장음표시 사용
131쪽
randi ,eade quantitate sortis cum reliquis si quae debeantur,oblata. Ex quib. necesse est pecunia,quae pro sorte numeratur, deduci hie & numerari sub ratione simpliacis quantitatis: non autem sub ratione certorum corporum vel specierum monetae.
Ergo necessarium videtur, debitoremi semper liberari posse,eandem quantitatem sub qualibet approbata moneta restituendo, nec posse altringi ad certas .etiam numeratas,duntaxat species restituendu: quia hoc modo facultas redimendi non est libera, sed coarctata, quod est contra substantiam horum redituum, ut supra quaesti. so. Confirmo, quia foenerator, qui vu it hv iusmod i concessu in foenus exercere, tenetur sortem congruam praerogare, non in certa quadam specie monetae, sed in qualibet commoda & approbata, dc ea praerogatio sortis in qualibet congrua &approbata moneta est de substantia. Igitur sicut creditores habent facultatem de qualibet congrua&proba moneta sic foemerandi, ita debitores debent habere liberam facultate luendi de qualibet co grua& proba moneta. Creditor vero volens hoc restringere, certare videtur aut de comodo ultra rationem simplicis duodecimae, aut de arctanda libertate I uitionis, quorum utrunque illicitum est.
a Quibus non obstantibus I inito dicta elausulam non esse excessivam, sed validam sub temperamento boni & aequi. potest enim esse,& saepe usu venit, quod creditor non erat sortem numeraturus in pecunia aurea, sed in argentea vel minuta moneta: debitor autem siue proseoiurus, sue p raedi una avitum redempturus, quod non poterat redimi, nisi in aureis solaribus, specialiter illis indigebat: .ideo noluit vendere reditum , nisi haberet sortem in aureis. Ex eisdem autem causis iuste creclitoris intere se potest, solares potius aureos retinere vel recuperare, quam aliam speciem monetae , eo quod facilius aureis enerabitu r,vel landos acquiret, quani alia specie monetae.. Cum ergo non solum creditorum in-
aersit c alioquin hoc solum non susticeret
per not. supra sed etiam debitorum, quibus ut plurimum praesertim in magnis summis, utilius est in huiusmodi aureis sortem accipere, quam in alia viliori moneta, iustum est pactum: non solum enim usus simplicis quatitatis aeris alieni in genere necessarius est, sed etia qua doq; vius certae speciei monetae. t Et sic diaeta clausu Fla non est reprobanda, sed cum aequitatis temperamento accipienda, veluti pri in b, quod propter desectum unius aurei tantum, si debitor suppleat in proba moneta aequi ualenti , non debet reprobari o
Idem de tribus aut quatuor aureis in magnis summis, quia pi opter tam modicum de istum non dicitur probabiliter
interesse creditoris, nec de tam leui des ctu curandum est, i. quamuis, de conditio.& demonstrat. Bald. pro haereditari j s.colum .a.de haered actio. Anton. Coi fetus intrastat. de minimis. Idque eo magis, quo
reditus est grauior, de quo diutius perseuerabit,& maxime si creditor nihil de redi quis remittit, sed vel cum puluisculo
certat exigere. Poeneratori enim praeser- έtim qui summum hunc & lucrosum dum decimae reditum recepit, non est audiendus, si nimis onerosus esse pergat, vel numis acerbus exactor,t. si seruos. C. de pignor. actio. l. si bene. de usur. quod esset, si propter unum vel alterum aureum deficientem , vel paulo leuiorem, vellet totam oblationem cata illari, nec admittere debit rem,qui sorte praedia redemptionis causa vendit, vel eius procuratorem ad supplendum quod deest in proba moneta, sed ut semper totus reditus currat. Huiuia
modi nonis sordidas & infestas scrupulo states spernere iudices debent, dictat si seruos, dicta l. libene facit, i. sic ut, s. suebitori. qui b.naod. pig. vel hypoth. sol. Secundo,si t creditor fortuna numera ruit in ip cie rara, minuique frequenti, puta in antiquis aureis et deli ' eratis, ut difficit E sit debitori tempore redemptionis tot similes species simul cogi egare: tu nc enim sufficit in alia proba di frequeti specie aurea sorteui restituere, nec valebit pa iura Rr a quisu
132쪽
quantum ad illam speciem raram, minusque De itientem: quia facultas redimendi est et minus angusta & sic non esset libera quod est contra substantiam horum re-r dituum:' Idem si tempore contra citis species numeratae frequentes erandi, sed pol ea successu temporis rarae λ tunc enim sumcit in alia frequenti specie similis materie
sortem reddere, quemadmodum sint rim reprobatus esset cursus specierum aurearum numeratarum: tunc enim sufficit
in alijs tempore redemptionis usitatis speciebus aureis sortem reddere:& hactenus valebit illud pactum, prout etiam ipsa rei aequitas suggerit,qu in his attendi debet,
i. in omnibus,de reg. ivrc.' Tertio, i si sors sit numerata in multifarijs speciebus, puta mille in centum solatis .centum coronatis, centum ducatis,c
tum rosatis, S c. Sufficiet enim totam reddere in una specie, nec admittendum paelum contrarium, tanquam nimis capti sum S onerosum.
