장음표시 사용
211쪽
fingunt, nihil ineptius in Repub. politica, ubi non de somnijs, nec de umbi is quidem rerum, sed de rebus ipsis agitur. hilo, 3 sic delirat Guido Papa decisio. Delphinat. 'I.dicens,tempore captiuitatis Rogis Ioannis factam fuisse & cucurrisse in hoc regno monetam coriaceam : quae est puerilis fabella , anilibus deliramentis stini lis, imo verum deliramentum: videre enim&discutere volui plura regesta praefectorum monetalium illius temporis, & inueni, quod tunc veniebat & cu-debatur in regno multo melior moneta, quam nunc fiat: cudebantur enim aurei
pecude villosa signati. Galli vocant,
M tonsa lagrand-uine, q u os Budae. lib. 3. Assis dicit nulli aurei bonitate seclidos
esse, sed primam auri notam obtinere, quorum inuentum videtur Budae. libr. s. eidem Regi Ioanni attribuere: sed ex regestis monetalibus co inperi, etiam tempore Philippi Pulchri & successorum fabricatos fuisse. Ceterum moneta argentea & promiscua,quae tempore dicti regis Ioannis cudebatur,erat duplo melioran bonitate in trinseca, pecunia nunc currente. Sut qui cor iaceam illam pecuniam etiamnum arioletur in usu fuisse tempore expediti
nis & captiuitatis Lodoici noui in Aphrica. sed simile delirium est,& nihil in monumentis publicis aut alio fideli testimonio inde reperitur.Non ignoro quid nullo aut hore dicat Alexa. Alexandrius G ni a. dier. lib. . c. l . de numis ex corijs b
um. S: Scorteis assibus Numae. quod tam fabulosum est,quam αδ σαον.rdo i Prima vero sententia esset optima, si io. seruaretur: sequerentur enim duo magna commoda in uniuersum, Primum quod commercia ubique de apud omnes sine collybis larum interuentu, SI intertrimeto collybi quod cambium vocant exemcerentur. est et enim ubique eiusdem p . testatis prout iure communi cauetur,&esse deberet. l. ideb de eo quod cert. lo c. l. fi n. de veter. num . potest a. lib. M. C. Secundum, quoniam omnibus lablata esset materia taliam & adulterinam monetam fa-
bricandi, utpote clim nulla inde speraretur utilitas, sed merum damnum,cum pecunia formata non plus valeret, quam in materia, & genus humanum defungeretur teterrimo i lio nimisque frequenti &prope in curabili morbo fabricandae sal
Addo tertiam particularem utilitate prouinciarum in quibus nullae sunt aut defecerunt auri& argenti fodinae, ut in toto hoc regno, ubi necesseeli argentum& aurum aliud e aduehi,& mercibus&fructibus, qui in regno crescunt, comparari. 1 Si enim seruaretur prima senten- δ' stia, regnum istud aequo abundaret auro &argento,ut prouinciae in quibus nasciturimo superabundaret, di tandem tanto maiorem vim auri & argenti haberet, quanto prouinciae exterae in agis indigent mercibus & frudi ibus nostris, eisque lo-ςc minus, quam suo auro&argento carere possunt: S: tamen illud regnum diti Isimum factum, non minus mercibus &diuit ijs naturalibus deinceps, abundaret & superflueret, quam cum auro & argento vacuum & debilitatum est. Contra vero minuendo bonitatem intrinsecam pecuniae,AI quanto indieatura excedit materiam, siue quanto plus valet in forma, quam in massa, fit, ut tanto viliori pecunia reginum istud abundet,&sic, ut tanto de pauperetur minusque potens fiat in auro&argento, quae tamen iactant esse neruos belli de Reipub. Quato enim indicatura super ualet materiae, tanto minus auri & argenti exteri afferunt,& tanto plus mercium & rerum non raru minore precio sumptuve euehu te& in summa tanto deterius S damnosius pro regno, lato melius & utilius pro exteris agitur.
