장음표시 사용
201쪽
Desinitionem igitur dictae l. quotiescunq;. in materia demum, in qua loquitur, vidulicet ubi agitur de nulla auri, vel ubi alias de hoc clare constat, obseruandam puto. non Rutem alias ubi non de massa, sed de numis seu de quadam pecuniae, siue aut eae siue argenteae summa agitur, cum id temporis secundum omnes varia, di variae istimationis aureorum & argenteorum genera fuerint. Consequenter verisimile est, vulgo tum in usu fuisse libra
quandam num utariam numeralem certΟ-Tum num oriam, quemadmodum hodic in
usu est ubique,& a quingentis annis in v-su fu i lle legitur vulgaris nostra libra numeralis , quae est zo. solidorum duodena
Quanti autem suerit vetus illanum ratis libra, & cuius proportionis cum moneta nunc currete, nondum inueni a quoquam inuentum & detectum suisse, nec probat Budae. quod definit circa tempora Iustiniani libia aurii laterem aurum fuisse non magni ponderis. Satis autem probatur libram illam vulgatam numeralem longiὶ minorem fuisse iusta L ponderati, de qua ind. l. quotiescunque: sed quanto maior fuerit, non liquet, nec in quantitate, nec in qua litate, nec in indicatura, seu extrinseca aestimatione. Quamobrem doctae illae 8e elaboratis. sinae veterum auri et argenti librarum ad horum temporum monetam stimationes Robert. Senalis Abrincensis Praesulis demensur. S ponder. tomo s.&7. ubi libram auri, ducentas libras & triginta solidos Turonens libram verb argenti i6. libras,& totidem solidos Iuronenses, & viginti libras auri, quater mille duas & triginta libras valere censet, non sunt temere. ad poenas, mulctas, vel appreciationes, quae passim in iure nostro ciuili certis auri, argenti ve libris definiuntur , extendendae. z, Redeundo ad rem de ponderibus materiae, seu quantitatis extensae praedicta abunde sufficiunt: plurcs alios ponderales
terminos sciens omitto, utpote magis
nerosos quam necessarios ad plenam huius materiae intelligentiam. sed valde perae preciu est diligenter discernere hosterminos & numeros ponderum bonitatis exterioris, seu quantitatis extensae, a terminis & numeris graduum bonitatis interioris seu qualitatis, de quibus supra num. 778. quae non inepte dici potest quantitas intensa, alioquin his confusis sequeretur inextricabilis error. Pondus enim& mensura bonitatis extensae nihil de se commune habet cum gradibus vel mensura bonitatis intesae: quia simile est, si quis
meracissimum vinudicat esse ir. graditu,& sic absolutissimae puritatis, vinum autead aequilibrium aqua mistum esse ad sex gradus, id est, dimidio purum: vinum autem cuius tertia par, est aqua, esse purum ad octo gradus, vel ad decem gradus, in quo sexta tantum pars est aqua. Hi gradus nihil habent commune cum mensura ipsius liquoris, siue si dolium, siue sextarius, scut nec cum pondere, si es sorte liquorem appendere vellet: qu ia e dem eii symmetria in qualibet minima gutta. Uerbi gratia,argentum usque ad it. denarios purum dicitur,quod est omnino purum nihil aeris vel alterius metalli h bens ad in istum, quantum tamen perindustriam fieri potest: argentum autem Viaque ad sex denarios puria dicitur, in quo dimidia tantii ni cosus a pars est argentum, reliquum ex aere vel alia materia. Argentum vero ad decem denarios purum, hoc est, ad dextantem, videlicet quando sexta tantum pars est de alio metallo, & sic de alijs. Item attendendum,quod a monetariis & aurificibus multiplex dicitur ar
Crebrius autem tres faciunt species, 7 squoddam argentum Regium,quod semisia se denarij dilutum est ii. denarios, & ir. grana puritatis habens, & ir. tantum granis distata culmine,& istud vocat etiam εν argentum Parisiente: cum enim de Parisicia si loquuntur vel paciscuntur, de isto intelligunt. Quoddam vero vero cinera- 7oceum, quod purius est: & inter cineracea
Parisinum solet esse prsitatius, di sex granu seu quadrante denari; dua taxat distat
202쪽
TRACT. CARO 2 culmine,non quin quandoque sit purius aut dilutius, sed quia qua do decine raceo Parisino conuenit de isto intelligitur,
quod est i l.denariorum, i8.granorum, quae
est definita cineracei Parisini probitas. Quoddam purum, scilicet merum putum.