io, Quarto, t si constet quod creditoris nullo modo intersit : ut enim ob id alias admittitur solutio in alia proba specie aurea , ita si constet quod tunc creditor Vole bat cum effectu aureos permutare cum minore moneta, ita quod non recusat oblationem debitoris pro maiori parte in minore moneta consistentem, nisi ut officiat
non erit audiendus, sed si de hoc constet, iudicanda erit oblatio valida, quoniam non licet creditori dicto pacto, vel etiam alio iure sibi competenti uti ad officiendum,& non ad seruandum quod sua interest, text. in l. in fundo. f. constituimus, de rei vend. Circa haec occurrit quaestio quotidi na, si ambigitur de pondere N probitate
monetae, ut ab aurifice probanda sit, cuius expensis id fieri debeat Et Bart.quem omnes in hoc sequuntur in I. Paul col. . nu. . respondet, coulmi nibus imper sis, per t. . Ri. in . rogi nil. 3 placet, nisi iam constaret pecuniam esse probam , SI creditorem non nisi causa vexationis petere. Sed quandoque audisse recordor reclam i scoactias, quas ad sciolos spectet
probare dc reprobare monetam, sicut 3τcudere. t Atqui duplex est probatio vel re- io probatio,altera iudicialis & definitiua , qad dom. praesectos monetarum specitat, a tera extra iudicialis& probabilis, quae ad quemlibet eius rei peritum spectat, ut ad quo suis campsores & numularios, quos
Caeterum s non agitur de simplici pro i
bitate usuali monetae, sed de conflatura, . non ad ornamenta vel vasa per artificem conficienda, sed ad penitissime expurgan idam vel probandam puritatem materi . monetales id sibi apud nos vendicant,&ab eis fieri vidi,t tam per aquam chrysulcain, quam per ignem, quibus lit au mi ob- tirum & excoctissimulta: nisi quod Plin. li. . 33.cap. 4. resert CXaetiorem purgandi m dum, per auripigmentum, qui non est inivsu ob nimium da innum ,& intertrime tum auri. Sed quod ad simplicem probatiaonem attinet,citra confiaturam no est certius experimentum, quam Heracliot siue io Lydio lapide:quoniam semper uniformiater se habet,& aequale praestat experimem tum,quod non est in igne, qui quandoque. intensioris,quandoque remissioris est caliditatis , pariter nec in aqua chrysulca. . quae etiam quandoque acrioris aut leni ris est temperaturae: sed lapis semper ide. . Hinc ait Plin. libri χ3. cap. 8. his coliculis
peritos cum e vena, aut lima rapuerint experimen tu in protinus dicere quantum au .ri sit in ea,quantum argenti, vel aeris, scru ipulat i differentia, mirabili ratione, noni
r Mutuum in qu 1 oneta refundendum
a Mutuum reddere in eadem substantia, . quatilina mensura o Ioniae. .
133쪽
st rator tempore contracti mutui in redditione attendendus, qiuod probatur aliquot
rationibus. nu. 34. 9seq. -- Materia orma monete in quantummoneta ipsivi moneta forma ct materia nonem. 1 Mutuum certa steciei moneta, valorem non massam continet, Onu.ολ- ι Pecuma non est merx. ' Namismarn eis. 1, Explicatur Is de cretrab. e t. y Moneta cursus ct institutio Iuristemio Pecunia me principis auihoritate non cuditur. Onαιῖ.. 1ν Nymus an mutari possit.
ra Numi leges figere ct refigere, suadentes
nocent: m Re lib. r. Numi aginatio publica, est bonitas intrin. seca: 11 Aliquorumdistinctio intrinseca ct extrin isecae bonitatis. ab Lortas intrinseca smitra extrinseca. ιι Moneta habebit semper unum vatium sualem etiam ubiL. Recedere a publica aestimatione subpar capitali non licet. ao obligatio ad pecuniam semper certa diis
aι Stipulatio pecunia qua e certa. o Pecunia numerata semper petitur cod, ctione certi .ar Condictione triticaria qua petantur. a. Triticaria inuensio ab accuso tradita ri
ar Ceriam quiaest, non thur triticaria a
M Explicatur I ubi autemss. de rerb. Obligcontra Accursar Explicata assia triticariaear Veterum Roman.scrupulositas in actisa, bus Triticaria erest rara illa. D Pecunia recipit functionem in alia etiam alterius eciei. 3t Stipulanti denarios an stondere liceat aureos eiusdem quantitatis. 3 a Pecunia in mutuo ct renditione ut qua
33 Mutuum dans o accipiens, rsicit res rem usu alienti δ Valor moneta mutuata cuius periculo de
3I Vinum mutuanti redditur eiusdem boni
3s Argumentum ab intrinseca bonitate vini
ad extrinsecampecunia valet. 3I Pecunia mutuata reprobata, debetur eius rvaleri
3S Absurdum est locuplatari. cum alterius
3ρ Oppositi ad oppositum eadem quae propositi
a propositum ratio. o obligatione ad certam moneta steciem 1 concepta, soluitur etiam in alia minori. t Mutuum an solui post in alia moneta iuxta valorem tempore contractim , nega . tute.
a Bonitas ct materia magis, quam forma
Ioates quis'. 3 Substantialia legitime moneta quesint... Moneta in contractibus deducitur,ut plex valor.
