장음표시 사용
101쪽
D. MARTINI GARRATI LAVDEN. a r
eunia minuta non recipit aestimationem,
Di ita fideiussor. V. de fideiussEt ibi patet ad sensum variatio aestimat ionis: quia in numis non consideratur interesse extra rem, quod est in lucro, l. numis. ff.de in lit. iur. Et l.Si sterilis. . cum
Per Venditorem. F. de actio empl. mihi videtur verius contra nariolum, quod non
fit const ituenda differct ia poli moram debitoris: quando cotingit variatio aestinarutionis pecuniae inter pecuniam grossam di minutam, quia non reperitur x, quae faciat hanc differentiam, l. ill Im C. decollatio. Ratio quia regula est. Quod post m ram periculum est debitoris, d. l.quod te,& d. l. si ex Iegat. causa. s. de verbo. oblig. Pretereat nullus alius Doctor facit hanc, differentiam inter minutam &gros am, nisi Barto. Sed Ange ind. l. Paulus.&alij
Doct. Pet.& Cyn. in l. in minorum.& Alb. α alis,ut Angel. ind. I. cum quid, de Ioan . And. In c. quanto, tenent indisti rete periculum esse debitoris, poli moram:& squaest sententia contra Bart. Nam si tu debes mihi decem libras imperialium minui rum, &postea valeat duos denarios, ubi
non valebat antea nisi unum: aequum est, ut tua mora non tollat lucrum meum, d. l. Vnum. Quia omnia iura clamant contra morosos, plene in I. mora. ff.de usuris, rein l .m Ora. is lol. mair. & d. l. quod te. Nec
obstat quod in pecunia non sit lucru: quia imo consistit, ut ipsemet Bart.tenet in l. si quis stipulatus fuerit decem in melle. s. de solui. & probatur in I. i. C. de senten. quae pro eo quod interest.& ibi Bart. Et in
I. .f. fina .is de eo qui certato. Nec obstat.
s. cum per venditionem. Quia loquitur in re, in qua cadit interesse intrinsecum, ut ibi.& d. l. C. de s ent. Qtiae pro eo quod i ter. Vbi scripsi sequendo hariolum . Nec obstat quod pecunia nuta non habet ἔ- stiluationem per aliam. Quia respondeo, quod tu cit eam habere aestimationem unius imperialis: quia idem est de principio numeri, prout de numero, l .si quis c duxerit. s.loca iEt dic quod sic, si res non
existat digna maiori precio. Et praedicta intellige indistincte, siue
sit diminuta vel augmentata stimatio pecuniae minutae, propter augmentationem
vel di in inutione grossae pecuniae, siue alio
modo contra Anton. in d. c. quanto. Quia non video rationem diuersitatis. Imo est
eadem ratio,quia mora debet nocere moroso, ut in iuribus prae allegatis, & sic tenenda est prima conclusio, quod indistincte periculum pecuniae post moram pertian et debitori moroso, sicut econtra periculum pecuniae pertinet creditori moroso, cui est facta obligatio a debitore, i. qu i d cena. in princip.ff. de solui. tene praedicta menti,quia quotidianum est,& haec videtur sententia communior,ut patet per Cynum in d. l. in minorum.Alber.& Ange. iad. l. cum quid. Vlterius quaerendum est, an inspicia . tur tempus contractus:an solu tionis, quoad aestimationem pecuniae. Nam tempore contractus mutui, vel depositi, vel locationis, vel venditionis moneta est unius stimationis: postea fuit augmentata vel diminuta in adistimatione, de similia antae moram: quia post moram, ut' idistis supra, periculta est morosia die morae: Quaestio est ergo ante moram: Item quaestio noeli, quando reducitur ante moram cadem
pecunia in pondere, materia,& forma et
uia tunc quaestio est supra decisa, quod
usiicit reddere eandem pecuniam inpondere, materia, & sorma, d. l.cum quid. Sed dubium est: quando volo reddere mstimationem pecuniae ante moram: putam uiuam tibi centum fore nos vel grossos, tunc forenus valebat duas libras, grotasus duos solidos ante mora aliquam: quia non erat apposita dies, neque facta in te pellatio, mutata est aestimatio post annu:
uia forenus valet quatit ori libras, gros. usquatuor solidos: an solui possit cum
sextinis secundum aestimationem contractus, an secundum aestimationem temporis solutionis ante moram. Bald. in d. I
cum quid, tenet quod tempus solutioni;
inspiciatur. Contrarium tenuit in I. acceptam. αdevsur. Quia imputet debitor, si non e Nn Pendit:
102쪽
pendit & sic non est curandum de aut limritate Baldi, cum sit contrarius, consuluit tamen in Urbino, ut ipse Baldiis resert in d. l. si quis argentum. in princ. C. te donat. quod inspicia ur tempus solutiois. idem videtur velle Bariolus in I. cum aurum .ff. deaur.& arg. lcg per illum text. cum glo. Contrarium, quod inspiciatur secundum' quod pecunia valebat tempore cotractus, tenet Iacob. Butr. in si a disputatione, quae incipit, quidam colonus. Idem tenet Alb. in d. l.cum quid. idem videtur tenere Oid. Consi l .is. per c. olim. de cens. Mihi saluo saniori consilio videtur dicendum: Pri- b, antequam venia ad decisionem, quod