Gallicd vocant Argento: & istud se m-
γδ perest in . denariorum, id est, ad summum gradum puritatis. Argentum autem quod est dilutius Regio, videlicet infra duodecim denarios & semissem, dummodo tamen ad minus sit decem denariorum, vocant argutum simpliciter quasi minimum& infimum, prout appellatione simplicis in dubio intelligitur de ininimo,l. numis.
deleg. 3. Si igitur conuenerit de argento Rmpliciter, debet ad minus esse decem den rioru probitatis, ut sextans duntaxat massae sit aureus, vel alterius materiae, quod si dilutius sit, non vocatur argetum, sed vulgari Gallica voce Biron, & est commu-
τα nis modus loque di aurificum & monetariorum, cui standum est. Budae .autem lib. 3. Assis, dum dicit argentum ad luminam bonitatem excoctam, quo purius inueniri no possit esse & vocari cinera ceum Parisinum, fallitur, sue intelligat istud esse
merum argentum, ut dictum est, sue intelligat nullum cingraceu esse purius Parisino, quod est ad undecim denarios,&I8.gradus: ea enim probitas ut dixi non definitur, nisi ut de certa probitate intelligatur, quando simpliciter decine raceo Parisino conuenit. Alioquin quand sque inuenitur cineraceum, non solum Parisinum, sed etiam exoticum purius, quod quatuor , vel etiam quandoque duobus tantum granis distat a culmine, quandoque vero distat plus lex vel circa.
8 Budaeus autem non male sentit argentum vi aquae chrysulcae ab auro erutum esse,& vocari cineraceum: sic enim meri. to vocatur, & cineracei appellatione venit, quia non solet probitatem cineracei, quae est undecim denariorum, i8. granOrum excedere, nec minoris probitatis esse. Tamen non est regularis modus confi-
. I MOLINAEI. ciendi cineracei r fit enim regulariter,
quando argentum a terra erutum crebrius contusum & lotum, igni tandem in-ijcitur,& a plumbo, stan no, vel alia materia separatur&purgatur, ut supra 772. inde argentum a fornace erutum & Pu
Rursus autem cum purum putum habere volunt purgatur, & ad summam puritatem excoquitur, quod Galli vocant
a er, non per aquam chrysulcam, sed
perietnem seruet illimum, in v sculis conflatorijs ad hoc compositis, quibus feruentibus immittitur argentum in paruulis valculis: cumque Diu et modico plumbo Millito, purgatissim uin, & duodecim denariorum efficitur, & id vocant argentum compellatum, quod fieri vidi. Sed inuenerunt etiam alium modum meri puti a genti consciendi per aquam chry lulcam, Hiiecto S: prius in ea feruenti aqua dis luto puluere, quod Salmoniacum vocat,& citius fit quam per capellam, &aequo
t Aurum autem ad summam purita- 7stem excoquitur per dictam aquam chry- sulcam , cuius proprium est officium, de ad hoc peculiariter inuenta est e nec non per quod dani cemcntum medicatum, de quo supra numer. 77s. ita ut quod mirum est numismata aurea illi cemento immissa, postquam deferbuit e trahantur in e dcm forma & figura, charactere nullatenus niluato, sed minuto, sed solo pondere diminuto, utpote omni aere& argento & extraneo ab auro metallo, vel nti per resudationem separato, & a cemcnto in quo mistum inuenitu uexorto. Quod autem Budaeus eodem loco potat chrysulcam aquam nouum esse inuentum nostratisco in iij, non est ita, sed a liquum inuentum, de in libris antiquissimis manu scri et is citis compositionem legi: sed chin superiori aetate negligentius versarentur num utar ij in argento Mauro purgando , ut etia in moneta ar-zentea nonnihil auri haberet, Cointius sic a primus
203쪽
rursus summὰ excoctum est purum, putumque factum ,& pariter c capella in
quam iactu in & extinctum. Primus modus non congruit aurificibus, praesertim in arte excellentibus: quia bonus artifex non minus pollet tale rude argentum pii gare,quam alius: sed non vult operam preciosiori aurificio deditam in hoc consumere, nec argentu ipse praeparare, sed prε- parato uti: quale non est illud quod prius purgandum est, & a crassiora materia plu-bi stannique separandum- Tertius vero modus, etsi congruat, i- md necessarius sit, quando aurifex argento mero & purissimo operatur: tame quia
Iarior est, minus frequenter congruit. Et
sic secundus ille modus est congruentissimus, aptissimus & frequentissimus, & est Verum exemplum des. in naue Saufei. Ita enim iuxta vetustissimam & communem literam, quam diligenter excussi, legere placet, quamuis Holoand. nulla solida ratione legendum velit, Sophei. Argentum pusillatum secundum primum modum non vocatur a moneta rijs& aurificibuso argentum, sed Gallice Billon ut supr. numer. 33. cum sit impurum, & multum imfra decimum denarium. Secundo autem&tertio modo vocatur Gran allium. Et sic patet quod Graia allium non est species argenti, sed nudum a cciden uel: quia per acciadens ut dixi) quod sit in illas minutissimas & inaequales partes diuisum, Si est verum argentum, siue purum, siue cinera ceum, ad varia pondera & opera artificum idoneum.
Cum igitur argentum paulullina dilutum magis sit operi frequentius idoneum, meritis emersit species illa prima argenti vicesina quarta parte diluti vel milli, q5
quod ideo Regium, Gallicd Argent de μ' vocatur, quod Regio statuto ab an
to liquissimo temporc ea sit & monetali,t&fabrili argento praefinita puritatis meta,& nota, ut duodecim denariorum culmi-- ne, non nisi semisse, hoc est,ra .granis, siue
vicesima quarta parte solidae& absolutae Pusitatis absit. Quo fit, ut hic species videlicet argentum Regium tanquam aes argeti monetalis Ie fabrilis, in ir. denarios, Velut uncias, diuidatur,& denarii rursus dividantur,& sub dividantur, ut supra num. 77s.ltaque ex veteribus institutis adhuc
hodie no licet apud nos aurificibus de vascular ijs in artificiis suis demptis calatu is iuncturis deteriori argento, quam Regio uti, nec subtilissimi quidem artificis praetextu, etiam si materiam opus superet sed ad communem fraudem & imposturam vitandam, iubentur seorsum materiam, orsum operam de industriam vendere &aestimare.