Viderint ergo omnes quid agant prin- ξψxcipes nostri, dum subinde pecuniam di- Iutiorem & leuiorem cudunt: sic enim cotra semetipsos& vires regni sui , quas
atterunt, molliuntur. Viderint consultores seu potius deceptores, quos merito sic notat text. in d .c. quando, nec ivat cau-
212쪽
sari lucrum, quod interim hac arte praepostera calliditate facit Princeps luper singulis auri & argenti libris, ut lia p. nu. 39. dictum est de rege Philippo Pulchro ut enim nil dicam de sordibus & nequitia, & quam male damno & dedecore di-- cti regis & suorum cesserit, de cladibus hinc regno & populo illatis simile est ac si imperitus aut infidus vinitor vineam aliquot annis immodico vini prouentu exhauriat,& mox eis tam & sterile reddat. Populo enim diuite& florente sortis& potens est Rex, quod maxime omnium de Rege Galliae verum & notissi inum est. Contra populi viribus accisis , necesse est quencunq; verum Regem tanto debiliorem fieri: id ii omnino in hoc regno, ubi notum est veras diuitias, verum iubsidium Regis, esse diuitias & marsupium populi. Quorsum enim abierunt, quid profuerunt, quae Philippus Pulcher corrasit & erus cauit a populo, dum i landrenses seruituti subi)cere molitur , &quae Carolus Quintus congelia reliquit, mox & eo mortuo dux Andegavensis depeculatus est 3 Ad nihil enim profuerunt , nisi ut nouis expilationibus popu-Ii magno Se regum ®ni periculo opus
πρσ Ex his patet quam caecutiant de fallantur, qui nihil reserre putant debilem autior sortem intrinsecus esse pecuniam, modis valor imposititius publice currat. Vt . n. pulchre inquit Bald. in d. c.quanto. in fin. auctoritas characteris & imposititi j valoris non est omnibus communis, sed illis tantum, qui sunt sub eo imperio & parere tenentu r: non autem ligat exteros, qui non tenentur recipere monetam, niti secundum qualitatem materiae , quae sola communis est omnibus. Eisdem rationibus patet longe falli, qui putant nemini nocere, sed omnibus etiam Reipti. huius regni prodesse valorem extrinsecum augere pecuniae aureae vel argenteae, eadem stante probitate ma
Sed adhuc grauius falluntur,qui idem NE MONETAE
putant, etiam si non omnes pecuniae proportionabiliter augztur, sed altera tat tum species puta aurea,vel huius. species specialissima, puta solares aurei etiam , sequendo vulgarem illam ad usq; commu nem sententiam, quod obligatus ad ce tam speciem moneti non possit augmentum cura creditoris mora superuentum
deducere a tum enim fit aperta iniuria pauperibus debitoribus , qui tunc noubent de illa specie particulariter aucta,&sic maiori sumptu vel precio redimenda eit,ut dixi su p. num.7o sed tenendo & veram nostram sententiam, quod illud augmentum deduci possit, ut supra quaest. 92. cum seque n. tunc siue certa species monetae, siue omnes augeantur, larum est quod nulla ut iniuria debitoribus vel non habentibus, & multo minus singulis habentibus, sed magis abundare incipiunt. Verum ego dico,
quod illud non est nisi ad id quod adest Sepraesen, est brutorum more aspicere, Madhuc non in totu, sed in parte, ubi multiplex fallacia & captio latet. Ad quam detegendam aspiciamus pro- soapiusluidnam si illud augmentum, cuius euectus: & omisso quod augmentum ios indicaturae supra valorem materiae quaedam fixio est. Aut illud augmentum lade omnibus monetis proportionabiliter, Icnemini singulorum quidem eiusdem loci municipium de se prodeit, nec nocet: quia eadem via omnium, rerum precia illic pariter prorata necessario augetur.
l. a. de vel .nunie. potest. libr. i . C. ut diximus lup. num. 7io. caterum uniuersis seu
Reipu b. huius vel similis regni nocet, ut mox dicetur.' Aut veris illud augmentum fit de certa specie monetae tantum: & tunc quia non propterea rerum precia illinc augeatur,
prodest quidem non singulis omnium, sed quibusdam, videlicet habentibus iulam speciem in olu te tantum. Atqui commodum istud intulium est : & respectu
eius, cui comodat. & eius, contra quem
commodat in siκgulari,di ultra toti huic
213쪽
Reipub. noxium est. Quod si iniustum re.
dat inter singulos, liquet, quia alter novum & aduentitium lucrum sine causa. sentit, idque contra conciuem, qui atque merebatur commodo affici a Repub. S sine causa damnificaretur sic ista est q-dam inaequalis , temeraria & fortuita d
stribut io commodorum communium. Quhd autem sit noxium uniuersis, to-
rui Rei p. huius regni patet ex praedictis: quia in effecit u nihil aliud oest, quam aurum &argentum,quo exteri abundant.&ab ijs aduehitur, & sic merces alienas caras facere& augere nostras vero vitifica. rere diminuere& sic exterorum cominoditatibus huius regni incommodis consulere, idq; quanto magis non una tantum,
sed plures vel omnes species monetarum
Quod autem nonnulli causantur, quandoq; a Rep. csse, certam speciem puta solatorum augeri , propter magnam circumstantiam facti illius temporis, puta ob in geutem quantitatem a.rcgno exportatam, utq; citius & cumulatius reducantur in regnum , tam stupidum est, ut satis demirari non possim vel caecitatem vel sophisticam nimis audacem. Non enim exteri propter augmentum istud aureo.
