaragua in Quito subi diligenter colitur, & magno in usi est, ob ejus mirabiles e flectus longe praestantius eo quod ex nova Hispania adferri consuevit: Cujus flos,semen, Bd ramuli ctiam allati sunt. Erat vero is flos quali mali aureae, quinque soliis constans ma)oribus, subfusci coloris, e cujus umbilico protuberat calyx sive vesicula qtraedam avellan. x magnitudine, Fer . membrana constans tenui, albicante, quae in duas ccli ulas icti uissima pellicula nectetas dividitur, dein singulis bina grana, ciceris exigui magnitudine, colore per maturitatem nigro, gustu insipido continebantur, quae molli 3c spongiosa terra excepta, commode nascuntur. Ex hujus radice fit conserva varii generis, Cydoniorum modo, sed etiam Gelatina ex cynecharo & illius succo . quae in deliciis esse possunt: nam ut radix est insipida, facile sacclia. Cossit
Tum recipit, quocumque tandem modo paretur.
M OLE sT A non eli hujus radicis sumptio, quia nullius mali laporis est particeps: idc6que omni tompore, onuitque aetati , pucris, senibus, aliisque qui caetera medicamenta respuunt, utilis cst, cum benigne de sine molestia purget. CRAS sos, viscidos, putridosque lium ores, utramque bilem de aquas educit: Iecoris, FM M:n ventriculi, lienis morbos tollit, dc earundem partium obstructiones aperit, ideoque aegritudinibus inde provenientibus, hydropi, ictero utilis: inveteratos capitis dolorcscurat, cerebrum dc nervos expurgat, cephaleae, epilepsiae, si rumis, articulorum , coli, de renum doloribus opitulatur: veteres defluxiones iistit: uteri morbis, qui plerumque ex frigidis humoribus aut flatibus generantur, tussi vcteri, ast limati, bc reliquis pectoris vitiis, antiquis febribus, delue vcnerea vexatis convenit, repetito, quoties Opus fucrit, Esus usu. Nam in pertinacibus ejusmodi Sc inucteratis morbis, uece Sriae sunt plures c vacuationes, ad penitus revellendum de expellendum humores qui tales morbos generant: itaque nihil mirum, si, unica purgatione, aegri Optatam sanitatena non consequuntur. Huius autem radicis sumendae ratio talis est: Purgato prius corporc sera piis clysteri. ExMos r/hus, aut sanguinis missione, de diaeta, pro medici judicio, selectioris hujus radicis leviter contusae pulvis vino albo maccratus, aut aqua foeniculi, anili, aut cinnamomi l si quis vi- piauis.
num non fert, etiam commode dilui poterit, si quis dilutum cupit, stillatitio inlybi, bu- glossi vel statiolae liquore) summo mane propinatur, dimidiae drachmae pondere pueris, unius drachmae juvenibus Se a talescentibus, duarum vero drachmarum viris de mulieribus. Nee inutilitet datur ex strupi rocati novom infusionum duabus unciis, aut violarum serapio conservae've miscetur: dc saepius ex iusculo sumitur. Dimidia post sumptum hoc medicamentum hora somnus conceditur, iis praesertim qui vomitibus obnoxii sunt i sed brevis: nam purgari incipienti, nec somnus, nec cibus, nec potus
Si vero qui hunc pulvetem, vel aliud quodvis laxans medicamentum sumpserit. sibi avomitu metuit, utatur co q uod saepius expertus sum remedio,videlicet, ilico a sumpto medicamento,album en ovi assum de adhuc calidum digitisque attritum lineo panno raro involvat, de in nodum colliget, quem gutturis orificio imponet,& istic Ictinebit, donec meis dicamentum laxare incipiat: etenim non modo vomitum prohibebit, sed etiam fumos dc
vapores a medicamento sublevatos reprimet. Facta purgatione, datur jusculum, de paulo post cibus, qualis dari siolet his qui sese purgant. Peraclo prandio, neque somno indulgeat, neque bibat ante coenain, quae levis erit, de rerum boni succi. Postridie eluat corpus medicantento aliquo, de conserva quapiam utatur: deinceps in victu oc reliquis rebus necessariis sese gerat ut d Ct. FI v Net nonnunquam ex codem pulvere excepto Electuario rosato Mesue catapotia coriandri sicci magnitudine, ut facilius di luantur, dc citius opus suum peragant. IN manu autem est Medici, aut ejus qui sumpserit, eam humoris quantitatem purgare quam volat, quoniam sumpto pauxillo lusculo, aut alia re, ejus operatio ilico cessat. Mi TTIT nobis Promontorium D. Aelenae, quod in eodem quo Nicatagua tractu est, Misiau aliud Mechoaran genus silvcstrius, quod gravia Symplomata excitat, ut vomitus im modicos, tormina, de alvi profluvia, quam ob causam Scammonia nuncupatur: sed nemo periculo semel factoὶ utitur. Simile est alteri cum solio, tum sarmentis, tum radice, sed per omnia minoribus: de ipsa etiam radix acrimoniae nonnihil hὸbet. Unde clarissime Iiquet, quantum momenti adserat loci varietas ad hujus radicis facultates.