Verum, quia difficile est praefinitam
puritatis metam tam ex acie obseruare,
quin modicum quiddam excedit vel dest, interuallum quod da, i seu latitudo eis indulgetur. l Remedium vulgb vocat infra st desectus dictae definitae bonitatis no imputatur ed toleratur.Quod si defectus
maior latitudine Moncessa inueniatur, mulctantur, vel vasa & opera a vi stanti bus franguntur, ut cauetur constitutioniabus de artificibus editis, quae sunt in v
teri libro viridi archiui Castelleti Parisiensis.
Sunt autem duae antiquae insigniores, quarum exemplar habeo: prior edita a Philippo Valesio, huius nominis sexto,cognominis primo, an .i3 3.mense Augii sto, qua cauetur, nulli aurifici licere minore argeto uti,demptis dictis ita n luris, quam Regio, quod definitur esse undecim denariori orum & semis puritatis in libra seu macca argenti, & non plus, idque in vasis de supellectili argentea,&prioribus ornamentis, sed in folliculis, leunculis, clauiculis,& similibus accessorijs artificiorum,ut i LIa accessoria sint duriora & firmiora, indulgetur defectus s. granoria puritatis inmarca argenti,& non plus. Posterior cor stitutio edita a Carolo V.eius nepote, an no i 378. mense Martio, idem om nino statuit & definit, nisi qubd non meminit praedictae particularis indulgentiae quinque granorum in accessorijs, sed tantum gener liter indulget trium granorum puritatis desectum in marca argentio Ccc 3. Veriunt
204쪽
Verum aurisces, quod principali indulgentia intra spem veniae relictum erat,
Pro rure usurpaverant, nec operabatur argento ad rationem undecim denariorum,ia semis puro, sed ad rationem undecim
denariorum, & nouem granorum dunta-82 Xat,quod a culmine puri puti arguti quindecim granis,& sic fere bella unius denari j abest. Sed const itutionibus editis circa annum sesqui millesimum decimum quintum interuallum illud seu remedium grano vno restri tum est, in opere solido, &duos denarios: in appendicibus autem, quas Gallice vocant Mouli res ad quatuor denarios. Et sic hodie tenentur apud nos reddere vasa argentea ad rationem undeci in denariorum decem granorum Puritatis, salvis dictis accessorijs,quq debent esse undecim denariorum & octo granorum ad minus.
Aurifices autem seruata necessaria puritate argenti, pro reliquo admiscent unuvel duo ex tribus diuersis metallis videlicet aes siue Cyprium, siue Caldarium, siue Coronarium , de stannum , & plumbum , prout artis & operis ratio expo- seit. Argentum enim temperatum aere solidius quidem ductibilius est, sed minus lucidum & speciosum propter aeris rub rem , vel citrinitatem: pulchrius vero exstanno vel plumbo dilutum, sed operosius, quia minus cohaerens Se solidum est. Plumbum autem Monetari; & aurifices non immeri id vocant caeterorum metallorum Regem: sese enim quod quam vere regium est impendit & consumit pro utilitate& decoratione omnium aliorum metallorum,qus purgat, dulciscat &pe scit, ut se bonus rex gerit populo sito.
Contra, stannum vocant caeterorum omnium inimicum, quae amara &acria reddit S inficit. Monetari j vero aes duntaxat admiscent, sed hic licentiosus a puritate
materiae desecerunt, non monetalium virorum culpa, qui nil nisi ad nutum Regis audent, sed principum facto, qui sue necessitate temporum, sue suis, siue alienis cupiditatibua acti artem Moaetatem &reliqua publica, plerunque etiam RempubI
quaestui turpiter habent. Cum enim veteribus constitutionibus eadem puritatis argenti lex esset in re ino pnetaria publice definita, ad Regium assi tum duodecim denariorum praecise, ita ut Rex singularum librarum argenti puri puti vicesimam quartam partem tantum lucraretur, super qua impensae aeris prorata dictae partis argenti detractae supplendi,& totius monetalis scholae fierent, prout antiquitiis obseruabatu r: cumque tempore Philippi Pulchri,circa medium regni sui, anno i 3oo. propter duas incursi nes Anglorum & Flandrensium, & ingentes clades regno illatas, & tyrannidem Bonifacij Octaui, qui fuit acerrimus hostis
Regis, S: non solum, ut omnes chronogra 8sphi, ted etiam ut Baldus quoque in c. i.cOlum. I. de natur. Rudi: Intrauit ut vulpes, regnauit ut leo, mortuus est ut canis) deteriorata fuisset intrinsecus moneta, tamdem post mu ltas populi querelas,& insignem illum plebis Parisiensis motum anno I3o6. in Stephanum Barbe tum, cuius deliciosos hortos & domum furens diripuit, o quod is praedives caeteras diuitibus scelerato inuento& ex eplo suo author fuisset, ut a pauperibus, quibus domos,officinas, ergasteria locauerant, pensionem exigerent in veteri fortiori resoneta, vel ad eius aestimationem intrinsecam. Idem Philippus circa annum millesimum tricesimum octauum veterem Pr bitatem monetae rellituit, ct in usu nar duxit ad praedictam antiquitus definitam notam & bonitatem argenti regit, duod cim denariorum, ut ex antiquis monumentis comperi. Et est illa mutatio & restitutio, de qua in indiuiduo loquitur Oldra. q. 2 9. satium tale est, ubi librarum errore temporis data vitiatur. Quod enim ibi scribitur eam restitutionem faciam anno 13or. impossibile est,cum adhuc ea deterio ratio serueret an . r 3 odi. quo praedictus plebis motus exarsit.
