장음표시 사용
221쪽
1 . anno sesqui millesimo trice sumo tertio, sententia suit annulata, S: per idem iudicium idena omnino vi prius iudicatum,exceptis poenis, de quibus nihil dictu m. Et valde notandum est & memorabile illud arcitum contra huiusmodi poenas, sed etiam i lia poena non erat momentanea, sed successita, quae longe turpior est &odiosor,ut diximus su p. qui l.
l Nunc in contrarium non va Iere praedictum pastum arguitur primo, quia sicut vlus monet a , ita delinitio probitatis illius, est iuris publici: igitur pactionibus prii latorum mutari non potest l. ius publicum. de paci. igitur sufficit debitam pecuniam soluere secudum usu ni & probitatem publicu definitam tempore I lutionis. Secundo in specie, in id non liceat pecuniam publicam maiori vel minori precio dare vel accipere, quam sit publica
iudicatura. text. est in l. i. C. de veter . numisin. pol citat. lib. ii. igitur non potest fieri pactum in conti arium, sed non obitate pacto debet recipi secundum aestimationem publicam. Tertio non potest pecunia publice sisenata promitti, vel dispositionem dc duci, tanquam massa, sed solum tanquam pecunia: nec potest a priuatis quantumcunque dominis conflari, vel in alium usum conuerti, corrumpendo substantiam &dest inationem monetae publicae, ut regi j sco nili tutionibus ab antiquo cautum est, ut supra dixi nume. 6s. Igitur nullo modo posset sustineri pactu de diuersa probitate monetae a publica nunc currente, siue pecunia consideretur ut moneta, Vt in praecedentibus argu me t is, siue ut massa, ut hic Quarto propter captionem : habet mnim pactum illud spcciem quandam aleae, qu ad nihil est opportuna, nisi ad in
opinatas supergressiones alterutrarum partium: & sc magis expedit e Republica explodi, quam admitti, ut supra nu
Quint quia quantumcunq; in legato vel promissione certa auri vel argentimalia deducta sit, tamen de iure nemopi aecise obligatur ad massa in ipsam, quinctiani nec ad pecuniam eiusdem materiae de bonitatis conuentae: sed liberatur dando aestimatione in in qualibet proba in iacta usuali&aerea, pertextum in l. i. in
fine, i. cum certam. l. cum aurum. 6.Proin
de .de auro & argent. lega. l. si quis argentum. in prin. C.dedon. bi igitur certa auri vel argenti massa non potest deduci in obligatione praecisam, multo minus certa qualitas, seu potius intensa quantitas, praesertim in moneta publica,q no videtur in commercio priuatorum, nisi quantum ad indicaturam seu valorem extrinsecti in publice definitum. Sed hic aduertendum ad duo: primo, inculi dea iura non sistat prae a te in v m- uerium accipi eda, quas no possit quis obli Jari praecise ad certam massam, nec enim dubium est, quin no solii in in specie
de certo corpore, puta comodato vel deposito, vel quando certum corpus venditum vel legatum est obligari, quis possit ut in l. quid tamen. de contrah.em P. I s citaurum .de verbo. obliga. sed etiam in ginere , puta ex mutuo auri vel argenti in malia S pondus facto.Sed ea iura intellia
guntur, quando certae quantitatis massa in genere simpliciter debetur : quo casu In auro argento non celassetur in dubio praecise actum, tum ob maiorem raritatere difficultatem commerciorum Prectorsi metalli, tum odio luxus, sed ut sufficiat soluere aestimationem. Sic & hodie qua do legatur, vel vice mulcte imponitur ii bra vel marca auri vel argenti, non de ipsa substantia, sed de aestimatione in te lib. gitur. Secundb , aduertendum quod istud quintum & vltimum argumentum sacit pro pi ima parte : quia in hac quaestione
non apitur, quod debitor praecise com parci & numeret monetam conuentae
probitatis , sed quδd soluat de pecui aeproba currenti ad aestimationem con- .uentae probitatis, hoc est , tantam summam, quantam solutionis tempore valere T
222쪽
s7 DE MUTATIONE MONETAE.leret pecunia certi probitatis conuenis, ad quam facta est relatio ad designandam
quantitatem summae soluenda : de sic non minus videtur dub ita dum, quam de quacunque obligatione relata ad aliud. l. liscvendit io. g. hu i ta smodi. de contra h. emp. I. ubi autem. g. illud de verb. oblig. Eodem modo rei pondetur ad imprima secundae partis, quia proprie illa certa conuenta probitas monetae non deducitur hic in dispositionem, nec in obligationem, sed ad simplicem liqui dation em& demonstratione in dispositionis. Non
enim apit ur, ut teneatur debitor fabricare vel loluere monetam, ad quam fit relatio: nec quod teneatur quamcunque monetam solvere maiori vel minori, quam suo , publice pro tempore definito precio : sed quod tantam omnino summam teneatur soluere, quantam moneta, ad quam fit relatio,tempore solutionis conficeret.
