장음표시 사용
181쪽
ut ind. l.creditor. Vel ut mox pubi ico ut fit edicto, aut saltem sensi ni an valore quoque extrinseco minuatur. i ut igitur ' in caeteris omnibus non licet rem vitiosam vel deteriorem effectam solucre, ita nec pecuniam saltem notabiliter intrinsecus deterioratam , utcunque valor extrinsecus nondum minutus sit, praeter tina
cum debitum pecuniae stet periculo de-- bitoris. Et haec generalis experientia & circu- stantia facti quandoque speciali circun-
stantia magis vrgetur, ut quando creditor eli alterius ciuitatis, in qua pecunia aerosa vel extrinsecus deteriorata non recipituri, nec toleratur , de sic etiam extrinsecus in totum vel in parte reprobatur , licet in ciuitate, in qua est debitor,remaneat adhuc de de facto toleretur in veteri cursu extrinseco. Idem si creditor, qui bonam pecuniam numerauit, erat tunc eiusdem ciuitatis, sed alio migraturus, vel negociaturus ubi pecunia deterior non rccipitur vel minoris per
Extrinsecam bonitatem esse subsantialem proseqruto.
t Nunc contrariae partis acies eodem ordine educenda est , interiectis obiter breuitatis causa responsionibus quibusdam ad prioris partis argumenta. Et primo pro secunda parte urgent omnia fere
argumenta,quae supra quaestio 92.nu. 69 .cum seq. contra communem adduximus, S praecipue quinque priores rationes,videlicet, prima cuod non materia vel sorma naturalis ipsus corporis monetae, ted
valor impostilius est sorma & sibilatia
monetae, in quantum moneta, quae etiam
non est corpus physicum, sed artificiale ieus .es ὀλλα νόμαο - inquit Aristo t. Fihie libr.1. Secunda,lertia & quarta, quis isemper est & eiusdem potestatis & a quia
pollentiae cum alia moneta : quae omnia non possent stare , si certo eodem valore&cursu exigeretur etiam bonitas mat
viae,qualis erat tempore dispositionis.Et quinta ratio, qubd non videtur deduci niti sub ratione valoris imposititi j: retia
qua pariter adaptari possunt,non repeto. Et ita quod bonitas essentialis moners sit in aestimatione, scilicci extrinseca, non autem in materia, sentit A nton. Butri. in capit. luanto. de iureiuran. & nouissime Hierony. Butiget d. repet. l. quod te. Ium n. io . nume. 19. si certum petatur. idem sentit Bald. in I. singillaria. colum n. q. iu'. speciali. si certumPetatur. dicens quod in pecunia potius attenditui usus, quam
Secundo urget, quod de iure licet adipellatione auri vel argenti veniat omne aurum & argentum,etiam factum, ut vasa argentea. l. quaesitum. I. illud. deleg.
3. l .cum aurum .in princ de auro di argen. te. non tamen veniunt numi aurei vel a gentei, etiam ex pura materia. Ll. cum aurum. l. Quintus. t. f. i. de auro Sarge n. t
ga. i Et uc patet speciale cile in pecunia ii
signata , ut iam non materia attcndatur, sed tantum forma & indicatura imposita, ut nec habeat locum regula d. g. illud. quod appellatione materiae vecitat materiatum,quod ad sui materiam reuerti potest. Igitur si in pecunia signata non am- pirus attenditur materia, sequitur quod sollertiar solutio in pecunia proba ¤ti &'iue tantum valet in valore i inpost itio recurrenti, quantum in pecunia, quae currebat tempore contractus vel dii positionis, quod sufficit, & tenetur creditor recipere, licet pecunia nunc currcssit in materia & bonitatem trinsecad terior ea, quae tempore dispostionis cur
Et hic non controuertitur,quin debitor soluere debeat in eadem specie monete si ad certam speciem tenetur non in alia eiusdem valoris, si creditoris in te se, nec species indebita si in usu iuxta l. Patilus .de solutio. Nec etiam qu ritur an debeat solui secundum valorem imposititium temporis contractus, vel temporis solutionis,
de quo satis in precedentibus decem questionibus: sed solum quando offertur solutio
182쪽
Iulio in eadem specie, si certa species
monetae debeatur, vel si tantiim quantitas in genere debetur,offertur inlutio in qualibet proba moneta, sed non materiatam proba, sicut erat pecunia currens tepore dispositionis : quod non videtur de iure in consideratione per nuper dicta, eum in monetis, non materia , sed forma Ad indicatura publice imposita& approbata attendi debeato Et sic non obstant de iure ciuili adducta pro communi sententia,quia sunt vera & procedunt in terminis suis, videlicet ad hoc , ut moneta sit proba & Iegatim ardebet enim habere bonitatem intrinse- eani, tam in qualitate, quam in pondere, ad hoc publice institutam, praefixam de requisitam,quq etiam est de substantia: a-l ias non est de legitima, sed improba moneta,nec tenetur quis eam recipere, sed
iuste potest probare, & appendere an talis sit. Et sic illa duo &omnia similia,& inde dependentia argumenta , quantumque urgere videantur, non probant aliud nisi quod moneta debet habere non solum formam , sed etiam bonitatem materiaeu publicae praestitutam,1 definitam de compactam, antequam sit proba moneta , Se antequam habeat bonitatem extrinseca,&valorem de publico institutum , qu bd non est in controuersiae. t probant etiam consequenter, qu bd si adulterina moneta a falsarijs fabrie
tur, vel vera moneta radatur, aut alio machinimento a priuatis vel ca legitimo pondere defraudetur, qudd non habetur, pro legitima moneta, quod etiam non .est dubium': quia tuc non habet requisita adlegitimam monetam. Nec de hoc quaeritur, sed de longὰ diuerso casu, videlicet quando publicὰ, vel per eum, penes quc est potestas&administratio Reipub. si
. tuitur minor modus materiar redem monetarii vocant in pecunia; quam esset o- Iim,seruata eadem indicatura seu valore imposit m .
