장음표시 사용
91쪽
Ve m hoe aeuo longe prccium hoc eX-ces erunt. Proinde ut ad qst imationcm veteris monetae, quantum possibile cst, pertingamus: in primis necesse est, auri S argenti rationem, nec non precium ill rum hoc tempore considerare: ita cnim quam propinque ad veritatem accedere poterimus. Hoc igitur anno, id est, M. D. XX v III. auri puri Marcha Nur tabergensis ponderis, hoc est, viginti quatuor charatorum, aureos valebat Rhenenses nonaginta tres. Licci in hac arte periti regent aurum ad viginti quatuor charatos decoqui posse. Sufficit tamen, ut de puro,quantum potabile est, intelligamus
Aurum autem Hungaricum, valebat Marcha, hoc est, unciae octo, aureos Rhenenses octoginta nouem,& aliquid plus. Continet autem aurum Hungaricum', vel continere deberet charatos viginti
Aurum vero Rhenense, quἰ charatos continet decem & octo,&sic,nisi tres partes auri puri, aureos valebat Rhenenses septuaginta SP parum plus. Ex Marcha auRhenensis Aurifabri non faciunt aureos septi aginta, quemadmodum deberent , sed septuaginta tres,& aliquando plus, & quicquid excedit, computant pro opera, ita siet etiam in aureis Hungaricis. Argentum patrum memoria , valuit Marcha hoc est, unciae octo) Rhenenses septem, deinde ad octo ascendit, verum hoc tempore valet Rhenenses octo cum
dimidio ,& aliquando plus Rhenenses
dico aut eos, non monetam non nunquam
vero aliquantulum minus. Sed hoc intelligendum de puro, quod subinde in moneta adulteratur. Facit autem Marcha cum dimidia libram unam Romanam vnciarum duodecim. Si igitur aurum rii. rum, cum argento comparetur Isuro conueniens sei me undecim partes argenti, cym parte una auri. Licet antiqui communiter deccm partes argenti pio una parte auri computauerint.
duin cum veteri auro conuenit, quantuin
ad puritatu pertinet, pondus habet drachmae unius, illius ponderis, quo argentum Nurenbergae venditur. Nam eodem pondere aurum de argentum ponderatur.Valet autem hoc tempore aureus Hungaricus aureum Rhenen. Vnum cum tertia visna, di denarijs viginti Nuren bergo si bus, computando Rhenensem pro libris noue
Nunc videamus, quomodo aurei Humparici Sc Rhemenses cum veteri concordant auro, quod & ipsum fere continet in bonitate scrupilla viginti tria. Verum antequam id fiat, exactius auri rationem intelligere est necesse. Igitur quemadmodum antiqui libram in duodecim diuiserunt uncias, uncia autem in drachmas octo, drachmam in scrupulos tres, scrupulum in obulos duos,obulum vero in taliquas tres, ita S nos ex modernorum facimus usu, ac drachmam quoque ita diuidimus, ut habeat scrupulos tres, in derm vocant Saty. Scrupulos autem, ut contineant charatos septuaginta du
Hungarici igitur auri libra Romana sena continet uncias duodecim, drachmas vero nonaginta sex. Valet igitur Rhene-ses aureos i 3. . cum dimidio. Mina vero seu pondo, habet drachmas centum & sic unciam dimidia plus quam libra,& valet aureos Rhenen. i39. denarios sedecim. Vncia auri Hungarici, aureos Rhenenses valet undecim denarios trigin
At uncia dimidia eiusdem auri, Rhenen. quinque cum dimidio, denarios sedecim. Drachma, quae est pars octaua unciae, SI aureus Hungaricus, valeat aurum Rhenensem unum, libras tres cum dimidia,
Scrupu lus valet libras quatuor, den rios quinque. . Granum autem auri Hungarici,valet denarios Nuren bergen . quinque. dane ncchoc praetereundu,quδd cha-Mm a ratus
92쪽
ratus In auro dupliciter cosideratur, hoc est, tam in iudicatura, quam in pondere,
nempe ut aurum purum contineat char
eos viginti quatuor,vel circiter: in super, ut per charatos etiam ponderet , ita tamen , ut quicquid de puritate decedat, subtrahatur 4 valore. Nunc verti aureorum antiquorum p dus co siderabimus, & primo Graecorum, xx quibus plures appendi, utpote Phi l linpi, Alexandri, Prusiae, Mithridatis, Dem erit,& aliorum, qui omnes fere ex auro conflabant Hungarico, hoc est, viginti
trium charatorum,continebant autem iupondere fere omnes pondus aureorum Hungaricorum duorum, hoc est, drach marum duarum Nuren bergen .& praeterea scrupulum unum. Valet igitur unus
Rhenenses tres, libras duas , denarios quinque. Caeter din, triplices Alexandri Magni aureos reperi, ex primis poderabat unus aureos Hungaricos tres, alius Hungari-Cos duos, cum scrupulo uno S dimidio, tertius vix dimidi j IJungarici aequiparabat pondus Iraeterea inter aureos Romanorum, non paruam de praehendi differe tiam, nam & bonitate, & pondere multu distabant. Etenim a Iulio Caesare usq; ad Vespasianum auri sese perdurabat bonitas , sed inde raulatim deficere coepit,
quamuis etiam sequentium Caesarum aurei aliqui ex probo constent auro, ut plurimum tamen quanto plus temporis ef- fuerat, tanto etiam magis auri puritas ac pondus minuebatur.