6 Et se omnia argumenta secundε partis diluta sunt: excepto argumento quarto, de captione, ad quam facile rei ponderi videtur, quod neuter laeditur . ex quo pactiosque se habet ad incertum lucris: damni, respectu utriusque partis. l. si ea pactio. l. si ea l. C. de vir. sed certe hec est potius euaso quam solutici, ut sup . num. 47 o. quae adhuc non quadrat hic, ubi notum eli periculum non esse utrinque aequale: quia longe procliuius& maius periculii est deteri orationis intrinsecae monetae S augmenti extrinseci, quam meliorationis intrinsecaeS: decrementi extrinseci. Et per illud pamim non aeque caucturvel nocetur utrinque , sed ut plurimum melior sit creditoris conditio, debitoris veris deterior, ut docet communis ex periclia, ut insigniter apparuit indicto exemplo: quia in executione dicti a rest i cos ulti a sena tu praefecti monetales responderunt dictum reditum triginta libra is, decena solidorum Turonensium ad rati nem probitatis intrinsecae monetae currentis tempore contractus,valuisse quinquaginta libras i s. solidos. . denarios Turonenses, quolibet anno, de moneta, quae excusa fuit de in usu, a decima quarta die Martii, anno sesqui millesimo vicesimo
secundo, usque ad tempus eorum relataonis factae die 15. Februari j. anno 1 3 .cuius exemplar habeo :& sc iam augmentuintrinsecum notabiliter excedebat proportionem sesquialteram , & non inultum aberat a duplo, cui nunc mag:s accedit , & tandem duplum excedere pote
' Praeterea etiam si periculum esset aequale, non sunt promticue contractus aleatori; tolerandi praetextu dictae vulgatae Sr parum digestae sententiae de paritate dubii lucri vel damni. Vnde quandoq; in hoc senatu,tam gemma, annulus, vel
equus caro veni siet ad soluendum in nuptiis, morte, vel sacerdotio emptoris, die extante facta est condemnationis non ad conuentum, sed commune & iustum p r cium tantum. Similiter & cum alius
misset ad soluendum quando masculum filium haberet,& desecta conditione decessiser, nihilominus haeres ad iustam q-stimationem condemnatus. idque summa aequitate, rescis, aleatoria captione. Et consequenter etiam si nato emptori filio conditio extitisset, non potui siet vltra iustu in precium condemnari, quin etiam non expectata conditione, Ied ea reiecta post congruam dilationem peti potuisset: quia ex quo ea captatio spernitur ab una parte, debet etiam ab altera & in totum sperni,per legem sim .de acceptita.
l. cum c mptor. de rescin. venditio. Caet
linia ad allegata pro parte prima facilis est responsio. Non obstat primum quia non intelligitur de pactis iniustis vel captiosis. I. itilicitas. in princi p. deo c. praesid. l. iuris gentium .f. pacta seruabo .de pael. Eodem modo secundum non debet intelligi, ut recidat in captionem vel supergressione
alterius. Tertium a item continet fallaciam a
cidentis, quia pactum decerta bonitate extrinseca ab initio certam & inii amabilem summam continet: pactum vero decerta
223쪽
certa bonitate intrinseca facit obligationem suminae resultantis incertam&captiosam: & propter hanc accidentis differentiam non potcsi in proposito de uno ad aliud inferri. Ad reliqua respondet veritas detecta, nec ullo modo obstat dictum arrestum, quod nihil de hoc articulo decidit, utpote cum reus nunquam abiecerit, nec fuerit de hoc cognitum nec consequenter iudicatum. Tum non quaeritur
quid semel certo casu iudicatum sit, sed quae sit veritas & aequitas.