Haec propric est nostra quaestio, in qua
moneta noua est vera de legitima moneta, cum habeat ea. quae publice ad hoc requiruntur , nec est in conueniens in se, quod tantum valeat , quantum valebat antiqua , quae erat melioris vel maioris materiae, ex quo publice hoc generaliter instituatur& approbatur: quemadmodum ab initio non Distet in conueniens, si pecunia fuisset eadem publica a thoritate leuiori materia excusa.
Verum est,qubd si istud publicum docrementum nrateriae sit nutabale , ouod quanto noua moneta in bon ita te materiae mmuitur, tanto vetus moneta necessario augetur in precio de hon ita te extrinseca: quod non videtur inconueniens, nec Ex Parte veterem monetam possidentium, cum potius ex commodetur, nec ex Parte creditorum ,nec ex parte debitorii, quia Nec illorum melior, nec horum deterior
conditio efficietur. t Probo, quia caeteris paribus paria Issunt& in idem recidunt, certam nouam 'monetam publice minore materia eadem . indicatura cudi & consequenter veterem expresse vel tacite extrinsecus augeri, vel natu ut certam monetam materia non mutarib, sed extrinsecus tantum au-
geri, uod non est in conueniens, si publice S permanenter fiat. Patet, quia primo non est lyconueniens ex parte eorum , qui pecuniam possident, cum non fiat eis iniuria, sed potius beneficium :.eorum enim augetur patrimonium. Secundo,. nec ex parte eorum, quibus huiusmodi sic auctae pecuniae debentur: quia nona cedit eis lucrum, nec decedit, cum sit.v rum augmentum : sed seruantur iura e rum in statu valoris antiqui, nec cogene debitores ad soluendum nisi deducto augmento.
Terti b, nec consequenter ex parte de bitorum: quia soluendo deducent augmetum nec maiori labore, sumptu, vel commutatione opus erit, ad quaeredum tantudictae monetae , quantum ad soluendum sufficit, ut supr. numer. 7o .. ut elarissime
183쪽
3 6 probauimus Io. quaest. praecedentib. Nec noua sunt exempla pecuniae crii insecus tantum augendae, vel eadem indicatura manente, minori seu viliori materia publico decreto excudendae e quo ultimo tanquam necessario in rebus aduersi si ei-
pubi . subsidio Romani usi standi secundo
bello Punico ab Annibale illato, quo tantum non ad internecionem usque deleti sunt, sub cuius initium, ut populuSaere alieno liberaretur, & Respublica maximis Sc crebris impensis utcunque sufficere posset, publico senatus ac populi de
As libralis quae erat communis 5 v-δ sualis moneta aerea libram,t hoc est, dia decim uncias aeris pendens sextantarius factus est, id est, ad sextam partem seu binas uncias redactus, manente veteri indicatura seu valore extrinseco.