Reperi igitur aureos,sed paucissimos, qui sere eiusdem ponderis erant, ut Graeci, nempe drachmarum duarum cum scrupulo uno,&quod mirabar, unum talem Aurelianum Caesarem de praehendi. At reliqui etiam qui erat ponderosissimi,duos aureos Hungaricos, & grana duodecim
non excedebant, utplurimum tamen non
plusquam grana sex conti nebant, inde recentiores, veluti Diocletiani,& reliquorum, non plusquam aureum unum Hungaricum poderabant. Igitur si ij,qui comunia iter drachmas duas sum granis quiaque vel sex ponderant,cum auro comprrentur Rhenens, valeb it unus aureos Rhenen. tres vel circiter. Romanum itaquα aureum pro tribus aureis Rhenesibus aestimamus, Iicet aliquid, sed parum plus
valeat. Et haec de auro dicta lunt, nunc vero ad argentum transeamus.
Si argenti Marcham pro aia reis Rhen fibus octo cum dimidio aestimabimus, lucet iam aliquanto carius vendatur, valebit libra Romana, Rhenenses duodecim cu quartis tribus. Uerum id intelligi debet de argento puro, hoc est,cum Marcha
contineat in iudicatura uncias octs. Verum nunquam ea bonitate argentum cu-
sum est, sed ad summu in , ut de puritate drachmae binae deessent, communiteria men ut haberet Marcha uncias septem cudimidia. Si igitur Marcham unciarunt septem eum dimidia stimare velimus, hoc est, ut se iniuncta a persecta desit puritate,val bit Marcha Rhenen. ocio & pavum plus
Libra vero Romana, hoc est,drachmae iam naginta sex,Rhenen . quasi duodecim. V cia vero valebit Rhenensem unum,unciad im id ia Rhenensem dimidium. Drachma vero circiter denarios triginta tres. Scrupulus denarios Nure inbergens undecim.
Grae ei denarii ponderosores, ac magni, quos appendi, penta drachmae erant, ponderabant enim drachmas quinque,&ita valebat unus aureum Rhenensem, diamidium & denarios Nuren berge n. trigiata tres. Erant di: aliqui tetra drachnai, hoc est, drachmarum quatuor. Minores vero lsonderabant drachmam Vnam, scrupuisu in unum , valebat ergo unus den rios Nuren bergenses quadraginta qua
Inter Romam os verb denarios non paruam reneri differentiam, nam antiquistinat quiuam, maxime Consulum,ad quati or scrii pulos, quemadmodum Graeci appropinquabat. Ali; vero,& praes ipue CPlarum,non ultra drachmam ponderabat.
Tert ijs vero de drachma aliquid deced bat . Et quemadmodu deficiebant in pom
93쪽
TRACT. BILIBA L. PIRCT. 4 dere, ita etiam longius ab argenti aberat
puritate, imo magna pars illorum erat adulterata. Si igitur drachma unam Nu-ren bergensem, pro denario uno acceperimus, quemadmodum etiam pro maiori parte ponderant,& marcham pro unc ijs- te; tein cum dimidia aesti inemus,valebit denarius argenteus, Nurcnbergen . denarios triginta tres, & hac ratione octode nari; argen ei facient quasi aureum Rhenensem unum. V ndecim vero, quasi aureum Hungarium. Et hoc pacto quum nec aurum, nec argentu in ad plenam accedat puritatem, quasi undecim partes argenti cum Vna Parte auri concordabunt, & s aliquid decedit, hoc monetariorum fraus ademit.Caeterum nec hoc omittendum, auridi argenti pondus mu itum secundum regiones variari, non secus ac libram : nam
quod alibi drachma est, id alibi quatuor
Ponderat scrupulos,& e conuerso. Nos vero pondus illud secuti sumus, quo Nu- relabergae aurum ponderatur Z argentu. Quum igitur denarius argenteus ex dra clima contiet, ponderis Nur en bergensium,cetum denaris, hoc est, mina una seu pondo, valet Rhenenses duodecim cum dimidio. Mille denari , valebant aureos Rhenen l. centum viginti quinque ouasi . Sesterti j quatuor, vel num i qui erant rei valebant denarium unum argenteu,
α sic sestertius valebat denarios Nurcnbergensis quasi octo.
Sesterti; centum, valebant au reum Vnum, sed qui iusti e flet ponderis, Rhene-ses vero tres, denarios trigintat res.