Et ex dictis Old r. apparet deteriora tionem illam monetae cnormissimam fuisse videlicet de duabus partib. ita ut tres
205쪽
it enarii nouae 3 debilis monetae non valerent nisi unum prioris monetae. Et sic verificatur quod Anto. histo. tit. ro.cap. 8. . t 6.
cum seq. scri Ut dictum Phili p. malo quorundam consilio ita alterasse Se falsilicas.
se monetam, ut reduceret ad valorem tertiae partis priori monetae. Addit A nt. Philippum bis hanc adulterationem monetae fecisse ad ingentes impensas belli,bis magno sed evanido apparatu coact i, ad Flandri enses opprimendos, & quod ex ea mutatione qualitatis monetarum Rex quo lubet die super lucrabatur sex millia Pari Sensium S hac de causa multos mercat tores & trapezitas , praesertim Italos in
Francia commorantes, ad extremam paupertatem redactos.
7m Testatur autem Old r. monetam priori bonitati restitutam, quod etiam monetalium regesta ostendunt, factum praedicto anno is o8. & aliquot annis perseueraui
sed postea sensim diminuta,ut redacta fuerit ad semissem, videlicet ab as e seu duodecim denarijs argenti Regij, ad sex den rios, deinde ad quinq; postea ad quatuor,
& sic ad trientem seu tertiam partem, Uthes aereus sit movissime vero pede ut vocant subinde mutato, ad tres denarios &sexdecim grana. Porro longe maiorem, & crebriorem mutationem & deteriorationem seri comperi in moneta argentea , alba& nigra, quam aurea : non enim ita de facili percipitur de atriditur in argentea, sicut in aurea: &cum extraneis magis in
pecunia aurea, quam in argentea exercentur commercia, quae impedirentur, aut maximo regni damno tandem exercerentur, si nimium vitiaretur aurea. consequo- ter argentea cupiditatibus expilatorum
magis idonea est , ad exhauriendum subditum populum, manent C exterorum commercio.
Ir Sed non est nouum monetam sic a principibus adulterari : in qu it eni in Plin. lib. 33.cap. 9. Miscuit denario Triumuir. Anto. serrum,miscuit aeri falsae monetae. Sic cum infamat,multis alioquin criminibus infamem, quippe ruricidam nec ebrium modo, sed ebrietatis professorem εἴ assertorem, qui paulo ante praelium Arctiacumia ciuium sanguine ebrius, librum de sua: ebrietate euomuit, ut refert Plin. lib. t
. Multis autem ante seculis Arist. libr. r. Oeconomicon multa huiusmodi lordida& tyrannica exempla refert, philosopho indigna, ut putem librum illii secundum suppostitiunt esse: nimis enim degenerata praeceptis & documentis,quae Arist. tr dit in lib. politicon .Plin. autem Iib.33.ca . . queritur principes paulatim imminuisse pondus auri,& Leonar. Port. deponde. mensu. lib. r. queritur quotidie detrahi &de pondere & de qualitate. Mu Itum aut refert id fieri fraudulenter,ut ille Ant.Tri uir, Sc in d. c. quanto. an verb palam de ex publico compacto, ut refert Plin. in d. l co, Liuium Drusum in tribunatu plebis o clavam partem aeris arguto miscuisse: erat enim penes tribunos plebis ex I. n. tabul. signandi numi potestas, ut testatur Cic. de legib. lib.& in exemplo su p. nu.7 6. Sed non multum reserret de pondere& qualitate, modo si aret eade uniformis proportio ubiq; , dc eadem ubiq; potestas, ut de iure esse debet. l.ideo,de eo quod certo loc. l. fin. C.de vet. numis . potest. Probitas igitur monetet requirit certam, stabile, publice definitam & qualitatem materiae,& quantitatem ponderis. Qualitas autem nihil aliud est, quam quantitas intensa, seu gradus bonitatis, monetales nostrate
lingua vocantulo aptissimo rei subi crae vocabulo, quod potest accipi videriuatu quidem agallico infinitivo aliouerquod in discussionibus rationum freques est, & significat non temere , sed serio consultoque debita subductione facta dati & accepti siue excessus & defectus ratione habita probare. In hoc Gallicum
verbum alor non significat simplici
ter qualitatem metalli, sed qualitatem debitam & lege praefinitam, quas publice laudatam & probatam. Aptius autem & rectius accipitur ut primiti uiam , & signiscat commistionem , siue
206쪽
Og DE MUTATIONE MONETAE.commensurationem metalli: quae acceptio frequentior,& sic ab hoc derivatur infinitum Gallicum,allorer,quod certa ratione comiscere, temperare,&c5 mensurare metalla significat. Itali & Doctores nostri vulgo vocant ligam apta, licet barbara voce, quasi ligamen .Vt enim vult Ioan . de Uicomercato in c. quanto, colum. 4.