As enim nouiter fabricatus, licet in materia dextante minor Z leuior priore, tamen tanti locabatur, quanti vetus d integeras, de sic dissolutum aes alienum,&Respubl. interim sine ciuium iniuria, dextantem siue quinq; partes de sex, hoc est decem nouosa si es super quolibet nouo asse lucrata est, ut hinc publicis impe- dijs occurreret. Et rursus Annibale arctius urgente, cum Italia bello flagraret,aerarium iii iam exhaustum esset, ille nouus as dimidia- est,& e sextantario uncialis factus duo decimam tantum veteris assis partύ pendens, eodem tamen valore: & sic Re Dpubl. iterum super singulis nouissimis asesbus dimidium, respectu sextantari j&immediati assis, deuncem antem, respectu veteris, lucrata est, ut ex Plinio lib.33. cap. 3. Festo, dc nouissimc Budaeo lib. s. auss collis tur, refert de Volaterran. lib. So. denum is,
Nunc ergo quis dicere audeat pecuniam illam vivalem primum dextante, deinde deuncediminuta intrinsecus ded teriorata non suisse in Romana Repub.id temporis legitimam,cum haberet bonitatem re quantitatem materiae tunc publico Senatus de populi decreto definitam pQuis dubitat creditorem, ut cetum asses debebantur ex legitimo contractu, forte etiam ex mutuo facto ante illam imminutionem monetae, coactuna fuisse recipere Ioo. nouos sextantarios asses, post prima imminutionem, vel ioo. nouissimos unciariosa si es post secundam imminutionem pro veteribus integris, de syngrapha tanquam exolutam reddere, vel re cauta dare, nec tamen ullo magno aut co siderabili in comodo creditoris affici, ut testatur Festus,cum noui de diminuti asses tatum
Quis etiam negare audeat eosdem de bitores iure optimo semel de perpetuo liberatos fuisse,seluendo vel consignando nouos vel nouissimos asses Consequenter liquet tunc nullam rationem bonitatis intrinsecae tam luculenter imminute habitam suisse, idq; generaliter S iure optimo, no solum in stipendi js militum Sein commercijs, sed ne in veteribus debi- tis exoluendis, etiam de fortiori moneta in veteribus assibus mutuata contractis, easq; solutiones & liberationes ratas fuisse etiam post bellu finitum, licet quod
est interim, praesei tim ab initio, sperar tur imminutionem illam monetarii non diu duraturam, prout finito statim bello in prillinum statuni rediit,ut ex Festo refert Budae. lib.s. Assis. Bellum autem id sopiendecim annis cora sectum eis, ut Liui. de omnes Chronographi, Paul. Oros. Itb 4. Sabelli. Ennead. 1. lib. s. ad finem testan
Ex his iam non tam argumentis aut dilemmatis, tamquam in clara luce superuacuis, sed ipsa rei evidentia de expericti a probatum es , t sola in publicam indicaturam, quam valorem extrinsecuin vocant, utranque paginam , seu totum sacere in re numaria, hoc est, materiam no amplius attendi, quam ex publico copacto pro tempore usus requiratur. Et sic soluta est quaestio: non enim quaeramus de vitiis, si quae falsarioru dolo vel casu quodam emerserunt contra sorma S substa ntia in in onetae Dublicae definita.
Tertio loco probatur etiam de iure C
184쪽
nonico talem esse, cum diuersum non reperiatur in eo statutum ner regulam c. l.
is Non obstat d. c. qtiato. quia responsio in proptu ell, Ii ibi no fuerat publico decreto collitum aliud legitimu pondus in onetae: imh manc bat antiquum decretum , de
definitio legitimi ponderis a Rege & populo publice facta. Sed clanculum sine legitima S pragmatica forma, a irrequis to populi consensu, defraudata fuerat moneta legitimo pondere: & sicines e-ct. il legitima ta fraudulenta in lac ta excusa erat per auaritiam & tyrannidem Principis. proditoru:nue suo ium, qui nil aliud agunt, quam ut sacrosanctam Regis maiestate in , quian intemeratae fidei, veritatis, iustitiae, & tot sacramentis dem ratqpopuli charitatis radiis pei petuo fulgere , & a cunctis suspici & amari dicebat, omni genere libidinum, scelerum , scurrilitatum, siaudum,& expilationum populi deturpatam, infamem & odibilem
reddant. Vnde ut ibi dicit Innoc. 3. magnu scandalum S detrimetum populi oriebatur: quoniam manebat vetus norma &defini. tio monetae , a qua populus discedere nolebat , se qua de noua contra id cudebatur, erat illegitima ,&tamen per om-ciales, seu magis proditores Regis de sacto spargebatur in vulgus incautum, de
sparta no poterat nec dc bebat hahcre cursum, utpote illegitima: habentes aut ve. te rem bonam monetam nolebant expendere, metu ne sibi periret, maiori itie metu detrectabant noua in recipere, simpli. ciores autem di incauti circumuenieban
Quare Rex Arragoniae, ad quem illud
rescii ptuni in n. r. dirigebatur, illum abusum non solum coi rexit, sed tandem ut scribit Petri .s vel leg. in Spe. Prin .rub.ἐ6. demutatione monet. lege lata una cum proceribus regni ciuitatum in pragmatica sorma per modi. contractu I a proceribi sci ciuibus acceptata Valciatiς, s. Calen. Maij. A nno. 6 . diffini illices tam ,
perputuam di immuzabilcm forma, pondus & puritatem materiae monetae Reg lium Valentis. ita quod delibra seu mariaca argenti delinitae puritatis non possene fieri nisi 68. Regalia argenti. Subdit tamepostea arrosos modulos, ita ut in figulas
marcas ferent. 2.Regalia bonitate mat
rix diminuta contra formam dictae sanctionis.