Mille vero Sesterti; valebant Rhenense, triginta unum,& quartam quasi. Sestertium vero marus in neutro genere, quod non in aere,sed argento intelligi debet, minas duas argenti cum semisi e continebat, hoc e si, drachmas vel denarios ducentos quinquaginta. Valebat igitur Sestertium aureos Rhenenses trigm-ta unum, quartam unam & parum plus. Sellertium,& mille sestertia, unum & i. demeli,& valet, ut dictum est, Rhenens. trigii. in unum quartam quasi. Decem
Sestertia, & decem millia sestertia nu-
morum,unum & idem est,& valent Rh nens. trecentos duodecim cum dimidio. Centum Sestertia valent Rhenesium tria millia,centum viginti quinque. Decies se itertium, decies centena millia sestertium significat, de haec summa centies maior est uecem sellertias: nam idem est decies sestertiuin, quod mille se flet tia, v letque Rhenenses semel & triginta millia, ducentos quinquaginta. Centies sestertiuin,designat centies centena millia sestertium num orum, di valet Rhenens trecentum,& duodecim millia, quingentos. Millies seste: tium valet semel de trigeses centum ,& viginti quinque iniu
Ex Talentis autem licet multa extit r int,duo tamen praecipue i n usu fuere,in- lentum magnum Atticum,quod & Euboicum dictu in ell,& talentum Atticum minus. Talentum magnum Atticum seu Euboicutia,continebat minas octoginta, &valebat salentum magnum auri Rhene.
dece millia non ingentos sexaginta quinque. vel circa. Talentum vero magnum seu Euboicum argenti, valebat Rhenen sum mille vel circiter. Talentum Atticum minus, habebat minas sexaginta, &valebat talentum auri, Rhenenses, quasi octo millia, trecentos quadraginta qu tuor. iTalentum vero Atticum minus a genti, valebat Rhene. septingentos quinquaginta Talentum Babylonicum habebat minas septuaginta. Talentum Aegianetum, continebat minas centum. Caeterum ut etiam dea re dicamus, sciendum , ubi legimus, Millia aeris grauis, ibi millia allium intelligere debemus. Et licet denarius, urgente Annibale, pros decim assibus permutatus sit, in militari tamen stipendio , semper denarius prodecem assibus datus est. Valuit itaque Nur en bergensis denarios tres & paulo plus. Centum igitur asses decem faciebant denarios. Mille vero asses, seu mille aeris, centum valebant denarios, hoc cit, minam unani, sicque valebant aureos Rh nen.duodecim cum dimidio.
94쪽
Quadrantes quatuor, valebant assem unum. Sestans quadrante minor erat. Vt igitur rursus,di quasi a lare incho mus, denarius seu drachma argenti valuit denarios Nurenbergensum circiter triginta treS. Denari j centum, hoc est, mina una seu pondo, valet aureos Rhenens duodecim
cum dimidio Det. Mille denari j', hoc est, decem pondo, valent Rhenensium centum viginti quinque fere. Irs. sestertis quatuor,ve Inumi, qui aerei erant, valebant denarium argenteum v-' num .sestertius valebat denarios Nuren-bergensium quasi octo. Sester iij centum Valent aureum unum Romanum, sed qui iusti esset ponderis , Rhenensium vero tres cum denarijs triginta tribus. Mille Sesterti j valent Rhenens triginta unum cum quarta quati. SIM Sestertium in neutro genere,valet Rhenensium triginta unum cum quarta sere.
Sestertia decem valent Rhenen.trece-tos duodecim cum dimidio. 3i2 T. Sestertia centum valent Rhenens millia tria centum viginti quinque.ῖi2 . Seuertia in ille Rhenens triginta quatuor millia, trecentum, septuaginta quiaque. 37s. tDecies sestertium, id est, mille Sestemtia Rhenens millia unum & triginta ducentum, quinquaginta. 3 raso. Centies Sestertium Rhenens trecentos di duodecim millia quingenti.
Millies sesterti j Rhenen. semel& tri gestes centena, nec non viginti quinque millia quingenti. 3ras Oo. Libra auri Hungarici, quod idem est cum Romano auro, Valet Rhenens centu triginta tres cum dimidio .is 3 I. At mina seu pondo Rhenens. centum triginta nouem, denarios sedecim, quia continet quatuor drachmas plus quam li
Talentum magnum auri, quod de Eu boicum valet Rhenes. decem millia non- ingentos sexaginta quinque. io96 F. Ialentum minus auri valet Rhenens. octo millia trecentum quadraginta qua
Pondo argenti, seu mina valet Rhene. duodecim cum dimidio. Iaz. Talentum magnum argenti valet Rhonenses mille. io o. Talentum minus argenti valet Rhonensium 1eptingentos quinquaginta.
Talentia quinque argeti minora, Rh nensium tria millia septingetos quinquaginta 37 c. Talenta dicem Rhenen. septem millia
quingentos. scio. Ialenta centum Rhenen septuaginta quinque millia. 7 COO. Talenta mille Rhene. septingenta quinquaginta millia. so O o.
Siclus teste Hieronymo & Iosepho, quatuor drachmas argenti valebat, Gra cis est Stater.