titulus quς stionis non procedat. Quia una Pecunia non potest solui pro alia, quad. 3 est diuersa in materia pondere vel forma, ut dixi supra in primo articulo an una mora et a pro alia possit solui. Quaestio ergo
Procedit ex generali consuetudine secundum Bal. in I. libera. C. te sent.& interloc. in .iud. vi pro auro pecunia argentea so-ui possit, ut supra dixi. Respo deo igitur ad propositu, ciconsiderandum cst, quod aut loquimur in pecunia argentea, ut in grossis: de tunc debet reddi secudum eandem materiam, de pon- deris identitatem: nec attenditur aestima-zio, ut puta mutua ui vel deposui centum
grossos, si vis mihi reddere sexti nos eiusdem ligae argenti, prout erant grossi mutuati, di in eodem pondere: ita ut sexti ni omnes quos dabis, sint omnes tanti ponderis, & eiusdem ligae argenteae, quanti grossi,d. l.cum quid , & tunc non interest
creditoris magis accipere sexti nos, quam grossos: nec econtra, propter functionem eiusdem generis & qualitatis, i. r.f. t. is. si
Nam similiter auginentatur etiam ςstima' tio sextinorum proportionabiliter, cuin fiat eiusdem ligae argenteae& eiul de ponderis ess autem totum augmentatur,vel diminuitur aestimatio grossorum, no autem sextinorum eiusde Iigae, imo sexti ni semper essent eiusdem aestimationis, tunc periculum esset debitoris: Ratio, quia cre-
χε ditor non tenetur recipere in alia forma,
si su a intersit, & danum patiatur, d. L mlus. Vbi casus,& dixi supra in mutatione
forniae. Si autem loquimur in mutatione aestimationis in pecunia aureae putam tu aut centum ducatos Venetos e tunc est
disi inguendum: aut volo soluere ducatos eiusdem formae, materiae,& ponderis, Crante inoram pericvium est creditoris, d. l. cum quid, ut supra dixi. Aut volo soluere
alios aureos alterius materiae, vel ponderis,uel formae, vel argenteos pro aureis se cundum cosuetudinem generalem, S hic aduerter quia secundum veritatem tunc inspicitur tempus contractus: quia posset soluere aurea vel argenteam alterius m teriae vel ponderis, vel formae secundum
aestimationem pecuniae, tempore contractus. Quia haec aestimatio non venit in ratione in orae, ideo non inspicitur tempus petitio is, vel solutiois,vel morae, imo v nit haec sitimatio ne damnii patiatur cre ditor recipiendo in alia quantitate, de sic in alia forma vel materia, d.l. Pau lus. S d. I.cum quid. Si autem veniret aestimatio ratione morae, inspicitur tempus morae: ut quia in te pellatus, d. l. vitrum. & illo modo possunt cocordare Doctores, qui sunt vari; in hoc articulo, ut dixi supra. Na inspicitur tem- upus contractus: quando stimatio venit loco qualitatis intrinsecae, ponderis, vel matcriae deficientis in pecunia,quae solutiatur secundum pecimiam quae debetur,d. l. cum quid. SI I. fundia Coinetianum .s de
noua, & l. stipulatio haec, l. Picholla. f. deverb. obl.& l. ubi, eo. tit. facit, quia sicut in aliis rebus inspicimus tempus co tractus, i. si voluntatis, i. fi . & l. r. C.de rescin .vend. cum simi. Ita ins stimatione pecunis. quae
fit,& sic subrogatur loco bonitatis deficia
entis, inspicitur tempus co tractus, visu rogatum sapiat naturam, & c. g. suerat. Insiit de act. & ita loquitur Iacob.But. in L disputatione cum sequen tuis. Si autem non fieret ae stimatio ratione qualitatis intrinsecae bonitatis monetae: tunc inspicitur tempus petitionis vel morae,d. l. vinum. Ita loquitur Bal. in d. l. cum
quid cum sequentibus, & ita debet in el-
103쪽
Mi dictum Barioli, in I. cum certum. ali gata quod inspiciatur tempus solutionis: quo d ad hoc, qtiandb non est mutata qualitas intrinseca. Si autem apposita esset dies in solutioue fieda, inspiciatur illa dies solutionis, quoad. aestimationcn, quanti
plurimi ratione mo: ar, d. l. vinum, no quoad xltimationem qualutatis monetae, quia in d. l. cum quid, venit qualitaS ex natura obligationis, in l. vinum, venit ex officio iudicis l. fundum Cornelianum. ff. de noua. Vbi Bart. cum texi d. l. cum quid, sicut
in simili: si mutuati i tibi vinum, ut reddas ad pascha:ceri P aestimatio quanti plurimi
venit a die palchs,d. l. vin uin,qualitas au-trinseca a die contractus inspicitur, d. l. cum quid. Ideo, si ante moram vellem in paschate vinum, quod non esset ita b num , quia non potui reperire, veniret mstimatio illius bonitatis descientis. Facit
di consilium praestantissimorum Doctorum legentium in hac ciuitate Papiae, dum dux Mediolani emisset sal a Ianuensibus, ut inlpiceretur aestimatio pecuniae
tempore contractus emptionis ante moram. Facit La. C.de veter. numismat. Pot.