dicitur liga, quando componitur una cualia. Quidam,ut Petr. Bellig. in spec. Principum, rub. 36. vocant legem,Latino & extenso vocabulo, quasi definitionem siue praefinitionem qualitatis materiae legitimam. Nouissime Budaeus libro tertio AD sis vocat indicaturam, sed eleganti vocabulo abutitur. Indicatura enim est solida& vera aestimatio totius rei, vel quaelibet aestimatio voluntaria:& sic proprie bonitatem extrinsecam, seu imposititiam significat, noautem solam bonitatem intrinsecam, videlicet qualitatis: quanquam haec qualitas non nudum abstractum significat, sed substantiam qualem certa quantitate de- 88 finitam. Vnde monetales verbo alo' nointelligunt nudum qualitatis abstractu, vel ideam, sed vel definitionem substantiae qualis & quantae, vel ipsam substantiam qualem & quantam :& sic non solum recipit gradus intellectuales, sed etiam verum pondus. Ut dum dicunt unum denarium P .ilor pendere sexdecim denarios ponderales, vel unum grossum Palo' pudere 3r. grana ponderatia: & sic de ali)s,
no volunt aliud dicere, quam tantam partem marcae, vel substantiam materiae purae,iantum pendere. Vocant autem denarium d' aly unciam duodenariam ma cae, puri argenti materiae, ut supra numer. 78. denarium verb ponderis centesimam nonagesimam secundam partem marcae ponderatis, seu meri ponderis, ut supra
Et hic postquam incidit non grauabor' obiter dicere, quod verbum denarius a
moneta rijs quadrupliciter accipitur. Primo, pro vocabulo certi ponderis vel quatitatis extensae, di sic est vicesima quarta
pars unciae octonariae, siue r9r. pars ma cae,& continet grana ponderalia. Secu-d O, pro vocabulo qualitatis seu gradus bonitatis, vel quantitatis intensae, & sic est duodecima pars integrae seu totius puritatis materiae , hoc est, marcae monetalis materiae purs,qui marca in duodecim denarios,velut uncias duodenarias diuiditur. Tertio pro certa quantitate valoris impositi iij seu cursus pecuniae. Quarto, pro corpore cuiuslibet numismatis in genere, Petiam vulgb vocant. Adde quin id, & vulgo pro minutula specie monetae nigrae, denarium vocant, qui in obulum & semiobulum diuiditur. Verbi gratia, si Gallice dicatur fieri monetam a dix dentersde cours vn denter depoix, a cing deniers d' a Io', cta' solet. huicI deniers de tuille, sen sus
est, quod singula numismata valent decem denarios monetae currentis, & singula sue ponderis unius denari j, siue vicesim quartae partis unciae, & singula sunt ad ratione quinque denariorum puritatis, siue habet quincuncem materiae seu argenti regi j,r sduu in vero materiae ex aere, & quod ex libranum utaria seu marca ad praedictam rationem conficiuntur & resultant oci ginta numi.
Nunc adest vox tertia character quod 733 est signum publicum, siue publica aut ho- soritate impressiim & aut hora tum,ad certificandum publice & uniuersaliter de probitate qualitatis publice definitae &requisitae in numismate taliter signato, &cΟnsequenter de valore publice imposito talinum limati. Et sic forma monetae nihil aliaud est,quam quaedam testificatio veritatis& iustitiae ipsius monetae, scilicet qubdst verae substantiae & iusti ponderis,&princeps , vel Respublica , imprimens characterem aeque censetur testificari, sicut ex publico , ad hoc deputato Ggillo chartae seu diplomati apposto , ut
tradunt omnes etia in Theologi in quarto sententiar. distinctio.is.&ibi Gabrie.quq stione 9.
Grauissime igitur peccant principes & 9x qualescu nque,qui de qualitate vel podere
207쪽
sa st re debitis subtrahunt, & enormissimam omnium falsitatem committunt, ni si prius publicc consensu populi, alia probitatis in qualitate quantitate nota definiatur, Cum enim num us omnia metiatur, Visu pr. num. t. Sc sit generalis omnium mensura, iure gentium introducta, omnia iura diuina & humana, quae damnant di execrantur falsificantes de mutantes mensuras, damnant de execrantur falsificantes Se defraudantes monetas, siue prancipes sint, siue priuati, ut etiam Thomas Aqui .diserte est libr. i.de regimi. princi.