Concludendo dico, qudd si ea pactio
non sit fundata, nisi in mera voluntate captatoria & aleatoria, merito sperni poterit: sed in iusta ratione compensationis, vel probabili causa, seruanda est: unde si in mutuo apposita sit,spernendam puto. Aut enim ut fit sensim deteriorata fuit moneta intrinseca tantum, & nunc aut de recenti ita, quod prioris melioris & solitae monetae valor extrinlecus nondum auctus fuit:& tunc valet paetum, imo etiam sine pacto tenetur debitor aeque bonos aureos reddere , si creditor aliter haberet
Aut vero iam prioris sortioris mon in precium extrinsecum auctum est, ita quod non potest debitor reddere eundem numerum in priori moneta sine damno &sumptu suo, & maiorem summam reddendo, quam receperit, & in usus suos co uerterit,& non valet pactum: sed hoc casu esset etiam usurarium,quia veteres aurei non potuerunt mutuari, ut massa, sed ut moneta: S sic respectu summae tunc re-su itantis, ut sit pra quaest. 92. dummodo tamen augmentum esset efficax de stabile: secus si incertum & lubricum,ut ibi dixi,&quaest.93. Contra, s suisset moneta intrinsecus. tantum audia,tunc quanquam possit soluere de priori moneta, s sorte non sit extrinsecus diminuta, ncc quod vix unquam accidere potest immineat periculum promptae ditia inutionis: tamen soluendo de noua & meliori, non poterit deducere aestumationem augmcnti intrinseci, siue vetus
moneta suerit extrinsecus diminuta, siue non. Et ratio est dupl cx, prima, quia non
redderet tantam summam,quantam recepit & in usus suos conuertit, vel conuertere potuit. Secunda, quia sicut non ten tur s upplere verum S efficax decrementum intrinsecum, ut diximus: ita no potest deducere augmentum intrinsecum , per locum ab eadem contririorum disciplina. Non obstat, si dicatur non esse hic eandem ratis nem contrariorum: quia huiusmodi pactum ex parte creditoris, cadit in usuram,sed non ex parte debitoris, inquatum illi prodest. Et quod licet sit nullum ex parte creditoris, non tamen an nullaretur , inquantum commodat debitori: qu ia hoc procederet in diuersis pactis separatim factis. Sed cum non sit nisi unum pactum reciprocum,& sic individuum, si non ligat debitorem casu, quo inde grauaretur vltra sortem, non poterit etiam ligare creditorem casu quo damnificaretur in sorte: sed si ex una parte soluitur, igitur & ex alia, I. s. de accepti lat. cum vulga. In venditione veris, permutatione & similib. facilius potest haec pactio admitti. Circa praefatum vero exemplum, supra num. Si 3. plenioris doctrinae causa in similib. tria consideranda sunt.13rim b, quddpactum illud de dicta probitate monetae potuit addi iusto metu mutationis & nundinationis monetarum adhuc tempore contractus,ob recentem Anglorum expuisonem perseuerante : praesertim in loco contractus & domicilio contrahentium, videlicet in Aquitania, ubi aliquot saecu- Iis Angli dominati sunt, de paulo antequaehcerentur inter caeteras Reipubl.& politiae determinationes solebant etiam qu libet mense: i md etiam quandoque bis in
mense monetam mutare,Vt sup r. num. 19.
ita ut nulla esset fides, nulla stabilitas, nec intrinsecae, nec extrinsecae bonitatis:& 0-pe fiebat, ut qui hodie reciperet centum libras in moneta currente, postridie ob inopinatam reprobationem non haberet quinquaginta. Et sic qui volebant tuto co- trahere, sibi cauebant de certa intrinseca
Probit te monetae in qualitate & ponde
224쪽
re, sicut olim antequam pecunia signaretur, ut supra num. ιo. Si igitur in dicio casu vel simili sic pepegerunt ob eam causam, quae nunc cessat, cum certa sit , qud dpermanens definitio, aestimatio, Si cursus monetae,ces Iare deberet istud pactum tan-quaria causa finali cellante. Secundo considerandum, qu id si tempore contractus non amplius imminebat ea misera cauponatio & abi ogatio mone- earum, potuit ea pactio fieri ex alia iustiore e honestiore causa, videlicet in aliqua compensationem maioris inaequalitatis ex parte stipulanti . in , puta si tempore co- tractus portio illa haereditaria , de praedia ab eis cessa super ualebant trihlo vel quadruplo reditas convcnti. Idco in quanda compensatione irradiectum fuit, quod reditus perpetuo solueretur ad valorem aestimat ionis,etiam intrinsecae,&in contractu definitae monetae tunc currentis, & ita dum erit pacto, etiam hodie & deinceps, etiam si extrinsecus valor monetae masis ac deinceps augeatur, prout etiam obseruatum S iudicatum fuit in exccutione dicti arresti: licet haec no discuterentur, sed simpliciter reo nil excipiente, iuxta formam contractus, exceptis dictis poenis iudicaretur.