Non obstat d.c. olim causam, quia ibi et frinon agitur de bonitate intrinseca, sed de 14 quantitate ipsi ui minae debitae, pro qua minor sumina Glia specie cellis annis
citra prs scriptionem soluta erat. Patet ex hypothesi d. c. ubi debebantur& ab antia quo soluti fuerant tres denarijPapienses, pro quibus a triginta sex annis coeperant solui sex denarij Lucenses, videlicet tres Lucenses pro quolibet Papiens: tunc autem cum coeptum est hoc fieri, nouem Lucenses circiter aequi pollebant summae
debitae. Sed lapsu temporis,declinatione monetae Lnceus is, quae sere dimidio det ri orata fuit in triginta sex annis, accidit quod quinq; vel sex denari j Lucenses non
valebant nisi tres Lucenses, ex eis, qui ante triginta sex annos currobant, & tamen debitor, quia ex tunc solitus erat tantum nouem Lucenses soluere, videlicet tres Lucenses pro quolibet Papiensi, nolebat deinceps plus soluere: quo non obstante, quia creditor erat ecclesiastica persona , contra quam non sufficit prae-lcriptio minor quadragenaria, damnatus fuit debitor ad solliendum denarios Papienses, vel corum aestimationem. Naec est tota hypothesis d. c. & sic nulla erat mutatio, nec alteratio speciei in netae debitae, videlicet denariorum Papiensium in intrinseca, nec inextrinseca bonitate: sed solum acciderat mutatio Sedetei loratio tam inti inseca, quam extrinseca, ut verisimile est: vel saltem extrinseca monetae Lucenss, quae non erat debita: licet in ca fuisset adinis a solutio, primum usq; ad quantitatem & aequi pollentiam Papiensium debitorum, deinde
per errorem, non adiicrtendo ad diminutionem monetae Lucensis in multo puta dimidio minore summa, tu non soluer Aa a tur
185쪽
tur maior numerus Lucensum, quam initio & tamen sensim ita deteriorati su rant , ut tandem minus dimidio vale.
et 3 Cuin autem nihil esset praescriptu in nec mutatum in summa S specie monetqdcbita, certum erat& indubita tu, quod in denarijs Lucensibus debebat alicia divator S aestimatio quae erat te in potesngularum solutionum: ita quod licet lim, quando tres Lum es valebant v- num Papiensem, potuerint solui tres Lucenses pro uno Papiensi, & ita diu soli, tum fuerit tamen nunc quando ita det ri orati& vitificati su nt, ut sex non valeant communi usu nisi unum Papiensem non sufficit soluere tres modo solito prε- scriptione nondum firmato sed soluendi sunt sex Lucenses pro quolibet Papiensi,& in summa Papienses ipsi vel eorum aestimatio.
oties enim quaedam species monetae est in solutione, vel pro alia soluitur, tuc necessario atteditur ipsius qsoluitur, onctae aestimatio te pore solutionis ex Li. ns dii taxat, quo sit ad aequatio, ad summam debitam,& hoc apud omnes indubitatum est, ut sup .nu. 7 4. Hic eli clarus &nudus casus d. e. quod Canon illae suis commentis obscurarunt, quas tenebras caeteri inrmatim auxerui, Andabatarum more, citantes illum texi ad probandum uod bonitas extrinseca non debeat attei, sed tantum intrinseca, qtra est tempore contra eius: quorum neutru ibi pro- . batur, sed potius oppositum. Patet, quia text. sol uni expendit aestimationem mo
Quod autem non expendat valorem intrinsecum debitae moti eis scilicet denariorum Papiensium. patet duplicitem p rrmo, quia de va lore eorum intrinseco nuria mentio in toto text. secv ndum quia iasi vii lancei se solui denarios Papienses,sed se Iuni vel eornina stimationem ad debiatoris electionem. Ergo non exigitur m
taura,seu bonitas in trinia ea sed totum acitiquus valor: de sic ille text. magis facit
pro hac parte. Quantum ad d c. cum canonicis certe multum prima facie urget pro communi sentc niti, quia ibi non certabat creditor de ex igenda maiori sunt ina, sed Qtum de exigendo eandem summam in noua meliori moneta: sic noua moneta erat s Ium melior intrinsecus,& tamen dicitur ubd debitor potest deducere valorem intrinsecum superadditum veteri mon tae, vel quδd non tenetur soluere de noua meliori, sed tantum veterem, vel aest i mationem veteris quod in idem recidit, acs solueret de noua, deducendo augine tum n CuS. Ergo casu conuerso scut debitor potest deducere superuentum vat rem intrinsecum, sequitiarqubd si valor intrinsecus decreuerit, tenetur supplere ad rationem valoris intrinseci, qui erat tempore contra ius vel dispositionis: refic videtur ibi casus in effectu proco nauni sententia, sed non est ita: imo longe a lius est intellectus, quam vulgo Canonr-stae&alij putent. quia ille tex. non loqui- rtur quando noua moneta est aucta intri imsecus duntaxat, vel falso supponunt sea quando etiam extrinsecus proportiona biliter ad augmentum initio secum cui semper fieri solet aucta Pst. Probatur prim b, quia vetusi non erat non erat abrogata, nec diminuta, sed sta bat in veteri &solito cursu filo, & sic rat proba legitima, ut prius: alioquin non diceretur in tex. quod debitor potest de- , inceps soluere de veteri moneta, ut pri us r& tamen pecunia noua erat mai ris aestimationis, Se se maioris, cursus, quam prima. Patet in fine text. 'ubi dirucitur, quod si debitor soluat de meli
ri moneta, non tenetur excedere aestima
tionem pensionis antri uae, sed poterit de .