αγ Quaero l quid in testamento, an inspiciatur aestimatio tempore testamenti, an tempore solutionis λ Solui. testamenti secundum omnes Docta. uxori, g. i. de l. v x-or. f. testamento. ff.de l. ii
Quid autem in lege vel statuto Dic, aut loquimur de lege dante solennitatem, S inspicitur tempus legis vel statuti: aut de lege loquente de solutione,& inspicitur tempus solutionis. Clem. ii. de deci.&Bal. pulchre in l. illud, in lin. C.de sacro Leccle. &Spec. in tit. de sol. g. nunc aliqua, vers. fin. Vide Anton de Butr. in d. c. quan . to & Ioan . Andr.in addit. Specu. d. g. nunc
ali tua, versicu .snal. Z Alberi in d. l. cum quid, & Bald. in l. 1. in princi P. C.columunia. de lega. Utens falsa moneta expendendo punitur arbitrio iudicis. Alber. in Rubric. C. de falsa monet. qui alleg.I. r. C. de vete. nu. potaibal. An inspiciatur aestimatio, tempore sen- arrentiae vel solutionis λ Sol ut.tempore sententiae, ut per Old. confii Iacit i. Imperatores .is. de contrahaempl. & vide Albe. ind. l.cum quid.
Quid autem, si pecunia est aestimata,
puta mutua ui, vel deposui, vel dedi dotem in centum libras in florenis, vel centum libras in frossis, an inspiciatur tempus contractus, an solutionis intestigendo quaestionem ante moram, quia poli moram est periculum moros, ut dixi supra, Bart. in d. l. Paulus circa finem dicit, qud di iaspicitur tempus solutionis, quia videntur dati forent, vel grossi in solutum pro centum libris. Ita eo omne lucrum & damnum in dictis florenis est debitoris, i. si sti
tri. imo inspicitur tempus solutionis, i. si quis stipulatus tuerit decem ua melle. T. de solui.& idem videtur etia sentire Antide Butr. ind. c. quanto. in vel bo, quartus
casus, hoc limitat Bar. verum, nisi ellet factum pacitum, ut reddantur centum librae in florenis, per t. pluraliter. fui mancipia.
Et sic ex hac theorica Bart. sequitur, si mutua ui tibi cetum ducatos ad rationem solidorum 3r .producato auginentum, vel diminutio aestimationis si orent non attenditur, ut communiter hodie sit in instrumentis atten de, ut intelligas. Bart.quia dictum suum debet intelligi, ut fiat 1olutio argenteae pecuniae,& sic eiusdem ligae, tabonitatis intrinsecae, prout erat lcmpore
contractus, & ita seruatur Papiae, per d. cum quid,& dixi supra. Veibi gratia, mutua ui centu libras in eor enis, pecun ia tuc argentea bonae ligae certe tepore solutioi debent reddi in eade bonitate pecuniae argenteae, ut dixi supra, quia attenditur in
bonitate intrinseca tempus contractus, d. I. cum quid. Dubito tamen coni.Bart. quia
Bar. in d. l. Paulus sentit . in s. quod florent non sint in obligatione, sed in facultate soluendi. Et ideo nos inspicitur valor florent, per d. l. si quis stipulatus fuerit decem in melle, tuta imo dicitur, quod fi
reni sint in obligatione per t.& si equo. si
104쪽
de leg. i. 8 voluit ipsemet Bart. in d. l. si sis stipulatus fuerit io. ergo illa aestimatio noest facta, ut fiat venditio vel datio in solutum florent, ut d. l. aestimationem .issolui. mat. Se l. res in dotem .is. de iure dot. & no. in d. l. si inter. ideo credere quod Bart.melius loquitur in d. l. si quis stipv.fuerit, ut forent etia sint in obliga tione: ut fit quotidie in instrumentis: quia dicitur deposuit, vel mutua uit, vel dedit in dotem ce tum flore nos ad rationem solidorum D. pro floreno: Nam fit aestimatio, ut sciatur quantum valuit forenus tempore contractus, ut in d. l. si aestimat. Id ebdebitor ante moram poterit reddere vel ducatos aureos in eadem bonitate vel aestimatione ducati aurei secundum tempus contractus non solutionis: praedicta semper vera ante moram Nam post moram potest intelligi Bar. ut veniat aestimatio a die morae usque ad tempus solutionis, d. l. vinum,facit co-
sol. mat. S: videtur ita sentire Bar. in d. L siquis stipulatus fuerit io. 3 Praeterea contra Bar. facit, sicut inspicitur lepus contractus in aestimatione, quando contra hedo fecerunt pactum librae in totidem florenis, idem si non sit pactum: quia ita tacita agitur, d. l. cum quid, in ratione su i, Sel. resin dotem .s de iure do- tium. Ideo dicerent, cum hodie dicitur in instrumentis centum ducati ad rationem 31. solidorum, debet soluere aut aureos eiusde qualitatis, aut aestimationis secundum tempus contractus.