Tertio considerandum,qubd praedictis
rem pore contractus cessan t i bus, et si tunc non erat notabilis inaequalitas, ex parte stipulantis talem reditum perpetuum noredimilem , qui erat circiter aequalis non
reditibus integris praedivmim : sed tali
perpetuae concessioni ad tantum oneris factae, puta si reditus non erat leuior, quam ad rationem unius in triginta , Vel 3 . per
addita fuit pactio de certa probitate monetae, tunc ea pactio recipere debet in te pretationem iuris communis SI aequitatis, videlicet ut non de immenso , sed de modico excessu vel defectu intelligatur, argum. l. haec adiectio, de verbor. signific. Nec enim verisimile est actum vel cogit, tum de magno excessu vel defectu insupergressionem nimiam alterutrius artiuum& si vericaule esset, merito spe cn dum esset, per d. l. illicitas, in princi . st ex quae diximus de captatorijsia aleatorijs
Quid autem si modicum & tolerabile
in utroque extremo iudex albi trabitur Et puto qubd non debet saltem dimidiam excedere. Vnde in casum deteri orationis monetae δἴ augmenti extrinscci ei scacis, prout aclidit, non deberet ea aestimatio a DP monti inde accedentis,& lucrum istud aduentilium, caeced cre proportionem sesqui arteram: S sic non deberet debitor ad summum soluere vltra quadraginta quinque libras, & quindecim solidos monetae probae currentis tempore solutionis, loco triginta librarum cum dimidia veteris
Et contra, 1 si quod miracullam esset
moneta inti insecus excessive augeretur, non aucto valore extrinseco puta si cud retur noua moneta ad puritatis assem, videlicet ad duodecim denarios argenti r
g ij,& sic plus duplo melior esset, eaque
tempore contractua currebat, licci non esset maioris aestimationis in usu&cursu, non tamen deberet diminui reditus protem pore tam fortis monetae ultra dimidium pensionis:& sic ad minimum deberent solui quindecim librae Turonenses cum dimidia, soluendo de nova moneta, licet unus solidus valeret tunc sed intrinsecus tantum ultra duos solidos ex his,qui cu
rebant tempore contractus. Alioquin s r ditor nimiii fraudaretur: quia sola intri seca augmentatio vel diminutio monetae, stabili stante valore extrinseco, non auget nec minuit precium rerii nec fructus pra diorum , nec ipsius quidem materiae commoditatem & usum, ut pater in exemplo, in quo Roman.& Gemi. constituerunt, si Pra num .8Q9. nec exactius aut aequius di Leuti temperative potest.
Ex praedictis promptum est veritatis &aequitatis studiosis, quid in similibus dico dum sit colligere. Et hic quod ad hunc tractatum attinet, finis sit analyticae nostrae dispunctionis, non minus mihi damn sis , quam laboriosa hoc ingratissimo secula. Raa -
225쪽
Quanquam laborem ad quem me n tum scio nil moror,nec damna reputa, nisi quae tempora mea morantur , & studiis Reipub dicatis detrahunt,ut abunde satis exposui in epistola limitari. An notat. inconsit. A lex an . Pergam. tamen ad reliquas degalis noltrae politicae philosophiae, partes repurgandas quandiu quantumq; Deo optimo maximo a quo solo pendere sanctissim uin est dante licebit, Cumque τοῦ ο νυμα, rectaeque politiae totius noster desudet labor, non , nec bonis iniucundum erit audire quibus epithetis Iulius Pollux Commodo Caesari γραοῦαωτάτων Regem signarit ac tyrannum. Regem inquit Erasmo Rotero damo interprete laudato his titulis: Pater, mitis,placidus, leni prouidus, aequus, humanus, magnanimus, liber, pecuniae contemptor, haud obnoxius affectibus, sibi; ps imperans, dominans voluptatibus, ratione utens,acri iudicio, perspicax, circunspectus,valens co filio, iustus, sobrius, nu- . minum curam agens, hominum negocia
curans, stabilis, firmus, in fallibilis, magna cogitans, aut horitate prςditus, industrius ccnsector negotiorum, solicitus pro his, quibus imperat, serua or, promptus ad beneficentiam, lentus ad vindictam, certus constans, inflexibilis, propensior ad iustitiam, semperque attentus ad id, quod de Principe dictum est, librs in morem, facilis aditu ,comis in cogressu, commodus alloqui volentibus blandus,expositus,curam agens suo parentium imperio,amans militum suorum,qui strenue quidem bel- Ium gerat, sed qui bellum non affectet,pacis amans, pacis conciliator, pacis tenax appositus ad emendandos populi moro, qui ducem agere norit ac Principem, qui leges salutares sciat condere, notus ad bene merendum,diuina specie. Sunt autem
multa quae oratione dici possint, singulis vocabulis explicari non possint. Hactenus de vero & politico rege, nucquibus coloribus idem author eodem interprete tyrannu ex presserit, attende. Malum inquit Principe vituperabis ad huc
modum:Tyrannicus,crudelis,effertus,violentus,occupator alieni, auidus pecuniarum: & quod verbum est apud Platonem. pecuniarum cupiens, rapax,SI quod dixit Homerus, popu li deuorator: superbus edatus , difficilis aditu, incommodus ad conueniendum,durus ad cogressum, incomis ad colloquium, male iracundus, irritabi- Iis, terribilis, turbulentus,voluptatum seruus, intemperans, immoderatus, inconsuderatus, inhumanus, iniustus, incomitus, iniquus, impius, mente carens, leu is, inc
stans,&qui facile decipiatur, male facilis, immitis, asse isti b deditus, incorrigibiistis,co tumelios' bello ruauto grauis, mois
Iestus, in coercibilis, intolerabilis. Quhd si Ethnico tam aperta de syncera veritatem apud Imperatorem etiam vitiosissimum palam profiteri licuit, cur non & Christianis i linime sane dubitandum , nisi forsan Principes Christiani deterrimis Imperatoribus deteriores esse vellent, quod auertat Deus, qui in ira sua vel misericordia
dat Reges, quorum corda in manu sua habet, Proueib. M. ille ergo summe&asta due orandus. I.Timoth. i. Olli gloria, gratiarum actio in aeternum.