359쪽
rem suis sarmenta tiau in lacu
c A p v T LII. Ca - Λ v M tam multis annis celebrem illam apud Indos plantam, ea nuncupatam, quamst tanta cura & diligentia serunt atque colunt nam omnes eam in quotidianos suos usus & oblectationes convertunti videre cuperem, ad me perlata est. Cκ binisu. E s T vero ea ulnae magnitudine, soliis Myrti paulo majoribus quae veluti aliud solium sim ili forma in meditullio delineatum habenti mollibus, dilutius virentibus: fructu race malim tohaerente, uti Myrti fructus, rubente quando maturescit, ejusdemqtie magnit di nisi quando vero plenam maturitatem adeptus est, nigri cante: tum vero herbae eu mesi sis, quae collecta in canistris aliisque rebus ad exsiccandum reponitur, ut melius conservari& in alias partes transferri queat: nam e montibus in alios montes do sertur mercimon- gratia, proque aliis mercibus commutatur, vestibus, gregibus, sale, Sc aliis rebus, quia illis pro pecunia est. Reconditur semen in mastiche, atqiiε inde exemtum alibi seritur in te ra bene culta, per suos ordines & series, uti apud nos fabae aut pila. ctia ψω. V vLG AR IS est ejus usus inter Indos ad multas res, tum ad eas quae ad iter necessariae sunt, tum quae ad voluptatem in suis aedibus serviunt, hoc modor Conchylia aut ostreorum conchas urunt, & calcis modo comminuunt: folia deinde Cocae dentibus atterentes, subinde pulverem illum conchyliorum ustorum admiscent, & simul quasi sermentant, ut tamen minor sit calcis quis foliorum quantitas: ex hac massa trochiscos seu orbiculos conficiunt, Sc siccandos exponunt. Quando iis uti volunt, unum orbiculum in ore sumunt, eumque exsugunt. subinde in ore nunc hac, nunc illac versantes, & quam diu possunt retinentes: uno absumto alium sumunt, deinde tertium , sic pergentes toto tempore quo iis in longis itineribus conficiendis opus habent, praesertim si per loca eant, ubi nulla aut cibi aut aquae copia est: nam horum orbiculorum serbitione, famem, siti uesta levari, de vires sustentari asserunt. Si duntaxat voluptatis gratia uti volunt, solam Cocam mandunt, eamque in ore verissant, donec omnis iacultas absumpta siti deinde aliam sumunt. At si inebriari, aut aliquantulum extra se rapi, dc veluti mente alienari, Cocae Tabaci solia admiscent, atque simul mandunt Ze istbent, ea ratione extra se feruntur veluti homines ebrii, magnam v luptatem inde capientes. Et profecto res admiratione non caret conspicere quam isti Indi oblectentur mente & sensu quasi privari, quandoquidem ejus rei gratia Coram cum Τ baco sumant, aut solum Tabacum, ut antes in hac Historia de tam diximus.