rum citius aut plus aureorum asserct, sed minus: & contra plus mercium nostr rum exportabunt, quanto maior erit aureorum indicatura : neque enim aurum
gratis asserunt, sed prout mercibus nostratibus egent, nec aliter habent nobiscum commercium. Ex eo autem, quod aurum carius est, non magis indigent me cibus nostris, sed illis tanto ni in oris aestimant, & tanto plures vilius euehunt,&tanto minus auri afferunt & relinquunt. o. Restat vulgarium nostrorum mereat rum consutanda causatio, ex eo enim vulisy gus imperitum mercatorum cente te Re pv. esse, aureorum indicatura augeri . fieenim fiet inquiunt ut mercatura currat,
floreat, amplificetur. Nec aliud adferunt aura dferre possunt, quippe qui oculos intror tum versos habeant , quaestu pro prio omnia metientes: volun enim dic re,& ita fingit Ii cogitant futurum,&mox
aureis extrinsecus auctis profundantur a possessoribus: & dum in magno valore, iunt, multas plure , solito merces emat: ipsi quoq; mercatores ex aureis, quos &cumulatius seu frequentius numero, maioriqile valore conlequenter, ruri us hinc
Plures diuidendas merces licitari poseunt,& se dupliciter lucrenturo Sed primo istud lucrum non respicit
totam Rempub. sed. particulare tantum quorundam mercatorum commodum,&sic non est ad rhombum, nec facit ad qu. Secundo, adhuc istud lucrum rem POrarium est, de cum mox deferbucrit, diutius flaccesset Si iacebit, quam semel enserbuerit. Et accepi praepotentem quendam fuisse in hoc regno,qui ut in centum millibus solatorum, qui in arca habebar, super lucraretur viginta quinque millia libraru , suasit, ed effecit solatorum de
lidos augeri. Hoc modo saepe laborat Franc ia,ut sint qui priuati e , modi grat iatenebras Regibus offundunt, eos faliis S Reipub. noxiis opinionibus & affectibus
Et utinam verum non esset, quod inter geralia id genus scribit Ilud sus in asse,initium&seruor m deteri orationis monet brum a Francis hoc est,a paucis inam ei libordines ductantibus) procedere. Si enim melioris monetae lex inconcussa in Francia cuius permaxime interess) seruaretur, necesse esset finitimos magno Franciae commodo cundem melioris monetae tenorem obseruare : quam imminuere non audent, nisi prius Franciae mminu tur, alioquin illis commercio rer si Fra ciae carendum esset, quibus carere non
polliant. Et grauiter scripsit Budae. libr.3. Aisis, quod si tam animose principes Nnminutae monetae crimina exercerent, meliuscum rebus humanis ageretur, & minnus fallerent adulteratores.
Hinc liquet qua sancte prudentersis ab antiquo sancitu sic apud nos, ut Do. '
214쪽
fecti monetales dii inaugurantur,& rumsus annuatim solenni sacramento iurent, nunquam consultare Regi monetam imminuere, hoc est Rein p. non prodere. Regemque decipere, ut in d .c.quanto. quod etiam multis antiquis constitutionibus per sancte cautum legi, ut a rege Ioanne die vicesima 8. Decembris, anno i 3 s qua
inter caetera cauetur, ut moneta alba argentea tam proba cudatur, ut e marca a
genti non possit confici ultra sex libras
Turonenses vel minus :& nominat ina additur ratio, ne qua sit occa sto monetae aureae precium seu cursum augendi. Non tamen haec scribo quod exteris inuideam commoda & parabilia rerum nostrarum , quas natura communis parens non nobis solum, sed omnibus praefert comercia: verum omnibus etiam extraneis
ex aequo prodeste laboro, his praesertim, qui Rebuspublic. bene consultum cupiunt, utq; plenius detecta veritate illis costiliqueat, fallaciaq;& pleonectica consilia facilius deuitari: imo nullum ςxteruputo, qui sit rei p. seu rectae politiae amans. Cum autem ea sit hominum miseria , ut prima illa melior sententia obtinere non possit, necesse est consistere in secunda, ros eamque aequi boni facerc. Dicimus ergo quod postquam n opotest haberi aequalis, saltem debet esse co-grua extrinsecae bonitatis ad intrinseca proportio , quae non consistit in indilii duo, sed in quadam latitudine, fines tamen aequitatis S iustitiae non excedente qui fines sunt commoda Se aequalis SI quatum licet perpetua S stabili omnium legitimorum commerciorum conseruatio& expeditio,& intus S extra domi forisque. super quo duo consideranda sunt primum', ipsius proportionis certa & ius a determinatio: secundum, eius usus&obseruantia. Primum spectat ad rempublicam, eiusve moderatore,cui relinquo. Secundum ad nos &quaestionem nostra
spectat, in qua concludo pro secunda
Clim enim ex hypothesi pecunia, in qua offertur solutio, sit proba,tam in m
teria, quam in forma,& indicatura publicitus definita& approbata, & sic communiter & emeaciter valeat summa Zr quantitatem debitam tenetur venditor recipere peccat & puni bilis est recusando, tex. in j. i. C. de vet. num .pot. li. ii. ubi Bartol. dem Bart. in l. qui salsam C. de falis& omnes ubique.
Communem sententiam, de intrinseco resere.
qui contractus tempore fuit, refutat Molin. consequenter.