226쪽
Caput primum,De aereo Numismate Romanorum tractat: ac deinde inibi numi aerei, quibus modo Vtimur,expendunturi. Caput secundum, In quo de argenteis Graecorum, Romanorum,&He braeorum agitur:& de his, quae modo apud nos regia sunt authoritate percusi. Caput tertium, Vbi aurea numismata late,ac longe examinantur: A rei,& Solidi discrimen perpenditur, multaque de auri, dc argenti bonitate traduntur. Caput quartum, In quo traditur ratio, ex qua libra in iureexaminanda: sit item de Sestertio neutrius generis, ac de Talento. Caput quintum, In quo declarantur vetustae aliquot & Neotericae ho
Caput sextum, In quo tractatur & co sideratur pondus vetustorum numismatum aureorum,& argenteorum horum Regnorum, ad facilliorem legum intellectum. Caput septimum, De mutatione monetae quo ad pondus,& quoad valorem eius: ubi β. primo,examinantur omnia, quae a Bar. traduntur in l. Paulus, T. de solutionib. Caput octauum,Tractat de crimine falsae monetae, ac de poenis ad Ny saberria Moneta de Vellam qua dicatur.3 Asses quot podus habuerint apus Romanos, . O quod no his Mirauedinu conismis. a De numis areis qui percus uermuin re De dupondio sim sse,quadrante, triente,
gum Catholiιorum Fanandi QMnti, O semunι ia,ctsextula. ius punitionem statutis. THEMA CAP. L
227쪽
'LI NIus author est libro Naturalis Historiae 33. cap.3. Romanos primu aerea pecunia,
deinde multo post argentea, aedem lina aliquot lapsis annis aurea usos fuisse. Non enim rude illud seculum, quo Roma morum integritate maximi principatus initia stabilire conabatur, auream pecuniam ad inuenerat. Sic sane Seruius Tullus Romanorum Rex reos num os primus Romae percussit, quo-
admodum idem Plinius asseuerat. Sed &
ante Romanorum originem multis quidem annis penes alias gentes fuit numi Lmatu usus: quod apparet ex Aristo. in Po- . liricis, Platone,& alijs, pr sertim Strabo. . lib. 8. Plutar. in Lysandro. Pausania in Laconicis. Verg. Polydoro de inuenior. r. rum, lib.2.cap.2O. Georg. Agrico. lib. t. De precio metallorum,& monetis: Stephano Forcatulo in Necyomantia iuris, Dialogo S.Carolo Molmaeo, de contractibus, quaest aco. nume.79s. Ludovico Caelio lib. Iect. antiquarum, 6. cap. 1. qui passim testimonia multa ex Hebriis,& Graecis a d.hub ius rei probationem adducunt. Nos igitur primum aereost veterum num os ad rationem eorum, qui nostra aetate , vel iussu
Regum Catholicorum Fernandi Quinti,& Elysabeth, & Caroli Primi, Romano rum verb Imperatoris Quinti , percussi
fuerunt, pro nostro conatu conseremus,
quo possit quilibet facilius veterum Iliustoricorum numismatum valorem ad nu- mos, qui hodae expenduntur, deducere,
utriusq; qres pecunis ratione adsequutus. Anno denique, M.CCCCXCVII. Regescatholici Fernandus,& Elysabeth cudi iusserunt aereain monetam, quam 1 de Velion dicimus, ad hanc rationem, ut ex quolibet Marcho, nempe ex octo unc ij signarentur tyr . numi aerei, quos Blancas appellamus,quarum duae consi ituunt froum Marauedinum, quo modo utinarer: at-.que ita secundum hanc computationem ex libra Romana duodecim unciarum c duntur 188. numi aerei Blancae dicti: qui reddunt centum quadraginta quatuor Ma
rauedinos. Haec igitur est aestimatio praesens unius aereae Romans librae,quae ad num os redacta publicae monetae nomen ac vices sit sortita: sicuti apparet ex Pragmatica constitutione Regum Catholicorum l. tis. quae de monetis, ac re numaria fuit statuta. Postmodum percusi sunt aerei nu- mi , quorum quilibet duorum Marauediis norum valorem habet:& sic quatuor Blancas valet. Item percussus est num us aereus ad rationem quatuor Marauedinorum :qui quartus dicitur vulgo, & valet octo blancas. Caeterum hac in parte Marauedi-nus, non tam estniamus, quam numorum