Nec ad rem pertinet, si quidam adulatores nugentur peeuniam esse principia: non enim eius est, postquam expensa est, . & adhuc priusquam de argyro copio exeat , ipsa probitas definita non magis est illius, quam quaelibet regia mensura. igitur nec hanc,nec illam pro libito deteriora re aut mutare potest, nec est minor perfidia, quam proprium sigillum vel syngrapham falsificare vel negare. Omnium autem fraudationum & cauponationum monetae nulla tetrior dc execrabilior est, quam cum pecunia semel probata de expensa in totum vel in parte reprobatur in cursu seu indicatura: tunc enim non solum publica fides &mensura abrumpitur, sed citam furtum mani&st uiar, non in unum aut alterum, sed in omnes committitur: quod tamen s*pe perpetratum est in hoc regno, non solum ab hostibus, visu p. num. 7i9. sed etiam an si ratibus. Quod improbum sceleratissimum inuentum Bud. noster lib. s. Assis, merito execratur: nondum tamen septem anni in Armoricis de vicinis re- regionibus, circiter decem millia pauperum reprobatis quibusdam monetis,quibus vacca inscripta erat ann.is37. hac scelerata arte fame necata sunt. Non nego, quin quandoq; causa inci. dat certam monctam mutandi vel reprobandi in totum vel in parte : sed quali Dcunq; ea causa sit, si Princeps eam monetam fecit vel probauit, nullo modo re-Probare nec mutare potest, nec cursum publice semel datum minuere nisi aliam
bonam de aequi ualentem monetam det&realiter commutari faciat illis, qui mo-nctam, quae reprobatur, habent: nec sunficeret mensem vel aliud tempus ut quidam nimis diluto colore factitare vetiti non sunt) ad expendendum indulgere. Quis enim acciperet pecuniam iam post modicum tempus reprobandam λ Sed in
singulis municipijs praestituendi essent argentari j, qui de publico de sine ullo
commutantium sumptu bonam &puram monetam pro reprobanda dare tenerentur, non ad mod i cum sed ad tam congruum tempus, ut omnes indemnes redde
Idem si Princeps non cuderit, nec do nderit eam monetam, sed recipi & expendi pro bona publice de scienter permis rit, & se ipso facto semel approbauerit& approbari a populo permiserit. - Non enim debet fidem publicam irritam facere, nec fortunis subditorum insidiari: sed
eos non solum tutorio, sed etiam paterno affectu ab omni da irino vindicare.
Alus dico, quod etiam si citra ullam aps ' itionem , sed per errorem fraude
quoremdam falsariorum reproba mora
ta irreserit, de sparsa sit, quam inhiberidi reprobari oporteat, debet Princeps subuenire deceptis qui salsam vel adulteri nam monetam ignoranter receperint
aliam bonam Se probam de publico reddendo. Cum enim commoda confiscati num huiusmodi falsariorum habeat, preter commoda publics monete, iustum est
eum ferre incommoda. l. secundum naturam. de reg. iuris. Saltem hoc in dubita. 96tum est, quod pro rara bonorum, quae inde sibi confiscantur, tenetur laesis satisfacere, text. in I. t. de capit. di mutio. in la.
C. ad leg. Iul. de vi publi .l. si ut proponis C. de bonis proscripte i. si ademptis. C.
de se n. passis. Quanquam autem Romani, qui initio erant manipulus pastorum & fugitium rum, & hominum nouissimi,non fuerint statim usi proprios re signato, sed tantum
208쪽
ut olim Lacedaemonii serro rudi molis i neptae, post accensione in aceto extinctae,ut
Plutarch. in vita Lycurgi nisi lub Seruio Tullio sexto&penultimo rege, sub quo
aes signatum,deinde argentum signatum, quin quo annis ante bellum Punicum , , & pinor. annos aurum signatum, ut testatur Plini. libr.33. cap. I tamen caeterae ge tes etiam duobus annorum millibus an te Romanos vel argento signato vis sunt Theseus enim qui regnauit Athenis temporibus iudicum Israel, plus mille ducetis annis ante Christum natum num um, uis signo percussit. Porro inuentionu-79F mi non ad Aeginetas vel Lydos ut C lius antiqui . lectio. lib. s. cap. 3. & libriti. cap. . A lxand. Alexandrius Geniali. dier. lib. . cap. s. reserenda est, sed ad primas gentes,quae communibus com merci js uti coeperunt: hinc ni saeris Biblijs Siclorum& argentorum tam crebra mentio t Est autem Siclus, Hebraice antiquum verbum & nuini sina Hebraicum, ut testatur Iosephus lib. I. Antiquita. ca. 7.&Suidas,quo nec Graeci,nec Latini usi sunt, veper Budae. lib. . Assis. Et secundun, se-phum in loco prae allegato qua tu rachmas Atticas habet,& sic est id quod stater, ut inquit Hieronym. Eeteias: siue
semiuiicia re tetradrachmum , quae idem sunt, ut patet Matth. i7. ad finem, ubi Dominus iuuit Petro expiscatum state rem
dare pro se &illo petentibus didrachmaa singulis.