I Creditor, si actum sit de certa stecie in
nete, aliam inuitus non recipit. . b Vaior extrinsecus an vere augeatur. Aestimatio aurei cressit propter deteria a
r C mmodum superueniensnon debetur ei, .
ρ Lex communiter lata in omes, resticere debet omnes.. Io Asegmentum certa monete superueniens debetur, cui iis cies. σι Creditor Orenorum non debet damni cari per destriorationem minuta monetae. RD 3. Ia Cre
134쪽
I a Creditari obsequi os magis, quam debit ri tenaci fauenium, Is Obligatio ad certam quantitatem, ct ad certumsteciem dissorum 1. Qui debet insteci tenebita r in Jecie m
ss Decem dolia vini in eadem bonitate ct namero, mutuans soluit,vesprecium assem dens quid mutat.13 Variatio valoris moneta adseribitur casui fortuito, is quare. D Vni formem debere rise omnium rativiose bis bonitatem 2 aestimationem monetae.13 Moneta cudendi uti an soli Imperatori quandoq, reseruatum. o Monet ecies una tantum duplici moti
D Nutatio vera materia ct indicatura non nocebit creditori onu. ba by. ει Aurem intrinsece mutatus, aureus non est. ι Uuetudo ex eo quod communiter accidere solet, non probatur, contra Doct. G Obligatione cotracta in certa moneta st
cie mea solui debet.bs applicatio ad casum is decisionem vel rosensionem .ct m. br. 6 Moneta minuta solutosemper impurior. ερ obbratio certassecui ct certi numera cuius essectin.
o Bonitas intrinseca vini miliseciei, a bonitate pecunia diuersa sint.
3 Idem in bonitate vini extrinseca. a vini bonitas extrinseca venit tantum in
ro Iudicu oscio. 73 In mutuo vim non petitur aestimatio.
a, Tonagesimo secundbi ad maiorem
praecedentium & sequentium d clarat onem expedit hanc non minus controuersam, quam tritam quaestio. ἀ a m 5 excutere de mutuo per mille aureoru solatoru, iacto anno sesqui nulles,mo vicesimo sexto , quo solatus valebat quadraginta solidos tantu: sed du repetiatur, puta anno sesqui millesimo tricesimo secundo, valet quadraginta quinque soliados. An debitor deducere possit incrementum valoris, de sic soluere d89. aureos tantum cum quinque solidis Ti onensibus Et contra si decreuerit, an teneatur suae plere valorem tempore mutui curret te in
t Uidetur qubd non, quia mutuum de- et bet reddi in eadem substantia& quantitate, numero vel mesura in eadem boniatate intrinseca, hoc est bonitate substantiae, ouae mutuata fuit. Caeterum extrinsecus valor no attenditur, nisi post moram, l. i. in fin. de amo.empl.& not. in l. vinum. sceri. pet. Igitur siue valor extrinsecus citra moram auctus fuerit, non potest debitor hoc augmentum deducere, nec minorem numerum aureorum offerre, quia noredderet tantundem in substantia& numero,prout accepit & tenetur: sive valor ille decreuerit, non tenetur plus reddere in substantia & numero quam accepit, nec tenetur deteri oratione extrinseca, quae citra culpam suam & moram contigit. Et ita tenet Barto I. ubique in l. i. in L cum aurum de auro S argenti legat. l.cuinquid,scer. peta. l. Paulus. desolutio. Alb ri. Bald. Alexan. Fuig. Paul. Alexan. la de omnes lare,n d. l. cum quid. Marti . Laud.
in tradi. moneta. colum . . Iaco.de Puteo. in disputatione de mutatio. moneta. col. 3.Cal.consit. 14. Alb. Brun. in tract. deat, colum. 8 . Hieron. Buti g. inrepet. d. l. cum quid, colu in. io .num. i3. α est crebrior sententia.