numerus, qui constat ex duabus blancis, aut coronatis sex, vel denario Iis decem: quemadmodum in cap. huius operis tr elabimus, quo in loco varia huius regni numismata expendentes, conabimur T terum historicorum dictiones in hac re numaria ad amussim explicare. Moneta vero de Velion, dicitur non tantum ea, . quae ex aere ercuditur admista parte alia qua argenti: sed & illa, quae cuditur ex a
argento, cui mista sit tertia, vel quarta,aut sane quinta pars aeris, ut asseuerat Carol. . Molinaeus in tracta.de contractibus,quaestione ioo.num. 8I. Ex hac materia nuper expendebamus in hoc regno num S, quos. Tarsas dicebamus, quorum qu Uibet nouem aereis Marauedinisqstimabatur.Vtar
in hoc tandem libello saepissime hoediacendi modo, ut quadrantes passim appeLIem eos num os, quos vulgus marauedis
propria huius regni dictione nominat. Apud Romanos authore Plinio lib. 33. ca. 3. libralis , & dupondius appendebatur assis. librae autem pondus aeris diminutum bello Punico primo cum impensis respublica non sufficeret: constitutumque, ut aiases sextatario ponderes ire turrita quinque partes factae lucri: di lutumque est aes alienum. Postea Hannibale urgente in Fabio Max imo dictatore astes v nciales facti: placu itque denarium sedecim assibus
per in utari: quinarium octonis: sestertium
quaternis: ita respublica dimidium lucrata est : in militari tamen stipendio denarius pro decem assibus datus. Mox lege
228쪽
. O VETERUM NUMISMATUM COLLATIO
Papyria semunciales asses facti. Haec sere
Plinuas, a quo deducuntur plura. Primum: Dupondium num um aereum
fuisse duarum equidem librarum: idque M. Varro declarat. Dupondius, inquit, a duobus ponderibus, quod unum pondus allipondium diceretur: de ideo, quod as e-tat librae pondus.
Secundo apparet, hos num os aereos a
deo graues'fuisse, ut inde d icta sit fris grauis poena, secundum Plinium in d. c.3. Siquidem populus Romanus pro num O,aere graui utebatur.
Tertio inde manifestum fit, ante primu bellum Punicum num iam assem libralem sitisse,& dupondium bilibrem. Quartum deducitur,in ipso primo bello Punico assem pondere, non valore diminutum, duarum unciarum podere perculam suisse,& sic sextantarium. Quintum colligitur ex his, Hannibale urgente Italiam assem uncialem faci si, eiusdem quidem valoris quoad stipendium militare: clini denarius pro decem ansibus daretur, tametsi quoad alia valor sit aliquantulum diminutus, pluris sanete tia parte: si quidem denarius decem,&sex assibus permutabatur, ac sestertius qua
Sext ex hoc costat, frequentiori veterum sit inlatioe decem asses denario a genteo squales fuisse,& qu inq; quinario, duos autem, & dimidiam sestertio. Quod manifestius probabitur,cum denari; aestimationem expendemus.
Septimo hinc itidem probatur, post va rias assium mutationes eos fuisse se munciales lege Papyriana, eodem quidem v
Octauo ex hac ratione censeo, Veteremassem quoad valorem conferendu esse nostris quatuor quadratibus, quos modo marauedinos dicimus. Id etenim probatur, quia si denarius argenteus decem asses v Iebat,quod fatis receptum est,& nos insirius examinabimus,saltem iuxta frequentiorem aestimationem, & idem argenteus denarius aestimatur huius praesentis m ueta quadraginta aereis marauedinis:plane deducitur,vetere Romanum assem me rito conferri no ltris quatuor marauedianis. Hac etenim perpensa ratione viri d dii,& qui diligent illime hanc rem expendere solent, sententiam istam apud His. Panos probarunt. Quamobrem & ad eandem rationem veteres alios num os aereos
a stimabimus: cumide in iuris sit de illis, quippe ad asi em snt omnino reserendi.