95쪽
ORBE CELEBRATISSIMI DOCT..s VIIII ARI A. ι Monetae cutinde ius, quti tabere dicatur. a Re raptu .qrtoda principe de myneta cudenda pria.ιt sper ora conceditur, subareptunum praesumitur.3 Creditor an post cogi ad recipiendam pecuniam principis non ui,a sua isebitore. augmentatio pecuuta quo sit introducta
s Pecunia vηa quando solui possit pro alia. Consuetudo patri eruanda est inpec nijssoluentis. ι Expen am pecunia cudenda an debeant de publico fieri. Rex vel dux an post pecuniam ludere minoris astimationu, qua esset ipsa materιa. 3 Princeps an ct quando moneram mutare
ρ Pecunia multis fraudatur modis. Moneta tribus reprobatur modis.
ιο Moneta ex tribiu causisfalsa esse potest. Pecunia falsa utens qua plectatur par-
H Socius in crim ne falsa moneta ad accu/sundum 2 resti candum admittitur. Condemnatus de falsa moneta apperare non potest. ra Meneta tribus reprobatur modis ,scilicet in materia pondereo cursi . U Moneta penisus reprobato cursu, cuivisit periculum, creditoris scilicet an debitoris.1 Pecunia cursu reprobato an positi debitor ante moram de pecunia reprobata sola
1I Pecunia alterius ponderis vel matms,quis esset te re contractus quada silui possit. Is Moneta circa formam mutata, aupsit solui ιreditari nolenti. ι Mutatio monete in sola astimatione quando attendi debeat. 3 Eonitas rei circa qua attendi psit./ρ Variatio estimationis pecunia quando a se teussi debeat o quando vo r. r. Pecunia deterioratio quando cedat tibia roris periculo.
at poriculum est debitoris spost mora cinneae et ictatur a limationis vilioris. aa. Tempus contractus, quo ad pecunia a liniatronem, an debeat attendi, an rer, tepus follitio us.
23 Pecuuia una solui non potest pro assia informa, materia,vel pondore diuersa.
aε Creditor,cuius interest. pes iam alter us formae non tenetur reciprre.
as Tempus contractus quado attendatur in se latione debiti, si moneta fuerit mutata.
ab Mutuum si alicui factum sit , ut adpascha
reddere teneatur, a diepasichaea limatio quanti plurimi venire censetur. 0 Pecunia in testamento legata aestimatur secundu quod valebat tempore testameti. M Monetamfalsamexpendens, arbitrio I dicis punitur. ay Mutuum factum de centum ducatis ad ratrionem decem solidorum, qualiter intelligatur pecania in valore minuatur. D Tempus contractus quando in aestimatione
3t Promisio facta de pecunia, de quast in
96쪽
3a Iuramentum in litem lanumis non datur ratione assectionis.
33 Stipulatis facta in diuersa materia , est
3 Promittens centum libras in denarijs ρο- rest de quacunque vult pecunia soluere. Cupiens strictam monetae materiam
amplecti, non per disputandi amplam viam . nisi quatenus expediat, sed poti-
u, decisionis veritatem conliderans, hoc opusculum sub compendio pone re curaui, subiiciens me cuiusliab et rectius senti cnti Saullioritati. V AFRO primo,Quis possit cudi i facere pecuniam Respo- deo. Papa, Imperator,vel ali- ius habens a sede apostolica, vel Imperiali matellate, vel consuetudine, cuius in iiij memoria non existat, aut horitatem,gl. in rub. C. de veteris numis. potest ate. lib. M.facit in ratione su i,c. super quibusdam, s. praeterea.de vel b.sgnific.' secundo i quaero, an rescriptum concessum a principe priuatae psonae, Ut pos- si cudere pecuniam , praesumatur subreptilium Respo. Subreptilium praesumi, si priuatae personae sit concessum : secus, si concedatur ciuitati vel proceribus, tex. gl.te Bari .de Salic. in l. f. C. de sal. mo. Limita, nisi priuatae personae vel proprio motu,Vel cum clausu la non obstante, sic cessum rescriptum. arg.c. si motu Pr prio .de praeben .in 6. SI quod no. Bal. in I. eos. in prin.C.de app. & quod plene dixi in l. fin. QSi contra iiis vel uti. pubi. 3 Tertio a quaero, an non subditus creditor cogatur recipere pecuniam principis non sui : puta an Venetus creditor c gatur accipere pecuniam Florentinam Respon. quod nou,secundum AngAn l. f. C. de vel .nu .po. lib. H. Quia in dubio augmentatio pecuniae non extenditur ultra
iurisdictionem principis cudi facientis Pecuniam. l. nn C.& ff. de iurisdict. otian.
iudi c. Limitat Angel. nisi in patria creditoris sit conlueta moneta alterius irincipis expendi. gloss. Hi c. statuimus, de Inale dic. diecundo intelligitur Angel. verum
dicere, si creditoris non subditi interest, non recipere pecuniam alterius domini, ut quia non expcderet illam peeuniam ita commode in partibus suis, vel oliud si inite: alias secus. l. Paulus, st de sol. ubi per Bar. quod creditor non debet pati damnum. Quarthi quaero,an augmentatio pecu- 'n iae sit de iure ciuili, an de tui egentium Rei pon. Quod est de iure ciuili, lecundu Bald. in Rub.de contrahen .emp. Vide tamen quae notaui in l.ex hoc iure.T. de iustit.&iure.