Nota, quod Mediolani seruatur, id ebdebet dicere auri in auro secundlim colleium Mediolani, quod si in instrumentoicitur, Titius mutua uit centum fore nos boni auri et iusti ponderis, intelligitur de solidis 3 i. in moneta tamen ubi non esset illa consuetudo, tunc debet intelligi de 3i auro de de ducato, l. i. C.de Vete.nu PO . lib. V. Quado fit promissio pecuniς, de qua intelligat ui λ Dic, inspici consuetudinem, alias similitudinem, Sc ubi no apparet coniectura, intelligatur de minima, l. semper in stipit. in glo. is de reg. iur. l. numis,de le-Finis Tractat. D. Martia DE MONE TIsga. .cum simit Nota unum, in quo colatui: Nam inst rumen to coli netur, qualiter Titius promisit ioo .florenos omni anno ex tali possessione deinde per decennium fuit facta solutio per debitorem ducentorum for norum in auro, vel in tanta pecunia: certὰ consului, quod illa promissio de centum forenis intelligitur de auris, non autem de solidis 3 r. pro floreno. Quia sequens solutio continuata per decennium deci rat qualitatem monetae dubiae, i. cum de in rem vers. s. de vis. Ang.in l.s certis annis. C.de pact. Alias intelligitur de minimis, d. l. numis. predicta verb, quando dubium est,de qua pecunia: si autem esset cerium, puta promisi ioo .aii reos Venetos iusti omderis S: boni auri, ad hoc ut possit praescribi qualitas pecuniae,requiruntur 3o. anni. in priuato o. in eccle. c. ol im .de censibus. Se ita But id disputat. quidam colonus. An in intimis iis litem iuretur ratione Passectionis. Bar.& A ny dicunt qubd non, in l. numus. ff.de in lit. iur. An in moneta eiusdem substantis Se Ii-gs,licet diuersa admittatur compensatio, l. i. C.de compen. ubi Bal.&ego in disputatione mea pulchre. Vide Bart. in I. lecta.
Quid si dico, promitto ceθtum motas,
di tu dicis, promitto valorem cetum grossorii in med alijs, non valet stipulatio propter diuerstatem materiae. Barto. in l. quae extrinsecus. ff. de verb. oblig. quddimbvalet Bal. in l. singularia .is. si cer. pet.
Sit proniitto centum libras in denariis, Apossum soluere, de qua pecunia velim.
aliqua,& s. si. & in I. si quis stipulatus su
rit io. in melle, per Lar. de sol.
105쪽
UTILIS, TAM DD. Q UAM ADVOCATIS
PRO CVRATORIBUS, EDITUS AB EX lIO IURE COsulto D. Francisco Curtio. dum legeret, i. cum quid T siceit pNta. Anno Domini, M. C C C C L XXXI I. in sorido Tironensi studio.
o Moneta cudenda ius qui habeant. talibus, quam contractibus. a Expensa cudenda moneta ex quo flenda. Donatio quingentos aureos excedens myMonetae bonitas duplex. manda. 3 Pecunia debita qualiter restitueda. nu. 4. ao Monetam reprobatam expendens, an re Moneta character mutatus non escit cre- neatur poenas siditoris liga remanserit. ar Poenafasm moneta imponitur in quatuor I Debitor in diem, decrescente pecunia aest, casibus. matione,an teneatur ad interesse. nu ρ. aa Auri mei an possint in sua arte defessio ac έ Debitor morositi, an transferat insem cusari. netae periculum. Pinia undecima vel alute praetermissa est Mora moroso nocet. arbitraria. r Ratio diuersitatis inter monetamgrossam n Industria expendentis pecuniam reprob ct minutum anpsit Uignari. tam, an prosit mutuanti. ro Monetae stimatio an referenda ad tempus So tui allud pro alio inuito Creditor an
mutui, Pelsolutionis,nu. t a. maxime in do- post. re, ι. . ct quid instatutis , v. ct quid in Mutuans aureos quando non teneatur a Iaudo 2sententia, ρ. a . genteos recipere. ιι Lucrum cum aliena iactura est damnosium. a1 Marati verba receptionem dotis in aureisu Tempus contractus odio morosim citur. auri confitentis qualiter intelligenda. nu- έzo est fons iuris. me ab.
a1 Tempus in legatis pecuniari's, in testamen Verba duplicata magis operantur. tofactu,τariata moneta aestimatione quid ar Tempus contractus in mutuis, quando iminclutiendum. Dciendum. D Frumptumper testatorem uxori Iegatum, aρ Bariolassibi, contrarius aluatur. postea consumptum, per eundem quomodo so Monet electio in diuersitate, cuius ese veniat soluendum. debeat, editoris, an debitoris.13 Legata pamentaria tempus testamelicon 3t Solutispraecedens declaratsequentem. iciunt,umuersalia testatoris moriem. 3a Pecunia in obligatione talu esse praesumio MMuta magis aflparanIur νltimo Folun tu qualissolutio HIsecuta.
106쪽
D l euidentiam praemitte, qu bd nemo possit facere cudi mon ta sun di, seu stam parini si Papa, aut Imperator , vel quibus ipsi
cocesserunt faculta- tein cudedi, stam pandi, vel fundendi monetam, vel nisi aliquis haberet ex consuetudine praescripta, ista est glossa ordinaria. C. devet. nu .po. lib. I t. Et ideo caueant alij, ut ab igne, quia multos vidi periclitari. Secundo ad euid etiam praemitte; quod expensa cudendi monetam debet fieri de publico, ut tantum valeat pecunia in massa, quantum in forma, secundum unam opinionem, vel secundum aliam detractis expensis cudendi, ut late explicaui in l. 2. s. i. su pia eo.& retuli omnes aut horitates. Tertiis scire debetis ex verbis Bart. hic, quod duplex est bonitas monetae: altera intrinseca, quae consistit in liga ponderis&charactere: altera extrinseca consistente in valore& istimatione pro qua expen
Et t nemo dubitat, quδd semper pecunia est reddenda in bonitate intrinseca, quando de illa reperitur. Si vero non re- Peritur, poterit solui de noua, habita semper relatione ad aestimationem pecuniae
mutuatae,c.cum olim,& c. cum canonicis,
ex tr. de cens. S: sic semper habetur respectus ad materia & pondus, respectu autecharacteris S formae potest de alia solui; dummodo creditor no afficiatur damno. Exemplum. Aliquis ducatos Venetos mutuo dedit, postem sibi reddere testo. nos Mediolani vel Genuenses qui habent anguem, nisi Creditor esset passurus aliquod damnum in diuerstate formae& characteris. Puta statuisset ire ad partes maritimas& longinquas,& ibi ducatus Uenetus magis esset congruus &con ruens. Nam isto modo non posset alios soluere, quia Creditor esset passurus damnum, I. Paulus, v-bi Bar. u O.& omnG. EdesoL.