1 Quod autem Doctores comenti sunt ii, de ex igenda bonitate intrinseca, quς erat
tempore contractus, error est ex subi istae materiae circumstanti js ab eis male ex pesis intellectis. Patet, quia fundantur
vel in falsis suppositionibus facti, vel in legibus impertinentibus & praecipue ind. l.cu in quid quae nihil penitus facit. pernot. sup r. num c. ii. Et ultra ea dico, quod
Doctor. omnes adusque male intelligunt dictam l. cum quid . dum nimis praefractὰ precidunt ad eandem bonitatem essentia tum , in eodem gradu ali numero naturalis qualitatis quod non est de mente iuris& nulla lege probatur: sed debet ex temperamento legali nostrae aequitatis intelia ligi de eadem bonitate proportionali, ut noue probaui S declara ira: si pr. d. l.cum quid . in nouis intellech. quo remitto. quia nolo sententiam nostram in hac quaest. contra communem fundare in noui sit tellectibus legunt, sed in vivis receptis&probatis rationibus supra pro hac parte adductis, S quae sup r. num. 69 . SP prae se tim exemplum illud politicum, Lupr. nu. 's6. est demonstratio efficax. Caeter sim si qui particulares numi per errorcm monetalium, vel opere falsarii vel casu inueniantur minores in pondore vel qualitate, quam ex publica de o seruata definitione monetae requiratur
isti sunt numi adulterini & reprobi, qui non sunt admittendi, S: de his non loquitur quaestio nostra et sed l.&eleganter. f. qui reprobos. de pigno. aci ion. . Nos autem
215쪽
tem loquimur quando habent pondus Sequalitatem materiae , ex publico compaetore communi usu nunc definitam &Tequisitam,& sic sunt veri & legitimi num i ,etiam si tempore antiquo ante publicam din,inutionem monetae non fuissent legitimi: sunt tamen hodie, ergo aeque pollunt nunc solui, sicut tempore antiquo poterant solui antiqui legitimi nu-
. Tota autem epithasis versatur in hoc, quisu fatetur creditor debitum nouum de noua pecunia solui post e,non antiquused causat antiquum debitum de moneta, quae l.tempore contractus erat legitima, toluendum duntaxat: non autem de in neta intrinsecus viliori, quae tunc no suis let legitima , ni si supplendo defectum
vel aestimationem deficietis materiae:.isq; non paucis prima iacie non parum Vrgetibus rationi S. Prim b, quia bonitas materiae est pars substantialis,&saltem aeque principalis monetae, de scaeque debita re considerabiIis in obligatione monetae. Ergo sicut creditor potest petere suppleri valorem extrinsecum, etiam publico decreto diminutum, Ut su p. q. 92.contra communz probauimus: ita potest petere suppleri valorem intri a secum, e iam publico decreto diminutum : quia solo pluteporis, vel facto alieno, non debet fieri conditio obligationis deterior. Secundo, qui a s moneta post contractum melior facta sit, puta aucto valore, otest debitor auginentum deducere', ut upra nume. 7s o. cla re probatum est contra communem. Ergh si deterior facta sit, puta deterioris materiae, tenebitur debitor decrementum supplere, & sic eisdem
argumetis S rationibus, quibus communem sententiam circa bonitatem extrinsecam supra comprobauimus. Tertio,quon iam ex noua pecunia n on posset tantum habere auri vel argenti, quantum potuisset cx pecunia currente tempore contractus. ergo sua tuli e& ens caciter intcreti', non solui in noua diuersa laroneta, sed in antiqua, vel suppleri bonitatem eius intrinsecam. Igitur I.
Paulus. de sol. Noua eniin, tametsi nomine, cha ractere, & authoi ita te eadem si, tamen materia diuersa est , saltem dilutior, minor de v:lior: ergo catenus non potest lolui loco veteris, creditore inuito,
nis defectu in materiae supplendo. t sed his non obstantibus sto in sementia. Non obstat primum, quia fateor materiam publice requisitam esse de substati a legitimae monetae, sed nego aeque principaliter esse : quoniam licet forma non possit subsistere sine materia, eaque idonea : tamen se in per principalior est sorma, materia vero minus principalis. Vnde licet moneta, ut si fungibilis, & apud omnes transeat, prae requirat materiam ad hoc idoneam, ita ut nec Princeps vel Senatus possit definire materiam ad hoc ineptam: quoniam naturalis ratio vel iuris gcntium ne senatus quidem aut horiatate commutari potest Li. in fin .de usu D. eare. quae usu consu. ut ridiculi sint, qui putant ex corio cudi posse: tamen in moneta facta ex idonea &t publice definita materia forma ipsa, aue est indicatura,&valor publice impositus praestar,& est potior Se pri ncipalior essent i a moneis, materiamque trahit,& sibi subi jcitur. Et sic primum obiectu in non cocludit, quiano potest de extrinseco& formali valore a
gui ad intrinsecam: sicut de principali ad
minus principale. Nec ob id variatur obligatio tempore,quia ex quo eade in forma, seu valore aequi pollenti formae soluitur , idem vel tantundem dicitur solui, licet minor vel
diuersast materia. adde not. supra nume. FI,
Ad secundum eodem modo respondetur, continet enim fallaciam accidentis,& sic arguit a diuersis, videlicet ab ex- trinseca ad intrinsecam , quae sunt diuersa, nec sese inserunt. Debet autem sicam qui,s moneta esset aucta intrinsecus, posset debitor augmentum deducere, vel ad xli inrationem veteris tantum soluere,ut decidit Oldrad. quaest. r 9. ergo ea diminuta intrinsecus potest creditor petere
216쪽
eo DE MUTATIONE MONET Allhoc suppleri: sed assumptum est salsum,
ut mox claru probabimus, & sic conuerti debet argumentum pro sententia nostra
. Ad tertium respondetur , quod illud interesie lion est admissibile': est enim
idem ac si vino de commeatu interim C riori facto,diceret, non positim de peccunia tantum vini & commeatus emere, sicut poteram tempore contractus, quod est ridiculum. Ita hic, licet no possit tanta massam auri vel argenti comparare ex pecunia nunc currenti, quantam poterat tempore contractus, hoc non est considerabile, etiamsi dicat, quod pecunia nunc