1 Sed contrarium, quod indistincte de- abeat inspici tempus contractus, quantum ad hunc valorem extrinsecum, de quo agitur, & expri stam quod debitor possie
istud augmentum valoris deducere,deciadit Francis. Curi. senior, in tradi. moneta. super d. l.cum quid. suprό nu. o. itat.& 13. Idem sentit de decretiae to,ut teneatur d bitor supplere usque ad valorem curre tem tempore contractus. Sed aduertenda
quod Curi. ibi salsi, citat Alberae plures alios
135쪽
a nos in suam sententiam, qui tamen stanta communi: cumque ibi de solo valore extrinseco disserar, citat pio se old r. consi. 3i.& alios, qui loquuntur de valore intrinseco. Facit etiam iniuriam Bald. in l. acceptam,qu*st .i7. C. de usur. quem citat in canam augmenti, & tamen loquitur in casu conuerso decrementi: nec 14 iuola ut inquit Curi.) sed optima ratione mouetur,
Multum etiam consitae & perplexe loquuntur Doctores in hac materia , dum rupe in inuolutis distinctionibus suis non semper aperiunt, de quo valore intrinse- co vel extrinseco singula mein bra distinctionum si arum intelligant, ut Henri C. Bo hic.& alij in c. quanto. de iureiuri &a- tibi. Mos ergo omissa opinionum turba, per puncta rationis singulatim proced mus tam exacta perspicuitate & meth
do, ut nil ambiguitatis, nihil obscvi i supersit. t Et primo pro secunda parte contra
communem adduco io. vel ii. fortes & vi. uas rationes. Prima, quia forma ipsa&substantia monetae, in quant m moneta, non est materia vel forma naturalis ipsius corporis monetae, sed valor ipse imposititius: unde quaelibet moneta, in quantum talis, non deducitur in contra tum, vel quamcunque dispositionem, nisi sub ratione valoris, vel quantitatis imposititiae tunc currentis. Et hoc quidem in ubitatu
est, quando dispo sitio incipit & cosistit in
nomine quantitatis in genere, nulla certa specie monetae expressa vel deducta, ut quando quis sorte emptor promittit io. vel ioci. l ibras.s 1 Sed idem videtur, si incipiat, &coi fistat in nomine ceratae speciei monetae, Vis promittam io. ducatos vel aureos sol res,vel si certa species monetae etiam pre- . ciosae deducatur, ut in mutuo, de quo in themate. Patet, quia illi aurei non numerantur tanquam massa, nec tanquam species, sed tanquam moneta & quantitas, &se sub ratione valoris & quantitatis. F tentur etiam communiter Doctores, quddmoneta tiam preciosa,magis consider tur respectu cursus, quam respectu maiesriae, ut tradit Oldrad.quaestio. i 68. ad pri
mam colum. 2. I an. Fab. Auth. hoc nis. C.
de solutio. & Instit. quibus mod. toll. ob lig. g. i. in fine. Anton. Butri. Panormitan & alii ind. cap. quanto. colum. vigesima secunda.
t Hinc de iure pecunia, in quorum pG εcunia, non est merx, nec venit appellati ne mercium, vel similium rercim, nec pereas aestimatur , sed omnes res ae istimat, rea τaM,Vῖ, inquit Arist. Et hic. .cap. .& est rex. l. fideiussorem. de fideiusso. de in pecunia non corpora excogitantur, sed quantitas, i. si is cui. in princi p. de solutio. Probatur etiam ab origine & institutione ipsus monetae. dicente Aristo. in loco nuper allegato in 'uπάααγμα Hii et 'ta νGAt σμα. γἰγrs σιν MV, καὶ ναπτο πονομα ἔχs νομισμα τι ὀυ φυσε
cedaneum rerum necessariarum numic Tma factum est ex compacto, siue ex communi quodam foedere,& propter hoc nomen istud numisma habet: quia non est a natura, sed a id est, lege, et in nobis est mutare, vel inutilem facere. Haec Aristodi qui similia fere tradit politicon, Iibr. I.
t Idem testatur Iureconsul. l. . de con- νtrah. empl. dicens, commerciorum expediendorum gratia electam esse materiam, cuius publica& perpetua aestimatio dict. ficultatibus permutationum aequalitate quantitatis subueniret, eaque materia forma publica percus i usum, domini trinq; , non tam ex substantia praebet, quam ex quantitate, id est, iam non substantia ipsa materialisco sideratur in numis, sed quantitas, id est, valor imposititius publice, de perpetuo compactus, quam nuper pu licam & perpetuam aestimationem voca.
Quod ergo initio dixit certa ad hoc materiam delectam, non eo dixit, qu bd ipsa ipsa materiacosideranda sit, vel per se sti
136쪽
manda post fabricationem numi, in usu ipsus numi, sed quod ad fabricandum num iam idonea ad hoc materia deligenda fuit, quem ad nidum Aristo t. d. cap.6. scribit initio ad compositionem numi electu ferrum, argentum, & simile metallum, quod sui soliditate in parua quantitate publicam formam semel impressam. conseruaret, nec de facili usu in uerteretur, qua ratione aurum propter peculiarem soliditatem transmutationa minus cael ris ob nox iam ut ait Leonard. I'ortius, de sester. lib. i. in princi p. pristantius ad hoc inuentum est. 1 Ex quibus duo corollaria colliguntur: primum, quod inuentio & institutio monetae, publicaque illa & perpetua v I ut ex communi s de re, ut Aristotel .ait, κατα εινι-κκr aestimatio est de iure gentium, ut probat Aristot. libr. i. cap.6.& Iur consul. ind. l. a.de contrah.empl. & omnia tu ra, quae dicunt de iure gentium esse contractum emptionis & venditionis, ergo.& pecunia signata aestimatio & fides. Et ita recte decidit Bart. in I. I. de contrahen. emptio .dicens, num una non esse introdu.etum de iure ciuili, sed de iure gentium. Vt enim gentes inuenerunt, & approbauerunt primum usum rudis pecuniae non signatae, pro quantitate & pondere pecuniae, ita mox inuenerunt &probauerunt usum pecuniae signatae. Quin etiam circumscripta inuentione bene sequitur,om.nes gentes utuntur pecunia publice signata,ergo compactum illud & fides pecuniqsemel publico suo charactere signatae , est de iure gentium per locum a definitione, I. l .in fin. omnes populi. in sin. de iustit. &iure. Ita etiam tenet Anton. Burgos extra de empl.& vend. in rub. num. I3. num. 4.&est veritas, licet Barb. ibi friuolis rationi
Non obstat quod obi jcit pecuniam sine principis auctoritate cudi no posse, quia id ipsum iure gentium introductum
est,ne cuiu is priuato liceat pecuniam cudere, sed solum in communi & de publico per communitatem ipsam, vel Rem p.