ducere quantum aestimatio nouae excedit aestimationem antique monete vel pensioni, in antiqua solvemis: ergo moneta noua erat aucta etiam extrinsecus Prob tur secundo, quia a communiter accidentibus no solet cudi noua aliquatenus se tior moneta, quin e tram tu cursu eatenus
186쪽
vel pluris augeatur, quantum de meliori
3 ii ob non solum hoc noest institutum, sed nunquam a mille annis fuit visum,&esset velut prodigiu ,cum omnia fere regimina a mille annis, videlicet a tempore Iustiniani magni, declinauerint ad auaritiam & tyrannidem & scd. c. non debet adaptari ad id, quod nunquam vel raro accidit,sed ad id, quod freque ter. l.ex his. cum l. sequent.de legib. Probatur tertio, quia si de facto suis texpensis Regis vel Reipub. noua melior
excusa, non audio valore extrinseco, tunc necessario vel fuisset reprobata vetus ta-
quam illegitima, vel ipso saeto coepisset
esse minoris aestimationis &indicaturi, uorum neutrum est in d. c. fin. imo oppotum: quia vetus moneta nec reprobata erat, nec incursu dimiti uia.
Ergo omnino dic dii ' notia fuerat in tare exfrinsecus quatiu intrinsecus aucta:&se ibi no agitur de deduce do per debitore simplici augmeto intrinseco, si vellet soluere de noua meliori moneta, sed deduce do augmeto extrinseco & maiori aestinatione. Consequenter ille tex. nihil prorsus facit pro comuni sententia, quicquid adusque omnes glos. Docto putauerint, sed superficialiter more suo) non. autem analytice ad viuum textus expendentes.
Non obstat quod ibi creditor non certabat de maiori, sed de eadem summa, i
bi summam illam ) quia dico, quod illa
verba resertitur ad numerum num orum qui erat idem,non autem ad qnantitatem inde resultantem, quae erat maior,ut probant vel ba finalia ibi aestimatione pensonis antiquae & totius cap. phrasis,& ipsa rerum huiusmodi experientia. Et sic ut omnia congruant in mente &verbis & sensui communi, necesse est intelligere quod in d .c illa penso debeba
tur in certa specie moneta , puta in centum grossis, qui tempore pensionis constitutae habebant, puta si mi siem argenti puri,& valebant sinsuli, pura ι .denarios Turonenses: posea illis In suo statu recursu manentibus , noui grossi eiusdem nominis & chara cieris facti sunt, sed de puriori materia & proportionaliter maioris precis & valoris, puta habentes heptuncem argenti put i,& singuli valentes
id est, quarta parte donari 1, vel habentes bestem argenti puri, & singuli valentes
habentes dextantem argenti puri,& sin-puli valentes viginti denarios Turone ses, manente videlicet libra argenti in s cii in eodem circiter precio: alioquin de facili praesecti monetales augerent v lore in extrinsecum non aucta , vel eti- iam quandoque diminuta bonitate in
Huiusmodi grossi Turoni hodie non sunt in usu, nec vulgo vi sunt ur ni si picti& suspensi in inter signijs apothecarum
quorundam mercatorum, sed ante ducetos annos, temporibus filiorum Philippi Pulchri,&sub Philippo Valesio fuerunt frequentes in hoc regno, vat ijs temperaturis & indicaturis , ut ex monumentis
monetalium didici. Huiusmodi exempla ex fide historiae malui adducere,quam noua fingere: quanquam non referat si pensio debeatur in tot testonis vel cuiusuis speciei numis aureis vel argenteis, qui postea si be dem nomine & charactere melioris materiae prioribus in statu suo relictis c
Si igitur creditor petat dictam pensi nem centum prosis rum vel aliorum ni morum speci ei debitae, & velit eundem solitum numerum num o tu sibi solui de nouis, qui meliores sunt , non autem de veteribus, decidit i l le text. quod inon tenetur debitor soluere de nouis, ni s ad ristimationem veterum, hoc est dc ducto augmento nouorum :s ed potest soluere de veteri moneta non reprobata, Ut prius , vel de noua ad aestimationem pensi nis antiqua . Et valde ponderanda sunt ea verba ae
187쪽
mo clare ostendunt veram speciem lacti, videlicet quod moneta noua in eadem
summa, vel numero num oriam se ii corporum dictae, seu prioris eiusdem speciei,
erat maioris aestimationis, etiam extrinsecae, & maiorem pecuniae quantitatem valebat, quam moneta vetus inpari nu- mei o num orum eiusdem speciei Secundo,clare probant sententiam n stram contra communem in hac quaest. SI praecedentibus, videlicet quod debet attendi valor extrinsecus, qui erat tempore dispositionis,& quod si pollea stabili
ter auctus fit, deduci debet, etiam si certa monetae spec ies debeatur Et pari rer probat idem textus, quod etiam si certa species monetae debeatur, Neius vlus, vel valor extrinsecus quod idem est decreuit, non potest debitor de illa pecunia soluere, ni si decrementum seu veterem aestimationem suppleat .