Quod si veterum ex aere numismatum pondus consideremus, conli abit, etiam assessem iunciales viginti quatuor ex libra Romana cudi solitos fuisse. Quorum valor nostris consertur nonaginta sex marau dinis: cum hodie ex libra Romana duod cim via clarum cudi soleant centum qu draginta quatuor aerei maraued ini, Quod mirum non est, siquidem nostra ream neta partem quandam argenti admistam habet. Etenim argenteus numus regalis,&dimidius marco cuilibet aeris miscetur γque ideo haec pret sens s rea moneta de Ueulon nuncupatur.
Dupondius olim aereus suit num us, tacuti sane probauimus, qui duos asses co tinebat: idcirco vetus ille dupondius erit hodie illimationis octo quadrantum, seu
marauedinorum. Graeci autem,ut ex Cleopatra refert Georg. Agricola libr. i. de externis ponderibus,allem semuncialem appellauere dupondium: quia is duo ast aria penderet. Assarium autem,seu assarius num us Grat aereus, quorum duo assem efficiebant semiuncialem: ut tandem hic dupondius esset praesentis monetae quatuor maraue dinorum : assarius ver b duorum. Sic M.
Varro libro primo Analogiae, inquit: de
non equum publicum mille asiariorum esse. Semis numus erat aereus,qui iuxta hane rationem duos quadrantes valebat: quia
dimidium est assis. Qua dictione ut itur P. Vatinius cum Ciceroni scribit: Simius nosemissis homo contra me arma tulit, & eu bello coepi. Quadrans quarta erat assis pars,& eiusdem rationis num us aereus, qui praesentimarauedino aequalia est: quod apud nos
229쪽
passim admittunt viri maxima eruditi ne praediti ex denarij argentei aestimatione. Item ex Italorum comuni usu loquendi: ipsi etenim quadrantem quatrinum nominant qua trinus veris Italicus nostro mreo marauedinosere simi lis est. Sed & ex nostris no recusabo tellem citare Florianum Occam pium libr. s. Historis, cap.et . ubi hanc horum numismatum collatione probat cuius viri diligentiam in hisce, &alijs rebus perscrutandis merito multis
Quadrans verδ vocatus est triuncisa tribus unc ijs, teste Plinio in d. e. 3. Et inde runcius, qua dictione utitur M. Varro. Teruncius, inquit, a tribus unc ijs dictus, eiusdem numi meminit Cice. libr.3. de finib. I lib. 6.ad Atticum. Sic & Triens numus erat aereus,tertiam habens assis partem, nempe quatuor Vncias: qua ratione maior est quadrante, &valet apud nos octo coronatos, quos vuLgus Cornados appellat. Haec enim est temtia pars quatuor nostrorum marauedin rum. Huius numi meminit Plin. in Ilib.
Doelix,nec habet, quem porrigat Oete triente. Vbi hoe in scholijs adnotauit Caelius secundus Curio, vir mehercle doctus, ac diligens in hisce ad notationibus.
Sextula item erat num us aereus, cuius multi meminere: non equidem sexta assis pars: Sed authore Varrone minimus erat num us ex aere habens sextam unciae partem. Ex prcsentibus numis, aut denari lis
non video, cui sextu la conuenue possit, valeret tamen tres Meajas, ac paul. plus. Nam duo coronati effici ut unciam totius assis, & hi valent viginti meajas. Igitur sexta pars harum erit sextulae valor. Erat & Semuncia num iis greus, vicesiam a quarta pars assis: cuius numi mentio fit ab Ascanio Paediano , & Guillelmo Budaeo libro tertio. de Asse. Est autem hicnumus similis nostro coronato. Hinc ipse Iibenter adnotauerim, falso Caelium s eundum ad Iuvenalem in scholius sensi DDArientem minimam omnium monetam suisse: cu multb minor ex ste fuerit quadrans, item semuncia, SI sextula. Nam qu bd Donatus censet, Obulum fuissemianimam,& vltimam monetam,ad argent os num os refere dum est,de quo alibi tractabitur: etiamsi ipse Caelius Donatu hac an parte lapsu in fuisse asseveret: Et id iure
quidem ζ.cum ex numis argenteis sint alia quot minores obolo.
THEMA CAP. ILDe veteribus argenteis numis.
SUMMARIA 1 argentei numi, leto tempore pristin R Osignati. a argentei nami apud Hispanassignati, qui
3 Libra vetus diuiditur, o expenditur: Oinibi degraras. - Marcha pondus,qni sit. F Vncia, quot drachmas appendat. F Denarius olim cadebatur ex argento p rorquando jexm: o.