Cum autem Genesa 3. fiat mentio siclorum. vel argenteorum transeuntium per mercatores, ut ex Hebraeo ad verbuvertit Santes Pagninus: Chalde .autem Paraphrastes vertit, Argenti quod recipiebatur pro mercimoni7sirι unaquaque prouincia, verisimile est Abrabs quoque V tempore in usu fuisse pecuniam,mons Itim argenteam appensam, sed etiam signatam, alioquin commode currere noli potuisset per negociatores ae prouin
Et saepὰ sacra vetus scriptura mentionem facit simplicis argenteorum seu nu- morum num δri, sine pondere, ut Genecto. Ecce dedi mille argenteos fratri tuo:& Genes. 3 . Vendiderunt eum scilicet Ioseph Ismaelitis viginti argenteis, Stalibi passi in . Nec solet facere menti nem ponderis propter se , sed ob aliam
grauem caulam , Ut Genest 3. Appendie Abraham ipsi Hephron argentum. Ibi non fit mentio de appensione , coquod non daretur pecunia nisi appensa, sed ad ostendendum maiorem legalitatemi Abrahae. Et Esaia . . Qui consertis aurum de loculo, argentum statera ponderatis , facit Propheta mentionem stater , non quando pecunia signata esset, sedi ad conuincendam filii am Idola maniae. dum dementi idolatrae non putant deumtioni suae satisfactu in extrahendo aurum & argentum de bursi , nis illus appendant , ut quo preci ostiis , eo sacrius simulachrum consciant de co
r Ex praedictis verum esse conuinc tur , quod innuit Aristoteles. lib. primo, politicon. cap. 6. characterem pecuniae, si-uo pecuniam signatam & eius fidem Sestabilitatem esse de iure gentium , liceo formula seu figura characteris varia esse
possit. Et ad praedicta facit quod Exodi
citur , Siclum sanctuari j viginti obulos habete, ad differentiam videlicet sicli vulgaris subduplici . Erat enim duplex. siclus scilicet ecclesia uicus, qui dicebatut scius Templi seu sanctuaria secundum Hebratos, nec erat uncialis, sed se- mi uncialis ut dixi. Alter scius vulgari, dimidio minor qui duas tantum drachmas , & sic quadrant unciae pendebat,.& decem obolos Hebraicos valebar. Pa riter talentum templi capiebat centum & viginti libras: proph. num Vero, quo vulgo utebantur, sexaginta tum id est, dimidium.Sic Pollux tib .9.Siclum taleatum duplex fuisse refert, vetus quatuor& viginti num orum: novum vero du
decim. Plura de Siclo si vacat legere pom
209쪽
res apud Robert. Sena. de vera mensura, ponderumque ratione, tom.1.rys t Sed interim omittendum non ests; sacrum illud mysterium, quod Exoduo. figuratur ubi Dominus iubet omnes Israelitas axo. annis & supra offerre dimidium sicli, iuxta mensuram templi, siue ad pondus sa inuari j, ita ut diues non addat, nec pauper diminuat de dimidio siclo. Quod enim omnes & diuites ta pauperes aequa lance censentur , quid aliud fgnificat, quam omnes peccatores esse, di aeque indigere gratia Dei,aeque eodem precio sauguinis Domini Iesu Christi redemptos, eadem fide saluandos de ele-ciis enim & fidelibus est serino nec esse exceptionem personarum apud. De
Quod autem iubentur omnes fideles, non integrum siclum , sed dimidium OL serre Deo in sancia,quid aliud repraesentat, quam omnium iidem & charitatem imperfectam quandiu peregrinanxur in hoc seculo, perficiendam autem in caelo, di interim seruos se inutiles semper agnoscete debere Quod autem iubentur
offerre ad mensuram sanctuari , quae et- iam ibi certo obolorum numero specialiter definitur, quid aliud est , quam omnino offerendum , nec vacuos nos S infructuosos esse debere coram domino tollitur enim qui non fert fructum. Ioann. s. nec tamen offerenda ei se figmenta capitis nostri, etiam quantumcunque speciosa videantur sapientiae humanae
quae stultitia est apud Deum, cui abominatio est quod hominibus excelsum, sed tantum offerenda esse, quae Deus praece- sit, sibique placere dc finiuit, iuxta prae-criptum verbi sui, quod est verum pondus & mensura sanctuari jλQus ergo prε- cepit tibi Dcus, illa cogita senaper, Eccle-salli 3. nec abeas post edin v rtiones tuas,quoniam Hic tioi est obedientia quam
Et rursus quod iubentur offerre in , ' sancta, non de siclo vulgari, sed tantum descio sanctuari j iuxta mensuram eiusdem, quod Santes vertit secudum siclum . sanct itat is, nonne clare de signat, nos non nostra, seu a nobis prosecta offerre posise summo illi omnium coditori Deo: sed tantum ab eo gratis accepta, prout uni cuique iuxta mensuram fidei diuidit &donat λ De bonis enim operibus agitur, de vera obedientia mandatorum Dei, reveris fructibus fidei, qui non sunt palmiatum, sed verae vitis quae est Christus, I
ann. l .vet nemo glorietur coram domino,
sed ab eo recognoscat, iuxta illud i. Corinth. . in id habes quod non accepisti3 quod si accepisti, quid gloriaris3 & Esai.
cap. 26. Omnia enim ait opera nostra
peratus est in nobis. Qui ergo sua vel suam iustitiam offerre se putant, iam node sic so sanctuaris offerunt, sed de sua immunditia pannum menstruatae, Esaiae 6 .