Patet ibi vel si non sit in usu) qui conditio non opponitur in fauore debitoris, sed creditoris : declarat enim de quali ficat priorem partem alternatiuae, iuxta I
r. de reb. dub. & ostendit id quod dictum ibi fuit, debitorem poste soluere in pri
ri pecunia , intelligendum esse di immodo pecunia manserit in veteri suo usu: secus si reprobat a sit, vel eius usus seu aestimatio diminuta. Habes nouum, verum Scν Milii intellectum dic. c.& vides quam ad Iegum S canonum intelligentia in necessaria sit hi: lotia, scientia & experientia carum, de quibus tractandartium. NM Quarto ultimo Ioco probatur a cim
nisi antiis S xquitate facti in quo sufficerent Iuculentissima illa exempla obiter adducta supra numer. 16. in diluti ne locorum iuris ciuilis primae partis, sed vi domesticis S quotidianis exemplis res clarior sit, aspice vectigalia ex concessionibus tandorum, vel si milibus causis. anteo et ginta veIcentum annos constituta non est opus alia hypothesi,
res ipsa sese ostendit quam sit durum &inciuile , imo quam perniciosum ut in
uniuersa Repu. 5c turbulentum, eox qui una in vel duas, lecem vel centum huiunmodi libras debent , non solum cogi ad
soluendum dc cotinuandum tantam sui n-inam reditus , sed etiarin ad ioluendunt x in moneta intrita: ecus atque bona, scutea, quae duc2batur & curr bat tempore contractus, vel ad ael liniationem intrinsecam veteris promiscua naonetae, quae sorte tunc erat ad rationem semissis vel
dodrantis argenti puri vel regi j r nunc
autem vix cuditur ad rationem quadrantis vel sextantis argenta regit: quo fit, ut si conseratur, vel penes materiam aesta metur, minus dimidio valeat-Hoc autem perquam iniquum esse ire fortioribus terminis arguit exemplum illud Romanae Reipub. supr. num Cr.3 Gubi tum repentina, tu n maxima, tum verisimiliter non diu duratura erat intrinsecae bonitatis diminutio, sue. ut presisius loquar, approbatio numi diminuti rium longe maior diminutio, utpote deaste ad sextantem ,& unciam, hic autem tantu in de asse ad seniissem, adhuc non subito , sed sensim obrepsit , nec spes quod noua haec emendetur vel te probetur tanquam minoris materiae, sed p tius quod tanquam iustior deinceps minuatur. Si igitur ibi non licebat petere
supplemen. iam veteris bonitalia intria
secae, quanto minus hic λ Si non licet in reditibus tam iust is & fauorabilibus ex perpetua datione sun dorum constitutis, quanto minus in locationibus pecunia constitutis, aut alio quouis debito siue momentaneo , siue luccessivo λForsan dices multum referre inter nos ι3e illos, quia in illo Romano exemplo in
interuenerunt primo iustissimae & ineluctabiles causae utilitatis de necessitatis Reipublicae plusquam ea tremae , V pote post Trastinenctissem, deinde Cannensem c Iadem. Secundo , non solum Senatus aut horitas, scd etiam totius p puli consensus. Tertio , raritas exempli, quod mox celiante causa dictae calamitatis ve-
188쪽
veteri forma monetae restituta desiit, nec unquam in ea Repub. repetitum fuit. Contraria vero hic omnia ubi non s Ium ignorante & inuito populo , sed etiam spreto bonorum consiliis, non ob uti-
Iitates Reipub. sed quorundam libidine, auaritia & tyrannide fieri solet identidem intrinsecae monetarum bonitatis imminutio, SI quod deterius est,plerunque post occultam de fraudulentam imminutionem imminet periculum repentinae abrogationis,tanquam illegitimae monere. Et sic tum ob non publicam & authoratam, sed fraudule tam imminutionem, tum ob periculu- reprobationis in totum vel in parte, non videtur minus it.
Iegitima moneta, quam esse pro nunc latur in c. quanto. de iureiur. quantumuis
ex argyrocopio regio ut ibi exierit.