Quinto i quaero,an una pecunia possit ssolui pro alia λ Respond. secundum Bart.& Angel .ini. Paulus,sside solui.& Barto.
in l. 2. g. l. s. sicer t. pet.& Anton. de But in c. quanto, de iureiur. quod una pecunia
possit solui pro alia, dummodo sit eiusdem ligae, ut puta sexti nos eiusdem ligae
argenteae, qui recipiant stinctionem in genere sui .d. l. i. in princi p. ff. siceri .pet. de l. i. g. fin.& l.Titiae,st deaur.& argen .leg. Limita hoc verum esse, ni si creditor iti rus ad longinquas partes facilius groiasam pecuniam, quam paruam afferret, a
gumen. de leg. I aulus T. de sol u. Si autem pecunia non est eiusdem ligae, sed deterioris, non potest solui una pro alia: puta
argentea pro aurea,aere contaminata pro argentea bonae ligae: quia tunc non a edderetur in eisdem materia Ac Pondere, l. 1. C. de V e. nu .po. libr. tam d. l. Paulus. Nisi
consuetudo esset in oppositum, l. si quis argentum, in glost. C.dedon. Nam est una maxima in iure nostro, in numeratione pecuniae, ut in soluendis pecunias seruetur consuetudo patriae, glosin d. l.Si quis argentum . ita princi p. Et est notandum, generalem esseco suetudinem totius mundi, ut una pecunia soluatur p:o alia,secula. Bal. in l. libera quidem 4 Leodora, C. de sen.&.interi.
97쪽
om. iudi c. quod dictum intellige fore vorum, si creditor ex receptione alterius p cuniae non sentiat damnum: & sic solui d. I. Paulus. ubi casus: puta, est debitor centum aureorum Venetorum vel ducatuum,
potest soluere pecuniam inargento,& cOtra, si creditor non patiatur aliquod damnum. Sed s debitor argenteam non bonae ligae soluere vellet, vel si interest creditoris, magis recipere auream debitam,quam argenteam, ut puta quia melius expenderetur, vel alio modo creditoris interest, non compellitur creditor damnum pati recipiendo in alia forma, d. l. Paulus: ubi casus. Et praedicta omnia intellige vera, quando non est facta mutatio monetae. Si autem esset facta mutatio monetae, dicam
in articulo mutationis monetae.. Sexto quaero, an expensae, quae fiunt incudendo pecuniam, debeant fieri de publicoλBart. in l. 2.f. i. s. si certum pet. & in d. l. Paulus. & communiter legistae tenent,qubd expensae,quae fiunt in cudendo, debent fieri de publico: quia pecunia debet
valere tantum in massa & materia, quantum in sorma,& econtra, I. i. ff. de contrahend. empl. Contra vero tenent Innocen. Ioan . Andr. de Antou.de Butri g. in c. quanto. de iureiur. Quorum Canonis l. opinio est de consuetudine approbata. Nam de consuetudine minus est in forma,quam in materia, propter expensas quae fiunt in cudendo: quam consuetudinem alleg. Bar. ind. l. 2.f. i. Seruanda igitur est consuetudo, ut pecunia debeat valere tantum in forma, quantum in materia, deductis expens s cudendi.
7 Septimo quaero, ans Rex vel Dux pos-st sacere pecuniam aliquantulum minoris aestimationis, quam esset materia, etiam deductis expensis λ Respondi. Pollet hoc licite fieri, ut modo non magnnin lucrum percipiat, si indiget, & ubi moneta
non spargeretur extra regnum vel duca tum, secundum Innoc.& Ioan. Andr. ind.
η Octaub quaero,' aggrediens articulum
mutationis monet ς, an Princeps possit mutare monetam sine consensu populi. Re-ε 7spond. quod non, secundum Innoc. & Ioan . Andr.& communiter Doct. in d. c. quato. de iureiurand. sed de consentu populi sui posset mutare, non tamen in praeiudicium aliorum non subditorum, argumen. l. fin. F.& C.de iurisdict. o m. iud. putarem tamen, quod si Princeps consueuisset monetam mutare authoritate propria sine
consensu populi, tanto tempore cuius in iiij memoria non existat, mutationem fieri poste sine consensu populi argum e. f. ductus aquae.in l. hoc iure. i de aqua quot. Scssti.& c. super quibusdam. g. praeterea, deverb. sig. latius tamen infra sub ijciam ci
Nono quaero,' quot modis fraudetur specunia 3 Respond. Multis modis fraudatur pecunia. Nam aliquando raditur, aliquando destruitur, aliquando miscetur a liqua materia non aeque bona, ut per Hostiens. & Ioan . Andr. in d. c.quanto,de iureiurand. Decimb quaeritur, quot modis reprobatur moneta Dic. quod tribus: in mat ria, pondere,& cursu. In materia, Vt quia non est argentea bona, vel materia aurea, ut consueuit. In pondere,quia non in tanto pondere, ut consueuit. In cursu, quia non currit ut consueuit, quia est maioris
aestimationis. Nam bonitas intrinseca consistit in tribus. Materia, pondere, & so mar extrinseca verb in aestimatione & valore, glosis in d. c. quanto. facit i. i. ff. de contrahend. emptio. 5 l. 2.C. de vet. nummis potest. lib. II.