currens non continet tantum auri vel argenti, Urgendo intrinsecam qualitatem: qu ia simile est ac si diceret, quod constando, & materiatum ad materiam reducet do, non recolligeret tantum auri vel argenti , quod etiam non est considerabile: tum quia pecunia non est ad hoc destin, ta ut consetur, vel ut per materiam aestimetur : unde de iure non venit appeti tione argenti vel auri, ut supra num. 7s3 sed tantum destinata est ad expende dum re commutandum , non pro quantitate
massae, sed pro quantitate stimationis de publico impositae, quae est vera forma &S potissima eius essentia : & sic eodem
sere modo omnia obiecta soluuntur.' Sed rursus clari se lina demonstratio-117 ue conclusio probatur, quia diminutio materiae in noua publica monet retent Oveteri cursu II valore extrinseco, est v rum & ei sectuale augmentum extrinsectam i ptios materiae. Quanto enim minuit Ur materia, seruat O valore tanto necessarib auget ut valar materiae. igitur si creditor velit sibi l uppleri desectum materiae, ut habeat tantum materiae, quantum in erat tem pore cot ractu s, debet v i c i s sim de ducere valoris augmentum, ut no habeat maiorem suinina, quarii habui si et tempore contractus. Et sic res eodem relabitur, idque veIsensus communis, ipsa li&n
turalis& ciuili iustitia dietat. Et ali quin sequerethr euidens tuiquitas, quia creditor respectit eiusdem pecunil haberet augmentum ,&tamen non pateretur decrementum contra naturam. l. secundu rillnaturam, de reg. iur. imbbis eadem summa exigeretur,contra l. bona fides, de r gul. iur. Patet, quia si reditus dece Iibrarum Turonensu constitutus ante duce tos annos,a quo tempore pecunia promuscua plus dimidio intrinsecus dimi iluta est,ata quod decu librae monetae didi i temporis valerent io si bras vel plus monetaehuriis temporis.
Si igitur hodie posset petere sibi solui
in antiqua moneta,vel aestimatione antiquae quantum valeret nunc non deducto superuento valore haberet in effectu io.
libras,& sic bis summam debitam, quod elset iniquissimum: esset enim idem ac si debitor offerret soluere inaureis solatis,
eundum cursum Z valorem huius temporis, quo publico decreto valent 4 s. solibdos,& tamen non vellet eos recipere, nisi pro valore eorundem aureoru, qui cum rebat tempore contractus, quo non vale
bat fere nisi dimidium. Item si etiam ubi certa species mone igdeberetur, deducendum est, superi ictum augmentum extrinsecum, ut clare supr,q. 92. contra communem euicimus: ergo
si moneta no sit extrinsecus aucta sed publico decreto intrinsecus t. tum diminuta, si velit creditor si , suppleri decremetum initiu secum materiae, dedet nece si rio deducere augmentum extrinsecta ei- iisdem materiae. irem sac reperiri in arca
sol te debitoris de solidis, qui currebandante ducentos annos, certum. est per ea,.
quae diximus supra q. yi .cum seq. quod no tenetur debitor hodie de illis soluere, nisi deducto luperuento valore extrinseco, & se deducio dimidio: quia ex publico compacto valent duplum solidorum hodie currcntium, imo iam non sunt simplices, sed super pondorales, & dupli s
Quem adna du hodie veteres iam sunt plus, quam sesquiquarti aureorum legia timorum hodie currentium, & sic et ianis pro debito veteri soluatur,tenetur creditor deducerc superuentu .ii valorem Jῖ-
217쪽
sue recipere pro aureo, de quinta aurei parie, ut supia probauimus, & ita obseruatur Igitur oblata solutio e in proba& legitima moneta hodie currenti, siue solidorum, siue aureorum, non potest
creditor petere sibi suppleri defectum
materiae, quae erat tempore contractus: αsi hoc post et, saltem non posset deducendo extrinsecum auῆmentum,quod etiam probat exemplum illud sup r. num cr. 736. Nec audiendus est et creditor, causans inutationem monetae esse factam cxtam iusta causa, sicut in eo exemplo : quoniam
ex quo ita publice constitutum est,& tanti tuto pecunia expendi pol cit, sufficit,& parend u in est, sicut legi, de comm v ni
Ampliationes, o limitationes sintentM M
si ι sequuntur, non tam mutaIIonem valoris inrrIUec ι, quam extrinsecum valoremquI contractus temp re' fuit attentiu
γ' i Conclusio sie plenissime firmata ad
'' maiorem declarationem septem modis ampliabitur, deinde limitabitur. Amplio primo, etiam in antiquo reditu fundiario: de reliquis enim reditus pecunia constituti. non dubitatur per notat. supra. q. . sed idem etiam in fundiario per praedicta, S multo magia in caeteris pen-
sonibus vel salarijs. N ec est facienda disserentia in dispositionem legis S hominis,quicquid & male dicant Doctor. ind.c. quanto. & in Cle. fin .de deci.& ubique post Specul. de obligi solui. g. nunc aliqua in fin .Quod autem dicit Bald .con. pen.& fin. l. i. in nou is de salario si pecunia erat diminuta non solum intrinsecus sed etiam extrinsecus bene consuluit, quia non ellet integra, sed desectiva summa, nisi luppleretur: si autem erat intrinsecus tantum diminuta ut sentire videtur male consuluit. iio t Ex his patet optime consuluisse Ludo. Rom.consi. a 3.& Gemin. in eodem indiuiduo casu, coas l. i;7. quia pulcher est,& obscure ab eis tangitur, non grauabor explicare. Ex contractu a Papa homo- ilogato monasterium S. A nto n. debet dare monasterio montis maioris tot possessiones, ex quibus summa mille trecentarum librarum ruro.annui reditus percipiatur. interim, donec tradiderit, debet soluere totidem libras, videlicet mille trecentas annuatim. Tunc autem tempore contractus moneta erat melior, ciexinde sensim diminuta fuit intrinsecus de quarta parte, in tantum qu bd is . solidi
veteris monetae valeret 2 o. nouo S,& ioci.