Quare non esse mirandum, si hic magis ad materiam , quam ad speciem fallacem vel cursum instabilem attendatur. Consequenter non esse iniquum , sed iustum exigi rationem vel supplementum boniatatis intrinsecaeo sed ad hanc obiectionem respondeo quod etiam quantumcunque mutatio vel deteri oratio monete malum Ese iniustum habeat initium, ii tamen nihilominus pecunia deteriorata usu 1 publico comprobetur, eo ipso satis aut horata & legitima facta censetur:& sic eadem est ratio, licet
non tam iusta, sicut in exemplo Romano& vere politico. Saluo quod si probabile
periculum immineati e probationis certae monetae in totum vel in parte, tum iuste recusari potest, tanquam rcs mox peritura. Non tam e proinde sequitur, quod aestimatio bonitatis intrinsecae pecuniae
veteris peti possit, sed solum quod potest
peti solutio in bona,tuta,& proba monera, quae longe differunt. Et sic eodem medio apparet respon sio ad circunstantias facti adductas pro parte prima: non enim coocludunt nisi specialis adsit circunstantia propter imininens periculum reprobationis, vel aliud
iustum interesse creditoris , de praesenti quibus casibus non loquimur, sed quando creditor tenax 6e auidus, cui debitum . offertur in pucunia communiter approbata re t xpendibili ,3 ce qua non Imminet periculum . quin commode tanti l
care possit, si velit, causatur dinia nuti nem bonitatis intrinseeae, quae sensim focto vel contuentia Principum siue inste, siue iniuste emersit, hoc demum nons Ium inhumanum, sed iniquum nobis videtur, siue ex iust is causis ea d imi notio emerserit quo casu nemo sanae mentis
dubitat siue ex iniustis, quia tunc t salieni casus est fortuitus respectu debit rum: imb plusquam casus fomitius, utpote communis quaedam clades Reipu ab omnibus tanquam eadem naui existentibus ex aeqlio participanda Sc serenda, noautem mutub, ab altero in alterum regerenda, qu bd non ei Ter aliud quam trustra mutuo laniatu confici: eadem enim damnatio creditori a creditoribus suis, de econtrario imminet. 'aeterea quum ipsa communis L stabilis approbatio monetae currentis, lic Et intrinsecus de eri oram faciat eam inc
merci j s&omni vi, ad quem pecunia inue ta est, veter i monetae aequi pollere. noclamcere deber, praesertim cum non sit inuenta ut seruetur ve I confietur,sed ut expendatur. Nec audiendus e. desiderans S exigere volens a debitore pecuniae uti- Iitatem a natura aestimatione de pecuniae diuersam. Nulla hoc loco iura cito, quorum Ptiam vim no singulatim deducere, sed quat aucissimis complecti volui in priori. ius
ocis,eo consilio ne nimia copia legentium ingenia Se iudicium obruerem, sed At ea maturarem, &ve Iur apertis Musarum ianuis omnia . que ad rem faciunt
praecipue circuiri stantias histoliae & Ἀ-cti ex quibus & legalis aequitas oriuntur,l. si ex plagis .f. in clivo, ad leg. Aquit. l. bona fides. depos oculis exponerem , 5 v I ut in rem praesente.ir ad buzzrem. GCirca eas dein circunstantias facti pro hac secunda parte facit, quod lec uadum
189쪽
veteris & recentes constitutiones huius regni nulli priuato Iacet pecuniam regiam non tollini radere, vel qua ui, ar-tti leuioris bonitatis aut ponderis r c d de re quod S iure communi prohibitum est l.quicunque ad i. Corne. de sal. sed
nec constare aut in massam redigere. Ets non hic videretur e se in colla mei c. ori tua torum laquana rnasia, siue respectu materiae simpliciter, sed solum respectu publicae indicaturae, de ad vi uni commutandi destinatum. Igitur non cadit in Obligatione respectu materiae, sed respectu indicaturat,quae consequenter Iola attendi debet. Sc d certe etiam si in aliis locis extra regnum sint similes constitutioncs ut puto non tamen concludunt dominum pecuniae non esie donunia materiae, nec possise esse in commercio rei pectu materiae, prout nec sunt promulgatae ad aufercndum vel limitandum prauatis dominium pecuniae, sed ad coercendas fraudes: quas quidem faciunt omnes ponderosi Ores& puriores num os diligenter conquirendo S segregando: deinde conflando, di colludendo de parte lucri cum inde
deteriorem monetam cudentibns, ut quidam a non multis annis de praehensi sunt Lugduni, di conuicti bonis male partis exuti. Vnde cellante fraude nullum est crimen, si quis sorte medicinae causa, vel vasculorum conficiendorum, vel inauraturae paucos num os conflauerit , & his quomodocunque conflatis vel fractis remanet dominus materiae. Et schae constitutiones non concludunt sed ipsa publica deliinatio pectiniae & finis principalis & rationes praecedentes conclu
1 Et hanc secundam partem diserte tenet Ioann. Fabr. Authent. hoc nisi, C. de
solutio. ubi dicit, quod si princeps statuit monetam debiliorem currere pro alia, quod id biecti seruare debent, dequbd ta . tis hoc statuit eo ipso, quod ordinauit
nouam monetam cursum habere pro solido de libra, sicut alia sortior currebat: α ita tenendum firmat, siue princeps pecce , fue non , in quo de consciόntia I quit viderit ipse.shbdit et lain, qu bd cui ia Franciae consueuit ira tuere & tenere, quod quando Rex monetam debilitat, fecipitur pro sorti, sed quando sortificat, habetur respectus ad tempus contractus: quod ultimum intellige , id est, ad cu sum seu valorem imposititium , qui erat
tempore contractus : non autem quod
potuit deduci aestimatio augmenti intrin- seci, si forte duntaxat intrinsecus aucta sit. Hoc enim non vult Ioann. Faber, nec loquitur de pecunia duntaxat intrins cus sortificata,quod etiam non solet fieri in Francia, nec alibi: sed loquitur de intrinsecus S extrinsecus aucta, Se dicit,' non tenetur debitor soluere, ni si ad valorem scilicet extrinsecum, qui erat tempore contractus. Et quod ita intelligat, patet ex his, quae idem Ioan. Fab. tradit Inst. quibus modis sol. obli . in fin. prin. ubi ita clare ten et,de sic in hac secunda parte simpliciter residet. Ludo. autem Rom. consit. ii 3. ac Gemi- 1 uni a.consit .i; r. in speciali casu cuiusdam reditus t annui constituti inter duos Ab- is bates ex homo togatio e Papae tenuerunt,qubd potest solui in moneta usuali S currenti tempore solutionis, etiam intrinsecus diminuta , 5 quod non tenetur debitor supplere bonitatem intrinsecam, quae erat rempore dispostionis. Et m iientur particularibus quibusdam rati nibus, videlicet eo quod ille reditus d beatur ex statuto Papae, quod v it inaae v luntati aequi pollet, in qua Ludo. Roman. putat speciale elle tempus solutionis attendi , caeterlancommunem sententiam sequuntur. Sed nihilominus communiter caeteri Doctor. etiam nominatim in casu
dicti reditus, eos reprobant, ου per A tbe.