Sint igitur cauti creditores, ut apponifaciant in instrumento de reddendo pecuniam eiusdem materis,sornas, ponderis &cursus, secundum Io. An.& Ant. de But. ind. c. quanto. quod forte maledixit Bart. in
l. lecta. F. si cer. pet.qui ait, quod illa verba quae ponuntur in instrumentisquotidie, in tot florenis boni auri & iusti ponderis, non sunt de necessitate : nisi saluando Bar. dicas quod loquitur de necessitate, no autem ex consilio. Nam in bonis numis semper intelligitur facta promissio: cumr probrorum solutio non admittatur l. et ganter . . qui reprobo , ff. de pig.act. , Nn V
98쪽
Io Undecim b quaero,' an moneta dicatur falsa ex tribus ausis, materiali, formali, de caul, i3vide consilium Bald. concludetis,quod tribus modis pecunia dicitur falsa, ut quis puniatur de fallo. Primo modo
mater: a, quando auro admiscetur alia materia, vel ex tonsura, vel ratura. l. t.1 i. decotrahen .empl. ibi,cle ia est materia. Secun-
db sor mali causa est falla moneta, viqii odimago principis deficit, i. i.C. de Vet .mian. potuit. lib. M. Tei tib est falla ex causa causali, tu est,erficiente,ut quia Laro cudi secit pecuniam, cimi non habeat cudendi monetam potestatem, lege, priuilegio, vel consuetudine, c. i. quae fiat regat l. in . C. d e falsa mone.& c. i .F..si in initieriales, tit. depac. ten.&eius viol Et punitui quis ex usu, licet non fabricauerit, init: ira tamen,
quam si fabricallet. l. falsi. g. ordine. ff. de falsis. Opoitet ergo, quod, ut quis puni. tur de falso, sit falsa, altero ex tribus modis, de quo dixi lii pra: ubi igitur no sumus in illis casibus, non punitur cri inine falsi,
sed extraordinarie: puta, ut expendatur aureus antiquus, sed nouum expendens, non antiquum, extraordinarie punitur ar. bitrio iudicis l. i g. expilato reo, ff. de effracto. S expilato. & pro dicto consilio Bal di bene facit,quod utens salia pccunia, expendendo punitur arbitrio iudici saeculi. dii in Alb. inrub.C.dent s. nione. Facit Li-
n Duodecimo quaero, t an socius criminis admittatur ad acculandum & testificadum, in crimine fa i sar monetaeλ Dic admatri, ut per Specui. in tit. deIccus s. l. Tertiodecimo, an condemnatus de salsa moneta, possit appellare λDic, quod no
ii Q intodecim. quaero,' quot modis reprobatur moneta λ Dic quod tribus:in materia. pondere,& cursu. In materia, quia noesi tali aurea ves argentea bona,VtCU-sueuit expendi. In pondere: quia non est in tanto pondere ut consueuit. Incursu: qu iano currit, ut consueuit, quoniam est minoris, vel maioris aestimatiouis: nam intrinseca bonitas pecuniae conli ilit in materia,
matione ZI valore,ut pergio. in c. quanto de iureiur. S l. r. C. de vet. num .po t. lib. a & l. .s . de conti M. empl. Vt tamen melius& clarius intelligatur materia mutatio iv monetae, singulos articulos examinabo. Prim b, qu id iuris de mutatione mon ir, quae est reprobata, vel cui sus eius estres': obatus, ve loquia non inuenitur de antiqua, quae cimcbat antea Sc tempore contradi us. Secundh examinabo de mutatione monciae in pondere,ves in materia. I ei tib de mutatione monete in forma. una rio, de mutatione monetae ratione
Circa primum articulum mutationis, quando eius cursus est in totum reprobatus: aduertendum est, tua erit periculu, an debitoris an creditoris. In quo artici lo ex mente Doct. distinguendum est , aut post contractima est reproba a a principe
pecunia ex iusta causa, quia postea e teffecta minus debilis, vel minus deminuta, gantea erat,ves quia non legitimi ponderis.