at et eius publicum de legitimum admini-st ratorem, siue sit princeps, siue alius Iezitimus magi stratus, qui in hoc non est. nisi mini lier iuris gentium, quique si in hoc male versetur non solum subditos, et commissam sibi Rempub. prodit, sed etiam iura gentium violat. t Minus obstat si alius diceret Iura geri milum esse immutabilia, sed num os mut biles esse,dicente etiam Aristot. Ethico. s. in nobis esse mutare vel, inutiles facere: hoc enim non magis concluditiqua si quis colligeret contrativum fidem, aut horit tem,& virtutem ideo non esse de iure gentium, quod contrario paciscentium cos sensu mutari vel resolui possunt.Sic si alia qui tantum populi certo numismate vianis tur, non est dubium, quin eorundem con sensu possiti de numisma mutari vel ab Ieri, & ita loquitur Aristote. Non autem sufficeret consensus illius solius populi. apud que num us ille fabricatus est, postquam in alias quoque gentes damnauit,& compactum illud di foedus publicum
ad eos extensum est, sicut nec publicam conuentionem aut iuris gentium uni pa tium rescindere licet,l .conuentionem .da
pactis. quanto minus sufficeret libido v-nius vel alterius, qui qu stui habeat Rempub. 1 Ex quibus liquet quanta sit vecordia, imo perfidia, & in patria, vin Rempub. impietas perditissimorum quorumdam, qui sui quaestus & ambitionis gratia principibus suadent,& num os & leges ab
ijs,prout libitum fuerit, figi & refigi poLse: neque enim minus nocent, quam qui publicum ciuitatis sontem veneno in M
t Praeterea quod institutio, probitas, ar& aut horatio moneis D foedus illud publicum compacti valoris, aestimationis, cicursus monetae sit de iure gentium osten- dit vetus sacra pagina Genes. 23. ubi Abraham emit ab Hephron agrii speluncaeduplicis soluit ei pecuniam quadringentos seros argenti probatae monetae publicae, ut habet Hebraeum id est ut tiam Santes vertio transeuntes per me catores. Erat igitur publicus & probatus
ille cursua de iure sentium, tum quia g nerilis
137쪽
meralis, tum quia nondum tunc erat certum statutum ius ciuile: nec etiam ad v- sum certae diuitatis refertur ea probitasci aestimatio, sed ad usum mercator u,' qui per diuersas prouincias negociari tunc quoque solebant, ut etiam patet enes. 37. sed ad rem.
rε ' Secundum corollarium, qu bd proprie loquendo publica illa aestimatio seu valor imposititius & publicus pecuniae
stricte sumptae seu monetae, non est ipsius bonitas extrinseca, ut vulgo putant , sed bonitas intrinseca, patet, quia est eius pro-ria specifica , substantialis & formalisonitas & essentia, quae dat ei esse: qua sublata publica videlicet approbatione remota) necessario desinit esse pecunia,
vel moneta, l. eleganter. f. qui reprobos.
de pignorat. action. & tanquam sublata forma interit substantia, l. Iulianus. g. siquis. ad exhib. & ita senserunt antiqui, ut Aro in Brocar. Iacob. Betuis. & Odosred.
vi refert Cyn. I. in minorum, colum. 4.C. in qui .cau. in integ. restit. non est nece si ria.