Quaerit Bart. hic de quotidiana q. mutuanti tibi pecuniam, an recipiens teneatur inde relecudum antiquam formam, an vero secundum nouam. Decidit Barciqudd si mutuatur bonitas pecu niae intrii secae,& fiat pecunia in alia sortia a& mat via, concluditur quod tunc debebitur reddi & solui de antiqua : quia noua est omnino diuersa, & hoc si potest de antiqua
reperiri, si autem non reperitur,debet soluere aestimatione, qu ia tunc agitur ut re datur in eadem bonitate & eodem gene re. Vt hic in text. S gloss. aut non mutatur pecunia in bonitate intrinseca, s ed vari tur aestimatio de valor ipsius, ut qui ad catus aureus, qui tunc valebat & expendebatur pro . libris,& io. solidis, si hinc ad aliquos menses crescat valor& esta matio, quia forte valebit libras quinque, vel forte decrescat ad libras . de in ista boniatate, quae vocatur extrinseca, non cur
mus, nec inspicimus, nisi eo tempore, quo coepit esse in mora, & in mora constitutu5 est, i. vinum. infla eod. ista est doctrina Bar. hic.& in d. l. Paulus. &transeunt etia, Doct. hic in hae l. nostra, cum quid. Petr.&C . in l. in iii inorum.C. in quibus caia .rz-sti. in in te. non est necessi Io. And. & Docti in d. c. quanto,& in c. olim. Se in c. um c non icis, extra, de censi. Ioan . de Im.& M dern ind. l. Paulus. & plus vult Bart. in I. . proinde, infra eo. quod si mutatur cursus. monetae antiquq ante moram debitoris, quod debitor poterit soluere de antiqua. moneta. Cuius contrarium vult ipse Barta in d. l. Paulus. quod ultimum tangam, in d. l.proinde, infra eo: Successiti et quaero: ponamus, quod do bitor, qui mutuum accepit, teneatur reddere ad pascha. pecuniam, decrescit aestia matio eiusdem monetae, an debitor tene bitur pro illa deteri oratione λ Bart. in d. l. Paulus. fuit in mirabili opinione, ipsam sequitur Ang. ibi distinguendo, aut loqui-iarur in moneta grossa, qu potest reciperesstimationem per monetam inferiorem,& tunc debitor tenetur satisfacere Credi tori de ipsa mora pro iusto damno. Aut Ioquimur in moneta minuta inferioris gradusa
107쪽
D. FRANCISCI CVRTIT. 4 γῶ , Se isto casu tenet Bart. debitorem noeeneri ad aestimationem, nec etia post moram et quia semper periculum erit Creditoris : quia ista moneta ita minuta non recipit aestimationem per aliam monetam. Vnde non potest dici variatio ae stimata et det orata, sed potius dicitur quoddam lucrum celsans, iste defectus de nouo contingens, cuius lucri non habetur consideratio, quando debetur pecunia, sed no habetur ratio damni .nii od penes s stimati Mem curatur, l. numis.ls. de in litem iur. Et sic ivit Bar. qu bd in non ela i sta minuta potius cestamus lucrum cessans, quam damnum emergens, quod lucrum & interesse intrinsecus non venit in numis secundu damnum, ut dixi in l. si sterilis. 3 si per venditorem. in fide acti .em p. d. l. numis,& l. si ita fides uir. infra de fideius. Communiter i tamen ista Bar. non se uator in praetica, neque tenetur, quia indistincte in quacunque moneta periculum spectat ad morosium. Ita Lauden . intractatu suo monetae reserens.Cyn.dc Docto. in d. l. in minorum. C. in quibus censrest. non est nec eis. Ioan . Andr. Sc Doct. ind.c. quanto. dc Angel. in d. l. Paulus. infra,
de solui. Sed in hoc decipitur Marti . Ouden hic in tractatu suo notu larum. Barto. quae cominum ter reprobantur, nec seruantur in praetica. Idem tenent Imol. & Do.ctores, Anton. in d. c. quanto. Quia ista istae pecunia inuicem functionem habet, ct aequipo Ilere videntur: quia sicut i a.denarii faciunt unum solidum, ita unus so- Inlus facit in .denarios. Et ista opinio videtur veriore tamen quia post mora debitor tenetia r ad inte esse, siue consitat in lucro, siue in damno, l. 3. in is n. infra,de eo, quod certo loco, Sequod veniat interesse in lucro, tenet glo. Dodiores communiter post Bart. in l. s. C. de sent. quae pro eo,quod interest. ergo venis istud interesse extrinsecus in minima pecunia, sicut in grossa: Tamen quia mora temper debet nocerena oroso, l. quhd te, infra eo . si cert. petatur, l. si ex legati causa. infra,de verb. obl ig. c. mora cu i .de r g.