periculum est debitoris, quia debet reddere in eadem qualitate intrinseca eiusdemateriae N ponderis, prout tempore contractus erat, i. cum qu id. is. si cert. P t.& Io. Andr. ind.c. quam O .de iure iuridi hoc casu debet fieri tolutio de nova moneta ad rationem di aestimationem antiqui monetae, c. olim ,&c. canon Icis,decens. Si autem
esset reprobata auaritis Principis, i in reprobatione aliquid lucretur, quia eam sa. cit recolligere, ut post eam cudi faciat', ut videmus saepe fieri, tunc sufficit quod red . dat pecuniam in eadem materia &eodem pondere: licci illa pecunia si reprobata, quo ad cursum. t. vi no expendatur l.r.& locum quid. is. si cert. peta. nisi debitor sit in mora vel culpa, ut qu ia conscius de part ceps huius reprobationis monetae. Exemplum in debitore consiliario principis co sentiete sponte reprobationi monetae l. r. g. s n. s. si quis cata.& l. quod te. st . sicer. pr. Praedicta vera sunt nis specifice aliter inter creditorem & debitorem conuentum: quia tunc esset seruanda illa convcn
99쪽
D. MARTINI G ARRATI LAVDEN. 44'
ero prima, st .depositi, l. contractus, sLde regu .iu. Quod notant praeticantes: quia priimo debent attendere conuentionem partium in moneta reddenda, si autem non inueniretur de moneta veteri, tunc debet fieri solutio de noua ad rationem monetae antiquae: quia subrogatur una pecunia i co alterius,l. i. g. fio.& I. Titio, i f. de auro &argen. Ieg. facit d. c. olim,& c. cum canonicis,decens. Et est aduertendum,quando cu rsus pecuniae est reprobatus in totum, utrum debitor ante moram postet soluere de pecunia reprobata. Petr. de Bella p.& Cyn. in l. in minorum, C. in qui b.caul. in integ. rest. non est necessi.& Bart. in l.quod te. ff. si cer. Pet. tenet quod sic, quia ante moram Periculum reprobationis monetae, non pertinet ad debitorem, sicut nec interitus periculum, l. si ex legati causa, is de verb. obli. quod dictum Bart.& Cy. intellige verum, quando est reprobata pecunia sine debilitate pecuniae superueniente post contractum,quia non est tanti ponderis, quanti
erat tempore contractus, tunc debitor no
potest soluere de hac moneta effecta debili post contracium, quia debet reddere
.post contractum, pecuniam eiusdem materiae& ponderis,prout tempore contra ius, i. i. C.de vet. num . potest. l. i. U.de contrahen .empl.& no .Holl.& Ioan . Andr.ind.ccluanto & intelligendo hoc modo Pe.& Cyn. in d. l. in minorum, non contradicunt dicto Ioan . Andr. in .s. c. quanto, qui ait, quod imo in casu expresso Uctr.& Cy. debitor non possit soluere pecuniam debilem,aut reprobatam, imo debet soluere de noua ad aestimationem antiquae, at lcga-do Bart. in dicta l. Paulus, sequitur Cyn. Hum eum alleg. in d. in minorum, nec bona est consequciuia, cst reprobata, ergo recunia solui non potest: quia respondeo illud verum iuuando mora via culpa d Bitoris illud contingat : sed si sine culpa, tunc non pertinet ad eum periculum, d. l.
di ex legati causa,& dixi statim supra,& ita icnent Hostiens.& loan. Andr. an d. c. quanto. Fateor tamen quod si debitor ve-
stilio stit nouam ad a liniaticiacia vctriis
soluere, secundum consuetudinem gen ratem, in l. si quis argentum, in princ: p. C. de donat. facit, dicto c. olina, & c. cum canonicis. Accedo ad secundum articulum, quando est i mutata, vel in pondere, vel in materia , puta tempore contracti is erat unius ponderis, postea vero fit alterius ponderis, vel tempore contractu Lipsa moneta erat argentea bonae ligae, nunc est ligae a genti contaminati aere. In quo articulo dicendum esuquod tu cdebet solui de moneta prima, non de noua mutata, ut notat Bart. in d. . Paulus, vel si antiqua non habeatur, soluat de noua,&supplebit bonitatem iii noua ad rationem monetae antiquy si antiqua erat melior &pro allimatione antiquae in podere & imateria d.c.olim,& d. l. i. C. de vcl. numisma. potest.& Alber. ind. l. cum quid. Et facit quod notat Antonius de Butri. in dicto c.