Is t Veram quia iam tribus fere seculis inualuit & receptus fuit communis ille modus loquendi, quo substantiam ipsam
metallor u tam in puritate quam in quantitate seu pondere vocant bonitatem intrinsecam pecuniae,valorem autem imposititium vocant bonitatem extrinsecam, non mutabo, ne quam obscuritatem aut
confusionem inducam indoctrina, quam duntaxat elucta are,& quam parabilem& expeditam reddere.totis viribus adnitor. Libenter igitur receptis vocibus, &modo loquendi utar, seruata tamen semper veritatis sententia, cui etiam modus
ille loquendi non inepte subseruire po- is test, recte intelligendo. t Bonitas enim ipsius materiae, tam interior qualitatis &ipsius puritatis quam monetari j Gallice Vocant allor quam exterior quantitatis seu poderis,recte dicitur intrinseca, quian est ab initio, de vi ipsa naturae. t Bonitas autem valoris seu cursus impositi, recite vocatur extrinseca, quia extrinsecus acicedit. 48 1 Secunda ratio, quia de iure pecunia ι3& qtiae libet species monetae debet semper
eiusdem esse potestatis,&eandem uniformem indicaturam, seu valorem usualem semper & ubique habere, text. in l. ideo. de eo quod cert. loc. in l. t. ibi. perpetua πι
nu. potesta. lib. ii. ubi hoc sub poena capitali sancitur. Ex quo sequitur quamcunque pecuniam non deduci in contractum,
nisi sub ratione publicς & perpetuae indicaturae, seu valoris impositi iij. et Ad quid is
enim attenderetur bonitas materiae, vel
pondus, si deducitur non ut massa, sed ut pecunia, cum tunc poena etiam capitali imminente) non liceat ullo modo apti lica aestimatione recedere, nec quicquam addere, nec detrahere Et hoc innuere videtur Arist. libr.t. Polit. dicens, qudit in iatio pecunia simpliciter& rudi ter definimbatur certa magnitudine & pondere moralli, postmodum verb propter nimiam incommoditatem probandae & expendendae materiae pecunia signata est, publico charactere impresso, quo a dicto onere, M s V ωs, id est, mensurationis & probationis defungeremur. Hinc nouissim Escripsit Hyeronym. Butiget. in repetit. d. l. icum quid ,colum. 8. num. . quod in pecunia signata, ex quo forma trahit ad se m teriam, materia non est amplius conside
t Tertia ratio, quia de iure obligatio ad pecuniam semper dicitur certa, amo
certissima, tex. in l. numis.de in lit. iuran. ubi ideo negatur iuramentum in litem habere locum in pecunia, quia semper certum est, quae& quanta sit eius aestimatio,& in certis, non cellis, locus est dicto iuramento, vel alii cuicunque probationi
ordinariae,vel subsidiariae: ted non dicitur
certa, nisi per aestimationem extrinsecam, quae est vera propria eius indicatura. Igitur praecipue haec aestimatio attenditur,es consequenter necessario procedit ad tempus contractus vel dispositionis,& ad certitudinem, quae tunc erat: alias nunquam esset haec obligatio certa, sed modo maior,modo minor esse posset: prout extrin-ss secus
138쪽
i secus valor variaretur. 1 Secundo probat
text. iii l. stipulationum quaedam, de Verb.
obliga. ubi stipulatio vel obligatio pecuniae, puta decem aureorum, dicitur omnino certa: quia ex ipsa pronunciatione apparet, quid, quale, quantumque stipuletur, vel in obligationem deducatur, quod non postiles se nisi per aestimatione me trinsecam: ipsius enim materia alia eth alio tempore aestimatio, ut probat text. in Leum certum. de auro re argento legat .
Igitur in pecunia ipsa aesti inat io extrins O principaliter consideratur , & de ea principaliter actum censetur : alioquin obligatio pecuniae non esset semper cer
t Terrib, probatur text. in l. t. de condiet. tritica . ubi dicitur, quod pecunia numerata non in teli igas mutuata, quia Vesebum, numerata, refertur ad aptitudinem,& solum apponitur ad designarium, quod verbum pecunia istat strictissimὰ, videlicet pro numis) semper petitur illa acti ne, si certum petatur. Et hoc ideo, quia semper certa est, d. lex. si stipulationumn quaedam, d. l. numis. t Unde licet omnes res siue constent in re solida puta species
vel corpora, siue γεμα. siue 7 xvi α de quibus in l. reruni mistura. de usucapio nib.
quae Volusius vocat solida) siue in mensura,vel pondere, ut quantitates & res sun-gibiles, siue aridae, siue liquidae) p.r con- dictionem triticariam peti possint, tamen
sola pecunia excipitur. & omnino negatur actione triticaria peti polle, quia sena-αε per 57 perpetuo certa est. t Et aduertendum, quia glo & Doct. communiter male intelligunt, & aberrantes a scopo ad sua somnia,& quaedam ridicula diuertulat, ut dum cum Accuris fingunt eam condicti nem innutam esse a Tritico au thore, cumque nugantur rusticu in fuisse, vel sectae Minoritarum quibus no licet tangere Pecuniam, ut Alberi. Bar. ibi. Quin etiam sensum legis peruertunt, dum censeat res omnes singulas, pecunia excepta, hac ratione peti Posse, quum d. l.