360쪽
EADEM ratione, negotio amicis dato ut ex L Dominici ut be illius herbae ex qua
Casam fit, solia ad me perferrent, ca accepi. Cissimi autem panis est quo Indi tot seculis vitam sustentarunt, S hodie etiamve seunt ut nostri Hispani. Fit ver4 ex herba ab Indis Dua nuncupata, quinque aut sex pal- sui. u. mos alia, soliis latis de manus humanae modo expaniis, atque in septem aut octo lacinias divisis, perpetuo virentibus. Seritur in terra probe culta & in sulcos ducta, fragmentis radi eis: fructus friusicem inmorJ crassus est, glomeruli fili, aut magnorum naporum modo, cortice exteriore susco, parte vero interiore admodum candida , cqua cortice ademto panem conficiunt hac ratione: Repurgatum suo cortice, instrumentis quibusdam iis quibus mulierculae linum pe- c. . vicis .ciunt sinulibus) dente acuto S: firmo praedis is, in frustula secant de comminu uult quod comminutum est, inmanticam ex palmae foliis contextam iniiciunt, & pondera quaedam veluti glandes lapides superimponunt, ut suo pondere succum ex fructu exprimant, quo probe cxpreta, fructus crassior materies amygdalis tritis & explessis similis restat: quae patinae injecta lento igne coquitur, &densetur, subinde illam volvendo uti ova nixa solent rea bene densata,placentast, nummi Hispanici 'cto regalibus aestiua ali crassitudine, quam Soli siccandam exponunt. hae placentae illispanis vicem praebent, multum nutriunt, possuntque multo tempore incorrhiptae consservari: nam navibus,quae inde huc in Hispaniam appellunt, imponuntur panis bis cocti vice pro alimento: verum fauces exasperat clus Ca- savi usus, nisi aqua aut justulo maceretur, aut aliis cibis CDmmisceaturi ea ctenim ratione edi potest: at qui siccum comedere vellet, altera manu vasculum aqua plenum per tubtenere necesse esset, alioqui minime deglutire posset. SED mira est expressi succi jam memorati natura: nam si homo aut animal cum bibat, aut degustet, illico moritur, tamquam praesentissimum aliquod venenum hausisset: at si malu crsa primum ferveat, S ad medias decoquatur, deinde refrigerari sinatur, aceti usum praebet non minus praestantis quam si ex vino confectum foret , si vero coquatur donec eras litiem adquirat, dulcescit dc pro melleesti vide quanti in rebus momenti sit coctio, quandoquidem praesens venenum in salutare alimentum de potum convertit. NEC minore admiratione dignum est, omnem Yucam incontinenti nascentem, ta- τω. ymisiam etsi ei quae ad S. Dominicum nascitur ex qua Casam stὶ similem, salutarem esse,ejusque mimia Maia. fluctum IradicemJ edulem, de succum inde manantem potabilem, nullamque noxam adferre: eam autem quae ad S. Dominicum provenit quacunque tandem ratione edatur ejusQue succum non coctumrperimere. Locorum vero naturam tanti momenti esse, ut,
quoa salubre alimentum in continenti praebet, id in omnibus insulis praesens sit venenum. Quemadmodum Columella de Persico scribit, perniciosum venenum in Perside fuisse: at ubi in Italiam transsatum fuit, noxium illum succum deposuisse, & suavem salutaremque praebuisse. UTCv M QVE sit cum Indiae M.' eo abundent, idque istic in omnibus provinciis sit ma
xime vulgare, Casim vesci nollem, quandoquidem mayrum non minus nostro frumento alat, nec uli1 noxia facultate sit praeditum, sed sanum sit S salubre ventriculo. fit ex eo panis quemadmodum ex Casavi, nam molitur de in farinam reducitur, atque adfusa aqua in massam cogitur, ex qua glosulos consectos elixant : sed recentes edi debent, quoniam resicrati asperi sunt, difficulterque deglutiuntur, & dentes ostendunt. B A T A T A s in illis regionibus admodum communes, cibum multi alimenti esse existi. Patara. mo, mediaeque esse veluti substantiae inter carnes de fiuctus, flatu lentas tamen, sed assatae flatus deponunt, praesertina si cum generoso aliquo vino edantur rex iis etiam fiunt conse Vae non minus gratae, quam Cydoniorum carnes, morselli, placentulae, & alia edulia gratissimi saporis: idoneae enim sunt ad omnis generis conservas conficiendas, S edulia. Nunc adeo frequentes sunt in Hisipaniis, ut singulis annis e VeleZ-Malaga decem aut Miaraia in duodecim longae naves, quas Caravellas appellant, iis onustae Hispalim invehantur. Se- ρ-u Feruntur vero aut minores integrae, aut majores in frusta concisae, solo bene culto fle in suos sulcos ducto, felicitetque nascuntur: nam intra octavum mensem in eam crassitudinem excrescunt, ut edi,&in alios usus parari possint. Temperatae sunt ,& coctae vel assae ventrem emolliunt: at crudae esui non sunt aptae,
quoniam admodum flatulentae sunt, dissicilisque digestionis.