ia . in λ Tamen quia non potest assignari ratio diuersitatis Inter monetam grossam de minimam: quia si mutua ui tibi centum fio renos in pecunia minuta certe post moram tuam augebitur aesti inatio, puta, si princeps mandaret imperialem, qui ex pedebatur pro uno imperiali, qubdexpendatur deinceps pro uno cum dimidio, certe debitor morosus tenebitur satisfacere Creditori: quia mora debet essesbi nociva, quamuis dominus Anton. 5cImol. in d. c. quanto. videntur saluare Bartol. Quadb augetur estimatio monetae prosis, puta mutua ut 0. libras tempore, quo ducatus valebat 4. libras, si poster venit ad quinque mutuans non poterit petere, quamuis cum in. libris potuisset acquirere
tres aureos tempore mutui, & tunc non:
quia non patitur damnum, sed perdit lucrum.& hoc modo saluatur Bar. Secundo: si variatio dc d iminutio monetae minutae contingeret post mora, quia creditor poterit consequi a debitore, in quo damnificatur, quia habet damnum contingens & non lucrum cessans. Solitus sum sequi unam opinionem contra Barta quia data communi opinione Bar. pro V ra, si creditor esset persona, quae consu uisset verisimiliter mercari siue lucrari, non esset dubium tunc quod haberetur ratio interesse ratione lucri cessantis,l. 3. f. fi . incipit in hanc arbitrariam .s de eo quod cert. loc. 3c declarat Bart. in l. i.C. de sent. q. pro eo, quod . Et ibi in hoc tractat Ange. Imol. de Cuma. ind. l. Paulus. de pulchre Moder. hic.Sed dato etiam quod non esset mercator nec solitus mercari, tame in diastincte tenebitur in s stimationem in quacunque moneta, per arg.& rationes,quas supra adduxi. Tertio quaero. Pone, mutuaui illucentum ducatos, qui nunc valent libras . . Sc .solidos, pro quolibet: de qubd tempore solutionis fiendae augeatur valor ducati, an debitor tenebitur intuere, Se poterit soluere centum ducatos, habito respectu ad ςst imationem currentem ipsius mutui, vel ad sctimationem currentem tem p
resolutionis, prout sbi esset utilitas.. OO a ra
108쪽
Et sic quaestio stat in hoc, an inspiciamus
tempus contractus, vel sollitionis. Bart. in I .cum aurum, per text. ibi. s. de auro S argen. legat. tenuit, quod inspicitur tempus solutionis,& non contractus, & idem tenet id ς Bar. ind. l. Paulus. circa principium ultimae collat. Idem tenuit Bald. hie per text. inld.c. quanto, & in Clemen. fina cum ibi notatis. de decim. allegat. Bal. in addit. ad Spec. in tit. de sol. f. nunc aliqua, vers. fina. Contrariam ' sententiam tenuit Albe. hic pertext. in l. nostra. idena tenet Bald. in
guit ad partes,& tandem concludit, quod considerari deberet tempus contractus, di non solutionis, &mouetur friuola ratione: Quia debitor pecuniam intrinsecam conuertit in suos usust: suam utilitatem. Ergo non debet lucrari cum aliena iactura, l. si vina, quae in doliis erant. fide Per. S comm . rei vend. vi dixi friuola est
ratio. Clarius tamen per multa argumenta, quod attendamus tempus contractus,tenet Iac. Butr. in quae it sua, incipien ..
Quaestio tamen proponitur, alias quidam Colonus: quia pecunia est in contractu & obligatioe,& certum est, quid ,qua-la,& quantum datum fuit. Ideo tenetur reddere de moneta antiqua & usitata tempore contractus, vel illius aestimationis,. de istud in omni disputatione, argum .l. stipulationum quaedam certa sunt,sside ver- hor. obligat. Ergo debitum esset in actione, i. certi condictio. in princi p.& g. I. infra eo. & pro ista parte adduxi, I sun dum venis. is de novatio:& quaedam alia. Alias illa quaestio fuit in contingentia facti,&refert Lauden . hic quia dux Mediolani e-
mei at max imam qualitatem salis a dominis Genuensi, certo precio forenorum,
quorum aestimatio fuit posteae mutata &variata, & suit conclusum per plurimos Doctores huius collegi j considerandum
fuisse, Z cogitandum tempus contradius, .E: non solutionis. Lauden . hic in hoc dubita N non si mal pedcm, sui linens se possedistingui: Aut dies ad ij citur soluti em, runc inspicitur temgus solutionis. In hoc modo procedit doctrina dare. in L
probatur secundum eum, in I contraxisse. fi de actio S: oblig. Aut no est statuta dies
solutioni, & isto casu inspicitur tempus petitionis, per casum in da. vinum si debitor fuisset in mora: quia odio nia osi i
spicimus tempus co tractus, quia mora debet esse isemper nocitia moroso, d. l. quod te, S l. mora. s de usur. Et illo casu proc dat opinio Iac. But. Alb.S sequacium. Ego indistincte teneo tempus contramis inspici in aestimatione extrinseca ponitus: quia ita tenuit Aro fons iuris, ut otar verbis Bald. in I. contractus. C. de fide instr. qui ita tenuit in suis Brocardicis: in refert & sequitur Old. Laud. incos suo 3 r. in fin. S: aliquid tangitur in consi. 168. Et ideo in omni contractu siue locationis, siue nata tui, sue alterius, attedimus tempus contractus, etiam quantum ad bonitatem. extrinsecam. Ideo variata aestimatione,
tenebitur debitor ad illam sitimationem, .