r. ibi comnes res non de fagulis generum, sed de generibus singulo iam loquatur, scilicet quod omnes res, id est,ex on
ni genere rerum, excepta pecunia, pos sunt peti de cadere in hanc actionem: non autem qu ut singulae aliis res praeter pecuniam. 1 Patet, quia certus fundus, puta y Tusculanus vel Stichus, non petitur co
dictione triticaria, sed certi condictione
sicut pecunia, text..ind. l. stipulationum quaedam. Imbetiam frumentum vel triticum, si ipsa pronunciatione apparet certa,ut tritici Aphrici optimi modios ce tum, non petetur condictione triticaria, sed certi condictione, text.d. l. stipulati nem,l. ubi autem non apparet. in princi p. de ver b. Oblig. facit i. certum. si certum peta. tota enim haec differentia meram so mulam actionis respicit: Unde cum d. I. i. exemplificat in fundo, non debet untiuersaliter & praefractu intelligi, ut ibi
male Accursi. in verbo, quare: sed quod fundi quoque petitio in hac actione cad re potest, videlicet quoties ipsa prolati ne, vel labelli editione non apparet quid, . quale,quantumque debeatur vel petatur, ut quando debetur, vel petitur fundus sine propria appellatione, ut inquit idem
Vlpianus in dr L ubi autem non apparet. . t Vbi Accursus ignorans mentem & sco puna, non explanat, sed more suo deprauat di obscurat textum satis alioquin planum, dicendo ibi stipulationem nullam: quod est salsum, quia totus ille text. non tractat de nullis. sed de validis tantum siti' pulationibias, quarum quaeda certae, quaedam incertae sunt, vi fundi sine propria
appellatione, id est, quando non certum corpus, sed certa quantitas, puta centum iugera terra dcbentur, quae non est oblia gatio penitus certa: quia possunt mensurari & tradi in varijs locis & confinibus, quae variat aestimationem,& sic quandam incertitudinem futurae aestimationis indu
1 Non obstat l. i. te condict. triti. ubi O artiam certu corpus fundi, puta a quo quis vi deiectus est, hac aes ione triticaria pctitur, quia facilis est resposio. Primo, quddibi condictio degenerat contra viole tum, sicut & contra furem, l. i. in s. O.ι tru-
139쪽
TRACTAT. CAROLI MOLINAEI. Secundδqubd propter sitimationu quan-
ei plurimi, vel deteriorationis, et aliorum
damnorum expulsionis quae accedunt,petitio no est penitas certa,& sic cadere potest in triticariam, quae sic dicta est, non
ab authore ut inepte fabulantur sed ab
Q t Fuerunt enim veteres' Romani m
rosissimi&superstitiosissimi in actionib'
iudicialibus, ut non agerent, nisi ex praescripto sormulae, a qua qui vel caderet sylαν Iaba, caderet a cauta. I Cum autem frequentissimae essent actiones ob triticum, quod est verbum generale, ut not. in I.triticum. de verb. oblig. & per Columellam de re rustica, libr. r. cap. 6. frequens erat reorum cauillatio, quod actor sine actione ageret, aut certi codictionem male intentaret, ebqubd triticum petitum non esserpenitus certum, nisi quod rarum est contingeret deberi de peti certae regionis
optimum. Quare praetores hanc ineptam morositatem suasquitate emendantes cum nondum latae essent leges generales Conlian- iij de Theodosi j.C. des ornaul. R impet. actio sub) concedebant actoribus condi-
.ctionem triticariam. Cum autem in caeteris rebus actores passim eadem ratione idere medium flagitarent, quod datum erat in tritico, d Iraetores concederent ad si in i litudinem triticariae, hoc iusta occasione factum est, ut ea condictione passim usu paretur,& retento nomine originis & primiti ut institutionis extenderetur, ubicunque quod peteretur, non esset penitus certum, ut sub ea formula si cert.pet. tuto includi & peti posset stricto veteri iure ciuili: quod praetorium subsidium non fuit
necessarium, sed impertinens in pecunia
numerata, cum semper& perpetuo certas ,o innitimq; rerum certissima.
1 Quarta ratio, quia pecunia recipit lanctionem etiam formalem de identifica
cura alia pecunia, etiam diuersae speciei, Vel materiae, text. in I. quq extrinsecus. de ver b. ob l. ubi licet no lotum diuersitas rei
vel substantit, sed etiam qualitatis inter interrogationem dc responsionem, si ipulationem vitiet, i. . g. si quis simpliciter,
de Verb.oblig. f. praeterea.I. si de alia. Inst. de inutil. stipui. t tamen stipulanti denarios alter eiusdem quatitatis aureos spondendo obligatur,de cotra: quia idem promissum videtur, &censetur omnimodb conformitas. Et ita intelligit de decidit Bald. in l. singulari colum . . in io. speci li. si certum pet. & bene, licet A lex an . ibi, col. 6. diuersum sentiat. Quae functio &aequi pollentia non potest consistere in materia,quae non solet esse eadem, sed diuersa in denariis qui solent esse aerei vel a gentei de aureis, sed in sola bonitate extrinseca , seu valore imposititio consi- si it. Cum igitur in pecurria ea quatitas, quae ex valore imposititio resultat, solum vel principaliter consideretur in contractibus, non solum respectivis, in quibus fit appreciatio alterius rei ad pecuniam, non solum ubi praecedit numeratio pecuniae, ut in mutuo, sed ubicunque simpliciter pecunia stipulatur ut probat, d. l. qus e I trinsecus, sequitur prscise attendi bonitatem
illam extrinsecam, quae erat tempore coatractus, tanquam solum latrem principaliter in te ivam, de in obligationem deductam. Verum est quod Accurs Bar. AngeL
Rapha. Cuma. Alex. 3c caeteri communiter
ibi restringunt & intelligunt, quando denari; erant aurei, & sic de eadem mat ria, sed ut inquit Iasaeolum .i haec est diui
Adde, quod non se taceret, quia sudiplendum est et etiam de materia aque pura, quod vulgo dic ut de eade inliga, quod est ineptum : quia text. loquitur de dena.