librae num orum antiquorum valerenti; l. libras cum triente unius librae:& contra centum librae in nouis numis non v lerent nisi γ s. libras denum is antiq. Decidunt Roma. Je Gemin. qu bd sufficit soluere dictum reditum de moneta noua currente tempore solutionis, ita qubd debitor non tenetur ad aestimationem antiquae,hoc est,ad aestimationem , quam antiqua successu temporis sortita est supra nouam :&recte& iuridice consuluer ut, . licet omnes alij fere Dodiores reprobet,&male.
Et aduertendum qu bd liber Consili rum Romani passim mendosus habetur,& praesertim in d. consil. ra 3. in princi . ibi licet in bonitate extrinseca deteriorata) qu bd est mendosum, quia loco verbi extrinseca legendu in est intrinseca vepatet ex sequentibus in eodem consito, ubi disputatio est de deteriorata bonitate intrinseca , quam suppleri contendebat creditor,& clarius ex consito Gemi. Romanus autem non nisi friuolis&falsis rationibus mouetur, excepta ratione consuetudinis,quae est facti, nec necessaria. Geminia. autem ex multis unam tantdm bonam naturalem-concludentem rationem adducit, videlicet quhd illa pensio erat constituta habito respectu ad fructus , & in locum fructuum , qui debent percipi ex possessioniblis. Sed licet moneta fuerit interim intrinsecus diminuta , tamen obligatio fructuum , sue possessionum afferentium fructus tot librarum , non
218쪽
fuit interim aucta, praesertim cum debitor non fuerit in mora , propter dictam
Et si ab initio suissent traditae possessiones tanti reditus,& post e,fuit intrinsecus diminuta. non ta, tame non propte
ea fuisset auctum precium fructuum, nec reditus maior iactus:& consequcnter notenetur dcbitor maiorem lan .mam sol
uere, nec supplere desectum bonitatis intrinsecae pecuniae sed ver adigeneralis ratio decisiva est quam sit p. dixi. Quod si quandoque secus fuerit iudicatuin, idem dicendum est, quod de communi hactenus recepto errore, quia veritati a nobis in detectae deinceps cedere debet. c. Veritate, s. distinct. Neci enim exemplis iudicadum. l. nemo C. de lenient. nec tam quod
Romae factu est, quam quod fieri debeat, spectandum est l. sed licet. de osticio. Do praesid.
Amplio secun db quicquid dixerin
1ia tio, etiam in dispositione legis,alat uti.
t vel consuetudinis, ut passim in hoc regno iura dominicalia dominorum directorum, siue chirothecs, siue equi,vel fructus pro tempore vel mutatione vasalli, vel censuatia, debiti , certa firmina aesti
Non enim potest dominus directus petere sibi dictas summas hodie solui in aestimatione intrinsecae bonitatis moneis, quae cum ebat tempore consuetudinis in troductis, vel primo institutae, & concesssionis seu primae in uestiturae sed accipe. Te monetam pro tempore, quo soluitur, probam & currentem, non obstante diminutione veteris intrinsecε bonitatis, qui non est in consideratione, ex quo pecunia publice probata est, S tanquam pro-ha communesta cret consensu indic vir & elocatur. Ex quibus patet, quam sit supinus eror eorum , qui putauerunt in antiquis cocessionibusad reditum deberi aestitia a-tionem dictae bonitatis intri ta secae: cunx non dc beatur , etiam in concessionibus
antiquis nudum vel cens n. in quibux retinetur directum dominium, ut nee iacensu quidem latuendo pos it exigi. t Amplio terti b, etiam in summa so. mel soluenda, quanquam semel ab initio tota debita tamen idem est per praedicta,
quia eadem lamna est tanta, quant ad betur , de quanta ab initio debita fuit: licet materia monetae intrinsecus minuta fuerit, ex quo communi decreto deus a summam se in quantitatem. debitam lin. plet.