quae currebat tempore contractus secundum Aronem 3e oldrad. Idem tenuit Panor. in η. notabili post Imol. in Clemen. s. per text. ibi in verbo, consuetam. de deciamis. & ita tenent communiter Mode r. redixit Pet. de Anchar. in d. Clemen. fin. fuisse consultum Doctorem suum in ciuitate Axiol. v bi quis dederat in dotem fore nos.
ducentos boni auri, quo tempore minus.
expendebantur pro libris .d solidis de cem: contu tu it quod debuit restitui fore nos ducentum auri, qui erant in obligatione misi tempore cotractus fuissent dati in dotem ad rationem librarum, Z non florenorum simpliciter: quia tunc illam stimatio deberet reddi, S: non maior. δα hoc habuisse a Bartol. indu . Paulus aede
solui. de quo ultimo videbimus , infra in ii. quaeitione & est expedita tertia: quaestio: arib quaero, quid in legatis pecuniarii, factis in testamento, quod tempus,
attendimus variata aestimatione, vel te
pus testamenti, vel mortis, vel aditae ii reditatis. Prima fronte videtur considerandum Istempus
109쪽
pus mortis, I. disponatur. in authenti. de nupt. & lex semper est in viridi obse uantia, l. Arriani, C. de haeredi. ergo vid tur legasse eo tempore, quo moriebatur. Sed istud argumentum potius facit contra:& ista doctrina&opinio probatur per Doctores, Barto. Bald.& Angel. in l. si se uus legatus, g. qui quinque. fide leg. i. Bar. in l. fin .g. i. i de libe. lega. in I. fin. g. I. ff. de fi d. instrum. instrumentoque legato. Vbi
dicit, quod si maritus legauerit uxori frumentum in horreo suo vel in domo sua existens, si testator postea illud consumpserit & aliud frumetum imposuerit,quod uxor habebit illud, quod reperitur tem - pore mortis inhorreo. sed ista doctrina nihil etia facit Quia illa decisio procedit no
ex natura verborum,sed ex praesumpta &in terpretativa voluntate testa toris, secundum Bald.& Ange. ind.f. qui quinque. in hac quaestio. Old r. in d .consi. 3 i. decidit debere solui de moneta usuali currenti &expendibili tempore testamenti, per textum in Luxori,f. testamento,s de lega.3. l. Medico, isde auro& argento legato, laurelius.f. testamenti,& f.Titij.s de libe legat.& ita sequitur, Bal. Alb.& Mode r. hic, ct semper sum admiratus, quod. tanti patres non allegauerunt gi os s. singularem approbatam,& perpetua memoria digna,. . in l. penulti m. s. de fund. instru . quae decidit, quod in legatis particularib. si uererum, inue pecuniarum, semper attendimus testamenti,sed in fidei commissis uniuersalibus& legatis attendimus tempus mortis testatori Quin id quaero , quid in legibus&statutis facientibus mentionem de pecunia, seu imponentibus poenam pecuniariam, quod tempus attendimus in aestimatione Pecuniae. Prima fronte diceret quippiam attendi tempus statuti & legis, scut tem is pus testamenti ex doctrina aurea. Quod statuta magis aequiparantur vltimis voluntati hui, quam contra et ibus. Ita N icol. de Malarollis, quem sequitur Bald. in I.
Penulti m. in s n. penulti m. colum . versicu.
Quaero, quid in verbis legis vel statuti, de vel borum significat. . Idem Bald. in pace Constantiae, in verbo, nos Romanorum, Bart. in l. omnium,
C.de testa.& in I. post glossibi secundam, C.de his, qui b. ut in dig. videte latius per Alexan. in l. si ita stipulatus,in s.col. ff. de verb.obliga. Et ego latius in consilio meo eleganti, quod incipit magnificus domianus Vgutio,&c. Attenta in hoc passu veritate, fore a bitror, quod aut stat ut una loquitur circa solemnitatem, prout dicit statutum, quod donatio 1 excedens quingentos aureos, debeat insinuari, prout etiam de iure com I9 muni est: & illo casu attendimus tempus
legis vel statuti: aut statutum disponit super solutione pecuniae faciendae, & isto casu inspicimus tempus quo debet solui,& quo oritur obligatio. Ita decidunt Speculat. & Ioan . Andr. in additionibus, intitui. de solui. g. nunc aliqua,versicu. fina. Clarius Bald. in I. illud, circa fin. C. de sacrosanct.eccles& in s. r. C. communia deleg. Imol. in Clement. fi n. de decimis,&sequitur Laudens hic. & communiter Moe
Sexto quaero, quid in laudo & sentet tia facientibus mentionem de pecunia soluenda. Breuiter attendimus, seu attendere