rijs in genere,& sic de quibuscunque: nec requirit quhd sint eiusdem qualitatis vel materiae, sed solum qu bd eandem quantiatatem conficiant: quod non potest referri, nisi ad valorem imposititium & extrin secum. Quare diuinatio & restrictio gloscde Docto. rei)cienda est, iuxta l. C. de conatrahend. emptio. l. si putator. ad legem
quiliam. Quinta ratio, quia in contractib. praeterii in in venditione & mutuo, pecunia 1 ded
140쪽
deducitur, non tanquam massa, nec tan- bitor iam impederat& usus fuerat in m quam species, nec tanquam quantitas me- iori valori antiquo: & debet ad illum vi. talli, ted tanquam moneta, etiam si decer- lorem supplere , cuius commodum hasta specie monetae agatur, puta de tota u- buit, nec debet cum aliena iactura locu- .reis solatis, ex quo tanquam moneta de- pletari. Haec distinctio veris sinis est, S: ididucitur: ergo sequitur quod deducitur sa legali aequitate fundata, in ratione prpsubratione valoris impositi iij, &sic re- cedenti. Hinc emergunt reliquae probatia spectu valoris, tunc currentis, & quanti- ones, & efficaces demonstrationes, videtatis tunc cosectae, I. Rutilia Polla, de con- licet. trahen .empl. Et sic semper requiritur& Sexta, quia si creditor non mutuasset, sufficit ad eundem extrinsecum valorem tanti tunc in rebus suis impendisset,quanreddere, qui erat tempore contractus, & ti valebat, debitor etiam tanti in rebus praesertim in mutuo, quod petitur ab in- suis impendit. ergo debet reddere ine digentibus temporario usia aeris alieni, dem valore in casum secuti decrementi.
tunc expendendi. alias non redderet aequale, nec mutuuma; t Et tam mutuans, quam accipiens via integrum, sed diminutum, quod esse in iadentur respexisse ad ipsum valorem usu a- quum , de conisa militiam coinmutati- Iem& quantitatem tunc resultantem dun uam. taxat, prout tanta quantitas, quae tuu cpG i Septima, quia si quis vinum mutuo as tebatur,vere mutuata est, α conuersa in accepit, deinde forte illud idem, vel imarem debitoris,& non alia maior, nec nit- la custodia,vel casu sortuito, vel etiam vianor mutuum autem re contrahitur. Cum ni natura deteriora tum reddere velit, noautem res de qua tempore mutui agitur, auditur, sed debet reddere aeque bonum, esset ea quantitas tunc currentis valoris, ut erat tempore mutui, l. cum quid . si cert.
qua debitor indigebat, vere in quibus- peta. Quod si hoc habet locum vino e
cunque speciebus no refero mutuata per- dem, sine ulla debitoris utilitate seruato, .uenta Si conuersa in manus&rem debi- igitur multo sortius eo in bonitate sua utitoris, sequitur quod ad eam quantitatem liter consumpto. Ergo si pecunia mutuo principaliter contracta intelligitur obli- accepto minus valere coeperit, omnino gatio,& quod omnino tanta qualitas po- suppleri debet usque ad valorem qui erat si ea reddi debet, siue interim valor impo- tempore contractus. t Valet enim argu- 36 stitius monetae creverit vel decreuerit, mentum de bonitate intrinseca vini mu- quia tota ratio , vis & finis mutui ad eam tuati ad valorem imposititium pecuniae quantitatem seu valorem, qui erat tempo mutuatitiae: quia valor imposititius est vere contractus, refertur, ergo ad illam ob- re bonitas intrinsecae pecuniae signatae, inligatio metitur. quantumlatis, licet hoc ipsi rudi metallo Et hanc ratio em aliqualiter attigit so- non natura, sed extrinsecus ex compactoetus Bald. in l. acceptam,q. 17. C. de vlur. ubi publico accedat. Igitur muli , magis su
melius, quam alibi loquitur, licet alii so pleri debet, saltem quando debitor pecu-D Ieant eum inepte reprehendere. t Dicit niam iuxta priorem bonitatem suam in se enim, si creditor mutua uit fore nos, quo- sus suos conuertit, deinde valor minutus rum postea valor decreuit,distinguendu, . fuit, ut hic alias non redditur aequalere aut illud accidit repente, antequam veri- cepto& in rem conuerso.
smiliter debitor impendisset, & consu- l Octaua, quia si pecunia mutuo rece- 3Vlendum est debitori, ut sufficiat soluere pia post consumptionem in totum repro-
tot fore nos, nec teneatur supplere ad va- baretur, deberet solui alia ad stimatione larem, qui erat tempore mutui, cam non mutuatae, tempore mutui inspecto, secti habuerit commodum antiqui valoi is . Aut dum omnes: ergo si reprobetur in pa
accidit ex interuallo, de sic postquam de- te, vel quatenus reprobatur, puta per