Haec obiter iuxta regulam fidei dixisse sufficiat. t succedit quarta vox,aestimatio siue 7 indicatura, quae quidna sit, per se liquet. 0
Pendet autem valor iste imposititius non a priuata cuiusquam, sed a publica duntaxat aest inratione& impositione. Publiaca autem aestimatio& valor currens,non
a solo principis in monarchia, vel optimatum in Republ. dicto pendet , sed etiaam a consensu&vsu populi , & consuetudine commerciorum. Quod si leges cistatuta nisi communi utentium usu comprobata non ligant, ut omnes utriusque auris Doct. probant in l. de quibus, de legib. in c. a. de treug. de pace. hoc maximὰ verum est in commerci)s num orum , eo- Iumque cursu & indicatura, quae non est iuris facti,& nec est arid in usu & come cio uniuersorum etiam exterorum, & mnium quibus cum communia sunt coismercia, di i ura gentium,cosist it. Et quod
210쪽
minaei &irae impotentissimae manantia, cuius tunc ferociae recta & utilia cedebant consilia, publicum tamen cosenlum eruincere non potuisse,& iure optimo neglecta esse. Probat etiam sacra pagina
Gene. 23. eam esse probatam moneta, quae
transit ad negociationem, &in usu publico existit. habet enim Hebraeum, id est,ad verbum quadringentos siclos argenti transeuntis ad
mercatorem, ut etiam tetigi num. 69s. Et
sc ibi moneta probatur esse proba & i sta, ex eo quod mercatoribus in usu existit: est enim pecunia & eius usus & putalica comprobatio Iuris gentium vitae peprobatum est. Super est videre an & quae esse debeat extrinsecae bonitatis ad intrinsecam habitudo & proportio. t Et in summa tres
sunt sententiae. Primi praecise tenent aequalem omnino esse oportere, ita ut tantundem valeat in massa, quantum in pecunia signata & expensae cudendi fiant de publico.Ita tenet glo.& Bart. in I. r. per illum textum de contrah .emp. Bart. in I. qui falsam. ad i. Cori de fal. in l. i.de Vete. nu. pote .li i I C.& ubiq; Bal. Lancelo. Deci . l. non amplius. g. fin. col. . de lega. i. s. I i
Pond. li. io. Et in hanc sententia, licet subobscure, inclinare videtur Budae .li. . A s. sis dicens quod nisi argentum infectu Ee numisma parili ratione congruerent,comercia hominum expediri non possent. Secundi post inno. in c. quanto de Hire tu.& omnes Canonillae ibi censent detrahi posse impe iam, quin etiam aliquid ultra, ut cudi faciens modicum non multu tuo retur. Et sequ itur Imol. in I. Paul. in s. de sol u. Petri. Belliga discipii lus eius in Speculo principum Rub. I6. Phi Dec. I. 2.g. . si
in princ.& e si crebrior tentent. in quam etiam inclinant Theologi in a sent. decisio. s. ubi Gabriel Biel. q. c l. r.
Tert id nouissimis quibusdam videtur
prorsus no referre, ita ut in pecunia uulio modo attendatur materia, nec eius bonitas intrinseca, siue qualitatis, siue ponderis: sed ibi a xllimatio publice imposiata, ita ut possit seri moneta plumbea, vel decorio, modo si publice approbata&tunc possit solui pro quacunque pecunia
aurea vel argentea etiam ex mutuo debita,& ita tenet Hier.Buti l . repet t. l. cum quid ,col.9.nu. 23.s certum petat.
Sed haec sententia prorsus irrationabialis est,& ridicula. eadem . n. ratione ponset fieri pecunia de papyro arte impressoria, quod non minus es Iet ludicrum & ridiculum,quam ludus puerilis: S est non solum contra originem & definitionem
monetae, sed etiam contra experientiam & s entum communem. De origine patet,
cum sit de iure gelium, Z sic requirit subiectum delet lae& idoneae in ateriae, quae in breui quantitate sit solida & congruivaloris:alioquin non pollet deseruire sbus conunerciorum, nec eundem usum& valorem & sumstionem diutius retinere ubique Iocornm. De definitione patet per t. i. de contrahen. emptio. ubi licet gratia commodioris & breuioris usus superuenerit signum , Ut Onere probandaequalitatis,& ponderanis squantitatis materiae defungeremur, ut sup r. ilum. 9 . ta men non est sublata vetus substantia αmateria, nec eius definitio requisita quaquam propter fidem publici characteris magis deinceps praebeat usum & functi
ne hi ex quantitate imposititia, quam ex substantia. 1 Sensus etiam communis os endit, ne 7 9 cessariam esse aliquam materiae bonitate ip intrinsecam correspondentem , alioquin non posset esse usui ubique locorum, cotra l. ideo de eo quod cert. loco. Imbnulli bi nulloq; modo fungi possiet mun re pecunis publics, licet pollet esse notula seu tessera priuata, cuius non pollet esse usus, nisi inter paucos priuatos, ut incerto collegio, quo testeram asserendo daretur diiurnum vel me struum demensum collegi j, vel certa quantitas pecuniae publicae
Et qui aliter imaginatur, nihil aliud, quam inane somnium,& ludicram ideam fingunt.