ρ Siclus argenteus apud Hebreos, cuiusspo deris Derit: ct item aureus. Io Exa..rinarurgio. in c. si quis aliquando. s. in Mu tico depaeniten.distinct. .
gnata est,quinq; annisante primum bellum Punicum, anno ab urbe condita s8s. Q fabio Consule, ut scribit Plisti lib. I. c. . ino in loco anaorum numerus
230쪽
33, VETERUM NUMISMATUM COLLATIO
man i festum errorem habet, qui leuis non, est, quippe qui centum annos addiderit: atque ideo legendum est apud Plinium
anno ab urbe condita 8 .is etenim annus Fabi j consulatui conuenit iuxta Chr nologiam Henrici Glareani,& Haloandri. constat sane ex Pol ibio libr. I. Solino lib. t.cap. i. Aulo Gellio lib. i I. cap. xi .pri. mum bellum Punicum initium habuisse anno ab urbe condita η9. Nec quicquam urget in contrarium, quod Paulus Orosius, ac Dionysius alio sub annorum numero initiu primi belli Punici constituerint: siquidem diuersa temporis ratio in pau
corum annorum numero penes authores
sit, concordi sententia huius belli initium statuentes intra quingentesimum ab urbe condita annum: quemadmodum dilige ter probat Io. Vassius in priori Chronic rum Hispaniae parte. Sed & Plinij locum mendosum esse admonuerunt Iud. Viues ad August. de ciuita Dei, libr. 2. cap. i8. &Henri. Glarea. in d. Chron ologia ad Titu Liuium. Igitur primus apud Romanos nu- mi argentei usus contigit ante Christi natale Ducetesimo septuagesimoquarto: aut
Ducetesimo leptuagesimo texto, tu Sta v rias hac de re opiniones. Argenteum autem numisma non tan-
thm apud Romanos, sed t&apud Graecos, caeterasq; orbis gentes olim in usu coepit esse. Apud Hispanos verb moneta argentea varie in usum venit, quod alibi explicabimus: modo etenim tantum expendemus praesentem argenteam pecuniam, qua utimur, ut ad eius rationem Veteres Romanorum argenteos num os excutiamus, eorum valorem tradentes. Et sane anno
Domini t 97. pragmatica sanctione Regii
Catholicorum, I. ii 8. statutu est, ut ex quolibet marco argenti percutiantur sexaginta septem numi argentei, quos reales Viiugus appellat: horum autem quilibet vat rem habeat triginta quatuor quadratum, uosmarauedines dicimus. Atq; ad eanem rationem iussum est, ut cuderentur argentei minores numi: nempe dimidius argenteus valoriS II. quadrantum : quem
medio real dicimus. Item quutu ,quem quartillo appellamus, & est valoris octi, quadrantum,& dimidi j: sic & octauus, id
eth, octauo de reat, valoris quatuor qu drantum,& dimidiae blancae. Sed non omnes hi numi argentei modo in usu sunt. Paucos enim expendimus quartos,& ferae nullos octauos. Frequentissimi sunt ipsi argetei regales integri: item dimidi j Iamdem in Hispania, &Messici apud Indoscuduntur Regis Hispaniarum iussu mai res argentei numi, quorum quidam po dus habent duorum argenteorum regalium,quidam quatuor, alis trium, alij octo:& hi unciales fere sunt. Qui in Hispania percutititur, habent altera ex parte insonia Regum Catholicorum: ex altera Hi iapaniarum, di horu regnorum signa. Qui vero Mes sici cuduntur altera facie scutum habent Castellae,& Legionis: altera quidem Caroli Regis insignia: duas inquam
Caeterum qu , rectius veteres numi aD gentei nostris conferantur, oportet prius exam inare pondera, quibus apud nos fabri argentarii utuntur, & aurifices in ap- Pendendo argento,& auro: atque itidem an ea fiat si nulla his, quibus Romani ut
Romanorum libra distribuitur in ut clas duodecim. Vncia quslibet habet octo drachmas. Drachma tria habet scru puta, quae grammata dicuntur a Graecis : striditula rectius at ij appellant,ut Agricola, MAntonius Augustinus adnotarunt. Scrip- tulum, seu scrupulum in binos obolos diu uiditur. Item Siliquae, hoc est,ceratia sex scrupulum faciunt. Grana vero quatuor siliquam. Est igitur scrupulum vicesima quarta unciae pars: quod & glo. notat in Li. C. demetalla rijs libro io. Vnde constat, unciam habere vigi nil quatuor scru puta: sicuti tradidere Antonius Augustinus lubro secundo emendationum,cap.9.Et N brissensis in Lexico iuris ciuilis, dictio, scru pu lum. Hoc verb in opere non semel, imo passim ipsos fabros argentarios, simpliciter argentarios appellabo, ad facili