Brun. tractat. de augm conclus. vltim. in
D.& 12. ampliatione . Nouissim E verbHier. Butiget. in Rep. d. l cum quid. Sc l. quod te. si cert. pet. tenet solam formam de aestimationem extrinsecam in monetis attendi, S: qubduno potest solui pro alia , nisi aliud actumst : modo creditor
190쪽
non sit passi rus damnum aliter , quam matella sit diuersa. IEt in d. l. cum quid.
colum . . num. 28. animosius dicit quod etiam plumbea vel decorio modo publicu approbata solui potest pro quacuque pecunia, etiam in auro vel argento numerata. Uerum, idem ButigeI. sibi parum constat, quia in eadem Rep. d. l. cuni
ui s.colia m. o. num. O .renet communem
sententiam, videlicet quod non sit curandum de variatione valoris extrinseci, &quod mutuum pecuniae non potest reddi in minori numero se minori mat cria, nec repeti in maiori numero Se materia:& licet ibi Ioquatus quando certa species monetae, puta decem aurei debentur tamen non potest recte compati cum his quae prius dixit. Et pariter in Re p. dict. l.
miniscitur,quq non sunt vere quid dice-
Quanquam ex praedictis satis co Iligi
possit, secundae parti contra communem standum , tamen ut semel ab imis rerum fundamentis excutiamus, 3 penitissime discussam veritatem eruam iri, velut obryzum septies purgatum & exploratum omnitatis intrinsece rationem eaγplicat. is, Placet expendere quae sit ratio intrin- secae bonitatis pecuniae,&quaenam sit&ere debeat extrinsecae bonitatis ad intrinsecam habitudo & proportio. Hic
necessario praemittendi sunt & declarandi aliquot termini seu voce, artis mon talis: S: sunt praecipue quatuor, scilicet
Primo, materia, quae consistit in auro, a gento& aere.Secundo, probitas quae con--sstit in publice definita qualitate& quaritate dictae materiae. Tertit, , character. Quarto, indicatura siue aestimatio. Diuo pii ora ad iturinsecam, duo posteria, ra ad extrinsecam bonitatem spectant, quorum ut iucundior& clarior sit explicaelo,obiter hi storiam S circunstant lassa est i attingamus: primum tantum tres sp cres complectitur aurum, argentum, aestquoniam haec tria tantum metalla subintrant. Quanquam enim argento copii inmiscendis & seeernendis metallis, in liquefiendis& probandis monetis plumbum adhibeant , non tamen incorpor tur, sed partim exhalatur, partim separa
t Omnis ergo proba moneta ex aere, at c3 Lento vel auro constat,etiam iure ciuili, ut Mare innuit Vlpian. in l. lege Cornelia. versi c. eadem lege. de fal. ubi vetat usum& commercium num orum stannorum de plumbeorum. Innuit etiam Pompon. in te. r. g. deinde cum esset de origi n. iur. ubi meminit de triumuiris monetalibus R mx quos vocat aeris. argenti, auri statores.
sic die os, quhd histribus metallis fla do seu fiatu calefaciendo cudunt mon tam : quemadmodum ad eorum instar in hoc rcgno praefecti monetaru m, sed plu- rc numero, SI in mu ltis locis huius regni. Sunt enim viginti quinque argent copia, seu officinae cudendis monetis de stinatae, in viginti quinq; ciuitatibus huius regni, literis & notulis alphabeticis distincta. Quanquam ex consti utione anni sesqui liennii quadragesimi inseptemdecim tantum locis quae abunde sus.ficiunt cudatur. Omnibus tamen & fide de aut horitate praecellit argento copium huius vi bis cuius etiam praesecti reliquis praesunt. 3 Habent enim praesecti monetales Parisiorum cognitionem & iudicium pixi dii, hoc est explorandae probitatis monetarii
quae in toto regno fabricantur .' quod ii uum Se necessarium est, ut in toto regno sit idem cuneus, ea do suminetria, forma& probitas monetae,&adulteratores a ctius compescantur, di minus fallere queant. itaq; ars facta denarios probare, quae ut ait Plini. lib. 33. cap. 6. tam iucunda sui toti in Romans plebi, ut Mario Gratidiano qui legem rogauerat de ea schola R .nae ii, stituenda) totas statuas vicatim die auei it.
Non tamen intelligas, quod e x singi NIis his metallis per se singulae movet rum species cudatur: nu da etiam cuditur