Amplia quarto , . etiam si sit debitumi
contractum,datione pecuniae, quicquid Doctor. in tract. augnavi mouecarum,&in d. l cum quid,& alibi. ust Amplio qui uto, etiam si debeatur ex mutilo: quod limito, ut procedat si pecunia fuit expensa pro valore antiquor secus si debitor tana diu seruauerit in arca, . non utendo, quod secuta deterioratione intrinseca nouarum monetarii, num i mutuo recepti maioris, valoris proportionabiliter facti sunt, ita quod dςbitor postea usus fuit, vel uti potuit in maiori valore
extrinseco: quia tunc ex quo non ex industria, sed immedia tu ex ipss numis mutuo acceptis tantam utilitatem consecutus est, aequum est,ut reddat in eodem valore, in quo recepit per ea, quae similiaequitate diximus su p. q. ι 2. nun . Toriat amplio sexto, non soluinquando de sit betur quatitas in genere,sed etiam si cer- iis. ta species moneis debeatur, puta centum gro lsi, vel centum aurei. Quaquam enim diminuta fuerit materia, tamen ex quo publico decreto, vel communes approbatione fictum est: nihilominus noui gro Ls & aurei sunt proba S legitima mon ta, nec ob di ininu i ionem materiae cc se turdi minuti, sed in codem statu co seruati Ruia tanti materia i psa extrinsecus publice aucta est,& tantidem veteres aurei extrinsecus communiter aucti . augnae tum extrinsecuin deducendum esset, si de antiquis. solueretur,permo t. sup r. quaeit.
93. Igitur soluendo de nouis & probis Gius scin valoris,.nihil est deducedum nec supplendum. a Amplio septimo, etiam sino debetur Ir nisi
219쪽
ni si causative, vel etiam in facultate, ut quando praedium venit sub facultate redimendi , re post multos annos redimitur,cum interim pecuniae intrinsecus deteri orati sint: quia redimens non tenetur supplere bonitatem intrinsecam ,quae Crat tempore contractus , alioquin deducendum esset augmentum intrinsecum iusdem materiae eodem modo superuentum. Et sic quamuis Anto . Rub. cons. I.
contrarium conluluerit,& male sufficit eandem summa ei utilem valoris seu qualitatis in proba & legitima moneta,tempore redemptionis inspecto, rellituere, siue redemptio facienda sit de quantitate librarum, puta nialle vel bis mille in genere, siue decerta specie monetae, Puta mille sollatorum: ita tamen, ut in eadem vel simili specie fiat redemptio, iuxta no Hi Amplio octaub ut idem sit in casu couerso, videlicet si pollea facta fuerit moneta inelioris ec purioris materiae, eo dutamen valore extrinseco retento nec aucto: quia debitor soluens de noua de sortiori moneta, non poterit deducere aestimationem intrinlccae bonitatis additae, quicquid scripserit Oldra. consilio I 9.& Bi v. de augmento,ampliatio e i 8. Et ratio manifesta est, quia licetpecunia sit intrinsecus melio S lutitor,tamen non pluris constitit debitori, nec accepit pro maiori, sed pro eodem imposititio& curreti valore : & augmentum illud intrinse. cum, seu melioratio materiae, non pr celsit de bonis debitoris, sed reipub. quae comunis parens est,& omnibus vult perspicere. Praeterea ad quid debitor deduceret,cum aestimatio materis tanto vilior facta sit,& sic augmentatio materie deci emento valoris eiusdem materiae compen
l Aduertendum tamen, qu bd aut me yφ' lioratio materiae fit paulatim S s ensim,
manente veteri moneta in cadem cursu& valore:& tunc non opus est interim alia prouisione, nec licet priuatis moneta
publicam, hoc est publico approbata separate, di meliorem radcre, aut constare, sub poeno salsi. l. quicunque ad i. Cornel. de sal.& plenius cautum est constitui. re gi Is tam antiquis, quam nouis. Vt supra, num Cr. 76 . Aut vero ista melioratio fit in notabili quantit alte, ita quod priores numi necessarib statim cadut a bonitate extrinseca,& vilioris preci j efficiuntur: tuc debet princeps aut respublica bonam monetam aut decrementum reddere habentibus num os, facto Principis vel Reipublicae deteri oratos, de eos indemnes reddere, ut supra,num. Ity .utque in simili iuste factum est Romae indicto exemplo supra, num. Fossit ita credendψm est fecisse Philippum Pulchrum Anno a so8. quando monetam argenteam; quam ante aliquot annos intrinsecus best edunt inierat, ad Veteris probitatis, modum relli tui & recudi iuisit: alioquin non potuisset illam constitutionem edere, quam ind:cto co-s.: 9. refert Oldr. ut etiam hi,qui tempore debilis monetae contraxerant, tene lentur so luere bonam monetam: praeserti Incum ea mutatio,id deterioratae reprobatio magna fuerit,utpote detricte ad bes.sem,Sc derepente saeta Et sic mu itum de lyrat. Bria. ut supra, dicendo quod dcbet
haberi ratio quanti plurimi noui super-
ualent antiquis: hoc enim e se eludere meliorationem monetae, & publicam oradinationem δε retinere monetam in veteri utilitate.