Capio tertium articuatim, quando est mutatio t in forma, quia una imago Principis crat: nunc est alia tamen eiusdem materiae,& eiusdem ponderis,lunc illa mutatio non debet attendi nisi in i sit creditoris, d. LPaulus. Ubi casus. Et not. in dici. c. quanto, de iureiuran. Nam si interest creditoris, puta quia esset iturus ad longinquas partes,& mclius ex penderet denarios via ius somnae, quam alterius, tunc non cogitur recipere in alia forma, l .cet Bart. in a. l. Paulus, videatur pari facere materiteria in I formam,& malo,contra d. l. Paulus, ted Angel. melius dicit, Nisi conco
dando dicas, quod Bart. debet intelligi, si patitur damnum, S tunc non cst contra Angelum,ut dixi in l. cum quid. F. si cert. petatur, ta Praed: cia habent locum ctiamsi d bbitor non sit in mora, dicta l. cum quid. Cica η. articiatum, quando est mutatio in sola aestimatione pecuniae, hic attende aut loquimur amem iam . aut post morali antc irio: a tunc liberatur soluendo illam monetam eiusdem materiae & ponderis,& sorinae, licet sit mutata aei limatio, argum.biosi fia. ind. c. cum quid, quia nihil Nn a d
100쪽
debet imputari debitori, cum non si in
mora nec culpa secundum Bar. in d. l. Paulus, lac. de Are. in d. l. cum quid, quod sufficiat solui de mutata, licet vilior, qua no. Odo L& Old.Quia quaedam sunt,quorum
bonitas attenditur penes materiam. Vt in
vino, & in illa est bonitas intrinseca vi ind. l. cum quid. Quia qusdam sunt,quorum bonitas attenditur penes usum. Vt in pecunia L Labeo. g. Sabinus, T de verbo. signis.& ista est bonitas eorum intrinseca. ideo non potest reddi eiusdem bonitatis extrinsecae, in d. l. cum quid. quia videtur quod imo bonitas intrinseca cossistit in rebus, scilicet materia, pondere, di forma l.
trahend.empl. & gloss. in d. c. quanto. Bonitas extrinseca est variatio preti j, l. t. C. de veter. numic potesta.& in l. vinum, s. sicer t. pet.& glossi fin. in d. l.cum quid. Ide, si redditur moneta in eadem bonitate extrinseca, sufficit, licet varietur aestimatio monetae ante moram , ut in d. l.cum quid, in glosi fin.& ita tenent Barto. & Angelus in d. l. Paulus,& Cyn. in d. s. in minorum,ta Iacob. de Areti. Angel. & Alber. in d. l. Cum quid. Et ita Fulgo.& ita ibi dixi,& est
de mente Hostie n.& Ioan . And. in d. c.quato. in nouella.
Nota tamen,quod Bart. videtur loqui solum in lucro, in mutata pecunia, quasi sentiat secus in damno, nec etiam est vera opinio Butr. in d c. quanto, quem sequitur
Odos. qui dicit debere solui de noua ad Pssimat: onem antiquae. Et sic est concludendum quod Iusticit soluere ante moram debito i is eandem pecunia in materia & so ma, licet sit mutata aestimatio contra Odo Ded. O ld.& Ant .de Putri.& ipsemet Ant. est tibi contrarius,dum dicit quod aestimatio monetae est bonitas extrinseca in ver.
nec est verum .ubi tenet contrarium eiuS,.
quod dicit in s.c quanto. Icrtius casus, s dum constituit dici
' rentiam inter perpetuam variationem instina atronis.monetae,& temporalem. Nam secundum et in v biciliaqHe contingit variatio aestima ionis pccuniae tum poraliter
ait Perpetuo. ruta Quia ducati valciat aliuando minus,aliquando plus, non alte itur talis variatio aestimationi imo sufficit soluere seeundum aestimationem tem. pore solutionis,qilia partes potuerunt cogitare, secus ubi est perpetua mutatio aestimationis pecuniae, quia tunc debet solui de noua ad rationem antiquae: nam h sc differentia non est vera, cum idem iuris sit toto tempore, SP perpetuo ad tempus temporaliter, clim si eadem ratio l. quae cytota s. de rei vendi. Nam ratio, quare tabitor non tenetur de hac variatione pecuniae, est, quia periculum non est debitoris anto moram, l. uod te, T si cert. petat.& l. si ex legati causa,de ver b.oblig. quae ratio vem
dicat sibi locum siue in temporali, sue in
perpetua mutatione aestimatiois pecuniae
Fateor quod Antonius de Butr.potensaluari in mutatione monetae pauci temporis, ut unius diei,vel duorum: quia illa non attenditur, I. pretia rerum, A. ad te Falcid.& Bartol. in d. l. Paulus.Item potest
saluari Butri. quando ambo contrahentes scirent de mutatione monetae, I. ser. f. l. tal. nec semel. g. si in habitationem, ff. Qua do dies leg.cer.3e l. i.f.fin. s. de actio. emp.
quae scientia non praesumitur in dubio, L.
verius. s. de probatione, maxime cum d pendeat a Principe ut in c. quanto, allega to. Notatur in I i. C.de veter. numisma. Potesta.& l .a. eod. tit. Pacit,l .apud Iulianum,
s. i. ff. de legat. I. alias non video, qualiter procedat dictum Antoni). praedicta ante moram vera sunt. Si autem esset facta mutatio aestimationis monetae post in oram
debitoris vel creditoris, tunc distinguit Bariolus in dicta l. Paulus, quod cum de- bitor est in mora soluedi: aut pecunia est
grossa, quae recipit aestimationem a mini ta: ut sunt grossi valente) duos solidos, ut florenus ducatus : aut pecunia est ita minuta,ut non recipiat in se iorem aestimationem pecuniariam, ut est Imperialis Gue nummus , qui valet nisi unum nun mum : Pi imo. casu est periculum debit ris: l. vinum, issis certum petatur. Secundi, casu periculum non pertinet ad mor