debemus tempus laudi, attestante Oldra. in consi. 13.& aliquid sentit in consio 8. Septimo quaero, an t expendens mone io, tam seu pecuniam scienter a Principe r probatam teneatur poena salsi: quilibet vestrum diceret prima facie,quod sic, pertext. in l. lege Cornelia, is de falsis, tamen veritas est in contrarium , & ita consuluit Bald. alias in contingentia facti in ciuitate Papiae, quia poena falsi secundum eunt non imponitur, nisi in tribus os bus. Primo, quando falsificatur moneta in pondere: Secundo, quando falsificatur moneta in materia.Tertio,quando cuditur mon ta sine aut horitate Principis. Omisit tamequartum, quando liquefaceret monetam causa auaritiae, secus in Aurifice, i qui li- iiquefaci causa minuendi vasa vel corrigiuas. Ita Salic. in l. i.& l. fin. C. de is monet..& bene probatur in d. l. lex Cornelia. Et Pro opin. balli. consulentis facit: quia ubio o s, poena
110쪽
PCena non est apposita in statutis vela iure, i l la est arbitrar ia. i.sside effracti di expila. & l. i. ff. de iure de lib. c. de causis. Ex tr. deo mc.deleg.& hoc est, quod voluit glos fili. in finalibus verbis,in prooemio decretalium, ubi dicit, quhd potest exco- municari quilibet faciens contra praeceptum superioris. Octauo quaero, aliquis mutuat tibi pecuniam reprobatam, tu industria tua expedisti pro bona, an creditor poterit te cogere ad solutionem. lac.de Aret.& Albe. hic tenuerunt quod non . Quia industria expendentis non pro dest ipsi mutuanti pertext.in l. a. ff. ad leg. Falc. iuncta l.eleganter, f. qui reprobos, . de pig. act. Nonis quaero,an possit una materia pro alia argentea solui, vel aurea pro alia aurea, vel aurea pro argentea,& econtra. Breuiter de iure illud elt expeditum , quod
potest una moneta pro alia ,dummodo recipiat lanctionem in genere suo. Ita Dart. α Ang. in d. I. Paulus, Bald. in l. a. f. i. f. si Certa etat. Exempli gratia. Tibi mutua uiro stos Mediolani,tu vis mihi reddere te-onos eiusdem ligae vel solidos, certe poteris, quia eadem est materia & pondus idem, recipientia functione in genere suo, l. i.s.fin.& l.Titia. fide aur. & argen. l. s M ciis si non reciperent inuicem functione. Puta, mutuavi tibi Bolo in os argenteos, tu vis reddere monetam alterius ligae,aere
contaminatam,certe non poteris,neccr
ditor cogitur accipere: quia dicitur peti damnum & diminutionem patrimoniJ, d. I.Pau lus. Attamen de consuetudine totius mundi seruatur,ut dixi in l. .f. i. sia praeo.& ponam in sequenti quaest .ad fine, quod diuersa pecunia in forma,&au rea pro argentea,& econtra solui potestiquia ex generali consuetudine dicit recipere functionem: Ita glosin l. si quis argentum, C. de
donat Bart.& Doct. in d. l. Paulus, Bald. ind. l. 2. melius Bart.in l. libera, C.de senten.
, Se interloc.quod verum intelligit hi ut di' xi in d. l. i. f. i. Nis creditor foret passurus aliquod damnum,d. l. Pau lus, puta si mutuasset aureos, di esset in longinquasPartes profecturus, non cogeretur recipere argentea: quia difficile portatur,ut si mutuat Venetos seu alios aureos incognitos
in partib. infidelia, ad quas est profectu',
certe no cogetur acceptare in alia forma: quia pateretur damnum,d. l. Paulus,& ita transit I auden. in tractat monetae,& in I
Decim b quaero, Maritus in instriam en- uto dotis confitetur habuisse & recepisse forenos centum boni auri & iusti ponderis, qualiter intelligentur ista verba. Coti Iegium di ciuitas Mediolani obseruat de consuetudine, quod intelligatur de for nis ad computum solidoria in triginta duorum pro foreno,i.numis, T. de legat. I. Nisi ad ijciantur in instrumento illa verba,&in auro, post illa, fore nos centu auri .Quia illa additio & in auro, fgnificat substantiam,vOpsa duplicata verba plus operentur, LBalista, sad Trebellia . cum suis co corda. sine dubio non data consuetudine. Illa verba,boni auri, intelliguntur de aureis,& non de florenis argenteis in mon
ta solidorum triginta duorum, & plus, si e sient illa verba in qu stione apposita boni auri,& iusti ponderis S per hoc est textus in I. i. ibi iusti ponderis sint,C.de vete.
iureiurand.& ita sequitur Laudens. Ego plus addo inuenisse solemnes Doctor. 1 radiolani, dominum Petrum nexutinum,&D. Thorobertum detortis Papie n.& fere omnes consuluisse, consilio incipiente, Antonius Ottonus, quod ubi in Instrum. apponuntur illa verba, boni aur i, rectae ligae,& iusti ponderis,quod talia verba mu ltum in portant, ita quod non posset eo casu creditor cogi recipere monetam pro auro per ea,quae notant Bart. Bald.& Ang. in I. lecta,circa secundam col. infra eo.& videtur sentire Ang. in d. l. Pati luses. de sol Vndecimo quaero,' mutua ui seu deposui centum libras in florent s. quid impor- rtabunt illa verba, S quod tempus attendamus vel contractus, vel solutionis Bart. ind. l.Pau lus, circa vlt.col. subtili ter decidit
illam essedationem in solutum, quasi d aetati dolenos pro centum lituis, & sic omaee la