Anaptio nond, non obstante pacto, prout liatim dicetur, quia hoc discussione propria indiget. 3 Conclusio sic ampIῖata limit tur. Primo, ut procedat dummodo offeratur solutio in pecunia , quae iit proba & legitima in loco ubi debetur Se fieri debet solutio : secuς si solutio debetur extra regnum, ubi diminutio intrinseca postea hic secuta non approbatur nec toleratur: tunc enim pecunia nocte iret proba& legitima in loco, in quo deberetur, pique esse debet. Non tamen debetur tunc praecise supplemctum materiae: sed debetur moneta proba Sc legitima currens in i
co solutionis , quemadmodum in dubio fieri debet solutio ad mensuram loci ubi E e e 3 de-
220쪽
loco contractus , dummodo contrahentes mensuram loci lcirent,& res non ei
sent de loco contractus ad locum soluti. onis deferenda, sed in loco solutionis accipienda ut alibi plenius dixi. Secundo limitatur, ut non procedat, si tempore solutionis immineret de praesenti probabiliter periculum reprobationis cursus monetae intrinsecus diminutae, &dubium esset incertum de satisfacti oefacienda a Principe, quhd non poteli cli es ne misera labe vel iuspicione tyrannidis. Sed hoc casu iam ea pecunia, utpote fide publica & communi destituta, no retinet amplius plenam authoritatem, nec vim nec nomen pecuniae publicae di pro
t Nillic unum tantum εωλιτ ci discutiendum restat, videlicet si pactum sit solutionem fieri ad rationem certae bonitatis intrinsecae pecunis mutuatae, vel alias debitae vel debendae:& videretur nullam esse quae itionem,sed conclusonem omnino hoc casu limiti mandana. Primo ex regula generali pactorii seruandor v. l. t.depact. l. i. dc const. pecunia.
Secundo, quia siue in mutuo, sicut potest mutuari pecunia ad numerum tanquam moneta, respectu valoris extrins ci,ut in dubio fieri censetur,Vt sup r. q. 9r. ita non videtur dubium, quin possit mutuari ad podiis, tanquam massa, respectu solius bonitatis intrinsecae, quum etiam, inquantum massa, sit res fungibilis Se cadens in contractum mutui. igitur valebit pactum de reddendo pecuniam mutuatitiam in eadem bonitate inti inseca, in tantum quod tempore solutionis non poterit deduci augmentum extrinsecum monetae, si quod superuenerit. Nec erit usura, quia illud pactum operatur,quod censetur mutuata non ut moneta, sed ut m aD
se,& etiam debitor non supplebit decrementum extrinsecum , sed solum reddet in eadem bonitate naturali, ut in l. cum quid . si cert. pet. Rursus siue in venditio equis dubitat quin possit domus vendi pro mille aureis certae conuentae probitatis, quemadmodum pro certa massa auri vel argenti permutari λ igitur in omni contractu& dispositione. Terti b, valet omnino pactum decerta bonitate extrinseca, puta si quis vendat pro mille aureis ad rationem quadraginta vel quinquaginta solidorum, pro quolibet aureo: igitur aeque valet de certa bonitate intrinseca , quia non est magis de substantia monetae quam extrinseca, velate probatum est. Quaria,quia sic omnes Docto. ubique sentitat, & nominatim Purpura in d. l.cu quid .nu. 16. pro indubitato habet. Qui ib, quia haec est communis sententia non
solii in scholae, sed etiam fori: ita enim iudicatum in pulchro casu, in quo scripsi de obtinui. Placet paucis explicare speciem
facti. Anno i Il. inter cohaeredes couenit,
quod alter cederet portionem, suam multorum immobilium alteri, mediante reditu annuo perpetuo, nec redimibili,triginta librarum , decem solidorum Tur
nensiit, a d valorem monetae tunc currentis, quae erat Gallice de cing deniers d; a
IV ct solet. Hiit de uires de tallis , id est,
habebat quilaq; denarios, seu quicuncem puritatis argenti regi; , octoginta nu- 4n Os,Vt: lgo duodenos, ex in arca seu libra argenti, quae tunc septeni libris & decem scitidis Turonens biis tantum vaenibat. Actum etiam erat de soluendo certo die Seloco, sub poena decem solidorum Turonensium, ad rationem praedicti valoris, pqualibet hebdomada, qua di stari etur sol utio, sine di minutione reditus, bonis omnibus totius haereditatis nominatim &generaliter hy pothecatis: S: de his transactiones factae in hoc senatu simpliciter homo togate ad instantiam partium .Postea creditor vel eius legatarius agit cotrahaeredem debitoris D possessorem bonorum hypotheca torum personali & hypothecaria ad reliqua, & continuatione reditus cum poenis, S: obtinuit coram praesectis libellorum supplicum palati),re- .us appellauit : & licci nec causas grau
minum dedisset, nec aliquid produx i siet, tamen aresto supremi huius senatus. die